Caput X. 1 De Collatione inter episcopos Catholicos et Donatistas habita Carthagine: illam indicit Marcellinus. 2 Apud Carthaginem Augustinus instante Collatione concionatur. 3 Insolens Donatistarum in eam urbem ingressus, et eorumdem numerus. 4 Omnem Collationis rationem edicto praescribit Marcellinus. 5 Collationis loco suos omnes qui venerunt interesse volunt, ac subscriptiones suas dare actis recusant Donatistae. 6 His Catholici conditionem eam offerunt, ut si causam obtinuerit Ecclesia, vel episcopatum retineant illi redeuntes ad unitatem, vel eo se ipsi pariter cum illis exuant. 7 Augustini alius ante Collationem sermo de Pace. 8 Episcopos, qui cum schismaticis disputent, Catholici designant, quos et egregio mandato communiunt.

1. Marcellinus tribunus, cui provinciam cogendi Catholicos ac Donatistas in colloquium mandarat Imperator, statim atque venit in Africam, nihil dubio procul omisit, ut omni cura ac diligentia rem tanti momenti promoveret: quanquam non reperitur quidquam hinc ab eo praestitum ante edictum illud quod menses quatuor ante kalendas junias, seu verius ante decimum quartum kalendarum juniarum, id est, die circiter decimo quarto kalendas februarias anni quadringentesimi undecimi promulgari jussit. Hoc edicto, quod Honorii jussioni adjunctum per universam Africam misit (Brevic. Collat. 1, cap. 2) , quoslibet episcopos tam Catholicos quam Donatistas a locorum magistratibus statuit juridico more appellandos, ut Carthaginem, suarum quisque partium peritiores viros ad ineundum colloquium electurus, intra designatos in imperiali jussione menses quatuor accedant (Collat. Carthag. 1, cap. 5) . Non aliud se, nisi quod ex allatis ultro citroque documentis verum esse constiterit, judicaturum, per sanctissima quaeque jurat. Verumtamen, cum is catholicae communionis christianus venire in suspicionem posset apud Donatistas (Possid, in Vita August., c. 4) , suam illis aequitatem approbare nititur, ea concedens, quae et juris limites praetergredi viderentur, et Imperatoris, ut ipse fatebatur ( Marcellin., sent. post. Collat.), injussu fierent (Brevic. Collat. 1, cap. 2) . Quippe recipit episcopos omnes Donatistas, qui ad colloquium vocati, se adfuturos esse responderint, in possessionem ecclesiarum ac jurium omnium suorum, quibus forte Catholici Caesareorum decretorum vi fruerentur, restitutum iri ante ipsam Collationem (Collat. Carthag. 1, cap. 5) . Ac jam tum, quasi per intercessionem, lites omnes actusque forenses iisdem intentatos intentandosve intermitti decernit. Necnon juratus promittit, qualiscumque futurus sit Collationis exitus, Donatistis qui eo venerint, ad propria reditum omnino liberum fore. Verum, quod maxime mireris, sese, siquidem illis habeatur suspectus, paratum ostendit, quemlibet ex eorum communione, paris aut etiam superioris dignitatis, in hoc judicio collegam admittere. Menses quatuor, 0406 intra quos habenda Collatio erat, kalendis juniis definit Marcellinus (Ibid.) . Atque ita Augustinus legerat, quando edicto illius posteriori, in quo is quoque terminus figitur, eumdem diem, quem priori, constitutum asserit (Brevic. Collat. 1, cap. 3) . Attamen in Collatione pronuntiavit scriba decimo quarto kalendas junias fixum edicto terminum claudi (Collat. Carthag. 1, cap. 27) . Consentit etiam cum illo Augustinus, missumque in provinciam edictum, id est primum, sic habuisse agnoscit (Brevic. Collat. 1, cap. 8) . Marcellinus vero dictam Collationi secundo edicto kalendarum juniarum diem profitetur (Collat. Carthag. 1, cap. 23) . Quocirca in primo edicto non intra diem kalendarum juniarum, sed intra decimum quartum kalendarum juniarum diem legendum esset (Ibid., cap. 5) : nisi si quis malit erratum ibi a scriba fuisse, quod alibi quoque ab eodem admissum observat Augustinus (Ibid., cap. 27) . Et secundum quidem edictum ita kalendas junias conventui assignat, ut alium diem definitum prius fuisse nequaquam significet. Et vero contendere in altero, necnon in tertio colloquio Catholici, praestitutos quatuor menses juxta edictum, primum videlicet, cujus eo loci verbis utuntur, ad diem kalendarum juniarum concludi (Collat. Carthag. 2, cap. 50; Ibid., 3, cap. 404; Brevic. Collat. 2, cap. 3) . Et hoc inde probabant, quod compellatus venire ad Collationem Primianus, adfuturum sese ad istam diem promisisset; ipsique Donatistae delectis, qui suas in Collatione partes sustinerent, episcopis, non ante octavum kalendarum juniarum diem mandatum dedissent, nulla prius, quae ad Collationis diem pertineret, vel petita dilatione, vel judicio flagitato (Collat. Carthag. 1, cap. 28) .

