Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Primo Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Primo Continentur.

 Monitum De Hac Benedictinae Editionis Nova Recusione.

 Monitum De Hac Benedictinae Editionis Nova Recusione.

 Regi Christianissimo Ludovico Magno, Victori, Triumphatori, Pacifico.

 Regi Christianissimo Ludovico Magno, Victori, Triumphatori, Pacifico.

 In Novissimam S. Augustini Operum Editionem Praefatio generalis.

 In Novissimam S. Augustini Operum Editionem Praefatio generalis.

 In Appendices Augustinianas Et Alia Hoc In Volumine Contenta Brevis praefatio.

 In Appendices Augustinianas Et Alia Hoc In Volumine Contenta Brevis praefatio.

 Vita Possidii.

 Vita Possidii.

 Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Auctore Possidio Calamensi Episcopo.

 Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Auctore Possidio Calamensi Episcopo.

 Praefatio.

 Caput Primum.— Augustini ortus, conversio et baptismus. Ambrosii doctrina revocatur ab errore Manichaeorum. Baptizatur ab eodem.

 Caput II.— Relictis omnibus suscipit propositum serviendi Deo, jam annis major triginta.

 Caput III.— Secessus Augustini. Quidam ab Augustino conversus.

 Caput IV.— Capitur ad presbyterii gradum.

 Caput V.— Monasterium instituit. Valerius episcopus Augustino presbytero dat potestatem coram se praedicandi verbum Dei.

 Cap. VI.— Conflictus August cum Fortunato Manichaeo.

 Caput VII.— Libri et tractatus Augustini contra fidei hostes ab ipsis etiam haereticis ingenti ardore excepti.

 Caput VIII.— Designatur episcopus, vivo Valerio, et à Megalio primate ordinatur.

 Caput IX.— Pugnat cum Donatistis.

 Caput X.— Circumcellionum furor.

 Caput XI.— Profectus Ecclesiae per Augustinum. Monasteria per ejus alumnos instituta.

 Caput XII.— Augustinus paratas sibi insidias errore ductoris devitat. Multa auraria haereticis indicta.

 Caput XIII.— Pax Ecclesiae per Augustinum.

 Caput XIV.— Emeritus episcopus Donatista superatus.

 Caput XV.— Digressione concionantis conversus negotiator, nomine Firmus.

 Caput XVI.— Manichaeorum exsecrandae turpitudines detectae. Felix Manichaeus conversus.

 Caput XVII.— Pascentius comes Arianus in collatione revincitur. Collatio cum Maximino episcopo Ariano.

 Caput XVIII.— Pelagianistae novi haeretici, expugnati et condemnati. Ecclesiae catholicae quantum profuerint labores Augustini. Haeretici et Pagani de

 Caput XIX.— In causis audiendis quomodo se gesserit Augustinus. Partes, facta opportunitate, docet quae ad aeternam vitam spectant. Merces operae judi

 Caput XX.— Pro reis quomodo intercesserit.

 Caput XXI.— Conciliis quo animo interesse soleret. In ordinandis sacerdotibus major consensus et Ecclesiae consuetudo inquirenda.

 Caput XXII.— In vestitu et victu qualis fuerit Augustinus.

 Caput XXIII.— In usu redituum ecclesiasticorum qualis.

 Caput XXIV.— In re domestica qualis. Donata et legata Ecclesiae quaenam suscipiebat aut recusabat. A rerum temporalium curis liberum semper animum hab

 Caput XXV.— Disciplina domestica. Poena jurantis.

 Caput XXVI.— De convictu feminarum.

 Caput XXVII.— Officium erga destitutos et aegrotantes. Ambrosii in extremis praeclarum dictum. Altera episcopi morti propinquantis eximia sententia co

 Caput XXVIII.— Quae proxime ante mortem ab Augustino edita. Retractationum libri. Barbarorum irruptio. Hipponis obsidio.

 Caput XXIX.— Morbus extremus Augustini.

 Caput XXX.— Consilium an hostibus adventantibus ex Ecclesiis episcopis recendum sit.

 Caput XXXI.— Mors et sepultura Augustini. Psalmi poenitentiales. Sacrificium pro mortuo oblatum. Bibliotheca. Monasteria. Epitaphium poetae cujusdam.

 Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Ex Ejus Potissimum Scriptis Concinnata.

 Vita Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Ex Ejus Potissimum Scriptis Concinnata.

 Liber Primus. De primis viginti novem annis Augustini, ab ejus ortu ad profectionem ejusdem in Italiam.

 Caput Primum. 1 Augustini patria. 2 Natalis dies. 3 Nomen. 4 Parentes et consanguinei.

 Caput II. 1 Augustinus infans catechumenis adscribitur. 2 In pueritia morbo correptus Baptismum flagitat. 3 Deum puerulus invocat, ne in schola vapule

 Caput III. 1 Madauris domum remigrat, ibique per annum ab studiis feriatur. 2 Ex otio in luxuriam incidit. 3 Furti sese astringit.

 Caput IV. 1 Carthagine studens Rhetoricae, a perditis scholasticorum moribus abhorret. 2 Ibi impuro amore capitur. 3 Modum in eo quemdam tenet. 4 Adeo

 Caput V. 1 Augustinus patre orbatus alitur Carthagine sumptibus matris, et ope Romaniani. 2 Lecto Ciceronis Hortensio, sapientiae studio incenditur. 3

 Caput VI. 1 In Manichaeorum haeresim delabitur. 2 Complures ex familiaribus suis in eam pellicit. 3 In auditorum gradu sese apud Manichaeos continet.

 Caput VII. 1 Tagastae grammaticam docet, ubi auditorem habet Alypium. 2 Amici morte incidit in maximum luctum, et Tagasta dolore premente excedit. 3 R

 Caput VIII. 1 Augustinus quam longe abhorret a magia. 2 De Albicerio ariolo stupendum quidpiam memorat. 3 Astrologiae judiciariae plus nimio tribuens,

 Caput IX. 1 Perditos Manichaeorum mores deprehendit Augustinus. 2 Horum Auditor Constantius eos emendare frustra conatus, se in Ecclesiae catholicae s

 Liber Secundus. De Augustini profectione in Italiam, et de rebus ibi ab eo gestis usque ad suum in Africam reditum.

 Caput Primum. 1 Augustinus Romam proficiscitur. 2 Occulte ac invita matre. 3 Ibi in morbum incidit periculosum. 4 Inter Manichaeos versatur, quaenam e

 Caput II. 1 Ab Urbis praefecto mittitur Mediolanum ad docendam artem oratoriam. 2 Benigne suscipitur ab Ambrosio, ejusque auditis concionibus a Manich

 Caput III. 1 Monnica Mediolanum venit. 2 Augustino nulla copia datur sciscitandi quae cupit, ab Ambrosio episcopo. 3 Conciones ejus ad populum audire

 Caput IV. 1 Sic veritatem consectatur Augustinus, ut nihilominus terrenis adhuc inhiet. 2 Ex mendico jocante et laetante, miseriam ambitiosorum intell

 Caput V. 1 Rebus omnibus Dei causa renuntiare vult, nec valet. 2 Simplicianum consulit. 3 Antonii vitam narrante Pontitiano discit, simulque aulicorum

 Caput VI. 1 Quare magisterii sui onus non ante vindemiales ferias prope instantes abjiciat. 2 In Verecundi villam cum amicis secedit.

 Caput VII. 1 De anno in quo conversio Augustini contigit, controversia unde potissimum exorta. 2 Anno 387 illam adscribunt opiniones duae, quibus alio

 Caput VIII. 1 Quibus exercitiis ruri vacarit Augustinus. 2 Qua ratione duos ibi adolescentes instituerit. 3 Librum adversus Academicos primum conscrib

 Caput IX. 1 Laborat Augustinus ut magis ac magis in veritatis cognitione proficiat. 2 Ignei pietatis ejus affectus. 3 Inveterata jurandi consuetudine

 Caput X. 1 De Nebridio amico Augustini. 2 Hujus ad Nebridium epistolae.

 Caput XI. 1 Mediolanum redit Augustinus daturus nomen inter Competentes. 2 Interea temporis de Immortalitate animae librum unum, et aliquot alios de l

 Caput XII. 1 Beata Monnica parentibus christianis nata, et apud ipsos pudice ac sobrie educata est. 2 Quam laudabiles ejus in conjugio mores. 3 Anno a

 Caput XIII. 1 Monnicae cum Augustino de aeternae vitae felicitate collocutio. 2 Praeclarum dictum sanctissimae feminae de abjicienda sepulcri sui cura

 Caput XIV. 1 Dilato reditu ad patriam, Augustinus Romae conscribit aliquot libros, scilicet de Moribus Ecclesiae catholicae. 2 De Moribus Manichaeorum

 Liber Tertius. De Augustini reditu in Africam ac de rebus ibi gestis ab ipso usque ad Episcopatum.

