Capitulus 66

Haec dicit dominus.

Hic determinat modum executionis dictae sententiae: et primo specialiter quantum ad Judaeos; secundo universaliter quantum ad omnes, ego autem opera eorum et cogitationes.

Prima dividitur in duas. In prima excludit falsam confidentiam; secundo proponit, et determinat datam sententiam, quantum ad modum executionis, audite verbum domini.

Circa primum duo. Primo excludit falsam fiduciam a templi sanctitate, ostendens templum non esse dei locum: tum ex dei magnitudine qui omnia implet, cuius caelum sedes dicitur, quia multum participat de bonitatibus ipsius, sicut sedes magnam partem sedentis habet; terra scabellum, quia terra minimum participat de bonitatibus ipsius, sicut extrema pars ad scabellum pervenit; vel per caelum sanctos, per terram terrenos. 3 Reg. 8: si caelum et caeli caelorum non te capiunt.

Jerem. 23: caelum et terram ego impleo. Act. 17: non in manufactis templi.

Tum ex quiete, quia in loco quiescit unumquodque cujus est locus; deus autem non quiescit in aliquo, sed omnia in ipso sicut ab ipso facta. Et quis est locus? supra 40: levate in excelsis. Et dat utile remedium ad quem autem; pauperculum idest humilem qui se parvum reputat quantum ad praesentia, contritum, de peccatis praeteritis, trementem, quantum ad propositum de futuris faciendis.

Eccli. 15: oculi ejus ad timentes eum.

Secundo excludit confidentiam quam conceperant ex ritu sacrificiorum: et primo ponit ipsorum reprobationem: qui immolat bovem; ac si diceret: ita sunt abominabilia ipsorum sacrificia, ac si aliquid contra legem facerent; quia eadem idolis offerebant.

Qui benedicat, laudat et veneratur. Supra 1: ne offeratis ultra sacrificium. Secundo ostendit reprobationis rationem, primo ponens culpam: haec omnia elegerunt, scilicet sacrificia, ambulantes, in viis suis, malis. Prov. 2: laetantur cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis.

Secundo comminatur poenam, unde et ego, Prov. 3: illusores ipse deludet. Job 3: timor quem timebam evenit mihi, et quod verebar accidit. Tertio arguit peccantium duritiam.

Quia vocavi. Prov. 1: vocavi et renuistis.

Audite verbum domini.

Hic exequitur modum executionis dictae sententiae: et primo quantum ad praemia bonorum; secundo quantum ad supplicia malorum, et cognoscetur.

Prima in duas. Primo excitat attentionem: qui tremitis, ex reverentia verborum ipsius. Eccli. 2: qui timetis dominum credite illi. Secundo prosequitur promissionem: et primo quantum ad vindictam de irrisoribus, ponens eorum irrisionem: dixerunt fratres vestri. Glorificetur, quasi dicat: appareat gloria domini quam expectatis, quasi dicat: nunquam apparebit.

Supra 5: festinus velociter veniet, non est deficiens neque laborans in eo. Et praedicens eorum confusionem: ipsi autem confundentur, hoc modo. Vox populi, timentis, vox domini, quantum ad hostium tumultus. Soph. 1: vox diei domini amara. Secundo exequitur promissionem quantum ad bonorum abundantiam: et primo quantum ad populi readunationem, ponens promissionem, antequam parturiret; idest, subito, et simul filii jerusalem congregabuntur ad ipsam, sicut si mulier subito filium pareret, non praecedente partu. Supra 37: venerunt filii usque ad partum. Mystice exponitur de partu b. Virginis, et de partu ecclesiae in conversione fidelium, et de parturitione aeternae generationis. Et inducit admirativam quaestionem: quis audivit unquam talia? supra 49: quis genuit mihi? et ponit responsionem ex persona domini: numquid ego non pariam? congregans Judaeos, vel fideles convertens, vel filium ab aeterno.

Simile psalm. 93: qui plantavit aurem, non audiet; aut qui finxit oculum, non considerat? et haec argumenta tenent, si illud quod est perfectionis in creaturis, attribuatur, remoto omni eo quod imperfectionis est. Secundo promittit congregatis immensam consolationem. Et primo invitat alios ad congratulationem: laetamini cum jerusalem, in ea, sicut in objecto gaudii, ponens conditionem congratulantium quantum ad affectum, qui diligitis. Cant. 5: comedite amici, et bibite, et inebriamini carissimi.

Quantum ad affectus signum, qui lugetis. Matth. 5: beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.

Et congratulationis fructum quantum ad participationes laetitiae, vel pacis, ut sugatis, can. 1: meliora sunt ubera tua vino. Quantum ad participationem gloriae, ut mulgeatis, quasi mulgentes lac. Job 22: tunc super omnipotentem deliciis afflues. Secundo promittit copiosam collationem pacis: quia haec dicit dominus: declinabo.

Ut vocetur redundantia sicut fluvius descendens cum magno impetu venit, nec redundat. Et gloriae, et quasi torrentem.

Supra 48: facta fuisset sicut fluvius. Tertio promittit consolationis plenam perceptionem. Primo quantum ad gentium administrationem: quam sugetis, in gloriam gentium, quia ipsi reges gentium consolabuntur, et sustentabunt vos. Unde sequitur, ad ubera. Mystice loquitur de apostolis, qui in gloriam gentium velociter conversarum delectati sunt et eas quasi ad ubera blandis admonitionibus portaverunt.