2. Eo anno Pascha septimo kalendas aprilis celebrabatur; proindeque pridie idus maias Pentecoste. Hoc festum e consueta Ecclesiae disciplina jejunium sequebatur (Serm. 357, n. 5) , sive illud esset, quod feriis quarta et sexta, praeter Paschale tempus, servabatur toto anno; sive solemnius aliquod; quae sententia propius recedere a verbis Augustini videtur. Et quidem sermones ejus duos de jejunio Quinquagesimae in Indicem retulit Possidius (In Indiculo, cap. 9) . Per id certe tempus sanctus Doctor concionem de pace, cujus initium est; Tempus est exhortari (Serm. 357) , pronuntiavit. Queritur in hac, Donatistas quam infensissimos paci ac reconciliationi animos prae se ferre. Catholicos ad pacem, ut illos ad eam trahere possint, hortatur; rogatque, ut omnem jurgii rixaeque cum haereticis occasionem, ne iratiores inde ac magis implacabiles evadant, summa diligentia fugiant. Nunc curandis instatur, inquit; in fervore sunt oculi sauciorum, caute curandi, leniterque tractandi sunt (Ibid., n. 4) . Monet ut quidquid illi vel contra Ecclesiam, vel contra Ecclesiae antistites effutierint, patienter ferant: Deum tantum fusis pro illorum salute precibus alloquantur; cui et temporis hujusce jejunia offerant, cum pro schismaticis ad communionem catholicam revocandis, tum etiam pro episcopis, a quibus propugnanda esset Ecclesiae causa, preces vero suas 0407 uberiori adversus egenos liberalitate fulciant. Impellit praeterea auditores, ut arrepta adventantium servorum Dei opportunitate hospitalitatem exerceant. Ubi sane episcopos Carthaginem Collationis causa accedentes, vel certe adhaerentes eis monachos, significari nemo dubitet. Unde intelligas ea in urbe sermonem hunc habuisse Augustinum: et hic revera illius in proxime sequenti, quem Carthagine pronuntiatum indubie constat, mentionem facit (Serm. 358, n. 6) .