 Caput Primum. 1 Africam repetit, ubi se cum Mediolani ageret, Eulogio Carthagine docenti apparuisse in somnis, ex ipso comperit. 2 Interest miraculo c

 Caput II. 1 Augustinus facultates suas pauperibus erogat. 2 Communis vitae institutum sectatur cum sociis Deo servientibus, quorum ipse curam gerit. 3

 Caput III. 1 Libros de Genesi contra Manichaeos conscribit. 2 Absolvit sex libros de Musica. 3 Dialogum de Magistro edit. 4 Deinde librum de Vera Reli

 Caput IV. 1 Presbyter Hipponensis anno Christi trecentesimo nonagesimo primo ordinatur. 2 De Hippone-Regio. 3 De Valerio illius urbis episcopo. 4 Ab e

 Caput V. 1 Monasterium Hippone constituit. 2 De ejus discipulis. 3 Ex iis plures ad episcopatum assumpti. 4 Monastica vita Augustini studio per Africa

 Caput VI. 1 Aurelius creatur episcopus Carthaginensis, ex quo ingentes in Ecclesias Africanas redundant utilitates. 2 Ad eum scribit Augustinus, quo a

 Caput VII. 1 Librum de Utilitate credendi ad Honoratum Manichaeis addictum scribit. 2 Tum librum de Duabus Animabus adversus eosdem Manichaeos. 3 Fort

 Caput VIII. 1 Generale concilium totius Africae celebratur Hippone, in quo Augustinus fidei symbolum exponit. 2 Ad Hieronymum scribit. 3 Edit librum d

 Caput IX. 1 Historiae Donatistarum epitome. 2 Quantum ii multitudine pollebant in Africa, cum ad presbyteratum pervenit Augustinus, et qui eos ille co

 Caput X. 1 Augustinus ex lucubrationibus suis et Alypii relatione innotescit Paulino. 2 Hic ad Alypium et ad Augustinum singulas dat epistolas. 3 Lice

 Caput XI. 1 Contra pessimam consuetudinem in ecclesia convivandi sermonem habet ad plebem Hipponensem. 2 Eamdem consuetudinem vehementius oppugnat alt

 Liber Quartus. In quo demonstratur quomodo in episcopatu vixerit Augustinus, et quae ab ordinatione sua ad annum inde quintum ediderit.

 Caput Primum. 1 Augustinus a Valerio collega deposcitur. 2 Megalius Numidiae primas falsi criminis nomine ordinationi ejus intercedit, cujus rei mox e

 Caput II. 1 Quis animae habitus erat, quive mores Augustini jam episcopi. 2 In solitudinem fugere prohibetur a Deo: ejus deliciae sunt Scripturae Dei

 Caput III. 1 Augustinus semper animo liber in Ecclesiae suae bonis administrandis. 2 In iisdem data facultate augendis quantum alienus ab omni cupidit

 Caput IV. 1 Sublevandis pauperibus intendit. 2 In gratiam Fascii aere alieno pressi scribit ad plebem Hipponensem. 3 In commendatione sua et intercess

 Caput V. 1 Augustini regula et prudentia in visitationibus vel in aliis praestandis officiis. 2 In Germanicianensis paraeciae gratiam scribit ad Panca

 Caput VI. 1 In divini verbi praedicationem sedulo incumbit sanctus Episcopus. 2 Audito eo concionante, Firmus Manichaeus ad Christi fidem convertitur.

 Caput VII. 1 Invehitur in vitia. 2 Ejus in corripiendis peccantibus prudentia et charitas. 3 A flagitiosorum Christianorum magis quam ab Ethnicorum co

 Caput VIII. Augustini Ad Privatos Monita Et Hortamenta. 1 Christinum ad pietatem incendit. 2 Adversus scandala corroborat Sebastianum. 3. Et Restitutu

 Caput IX. 1 Madaurenses ad christianam religionem traducere studet. 2 Cum Longiniano quoque pagano sacerdote per litteras agit, ut eam amplectatur. 3

 Caput X. 1 Cum Proculeiano episcopo Hipponensi Donatista colloqui tentat. 2 Hac de re scribit ad Eusebium. 3 Apud eumdem conqueritur, juvenem matris s

 Caput XI. 1 De libris ad Simplicianum conscriptis, quo in labore praedestinationis veritas illi a Deo revelatur. 2 Quandonam editi sint iidem libri. 3

 Caput XII. 1 Libri de Doctrina christiana quatuor ab Augustino lucubrati. 2 Tum liber contra Partem Donati: et Confessionum libri tredecim. 3 Opus con

 Caput XIII. 1 Possidii ordinatio in Calamensem episcopum. 2 Hieronymus scribens ad Augustinum, papae ipsum titulo exornat. 3 Epistola ad Hieronymum da

 Caput XIV. 1 Augustinus Cirtam se conferens cum Alypio ad ordinandum Fortunatum episcopum, venit in colloquium cum Fortunio Donatistarum Tuburci episc

 Caput XV. 1 Augustinus ad Eudoxium abbatem scribit. 2 Concionatur adversus Christianos qui Paganis in eorum solemnitatibus adjunguntur. 3 Simulacrum H

 Caput XVI. 1 Pagana superstitio tunc ubique eversa, cum ex daemonum oraculis instauranda erat. 2 In Oriente prohibetur ac deletur auctoritate Arcadii.

 Liber Quintus. De Augustini actis ab anno Christi quadringentesimo ad annum quadringentesimum quintum.

 Caput Primum. 1 Quatuor Evangelistarum concordiam demonstrat adversus infideles. 2 Respondet ad Januarii inquisitiones de Sacramentis et variis Eccles

 Caput II. 1 Crispinum Donatistarum episcopum Calamensem urget, ut scriptis inter se confectis tractetur quaestio de causa schismatis. 2 De eadem quaes

 Caput III. 1 Petilianus e Donati parte episcopus quis fuerit. 2 De illius adversus catholicam Ecclesiam epistola. 3 Hujus primam partem refellit Augus

 Caput IV. 1 Liber de Bono conjugii occasione Jovinianae haeresis editus. 2 Liber quoque de sancta Virginitate. 3 Commentationes de Genesi ad Litteram.

 Caput V. 1 Concilium Carthagine habitum die decimo sexto junii decernit legandos episcopos ad transmarinas sedes, ut Donatistae ad unitatem redeuntes

 Caput VI. 1 Victorinus et Xantippus de primatu contendunt. 2 Colonos suos Donati partibus adhaerentes ad Ecclesiam revocat Pammachius. 3 Augustini mon

 Caput VII. 1 Controversia Augustinum inter ac Severum Milevitanum propter Timotheum exorta. 2 Hunc Severo, obstinate illum reposcenti, mittit Augustin

 Caput VIII. 1 Conditus est anno Christi quadringentesimo secundo liber contra Petilianum secundus. 2 Hoc libro epistolam illius integram confutat Augu

 Caput IX. 1 De statutis nonnullis concilii Milevitani primi. 2 Proprio Maximianus Bagaiensis propter Ecclesiae pacem et commodum sponte cedit episcopa

 Caput X 1 Donatistae praedicatione veritatis irritati multa per vim aggrediuntur. 2 Augustinus deerrando in via eripitur ex periculo. 3 Ob toleratas a

 Caput XI. 1 Crispinus ad colloquium provocatus verbis respondet amaris et maledicis. 2 Donatistae invadunt in Possidium. 3 Tum Ecclesiae defensor mulc

 Caput XII. 1 Scandalum Hippone propter Bonifacium presbyterum et Spem exortum. 2 Augustini hac de re ad confirmandos Hipponenses litterae. 3 Felicem M

 Liber Sextus. In quo narrantur quae Augustinus gessit a datis anno quadringentesimo quinto novis legibus in Donatistas, usque ad Collationem cum iisde

 Caput Primum. 1 Severa lex ab Honorio lata contra Donatistas. 2 Aliae in eosdem leges. 3 Augustini ad Paulinum litterae. 4 Fructum quam maximum ex Hon

 Caput II. 1 Hipponensium Donatistarum immanitas 2 Caeciliani praesidium implorat Augustinus. 3 Schismaticorum in reliqua Africa furor. 4 Sanguine illo

 Caput III. 1 In Cresconium scribit Augustinus. 2 Paulum Cataquensem ad vivendi rationem episcopo dignam reducere frustra satagit. 3 Scribit ad Emeritu