Supra 60: suges lac.

Secundo quantum ad divinam protectionem: quomodo si cui mater. Heb. 12: obliti estis consolationis.

Tertio quantum ad bonorum fruitionem, videbitis, bona a deo vobis data, ossa, vos qui in adversitate sicut ossa arida eratis. Ezech. 37: ossa arida audite verbum domini. Vel videbitis divinam essentiam. Eccl. 11: dulce lumen, et delectabile oculis videre solem. Ossa, in resurrectionem. Et cognoscetur.

Hic promittit malis supplicia: et primo comminatur poenam, ponens judicis indignationem, manus, affligens impios in servis. Vel manus, consolationis, in servis, per effectum. Supra 27: indignatio non est mihi. Ponit etiam poenae magnitudinem: quia ecce dominus in igne, quo civitas comburenda erat, vel quo mundus purgandus.

Quadrigae, exercitus chaldaeorum, in quo quasi venit deus; vel Angeli qui cum ipso ad judicium venient.

Psal. 96: ignis ante ipsum praecedet, Amos 9: gladio dei peribunt. Ponit etiam punitorum multitudinem, multiplicabuntur.

Supra 34: victima enim domini in bosra, et interfectio magna in terra edom. Secundo improperat culpam, qui sanctificabantur putantes se mundare ab immunditiis aquis, vel etiam sacrificiis idolorum, in hortis, in quibus idola colebant, vel voluptati se exercebant, post unam, cum mulieribus more pecudum coeuntes. Vel post januam, ad litteram, murem, glirem, contra legem, Levit. 11: supra 65: comedunt carnem suillam, et jus profanum.

Ego autem. Hic prosequitur modum discretionis quantum ad omnes communiter: et primo indicit universale judicium, opera et cogitationes, quasi pro utrisque judicans, venio, in die judicii. Vel diversa regna hostium vestrorum, et in vobis malos destruens.

Venient, in jerusalem post vestrum reditum, vel ad judicium, vel ad fidem. Joel. 3: ecce ego suscitabo eos de loco in quo vendidistis eos.

Secundo ponit citationem: et ponam in eis, idest Judaeis qui erunt cum zorobabel et aliis ducibus, signum, edictum Cyri, ad gentes, ad quas dispersi erant Judaei, Lydiam, tenentes sagittam, quia sunt boni sagittarii: gloriam meam, quae apparebit in vestra liberatione. Supra 11: levabit signum in nationibus. Vel signum crucis ponit in apostolis, ut omnes ad deum convertant, quasi ad judicium praeparantes. Tertio ponit judicandorum praeparationem: et primo quantum ad bonos; secundo quantum ad malos: et egredientur, et videbunt. Prima in duas. Primo quantum ad Judaeos ponens honorificam reversionem: adducent in equis, per quae significantur subsidia, quae a gentibus reverentes habuerunt. Baruch 5: adducet hos dominus ad te. Vel significantur diversae conditiones eorum qui convertuntur ad fidem, sicut exponit Glossa. Secundo reversionis exaltationem primo quantum ad dignitatem, et assumam; quod ad litteram impletum est in Judaeis, et etiam in apostolis. Supra 61: vos sacerdotes domini vocabimini, ministri dei nostri, dicetur vobis. Secundo quantum ad seminis conservationem: quia sicut caeli novi, ut supra 65; sic stabit, in perpetuum.

Jer. 31: si defecerint leges istae coram me, dicit dominus, tunc et semen Israel deficiet.

Vel sancti stabunt in aeternum innovati sicut caelum et terra. Tertio quantum ad gloriae durationem, et erit mensis; quasi, mensis mensi, et festum festo in vestra prosperitate succedet. Supra 29: additus est annus ad annum, et solemnitates evolutae sunt. Mystice ecclesia post finem, quies spiritualis post carnalem. Secundo quantum ad gentiles, et veniet omnis, quia de diversis nationibus veniebant jerusalem ad dominum adorandum.

Ps. 85: omnes gentes venient et adorabunt coram te, domine. Vel in die judicii: et egredientur.

Hic ponit secundum judicium quantum ad malos: et primo poenae emanationem: et egredientur, venientes jerusalem, et videbunt, in monumentis antiquis, et in campis ossa mortuorum patrum. Supra 34: interfecti eorum projicientur, et de cadaveribus eorum ascendet foetor. Vel sancti videbunt damnatos in damnationem cadentes. Secundo ponit poenae durationem: vermis eorum, conscientiae, qua etiam mortui torquebuntur, et ignis, inferni. Judith 16: dabit ignes, et vermes in carnes eorum. Tertio de poenis delectationem, quantum ad videntes: et erunt usque ad satietatem omni carni, idest sanctis. Ps. 57: laetabitur justus cum viderit vindictam. Ab istis poenis nos liberet, qui incipere, et consummare dedit.

Et sic terminatur sententia et expositio ad litteram super Isaiam secundum fratrem thomam de aquino quam transtulit ad litteram legibilem cum complemento auctoritatum frater Iacobinus Astensis de provincia Lombardiae tunc temporis studens in studio generali neapolitano. Ordinavit etiam collationes certis locis super quaslibet lectiones, et hoc fecit ad utilitatem fratrum ordinis nostri et ut de dictis scriptis copia haberetur.

Laus ergo sit ei qui incipere dedit et consummare fecit. Amen.