3. Ad Collationis locum Catholici non composito ad fastum apparatu ac pompa, sed singuli venere ab ostentatione Donatistarum longe abhorrentes (Brevic. Collat. 1, cap. 11) : hi quippe Carthaginem quinta feria, quinto decimo kalendas junias, tanta cum magnificentia, tanta comitum turba ingressi sunt, ut omnium magnae illius urbis civium oculos in se conversos distinerent (Collat. Carthag. 1, capp. 14, 29) . Ipsique adeo jactitant Carthaginem omnem, imo universam Africam, adventus sui testem esse, ita ut nulli liceat ejus rei ignorantiam obtendere. Addunt inductos se eo, quod sibi denuntiatum a Marcellino fuerat, edicto, ut propere Carthaginem advolarent; senes, quamvis exactae ac decrepitae aetatis, non excusasse imbecillitatem; neque ullos relictos in provinciis, nisi quos adversa valetudo retinebat invitos. Et certe sic res habebat: quippe eorum primas suos omnes abjectis quibuslibet rebus eo concurrere jusserat, testatus nimirum eos qui cum reliquis venire detrectarent, id praesidii suae erepturos causae, quod haberent potissimum (Ad Donatistas post Collat., n. 41) . Itaque cum ad Collationem publicis Gestis vocati sunt, adfuturos se prompto animo promisere; nec Marcellinum, tametsi catholicam religionem eum profiteri non ignorarent, judicem in fidei causa repudiavere (Possidius, in Vita Augustini, c. 4) . Porro quod eis tantopere primas optimum in causa sua futurum commendabat, id Augustino teste nihil erat aliud, nisi ut darent operam, quo numerosissimi esse viderentur (Ad Donatistas post Collat., n. 41) . Quin etiam variis fraudibus ac mendaciis suorum amplificare multitudinem studuerunt: quibus tamen hactenus tantum profecere, ut ducenti septuaginta novem numerarentur, paulo videlicet pauciores quam Catholici (Collat. Carthag. 1, cap. 213) , quos ad ducentos octoginta sex erat invenire (Brevic. Collat. 1, cap. 14, et Collat. Carthag. 1, cap. 214) . Praeter hos, ut acta Collationis tradunt, alii quoque catholicae communionis viginti supra ducentos (Collat. Carthag. 1, cap. 215) , seu verius, non amplius centum viginti (Brevic. Collat. 1, cap. 14) , quem numerum Augustinus, necnon manuscriptus Collationis liber exhibent, in provinciis aut infirmitate, aut senectute, aut alia quapiam necessitate detenti remanserant. Fuere insuper viduatae suis praesulibus Ecclesiae sexaginta. Ac proinde, si rationem ad eum modum subducere libeat, quadringentos sexaginta sex episcoporum catholicorum sedes in Africa exstitisse dicamus, necesse est. Atqui absentes episcopos, vacantesque Ecclesias sibi plures esse quam Catholicis, in Collatione jactarunt schismatici, qui postea etiam plusquam quadringentos 0408 antistites per totam Africam se esse praedicarunt ( Ad Donatistas post Collat., n. 41). Caeterum ab iis nullus nominatim designatus. Et sanc illud quam futili et inepta vanitate dicerent, satis superque apparebat, cum ex imposturis quas exaggerando suorum numero adhibuerant, tum ex eo quod solis exceptis aegrotis deesse neminem, sua in Notoria erant apertissime professi.

4. Ubi Carthaginem utriusque communionis episcopi advenere, Marcellinus altero edicto Collationis locum, tempus atque ordinem constituit (Brevic. Collat. 1, cap. 3) . Simulque adhibitis cautionibus, diligenter providit, ne cui, quod in Collatione dixisset, postmodum liceret inficiari. Decrevit igitur, cujusque partis episcopos septem, qui disputarent inter se, ab reliquis omnibus eligendos; quibus adderentur alii totidem, quos illis consulere, sicubi res postulare videretur, liberum foret; ac praeterea quatuor alii, qui Gestorum conscriptioni praeessent: et kalendis juniis conveniendum in thermas Gargilianas; qui locus tanquam omnium maxime opportunus delectus fuerat (Collat. Carthag. 