 Caput IV. 1 Carthaginensis concilii anni quadringentesimi septimi placitum de episcopo plebibus ex schismate Donati conversis praeficiendo. 2 Ejusdem

 Caput V. 1 Melania senior in Africam venit. 2 Augustinus scribit ad Paulinum, a quo vicissim litteras accipit. 3 Calamensium idololatrarum insolentia

 Caput VI. 1 In Stilichonis auctoritatem succedit Olympius. 2 Huic in Bonifacii Cataquensis episcopi negotio litteras mittit Augustinus. 3 Bonifacii ep

 Caput VII. 1 Leges adversus Ethnicos et Haereticos latas confirmat Honorius rursumque Nectarius Augustinum pro Calamensibus rogat. 2 Libertas Haereti

 Caput VIII. Anno quadringentesimo decimo, expugnata Urbe, varios ea de re sermones habet ad plebem. 2 Hipponensibus absentiam suam excusat, utque de v

 Caput IX. 1 Pinianus et Melania cum hujus matre Albina Tagastam adventant. 2 Hos illuc invisere Augustino non licet. 3 Hipponem venit Pinianus. 4 Eum

 Caput X. 1 De Collatione inter episcopos Catholicos et Donatistas habita Carthagine: illam indicit Marcellinus. 2 Apud Carthaginem Augustinus instante

 Caput XI. 1 Collationis habitae kalendis juniis initia. 2 Donatistae Catholicos omnes, ut de subscriptionibus mandati eorum certiores fiant, vocari vo

 Caput XII. 1 Tertia Collatione sexto idus junias habita instant Donatistae, ut discutiatur quinam pro petitoribus habendi sint, utque de petenda Colla

 Caput XIII. 1 Quantum eminuerit in Collatione Augustinus. 2 Donatistarum quot tricae ac tergiversationes. 3 Quam prudenter sese gesserit Marcellinus.

 Liber Septimus. Annos complectitur octo a quadringentesimo undecimo, ex quo anno rem habere coepit Augustinus cum inimicis gratiae Dei.

 Caput Primum. 1 Pelagius haeresim suam proferre incipit. 2 Discipulus ejus Coelestius a Carthaginensi concilio condemnatur. 3 Pelagianos oppugnat Augu

 Caput II. 1 Augustinus ad Donatistas laicos post Collationem scribit. 2 Imperatoris Honorii rescripto damnantur Donatistae. 3 Eorum rabies. 4 Caeditur

 Caput III. 1 Augustinus et Marcellinus Volusianum ab idolorum cultu ad christianam fidem traducere student. 2 Augustini ad Volusianum percelebris epis

 Caput IV. 1 Librum de Fide et Operibus edit Augustinus. 2 Ad Paulinam de videndo Deo scribit, necnon ad Fortunatianum, cujus ope in gratiam cum episco

 Caput V. 1 Marinus Heracliani debellator partam existimationem amittit caede Marcellini. 2 Hunc eumdem illum esse, de cujus nece in epistola ad Caecil

 Caput VI. 1 Demetrias Urbe a Gothis capta in Africam una cum matre et avia transmittit. 2 Probam Demetriadis aviam per litteras instituit, eique de or

 Caput VII. 1 Honorii lex severior in Donatistas pertinaces. 2 Donatus Mutugennensis et alius pariter cum eo presbyter de parte Donati in custodiam dan

 Caput VIII. 1 Psalmi plures tum anno Christi quadringentesimo decimo quinto, tum ante expositi. 2 Orosius presbyter ab extrema Hispania venit ad Augus

 Caput IX. 1 Pelagii haeresis in Palaestina impugnatur ab Hieronymo, eademque in Jerosolymitano conventu discutitur. 2 Pelagius ab Herote et Lazaro acc

 Caput X. 1 Litterae Hieronymi simulque aliae Herotis et Lazari per Orosium afferuntur in Africam. 2 Concilium Carthaginense, hujusque exemplo Milevita

 Caput XI. 1 Augustini impulsu historiam suam scribit Orosius. 2 Innocentius papa ad Africanos rescribens, Pelagium et Coelestium, damnata utriusque do

 Caput XII. 1 Romam venit Coelestius: hunc Zosimus mitissime tractat, proque illo scribit ad episcopos Africanos. 2 Pelagii ad Innocentium epistola red

 Caput XIII. 1 Augustinus Caesaream ob Ecclesiae negotia proficiscitur. 2 In eam urbem disputatum cum eo venit Emeritus, quo praesente ac obmutescente

 Caput XIV. 1 Anno quadringentesimo decimo nono Honorius mandatum Aurelio, necnon Augustino mittit, quo episcopi quilibet subscriptiones contra Pelagia

 Liber Octavus. De reliquis Augustini actis ab Christi anno quadringentesimo vigesimo, ad annum quadringentesimum trigesimum.

 Caput Primum. 1 Donatistae proprio furore exagitati se interimunt et comburunt. 2 Dulcitius tribunus et notarius Gaudentium ex Donati parte episcopum

 Caput II. 1 Julianus libros adversus Augustinum quatuor, et aliquot pro Pelagianis epistolas scribit. 2 Augustinus excerptas ex primo librorum Juliani

 Caput III. 1 Nonnulli Manichaeorum detecti Carthagine. 2 Victorinum Manichaeum ejicit Augustinus. 3 Enchiridion in gratiam Laurentii componit. 4 Pauli

 Caput IV. 1 Curat Augustinus, ut episcopus Fussalae ordinetur Antonius. 2 Ejusdem Ecclesiae administrationem adimere illi cogitur. 3 Antonius Numidiae

 Caput V. 1 Stephani martyris reliquiae sub annum Christi quadringentesimum vigesimum quartum habentur Hippone. 2 Januarius Hipponensis presbyter, pecu

 Caput VI. 1 Severi Milevitani episcopi obitus. 2 De Heraclio presbytero. 3 In eum sibi successorem designatum Augustinus rerum administrationem transf

 Caput VII. 1 Contra Pelagiani erroris reliquias in Vitali deprehensas Augustinus pugnat, et sententias de gratia duodecim profert. 2 Palatinum monet,

 Caput VIII. 1. Bonifacius secundam uxorem ducit, et magnis postea calamitatibus conflictatur. 2 Bellum ei hosti Imperii declarato infertur, misso Mavo

 Caput IX. 1 Ultimum opus in Julianum sanctus Doctor aggreditur. 2 In colloquium venit cum Maximino Arianorum episcopo, quem et editis libris confutat.

 Caput X. 1 In praedestinationis et gratiae doctrinam superioribus libris ab Augustino explicatam insurgunt Massilienses et alii quidam in Galliis haud

 Caput XI. 1 Bonifacius cum Placidia in gratiam redit idque, praeter alios, agente, ut videbitur, Dario comite cujus amicitiam quaerit Augustinus. 2

 In Primum Tomum Praefatio.

 In Primum Tomum Praefatio.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Retractationum Libri Duo .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Retractationum Libri Duo .

 Admonitio De Duobus Retractationum Libris.

 Liber Primus. In Quo Retractantur Libri Quos Scripsit Nondum Episcopus.

 Caput Primum. Contra Academicos, libri tres.

 Caput II. De Beata Vita, liber unus.

 Caput III. De Ordine, libri duo.

 Caput IV. Soliloquiorum libri duo.

 Caput V. De Immortalitate Animae, liber unus.

 Caput VI. Disciplinarum libri.

 Caput VII. De Moribus Ecclesiae Catholicae, et de Moribus Manichaeorum, libri duo.

 Caput VIII. De Animae Quantitate, liber unus. —((Tom. 1))

 Caput IX. De Libero Arbitrio, libri tres.

 Caput X. De Genesi adversus Manichaeos, libri duo.

 Caput XI. De Musica libri sex.

 Caput XII. De Magistro, liber unus

 Caput XIII. De Vera Religione, liber unus.

 Caput XIV. De Utilitate credendi, ad Honoratum liber unus.

 Caput XV. Contra Manichaeos, de Duabus Animabus liber unus.

 Caput XVI. Acta contra Fortunatum Manichaeum, liber unus.

 Caput XVII. De Fide et Symbolo, libe unus.

 Caput XVIII. De Genesi ad litteram imperfectus, liber unus.

 Caput XIX. De Sermone Domini in monte, libri duo.

 Caput XX. Psalmus contra partem Donati.

 Caput XXI. Contra Epistolam Donati haeretici, liber unus. — ((Non exstat.))

 Caput XXII. Contra Adimantum Manichaei discipulum, liber unus.