1, cap. 18) . Erat hic in urbe media, spatiosus admodum, clarus et algidus, et sane tam celebri conventu longe dignissimus: de quo Thrasamundi Vandalorum regis curis atque impensis restituto exstare epigramma observatur (Rivius, in Vita Augustini, pag. 359) . Episcopos omnes tam Catholicos, quam Donatistas capere haud difficulter potuisset: quandoquidem eo simul universi intraverant. At quoniam magnus iste numerus confusionem indubie peperisset, statuit Marcellinus, ut episcoporum nemini, praeterquam viginti octo, vel triginta sex memoratis, permittatur aditus; praesules rogat, subditos praemoneant sibi populos, ne die Collationis eodem conveniant. Huc addit velle se, utriusque communionis episcopos ante diem congressus polliceri, se ratum habituros quidquid a septenis ad colloquium electis fuerit actitatum; atque confectum hac de re actum, se praesente, ab omnibus obsignandum sibi dari: quidquid dicetur, statim notis ab astantibus sibi exceptoribus publicis, simulque a quatuor de utraque parte notariis ecclesiasticis scribi: quos etiam, ne eorum fides in dubium a quoquam revocari possit, quaterni Gestorum conscriptioni praefecti episcopi pervigili ac sollicita observatione custodiant. Praeterea, ne quando hisce actibus vel minima corruptionis mutationisve criminatio impingi queat, a singulis antistitum ea subscribi quae dixerint: quod idem se primitus ad interlocutiones suas praestiturum promittit. Tabellas denique ad eum modum descriptas et digestas una cum episcoporum quatuordecim, quos ad disceptandum elegissent, subscriptionibus statim publice affigi, quo et omnibus eas legere, et universo Carthaginensi populo de iisdem judicare liceat. Nam cum eis, verba sunt Marcellini, me judicem dederit Augusta dignatio, quibus inferiorem me esse pro tanti nominis veneratione cognosco, fidei sollicitudinis meae hac consideratione prospexi, ut de meo vellem judicio judicari. Ita quippe oculis, non solum urbis hujusce, verum etiam universae provinciae totue 0409 emensae disputationis ordo pandetur, ut tam presecutiones disputantium episcoporum, quam pronuntiationum mearum series subsecuta digestis in publico voluminibus explicetur: haec enim in judice securitas fidei est, ut de se non timeat judicari (Collat. Carthag. 1, cap. 10) . Obsignandae etiam erant, quoad omnino decisa esset controversia, schedae singulae, tam Marcellini, quam episcoporum octo custodum sigillis. Porro cautiones illae omnes ex singulari Dei in Donatistas benignitate veniebant: quas proinde isti non poterant, nisi cum summa ingrati animi noxa, contemnere (Epist. 141, n. 2) . Atque adeo profitetur Marcellinus, si quis illas observare subterfugiat, quam causae suae diffidat, quamque parum bona fide agere statuerit, palam facturum. Idem epistolas ab utriusque partis primatibus subscriptas, quibus illi conditionibus in edicto propositis assentiri sese declarent, offerendas sibi decernit. At vero disertis verbis a Collatione excludit Maximianistas (Collat. Carthag. 1, cap. 10) , qui scilicet, ut exignitati et ignobilitati suae honoris aliquid accerserent, oblato supplici libello ad illam admitti petierant: sed ea vanitas a catholicis despicatui habita est (Contra Julianum, lib. 3, n. 5) .

5. Octavo kalendas junias anni quadringentesimi undecimi Donatistae actum, quem Notoriam vocant, Marcellino curant denuntiandum, quo Januarius ac Primianus (qui duo soli subscripserunt) et caeteri sincerae christianitatis episcopi et catholicae veritatis (eorum enim haec verba sunt) secundo illius edicto, maxime quod ad subscriptiones, assentiri se non posse profitentur; utque sibi ad Collationem universis liceat accedere, vehementer postulant (Collat. Carthag. 1, cap. 14) . Ideo vero videbantur nolle subscribere, ut possent de gestis corruptis, si e re sua foret, judici calumniari (Ad Donatistas post Collat., n. 15) . Atqui licet Notoria illa suorum neminem a Collatione abesse peterent; tamen hoc ipso die, octavo kalendas junias, e suis septem instituere, a quibus Ecclesiae Dei causa (et hic eorum verbis uti visum) adversus traditores persecutoresque suos defenderetur; polliciti, quidquid illi egissent, id se ratum habituros (Collat. Carthag. 1, cap. 148) . Omnes quidem huic actui, sed non praesente Marcellino (Ibid., cap. 154) , subscripserunt (Ibid., cap. 149) : quem licet in formam epistolae confectum, tamen eligentes electis coram, seu praesentes praesentibus se dedisse testantur (Ibid., cap. 148) . Subscriptiones quoque suas gestis firmandis necessarias, quas primo recusarant, ut darent tandem aliquando compulsi sunt (Ad Donatistas post Collat., n. 15) . Ab iis autem ad disputandum designati sunt, Primianus Carthaginensis, Petilianus Cirtensis, Emeritus Caesareensis, Protasius Tubiniensis, Montanus Zamensis, Gaudentius Thamugadensis, et Adeodatus Milevitanus.

6. Cum Donatistae in secundo Marcellini edicto multa, quae ipsos moverent, offendere se dictitarent; contra Catholici eidem se in omnibus consentire, ac quidquid praescribebat, se religiose observaturos promiserunt: qua de re Marcellino epistolam (quo nomine 0410 eam ipse a Notoria Donatistarum distinguit ((Collat. Carthag. 1, cap. 17))) obtulerunt, Ei subscripsere nomine aliorum episcoporum Aurelius Carthaginensis, et Silvanus Summensis decanus ac primas Numidiae (Ibid., capp. 16, 18) . Exemplum ibi proponunt Maximianistarum, quos Donatistae una cum universis per eos baptizatis receperunt, servato episcopis etiam a se prius damnatis honore proprio: unicum hoc sibi fuisse in Collatione expetenda consilium testantur, ut sibi demonstrare liceret, Ecclesiam toto terrarum orbe diffusam nullorum hominum sibi commixtorum peccatis perire potuisse: causam Caeciliani, patefacta ipsius innocentia, et iis, a quibus accusabatur, pro calumniatoribus habitis, finitam esse; alios denique, quos isti criminabantur, aut esse innocentes, aut Ecclesiae omnino delictis suis non obesse. Id autem potissimum eidem epistolae celebritatem conciliat: quod ibi profitentur Catholici, sub Donatistarum leges, si modo probatum ab illis fuerit Ecclesiam in sola eorum communione remanere, ita se venturos, ut omnino de retinenda episcopali dignitate non cogitent: contra vero si demonstraverint ipsi culpam omnem haerere Donatistis, se nihilominus velle, sic illos secum tenere unitatem, ut honorem episcopatus non amittant: ubicumque episcopi duo fuerint inventi, alter Catholicus, alter Donatista, vicissim eos episcopalem occupaturos sedem, alio interim juxta considentem, paulo tamen humilius, remanente, qui locus peregrino episcopo assignari solebat; vel saltem suam cuique attribuendam fore Ecclesiam, donec altero vita perfuncto, dignitatem alter, prout erat usu receptum, solus obtineret. Quod si porro nimis impatienter duos uno in loco episcopos ferant populi; tum episcopatu utrumque pariter exuendum, aliumque in eorum gradum sufficiendum ab iis antistitibus, qui competitores ipsi non habuerunt. Quid enim dubitemus, inquiunt catholici Patres, Redemptori nostro sacrificium istius humilitatis offerre? An vero ille de coelis in membra humana descendit, ut membra ejus essemus; et nos, ne ipsa ejus membra crudeli divisione lanientur, de cathedris descendere formidamus? Propter nos nihil sufficientius, quam Christiani fideles et obedientes sumus: hoc ergo semper simus. Episcopi autem propter Christianos populos ordinamur: quod ergo Christianis populis ad christianam pacem prodest, hoc de nostro episcopatu faciamus. Si servi utiles sumus, cur Domini aeternis lucris pro nostris temporalibus sublimitatibus invidemus? Episcopalis dignitas fructuosior nobis erit, si gregem Christi magis deposita collegerit, quam retenta disperserit. Nam qua fronte in futuro saeculo promissum a Christo sperabimus honorem, si christianam in hoc saeculo noster honor impedit unitatem (Ibid., cap. 16) . Augustinus post recitatam intra concionem ipsius jussu litterarum istarum partem, in hunc locum ita disserit: Dicam Charitati vestrae, et commemorem rem dulcissimam et suavissimam, quam Domino adjuvante sumus experti. Cum ante ipsam Collationem inter nos aliqui fratres de