 Caput XXIII. Expositio quarumdam propositionum ex Epistola Apostoli ad Romanos.

 Caput XXIV. Expositio Epistolae ad Galatas, liber unus.

 Caput XXV. Epistolae ad Romanos inchoata Expositio, liber unus.

 Caput XXVI. De Diversis Quaestionibus octoginta tribus, liber unus.

 Caput XXVII. De Mendacio, liber unus.

 Liber Secundus. In Quo Retractantur Libri Quos Scripsit Episcopus.

 Caput Primum. Ad Simplicianum, libri duo.

 Caput II. Contra Epistolam quam vocant Fundamenti, liber unus.

 Caput III. De Agone Christiano, liber unus.

 Caput IV. De Doctrina Christiana, libri quatuor.

 Caput V. Contra Partem Donati, libri duo. — ((Non exstant.))

 Caput VI. Confessionum libri tredecim.

 Caput VII. Contra Faustum manichaeum, libri triginta tres.

 Caput VIII. Contra Felicem manichaeum, libri duo.

 Caput IX. De Natura Boni, liber unus.

 Caput X. Contra Secundinum manichaeum, liber unus.

 Caput XI. Contra Hilarum, liber unus. — ((Non exstat.))

 Caput XII. Quaestiones Evangeliorum, libri duo.

 Caput XIII. Annotationes in Job, liber unus.

 Caput XIV. De Catechizandis rudibus, liber unus.

 Caput XV. De Trinitate, libri quindecim.

 Caput XVI. De Consensu Evangelistarum, libri quatuor.

 Caput XVII. Contra Epistolam Parmeniani, libri tres.

 Caput XVIII. De Baptismo, libri septem.

 Caput XIX. Contra quod attulit Centurius a Donatistis, liber unus. — ((Non exstat.))

 Caput XX. Ad Inquisitiones Januarii, libri duo.

 Caput XXI. De Opere Monachorum, liber unus.

 Caput XXII. De Bono Conjugali, liber unus.

 Caput XXIII. De Sancta Virginitate, liber unus.

 Caput XXIV. De Genesi ad litteram, libri duodecim.

 Caput XXV. Contra Litteras Petiliani, libri tres.

 Caput XXVI. Ad Cresconium grammaticum partis Donati, libri quatuor.

 Caput XXVII. Probationum et Testimoniorum contra Donatistas, liber unus. — ((Non exstat))

 Caput XXVIII. Contra Donatistam nescio quem, liber unus. — ((Non exstat))

 Caput XXIX. Admonitio Donatistarum de Maximianistis, liber unus. — ((Non exstat))

 Caput XXX. De Divinatione Daemonum, liber unus.

 Caput XXXI. Quaestiones expositae contra Paganos, numero sex.

 Caput XXXII. Expositio Epistolae Jacobi ad duodecim tribus. — ((Non exstat.))

 Caput XXXIII. De Peccatorum Meritis et Remissione, et de Baptismo Parvulorum, ad Marcellinum libri tres.

 Caput XXXIV. De Unico Baptismo, contra Petilianum ad Constantinum, liber unus.

 Caput XXXV. De Maximianistis contra Donatistas, liber unus. — ((Non exstat.))

 Caput XXXVI. De Gratia Testamenti Novi, ad Honoratum liber unus.

 Caput XXXVII. De Spiritu et Littera, ad Marcellinum, liber unus.

 Caput XXXVIII. De Fide et Operibus, liber unus.

 Caput XXXIX. Breviculus Collationis cum Donatistis, libri tres.

 Caput XL. Post Collationem contra Donatistas, liber unus.

 Caput XLI. De Videndo Deo, liber unus.

 Caput XLII. De Natura et Gratia, liber unus.

 Caput XLIII. De Civitate Dei, libri viginti duo.

 Caput XLIV. Ad Orosium, contra Priscillianistas et Origenistas, liber unus.

 Caput XLV. Ad Hieronymum presbyterum libri duo unus de Origine Animae, et alius de Sententia Jacobi.

 Caput XLVI. Ad Emeritum Donatistarum episcopum, post collationem, liber unus. — ((Non exstat.))

 Caput XLVII. De Gestis Pelagii, liber unus.

 Caput XLVIII. De Correctione Donatistarum, liber unus.

 Caput XLIX. De Praesentia Dei, ad Dardanum, liber unus.

 Caput L. Contra Pelagium et Coelestium, de Gratia Christi et de Peccato Originali, ad Albinam, Pinianum et Melaniam, libri duo.

 Caput LI. Gesta cum Emerito donatista, liber unus.

 Caput LII. Contra Sermonem Arianorum, liber unus.

 Caput LIII. De Nuptiis et Concupiscentia, ad Valerium comitem, libri duo.

 Caput LIV. Locutionum libri septem.

 Caput LV. Quaestionum libri septem.

 Caput LVI. De Anima et ejus Origine, libri quatuor.

 Caput LVII. Ad Pollentium, de Adulterinis Conjugiis, libri duo.

 Caput LVIII Contra Adversarium Legis et Prophetarum, libri duo.

 Caput LIX. Contra Gaudentium Donatistarum episcopum, libri duo.

 Caput LX. Contra Mendacium, liber unus.

 Caput LXI. Contra duas Epistolas Pelagianorum, libri quatuor.

 Caput LXII. Contra Julianum, libri sex.

 Caput LXIII. Ad Laurentium, de Fide, Spe et Charitate, liber unus.

 Caput LXIV. De cura pro mortuis gerenda, ad Paulinum episcopum, liber unus.

 Caput LXV. De octo Dulcitii Quaestionibus, liber unus.

 Caput LXVI. Ad Valentinum et cum illo monachos, de Gratia et Libero Arbitrio, liber unus.

 Caput LXVII. Ad quos supra, de Correptione et Gratia, liber unus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Confessionum Libri Tredecim .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Confessionum Libri Tredecim .

 Admonitio De Sequentibus Confessionum Libris.

 S. Augustinus Epistola 231, Dario Comiti, N. 6.

 Ex Libro De Dono Perseverantiae, Cap. XX.

 Liber Primus Praemissa Dei invocatione, recolit vitae suae primordia ad annum decimum quintum. Infantiae peccata agnoscit et pueritiae atque hac aeta

 Caput Primum. Deum vult laudare ab ipso excitatus.

 Caput II. Deum quem invocat in ipso esse, ipsumque in Deo.

 Caput III. Deus sic ubique totus, ut res nulla ipsum totum capiat.

 Caput IV. Dei majestas et perfectiones inexplicabiles.

 Caput V. Petit amorem Dei, et delictorum veniam.

 Caput VI. Infantiam suam describit, laudat Dei providentiam et aeternitatem.

 Caput VII. Infantia quoque peccatis obnoxia.

 Caput VIII. Unde puer loqui didicerit.

 Caput IX. Odium litterarum, amor lusus, et vapulandi timor in pueris.

 Caput X. Amore lusus et spectaculorum avocatur a litterarum studio.

 Caput XI. Morbo pressus Baptismum flagitat, quem mater certo consilio differt.

 Caput XII. Ad litteras cogebatur, quo tamen Deus utebatur bene.

 Caput XIII. Quibus studiis potissimum sit delectatus.

 Caput XIV. Litteras graecas oderat.

 Caput XV. Precatio ad Deum.

 Caput XVI. Improbat modum juventutis erudiendae.

 Caput XVII. Prosequitur contra modum exercendae juventutis in re litteraria.

 Caput XVIII. Quod homines curant servare leges grammaticorum, et non divinorum praeceptorum.

 Caput XIX. Pueritiae vitia quae in majores aetates transeunt.

 Caput XX. Pro bonis sibi in pueritia collatis Deo gratias agit.

 Liber Secundus. Ad aetatem aliam progreditur, primum quae adolescentiae suae, id est, sextum decimum vitae annum, quem in paterna domo studiis intermi

 Caput Primum. Adolescentiae aetatem et vitia recolit.

 Caput II. Annum aetatis suae decimum sextum in ardore libidinoso consumptum.

 Caput III. De peregrinatione studiorum causa, et de parentum proposito.

 Caput IV. Furtum cum sodalibus perpetratum.

 Caput V. Neminem peccare sine causa.

 Caput VI. Omnia quae boni specie ad vitia invitant, in solo Deo esse vera et perfecta.

 Caput VII. Gratias agit Deo pro remissione peccatorum, quodque a multis servatus sit.

 Caput VIII. Amavit in furto consortium simul peccantium.

 Caput IX. Contagiosa res sodales mali.

 Caput X. In Deo omne bonum.