hac re colloqueremur, quia pro pace Christi episcopi debent esse, aut debent non esse; quod vobis fatendum est, circumspicientes omnes 0411 fratres et coepiscopos nostros, non facile nobis occurrebant, qui hoc vellent suscipere, et de hac humilitate Domino sacrificare. Dicebamus, ut fieri solet, Ille potest, ille non potest; ille consentit hoc, ille non tolerat; loquentes magis pro suspicionibus nostris, qui corda illorum videre minime poteramus. Quando autem ventum est ut hoc palam fieret, in concilio universorum tam frequenti, pene trecentorum Episcoporum, sic placuit omnibus, sic exarserunt omnes, ut parati essent episcopatum pro Christi unitate deponere, et non perdere, sed Deo tutius commendare. Duo ibi vix inventi sunt, quibus displiceret: unus annosus senex, qui hoc etiam dicere liberius ausus est, alter voluntatem suam tacito vultu significavit: sed posteaquam illum senem liberius hoc dicentem obruit omnium fraterna correptio, illo mutante sententiam, vultum etiam ille mutavit (De Gestis cum Emerito, n. 6) . Propositum adeo christianum non episcoporum tantum firmavit subnotatio, sed etiam universi concilii ad Deum precatio consecravit (Serm. ad Caesar. Eccl. plebem, n. 1) . Quamvis autem veritati refragati fuerint Donatistae, nihilo tamen secius eamdem illis offerre conditionem Catholici non destitere, quam et bona fide erga eos qui se ad Ecclesiam receperunt, implevere. Hoc saltem ea synodo Carthagine anno supra quadringentesimum decimo octavo celebrata constat, Donatistas in episcopalem dignitatem recipi solitos (Cod. Can. Afric., cann. 118, 119) .

7. Aliis praeterea locis admirandum illud promissum, quo praesulum Africanorum praecipui suo se honore abdicaturos receperunt, memorat Augustinus (Serm. 359, n. 5) . Deumque comprecatur, ut quoniam illud e charitatis fonte profectum est, gratum habeat et acceptum (Serm. 358, n. 4) . Qua de re, si quid plenius desideres, adeas licet sermonem de Pace et Charitate, qui post memoratam quidem epistolam, quantum ex eis, quae de conditione hac ab antistitibus oblata dicit, conjicimus, sed ante ipsum tamen Collationis diem habitus est. Ibi citatur secundum Marcellini edictum, imo et tertium, quo quidem, ut jamjam exposituri sumus, Catholicorum epistolam promulgavit. In eo populum sanctus Episcopus obtestatur, ut Marcellini edicto morem gerens in Collationis locum non irruat, quin etiam per illum locum, quoad ea plane soluta sit non transeat; ne qua scilicet tumultuandi occasio iis qui nihil omnino maluissent, praeberetur (Ibid., n. 6) . Ibi pius Antistes studium prae se fert oppido inflammatum revocandi schismaticos ad unitatem: quae vera esset illorum victoria. Nam, inquit, non vincit nisi veritas, victoria veritatis est charitas (Ibid., n. 1) . Qua ratione defendi oporteat Caeciliani causam, et quo studio cavendum cuique, ne haereat in quolibet homine, ibi ostendit (Ibid., n. 3) . Quid vobis, ait ad populum, injungamus? Partes forte uberes pietatis. Nos disputemus pro vobis: vos orate pro nobis. Orationes etiam vestras jejuniis et eleemosynis adjuvate. Addite pennas illis, quibus volant ad Deum. Sic agentes negotium, fortasse utiliores nobis eritis, quam nos vobis. Nemo enim nostrum in hac disputatione de se praesumit: in Deo est tota spes (Ibid., n. 6) .

0412 8. Marcellinum rogabant sua epistola Catholici, ut eam quamprimum omnium oculis proponeret: quo forte, etiam ante Collationem, schismaticorum vel infirma vel dura corda, exhibitae ibi piae charitatis testificatione, aut sanarentur, aut edomarentur (Collat. Carthag. 1, cap. 16) . Id ut praestaret Marcellinus, sua ipse pollicitatione, qua omnium judicio suam agendi rationem permissurum se receperat, satis superque impellebatur (Ibid., cap. 17) . Itaque cum epistolam Catholicorum, tum Donatistarum Notoriam publice affigi novo edicto jussit. Inde cum factum esset, ut isthaec Notoria innotesceret Catholicis, hi Marcellino litteras alias ab Aurelio item ac Silvano subscriptas obtulere, quibus timere se significant, ne a Donatistis, suos omnes ad Collationem admitti sine ulla, ut palam erat, causa efflagitantibus, aliquid in ea emergeret seditionis: consentiunt tamen illorum postulatis ea lege, ut ex Catholicis episcopi illi octodecim juxta secundum Marcellini edictum designati, soli interessent, ne scilicet, si quid tumultus excitaretur, in alios quam Donatistas posset conferri. Addunt optime secum agi sese existimaturos, si vanum fuisse metum illum deprehenderint, neque alia de causa voluisse Donatistas consilio interesse universos, nisi ut, post illud solemni reconciliatione terminatum, in eamdem ecclesiam una cum Catholicis sese conferrent, gratias Deo pro reparata communionis societate reddituri (Ibid., cap. 18) . In hac epistola tam perspicue, tam valide simul ac breviter ipsa tota exposita est causa, ut ea lecta Donatistae non sine ineptia questi fuerint, rem a Catholicis prius actam, quam de praeviis ad eam conditionibus agi coeptum esset (Ibid., capp. 18, 20, et Brevic. Collat. 1, capp. 7, 8) . Tertio kalendas junias anni quadringentesimi undecimi omnes catholicae communionis episcopi designarunt antistites ad Collationem, et mandatum quo instructos illos volebant, in ecclesia Carthaginensi scripserunt praesente Marcellino, ipsi autem concioni, quae ducentis sexaginta sex episcopis constabat, Aurelio Carthaginensi et Silvano Numidiae primate praesidentibus. Renuntiati sunt, qui in Collatione disputarent, Aurelius Carthaginensis, Alypius Tagastensis, Augustinus Hipponensis, Vincentius Culusitanus, Fortunatus Constantinensis, Fortunatianus Siccensis, Possidius Calamensis. A consiliis fuere isti septem, Novatus Sitifensis, Florentius Hipponensium-Diarrhytorum, Maurentius Thubursicensis, Priscus Quidiensis, Serenianus Miditensis, Bonifacius Cataquensis, et Squillacius Scillitanus. Custodiendae Gestorum conscriptioni praefecti sunt, Deuterius Caesareensis, Leo Moptensis, Asterius Vicensis, ac Restitutus Tagorensis (Collat. Carthag. 1, capp. 55, 57) . Hosce ducentos sexaginta sex episcopos secundum inaugurationis suae ordinem subscripsisse verisimile est. At vero electorum octodecim, uno Aurelio excepto, qui subscripsit omnium princeps, nomina postremo loco subnotantur (Ibid., capp. 136, 142) . Porro ab universis praesulibus servata haec fuit in subscribendo forma: N. episcopus N. Carthagini constitutus, praesente V. C. Marcellino Tribuno et Notario, mandato a nobis facto 0413 consensi et subscripsi; vel, mandavi et subscripsi (Ibid., cap. 57) . Quibus vero demandata erat disputandi provincia, hi loco vocum istarum, Mandato a nobis facto consensi; reponebant, Hoc mandatum suscepi. Eo autem Catholicorum mandato simul et responsione ad schismaticorum Notoriam, quidquid majoris momenti dicendum erat, continebatur: idque de industria. Quippe vulgatum fuerat, Donatistarum esse consilium, de praescriptionibus ac formulis quibusdam, quae rei tantum decisionem protraherent, litigare; quod eis si negaretur, timendum erat ne colloquium solverent (Brevic. Collat. 1, cap. 10) . Itaque scriptionibus illis testatum esse Catholici voluerunt, quam invicta essent veritatis, cujus a partibus stabant, arma; ut si contingeret Collationem solvi per Donatistas, nemini tamen non abunde notum fieret, eos haud alia de causa noluisse conferre, nisi quod de victoria desperarent, quippe responsis omnino destituti.