 Liber Tertius. De annis aetatis illius decimo septimo, decimo octavo et decimo nono transactis Carthagine, ubi dum litterarii studii curriculum absolv

 Caput Primum. Amore quem venabatur capitur.

 Caput II. Amavit spectacula tragica.

 Caput III. In schola rhetoris ab Eversorum factis abhorrebat.

 Caput IV. Hortensius Ciceronis excitavit illum ad ardorem philosophiae.

 Caput V. Fastidiit sacras Litteras propter simplicitatem stili.

 Caput VI. A Manichaeis quomodo captus.

 Caput VII. Doctrina Manichaeorum absurda cui suffragabatur.

 Caput VIII. Contra Manichaeos dicit quae flagitia semper detestanda, quae facinora.

 Caput IX. Discrimen inter peccata, et inter Dei judicium et hominum.

 Caput X. Nugae Manichaeorum de terrae fructibus.

 Caput XI. Planctus et somnium matris de filio.

 Caput XII. Quale responsum mater Augustini accepit a quodam episcopo de ipsius conversione.

 Liber Quartus. Pudet Augustinum se Manichaeorum sectae addictum fuisse per novennium, atque alios secum in eumdem errorem pertraxisse tum etiam consu

 Caput Primum. Quamdiu et quomodo alios seduxerit.

 Caput II. Rhetoricam docet, concubinam fovet, et aruspicem qui victoriam promittebat, contemnit.

 Caput III. Ab astrologia, cui deditus erat, per senem medicinae et rerum peritum revocatur.

 Caput IV. Morbum et baptismum amici narrat, quem etiam suis erroribus involverat eoque morte sublato, dolet gravissime. Mirabilis efficacia sacrament

 Caput V. Cur fletus dulcis miseris.

 Caput VI. Quantus ex amici morte dolor.

 Caput VII. Impatientia doloris mutat locum.

 Caput VIII. Tempus et amicorum colloquia dolori medentur.

 Caput IX. De humana amicitia. Beatus qui amat in Deo.

 Caput X. Labiles creaturae, nec in eis potest anima requiescere.

 Caput XI. Omnia creata sunt instabilia. Solus Deus stabilis.

 Caput XII. Amor non improbatur, modo in his quae placent, amemus-Deum.

 Caput XIII. Amor unde proveniat.

 Caput XIV. Libri de Apto et Pulchro Hierio nuncupati. Unde hunc amaverat.

 Caput XV. Quod corporalibus imaginibus contenebratus, non potuit capere spiritualia.

 Caput XVI. Categorias Aristotelis et liberalium artium libros per se intellexit.

 Liber Quintus. Annum aetatis suae exhibet vigesimum nonum, quo scilicet, comperta fausti Manichaei imperitia, propositum in illa secta proficiendi abj

 Caput Primum. Excitat mentem ad Deum laudandum.

 Caput II. Dei praesentiam iniquos non effugere: itaque ad eum debere converti.

 Caput III. De Fausto manichaeo, et de philosophorum caecitate qui per creaturas Creatorem non cognoverunt.

 Caput IV. Sola Dei cognitio beat.

 Caput V. Manichaei de astris imperitia indignum eum fide in caeteris faciebat.

 Caput VI. Faustus eloquens, sed liberalium disciplinarum expers.

 Caput VII. Alienatur a secta Manichaeorum.

 Caput VIII. Proficiscitur Romam contra matris voluntatem.

 Caput IX. Febri correptus periculose laborat.

 Caput X. Errores ante susceptam Evangelii doctrinam.

 Caput XI. Qualiter Augustinus contulerit cum catholicis.

 Caput XII. Fraus discipulorum Romae in praeceptores.

 Caput XIII. Docturus rhetoricam mittitur Mediolanum ab Ambrosio suscipitur.

 Caput XIV. Audito Ambrosio paulatim ab erroribus resipiscit.

 Liber Sextus. Cum jam Monnica ipsius mater Mediolanum advenisset, ipseque annum aetatis ageret trigesimum, Ambrosii concionibus admonitus, catholicae

 Caput Primum. Augustinus nec manichaeus nec catholicus.

 Caput II. Epulae et synaxis apud sepulcra martyrum.

 Caput III. Occupationes et studia Ambrosii.

 Caput IV. Doctrinam Ecclesiae Ambrosio concionante intelligit.

 Caput V. De sacrorum Librorum auctoritate et necessario usu.

 Caput VI. De miseria ambitiosorum, adducto exemplo mendici laetantis.

 Caput VII. Alypium a Circensium insania convertit.

 Caput VIII. Alypius capitur insania ludorum gladiatoriorum, a quibus antea abhorruerat.

 Caput IX. Alypius ut fur apprehenditur.

 Caput X. De integritate Alypii et adventu Nebridii.

 Caput XI. Anxius Augustinus de instituenda vita deliberat.

 Caput XII. Contentio inter Alypium et Augustinum de matrimonio et caelibatu.

 Caput XIII. Uxor quaeritur Augustino.

 Caput XIV. De vita communi agenda cum amicis deliberat.

 Caput XV. In locum discedentis concubinae alia succedit.

 Caput XVI. Mortis et judicii metum nunquam deposuit.

 Liber Septimus. Exordium suae juventutis, id est annum aetatis trigesimum primum, ob mentis oculos reducit. Narrat se illa aetate densioribus adhuc ig

 Caput Primum. Deum cogitat tanquam aliquid corporeum per infinita spatia diffusum.

 Caput II. Momentum quo Nebridius confutarat Manichaeos.

 Caput III. Liberum arbitrium causa peccati.

 Caput IV. Deum incorruptibilem esse oportet.

 Caput V. Quaerit iterum unde malum, et quae radix ejus.

 Caput VI. Mathematicorum divinationes rejicit.

 Caput VII. Misere torquetur inquirens unde sit malum.

 Caput VIII. Quomodo divina misericordia subvenerit Augustino.

 Caput IX. In Platonicorum libris Verbi aeterni divinitatem, non incarnati humilitatem invenit.

 Caput X. Clarius innotescunt jam Augustino divina.

 Caput XI. Quomodo creaturae sunt et non sunt.

 Caput XII. Omnia bona, quaecumque sunt.

 Caput XIII. Omnia condita laudant Deum.

 Caput XIV. Sanae mentis homini nihil displicet inter creaturas Dei.

 Caput XV. Quomodo veritas et falsitas in creaturis.

 Caput XVI. Omnia bona, licet quibusdam non apta.

 Caput XVII. Quae retardent a cognitione divinorum.

 Caput XVIII. Solus Christus via ad salutem.

 Caput XIX. Quid senserit de Christi incarnatione.

 Caput XX. Ex Platonicis libris peritior, sed inflatior evaserat.

 Caput XXI. Quid in sacris Libris invenerit, non inventum in Platonicis.

 Liber Octavus. Vitae ipsius partem attingit celeberrimam, annum aetatis trigesimum secundum, quo nempe cum Simplicianum consuluisset, ab eoque didicis

 Caput Primum. Studio vitae melius instituendae ad Simplicianum ire statuit.

 Caput II. De Victorino rhetore ad fidem converso.

 Caput III. Quod Deus et Angeli magis gaudent in peccatorum conversione.

 Caput IV. Quare plus laetandum sit in conversione nobilium.

 Caput V. Quae remorabantur eum a conversione.

 Caput VI. Pontitianus narrat Antonii vitam.

 Caput VII. Rodebatur intus audito Pontitiano.

 Caput VIII. In hortum secedit, quid ibi egerit.

 Caput IX. Unde fit ut animus imperet sibi et resistatur.

 Caput X. Adversus Manichaeos qui ex duabus contrariis voluntatibus duas contrarias naturas asseverant.

 Caput XI. Lucta spiritus et carnis in Augustino.

 Caput XII. Vocis admonitu quomodo totus conversus.

 Liber Nonus. Dicit de capto a se consilio rhetoricae professionem abjiciendi, non tamen antequam vindemialium feriarum, quod proxime instabat, tempus

 Caput Primum. Laudat Dei bonitatem, agnoscens suam miseriam.

 Caput II. Deserere rhetorices professionem differt usque ad vindemiales ferias.

 Caput III. Verecundus concedit illi rus suum.

 Caput IV. Libri apud Cassiciacum scripti Epistolae ad Nebridium. De ablato repente dolore Dentium acerrimo, dum psalmos pie evolvit.

 Caput V Ambrosium consulit quid legendum.

 Caput VI. Mediolani baptizatur cum Alypio et Adeodato.

 Caput VII. Ecclesiastici cantus institutio Mediolani. Inventio corporum Ss. Protasii et Gervasii.

 Caput VIII. Evodii conversio. Matris obitus, ejusque a teneris educatio.

 Caput IX. Laudabiles matris suae mores prosequitur.

 Caput X. Colloquium cum matre de regno coelorum.

 Caput XI. De ecstasi et morte matris.

 Caput XII. Quomodo luxerit mortem matris. Sacrificium pro defunctis.

 Caput XIII. Orat pro matre defuncta.

 Liber Decimus. Scrutatur deinceps, ac palam contestatur, non qualis antea esset, sed qualis nunc. Deum quem diligit studet indicare dumque per singul

 Caput Primum. In Deo solo spes et gaudium.

 Caput II. Cum Deo nota sint arcana, quid est confiteri illi.

 Caput III. Quo fructu confitebitur deinceps quis sit, non quis fuerit.

 Caput IV. Quod magni sint fructus hujusmodi confessionis.

 Caput V. Homo sese totum non novit.

 Caput VI. Quid amat, cum Deum amat: et quomodo ex creaturis Deus cognoscitur.

 Caput VII. Corporea aut sensitiva virtute Deus non invenitur.

 Caput VIII. Memoriae vis.

 Caput IX. Memoria disciplinarum.

 Caput X. Disciplinae in memoriam non introducuntur per sensus, sed ex ejus abditiore sinu eruuntur.

 Caput XI. Quid sit discere.

 Caput XII. Rerum Mathematicarum memoria.

 Caput XIII. Memoria meminisse nos meminimus.

 Caput XIV. Quomodo memoria continet affectus animi. Laeta non laeti quomodo recordamur.

 Caput XV. Etiam quae absunt meminimus.

 Caput XVI. Et oblivionis memoria est.

 Caput XVII. Magna memoriae vis, sed ultra progrediendum ut attingatur Deus.

 Caput XVIII. Non inveniretur ea res quae excidit, nisi memoria teneretur.

 Caput XIX. Quid sit reminisci.

 Caput XX. Ut beatitudinem omnes appetant, oportet eam noverint.

 Caput XXI. Quomodo memoria beatam vitam continet.

 Caput XXII. Beata vita quae, et ubi.

 Caput XXIII. Item prosequitur quae sit beata vita, et ubi.

 Caput XXIV. Gratulatur quod sua in memoria Deus locum habeat.

 Caput XXV. In quo memoriae gradu reperiatur Deus.

 Caput XXVI. Ubi invenitur Deus.

 Caput XXVII. Quomodo hominem rapiat Dei pulchritudo.

 Caput XXVIII. Miseriae hujus vitae.

 Caput XXIX. In Deo spes tota.

 Caput XXX. Confitetur ut se habet ad tentationes carnalis libidinis.

 Caput XXXI. Ut se gerit ad tentationes gulae.

 Caput XXXII. Ut se gerit ad odorum illecebras.

 Caput XXXIII. Ut se gerit ad voluptates aurium.

 Caput XXXIV. Ut se gerit ad oculorum illecebras.

 Caput XXXV. Ut se habet ad secundum tentationis genus, quod est curiositatis.

 Caput XXXVI. Ut se habet ad tertium tentationis genus, quod est superbiae.

 Caput XXXVII. Ut movetur laudibus humanis.

 Caput XXXVIII. Et virtuti periculum a vana gloria.

 Caput XXXIX. Amoris proprii vis et natura.

 Caput XL. Quod in se et caeteris rebus Deum investigavit.

 Caput XLI. Triplex cupiditas.

 Caput XLII. Nonnulli ad daemones tanquam redeundi ad Deum mediatores infeliciter recurrerunt.

 Caput XLIII. Christus verus mediator.

 Liber Undecimus. Laudaturus Deum deinceps professione suae ipsius in Scripturis sanctis sive imperitiae, sive etiam peritiae, aut ejus quo in eas ex m

 Caput Primum. Cur confitemur Deo scienti.

 Caput II. Petit a Deo Scripturarum sanctarum intelligentiam.

 Caput III. Quae scripsit Moyses de creatione coeli et terrae intelligere non potest nisi donante Deo.

 Caput IV. Creatura clamat creatorem Deum.

 Caput V. Ex nihilo conditus mundus.

 Caput VI. Quomodo Deus dixit, ut fieret mundus.

 Caput VII. Verbum Dei coaeternum Deo.

 Caput VIII. Verbum Dei ipsum est principium quo docemur omnem veritatem.

 Caput IX. Quomodo Verbum Dei loquatur cordi.

 Caput X. Obtrectantes quid faceret Deus antequam coelum et terram conderet.

 Caput XI. Objectioni respondet quod aeternitas Dei nescit tempora.

 Caput XII. Quid Deus fecerit ante mundi creationem.

 Caput XIII. Quod ante tempora a Deo creata nullum tempus fuerit.

 Caput XIV. Temporis differentiae tres.

 Caput XV. Mensura temporis in quo.

 Caput XVI. Quale tempus metiri liceat, et quale non.

 Caput XVII. Ubi tempus praeteritum et futurum.

 Caput XVIII. Quomodo praeterita et futura tempora sint praesentia.

 Caput XIX. Non capit modum, quo Deus docet futura.

 Caput XX. Differentiae temporis quomodo nominandae.

 Caput XXI. Quomodo tempus liceat metiri.

 Caput XXII. Petit aenigmatis istius solutionem a Deo.

 Caput XXIII. Quid sit tempus.

 Caput XXIV. Tempus est quo metimur motum corporis.

 Caput XXV. Rursus Deum interpellat.

 Caput XXVI. Quomodo tempus metimur.

 Caput XXVII. Quomodo metimur tempus permanens in animo.

 Caput XXVIII. Animo metimur tempora.

 Caput XXIX. Se in temporalia distentum cupit in Deum colligi.

 Caput XXX. Coarguit rursum obtrectantes, quid fecerit Deus ante mundi creationem.

 Caput XXXI. Quomodo cognoscit Deus, quomodo creatura.

 Liber Duodecimus. Prosequitur interpretationem hujusce versiculi, In principio fecit Deus coelum et terram. coeli terrae

 Caput Primum. Difficilis inquisitio veri.

 Caput II. De duplici coelo et terra.

 Caput III. Quid tenebrae super faciem abyssi.

 Caput IV. Quid terra invisibilis et incomposita.

 Caput V. Cur sic appellata videtur materia informis.

 Caput VI. Quid olim cum Manichaeis senserit de materia informi, quid modo.

 Caput VII. Deus fecit de nihilo coelum, id est Angelos et terram, id est informem materiam.

 Caput VIII. Materia informis ex nihilo: ex hac omnia visibilia.

 Caput IX. Cur absque dierum mentione scriptum est Deum fecisse in principio coelum et terram.

 Caput X. A Deo cupit edoceri.

 Caput XI. Quid a Deo didicerit.

 Caput XII. Creatura duplex carens tempore.

 Caput XIII. Cur sine dierum commemoratione dicit Scriptura, quod in principio fecit Deus coelum et terram.

 Caput XIV. Scripturae profunditas.

 Caput XV. Quae de Deo deque Angelis et informi materia sentit Augustinus, non possunt oblocutores negare.

 Caput XVI. Rem habere non vult cum iis, qui contradicunt veritati divinae.

 Caput XVII. Ut coeli et terrae nominibus aliud et aliud intelligi potest.

 Caput XVIII. Quis error innoxius in Scripturis.

 Caput XIX. Quae liquido vera.

 Caput XX. In principio creavit, etc., varie intellectum.

 Caput XXI. Terra erat invisibilis, etc., varie intellectum.

 Caput XXII. Aliquid esse a Deo conditum, de quo sileat liber Genesis, nihil repugnat.

 Caput XXIII. Duo dissensionum genera in Scripturis interpretandis.

 Caput XXIV. Ex multis veris non debet fidenter asseri hoc aut illud sensisse Moysen.

 Caput XXV. Adversus eos qui aliorum interpretandi rationem temere rejiciunt.

 Caput XXVI. Qui sermo deceat Scripturam.

 Caput XXVII. Scripturam decet humile simplexque verborum genus.

 Caput XXVIII. Ut varie intelligitur ab eruditis Scriptura.

 Caput XXIX. Quot modis dicitur aliquid prius.

 Caput XXX. Tractatores Scripturae diversa sentientes concordent invicem charitate et studio veritatis.

 Caput XXXI. Sensisse putandus est Moyses quidquid veri potest in ipsius verbis inveniri.

 Caput XXXII. Veri Scripturae sensus a Spiritu sancto revelantur.

 Liber Decimus Tertius. Dei bonitatem in rerum productione ac perfectione relucere tum etiam Deum Trinitatem, ipsiusque proprietatem Spiritus sancti p

 Caput Primum. Invocat Deum, cujus bonitate se praeventum agnoscit.

 Caput II. Creaturae ex Dei bonitate subsistunt et perficiuntur.

 Caput III. Ex Dei gratia omnia.

 Caput IV. Deus non eget rebus conditis.

 Caput V. Trinitas qui Deus est ex primis verbis Geneseos intelligitur.

 Caput VI. Cur dictus est Spiritus superferri super aquas.

 Caput VII. Effectus Spiritus sancti.

 Caput VIII. Intellectuali creaturae ad beatam requiem non sufficit quidquid Deo minus est.

 Caput IX. Cur solus Spiritus sanctus superferebatur super aquas.

 Caput X. Ex dono Dei omnia.

 Caput XI. Symbola Trinitatis in homine.

 Caput XII. Mundi creatio formationem Ecclesiae praefigurat.

 Caput XIII. Renovatio hominis dum hic vivit nondum perfecta.

 Caput XIV. Fide et spe corroboramur.

 Caput XV. Fiat firmamentum, etc., Gen. 1, 6. Quid firmamentum, quid superiores aquae.

 Caput XVI. Solus Deus se scit omnino sicuti est.

 Caput XVII. Congregentur aquae, etc., Gen. 1, 9. Quid mare, quid arida. Explicatur V 11: Germinet terra, etc.

 Caput XVIII. Fiant luminaria, etc. Gen. 1, 14. Quae luminaria dividentia inter diem et noctem.

 Caput XIX. Tractat eumdem versiculum, Fiant luminaria, etc.

 Caput XX. Producant aquae, etc., Gen. 1, 20. Quae reptilia, quae volatilia.

 Caput XXI. Producat terra animam vivam, etc., Gen. 1, 24.

 Caput XXII. Faciamus hominem ad imaginem, etc., Gen. 1, 26. Renovatio mentis.

 Caput XXIII. Et praesit piscibus maris, etc., Gen. 1, 26. De quibus christianus judicet.

 Caput XXIV. Et benedixit eos Deus dicens, Crescite, etc., Gen. 81, 2.

 Caput XXV. Ecce dedi vobis omnem herbam . . . . in escam, etc., Gen. 1, 29.

 Caput XXVI. Voluptas et utilitas ex beneficio in proximum collato.

 Caput XXVII. Quid per pisces et cetos significetur.

 Caput XXVIII. Et vidit Deus omnia quae fecit, et ecce bona valde, etc., Gen. 1, 31.

 Caput XXIX. Quomodo intelligendum quod Deus octies vidit bona esse opera sua.

 Caput XXX. Manichaeorum deliria.

 Caput XXXI. Piis idem probatur quod Deo placuit.

 Caput XXXII. Compendio enarrat opera Dei.

 Caput XXXIII. Omnia de nihilo sive de concreata materia.

 Caput XXXIV. Totius creationis mundi allegorica expositio.

 Caput XXXV. Optat pacem.

 Caput XXXVI. Diem septimum vespera quare non sequatur.

 Caput XXXVII. Deus in nobis quando quiescet.

 Caput XXXVIII. Aliter Deus, aliter homo videt creata.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Soliloquiorum Libri Duo .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Soliloquiorum Libri Duo .

 Admonitio De Sequentibus Duobus Soliloquiorum Libris .

 Liber Primus. Instituit se ipse Augustinus ad capessendam Dei et animae scientiam ac primum divinam opem implorat, tum agnita illius, quam concupisci

 Caput Primum.— Precatio ad Deum.

 Caput II.— Quid amandum.

 Caput III.— Cognitio Dei.

 Caput IV.— Certa scientia quae.

 Caput V.— Dissimilium eadem aut par scientia.

 Caput VI.— Sensus animae in quibus percipit Deum.

 Caput VII.— Fides, spes, charitas quo usque necessariae.

 Caput VIII.— Quae ad cognoscendum Deum necessaria.

 Caput IX.— Amor nostri.

 Caput X.— Amor rerum corporis et externarum.

 Caput XI.— Externa commoda non propter se, sed propter alia vera bona possunt admitti verius quam expeti.

 Caput XII.— Nihil expetendum nisi quatenus conducit ad summum bonum, nihil horrendum nisi quatenus avocat.

 Caput XIII.— Quomodo et quibus gradibus perspiciatur sapientia. Amor verus.

 Caput XIV.— Ipsa sapientia medetur oculis ut videri possit.

 Caput XV.— Anima quomodo cognoscitur. Fiducia erga Deum.

 Liber Secundus. In eo secum Augustinus de vero et falso copiose disputat, ut demum veritatis perpetuitate bene perspecta, animam ipsam hominis, quae v

 Caput Primum.— De immortalitate hominis.

 Caput II.— Veritas perpetua.

 Caput III.— Si falsitas semper erit, et sine sensu esse non poterit, sequitur animam aliquam semper exstituram.

 Caput IV.— Ex falsitatis seu veritatis perpetuitate possitne colligi animae immortalitas.

 Caput V.— Verum quid sit.

 Caput VI.— Unde falsitas, et ubi.

 Caput VII.— De vero et simili. Soliloquia cur dicta.

 Caput VIII.— Unde verum aut falsum.

 Caput IX.— Quid falsum, quid fallax et quid mendax.

 Caput X.— Quaedam eo vera quo falsa.

 Caput XI.— Disciplinarum veritas. Fabula quid. Quid sit grammatica.

 Caput XII.— Quot modis quaedam sint in alio.

 Caput XIII.— Immortalitas animae colligitur.

 Caput XIV.— Excutitur superior syllogismus.

 Caput XV.— Veri et falsi natura.

 Caput XVI.— An meliora deteriorum nominibus vocari possint.

 Caput XVII.— Num aliquid ex omni parte falsum sit aut verum.

 Caput XVIII.— An vere sit corpus.

 Caput XIX.— Veritas immortalis arguit animae immortalitatem.

 Caput XX.— Quaedam vera credimus, quaedam recordamur quaedam nec sensu, nec phantasia, sed tantum ratione deprehenduntur.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Academicos Libri Tres .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Contra Academicos Libri Tres .

 Admonitio De Sequentibus Tribus Contra Academicos Libris.

 S. Augustinus, Epist. 1, Ad Hermogenianum.

 Ex Lib. XV De Trinitate, Cap. XII.

 Liber Primus. Romamanus ad philosopmam incitatur prooemio libri hujus, in quo ejus filius Licentius cum Trygetio per tres disputationes congreditur. I

 Caput Primum.— Romanianum ad veram philosophiam cohortatur.

 Disputatio Prima.

 Caput II.— An ad beatam vitam necessaria sit veri comprehensio, an sola ejus inquisitio.

 Caput III.— Beatitatem in investigatione veri sitam esse pro Academicis propugnatur.

 Caput IV.— Quid sit error.

 Disputatio Secunda.

 Caput V.— Quidnam sit sapientia.

 Disputatio Tertia.

 Caput VI.— Sapientiae definitio datur et impugnatur. Albicerii divinationes.

 Caput VII.— Vindicatur data sapientiae definitio.

 Caput VIII.— Hariolus an sapiens, et quid sit sapiens. Sapientiae descriptio tuendae Academicorum opinioni accommodata.

 Caput IX.— Epilogus.

 Liber Secundus. Romanianum Maecenatem suum ad amplectendam philosophiam rursus cum grati animi significatione hortatur, tresque illi describit Collati

 Caput Primum.— Contra Academicorum rationes Dei auxilio opus est.

 Caput II.— Romaniano grati animi obsequium exhibet, eumque ad philosophiam hortatur.

 Caput III.— Philocalia et Philosophia. Romanianum rursus ad philosophiam accendit.

 Disputatio Prima.

 Caput IV.— Repetuntur in priore libro disputata.

 Caput V.— Academicorum placita.

 Disputatio Secunda.

 Caput VI.— Academiae novae et veteris discidium.

 Caput VII.— Adversus Academicos.

 Caput VIII.— Academicorum cavillatio.

 Caput IX.— De Academicorum sententia serio deinceps disputandum.

 Caput X.— Verborum controversia non est quae habetur cum Academicis, sed rerum.

 Disputatio Tertia.

 Caput XI.— Probabile quid sit.

 Caput XII.— Rursum de probabili et verisimili.

 Caput XIII.— An Academici dissimularint se scire verum.

 Liber Tertius Exhibet disputationes duas, quarum initio statuitur fortunam nihil sive adjumento sive impedimento esse sapienti. Mox Augustinus, repugn

 Caput Primum.— Magnopere quaerenda veritas unde pendet vita beata.

 Caput II.— An fortuna sapienti necessaria.

 Caput III.— Differunt sapiens et studiosus. Sapientem nonnihil scire, quia saltem scit sapientiam.

 Disputatio Secunda.

 Caput IV.— Rursus quod sapiens non est qui nihil scit.

 Caput V.— Academicorum inane suffugium praecluditur.

 Caput VI.— Veritatem nisi divina ope non percipi.

 Caput VII.— Augustinus Alypii hortatu habet deinceps orationem contra Academicos. Lepidus quidam locus Ciceronis refertur.

 Caput VIII.— Redarguitur locus e Cicerone allatus.

 Caput IX.— Zenonis definitio discutitur.

 Caput X.— Duo Academicorum effata.

 Caput XI.— Ex sensuum imbecillitate non effici ut nihil veri percipiatur. Neque ex somno et furore.

 Caput XII.— Urget Academicos causare frustra sensuum vel somni et furoris deceptiones.

 Caput XIII.— Multa percipi in dialectica.

 Caput XIV.— Sapientem oportet sapientiae saltem assentiri.

 Caput XV.— An qui sequitur in agendo probabile citra assensum, vitet errorem.

 Caput XVI.— Facere quod videtur probabile etiam citra assensum, nefarium est.

 Caput XVII.— Academici quare dissimularint suam sententiam.

 Caput XVIII.— Quomodo probabile inductum ab Academicis.

 Caput XIX.— Multiplex philosophiae genus.

 Caput XX.— Conclusio operis.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Beata Vita Liber Unus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Beata Vita Liber Unus.

 Admonitio De Sequenti Libro De Beata Vita.

 ((Disputationes.))

 Caput Primum.— Praefatio. Dicat librum Theodoro, eique aperit quibus veluti ventis ad christianae philosophiae portum impulsus sit. Occasio disputatio

 Caput II.— Disputatio primae diei. Ex anima et corpore constamus. Cibus corpori necessarius. Animae quoque suus est cibus. Beatus non est qui quod vul

 Caput III.— Disputatio secundae diei. Quis Deum habeat eo modo ut beatus sit. Spiritus immundus duobus modis appellari solet.

 Caput IV.— Disputatio tertiae diei. De quaestione pridie proposita dicendum. Miser est omnis qui eget. Sapiens porro aliquo non eget. An omnis qui mis

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Ordine Libri Duo .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Ordine Libri Duo .

 Admonitio De Sequentibus Duobus De Ordine Libris.

 Liber Primus. Disputationes duas exhibet, quarum prima docet omnia prorsus et bona et mala ordine divinae providentiae contineri. Secunda de ordinis p

 Caput Primum.— Omnia divina providentia regi.

 Caput II.— Dedicat hoc opus Zenobio.

 Caput III.— Occasio disputationis.

 Caput IV.— Nihil omnino sine causa fieri.

 Caput V.— Ordine cuncta Deus administrat.

 Caput VI.— Ordo omnia complectitur.

 Caput VII.— Deus non diligit mala licet ad ordinem pertineant.

 Caput VIII.— Licentius philosophiae amore succensus. Reprehensus a Monnica quod psalmi versiculum ad requisita naturae egressus cantitaret. Liberalium

 Disputatio Secunda.

 Caput IX.— Ordo dux ad Deum.

 Caput X.— Ordo quid. Ut coercendi aemulationis et inanis jactantiae motus in adolescentibus, qui dant operam litteris.

 Caput XI.— Monnica ob sexum non arcenda a philosophica disputatione.

 Liber Secundus. Disputationes hoc libro duae continentur, quibus dum Ordinis definitionem expendunt colloquentes, incidunt in varias quaestiones, scil

 Caput Primum.— Ordinis definitio expenditur.

 Caput II.— Cum Deo esse, quid sit. Quomodo sapiens cum Deo manet immotus.

 Caput III.— Stultitia an cum Deo sit.

 Caput IV.— Quae homo perperam agit, an ordine agat. Mala in ordinem redacta faciunt ad decorem universi.

 Caput V.— Quomodo medendum errori credentium res nullo ordine geri.

 Caput VI.— Mens sapientis immobilis.

 Disputatio Secunda.

 Cap. VII.— Quomodo ordo fuerit cum malum non esset.

 Caput VIII.— Traduntur primum adolescentibus praecepta vitae, tum ordo eruditionis.

 Caput IX.— Ad discendum auctoritate ducimur et ratione.

 Caput X.— Vitae praecepta pauci assequuntur.

 Caput XI.— Ratio quid, et hujus in sensibilibus vestigia. Ut differunt rationale et rationabile.

 Caput XII.— Disciplinarum omnium excogitatrix ratio. Occasio vocabulorum. Occasio litterarum. Occasio numerorum. Occasio discretionis litterarum, syll

 Caput XIII.— Dialectices et rhetorices inventio.

 Caput XIV.— Musica et poetica. Triplex sonus. Versus unde. Rhythmus.

 Caput XV.— Geometria et Astronomia.

 Caput XVI.— Disciplinae liberales efferunt intellectum ad divina.

 Caput XVII.— Arduas quaestiones ne attingant non instructi disciplinis.

 Caput XVIII.— Quo ordine anima provehitur ad cognitionem sui et ipsius unitatis. Omnia in unum tendunt.

 Caput XIX.— Homo unde brutis praestantior, quomodo possit videre Deum.

 Caput XX.— Epilogus hortans ad bonam vitam.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Immortalitate Animae Liber unus

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Immortalitate Animae Liber unus

 Caput Primum.— Prima ratio, quod anima sit immortalis, quia subjectum est disciplinae quae semper est.

 Caput II.— Alia ratio, quia subjectum est rationis quae non mutatur.

 Caput III.— Viva substantia et immutabilis animus, nec si aliquo modo mutabilis, propterea mortalis fit.

 Caput IV.— Ars et ratio numerorum immutabilis quae animo non sine vita inhaerent.

 Caput V.— Animus non mutatur ut desinat esse animus.

 Caput VI.— Ratio quae incommutabilis est, sive in animo sive cum animo sit, sive animus in ea, ab ipso eodem animo separari nequit.

 Caput VII.— Nec, si per substantiam ad defectum tendit animus, ob id interit.

 Caput VIII.— Ut corpori non potest auferri quo corpus est, ita nec animo quo animus est.

 Caput IX.— Animus vita est, sic vita carere non potest.

 Caput X.— Animus non est temperatio corporis.

 Caput XI.— Animus nec per falsitatem perit veritati contrariam, etsi animi est causa veritas.

 Caput XII.— Veritati a qua est animus quod est, quatenus ipsa est, nihil contrarium.

 Caput XIII.— Animus nec in corpus convertitur.

 Caput XIV.— Nec somno, nec hujusmodi corporis affectione animae vim minui.

 Caput XV.— Rursum animam non posse in corpus mutari.

 Caput XVI.— Ne in animam quidem irrationalem rationalis anima convertitur. Anima tota est in toto corpore et singulis partibus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Quantitate Animae Liber unus .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Quantitate Animae Liber unus .

 Admonitio De Sequente Libro De Quantitate Animae.

 In hocce dialogo sex de anima quaestiones a collocutore proponuntur Augustino quarum tertiam, scilicet, Quanta sit anima, penitius tractaturus distin

 Caput Primum.— Sex de anima quaestiones proponit Evodius. Unde sit anima. Animae patria Deus. Animae substantia propria et simplex.

 Caput II.— Anima qualis sit.

 Caput III.— Anima quanta sit.

 Caput IV.— Animam nonnihil esse, tametsi nec longa nec lata sit.

 Caput V.— Infinita animae vis.

 Caput VI.— Longitudo mera et simplex.

 Caput VII.— Compendiosior et multitudini tutior ad veritatis perceptionem via per auctoritatem, quam per rationem.

 Caput VIII.— De figuris mathematicis. Quot lineis figura fiat. Quomodo tribus lineis figura possit fieri.

 Caput IX.— Quae figura praestantior. In triangulo quid angulo contrarietur.

 Caput X.— Summa aequalitas in figuris.

 Caput XI.— Figurarum praestantia. Quid signum sit quid punctum.

 Caput XII.— Puncti potentia.

 Caput XIII.— Animus incorporeus cernit incorporea. Animus quid sit.

 Caput XIV.— Animus incorporeus quantum valeat.

 Caput XV.— Objicitur animam aetate crescere.

 Caput XVI.— Respondetur objectioni et ostenditur animam sine corporeo incremento proficere.

 Caput XVII.— Anima spatio temporis crescere dicitur metaphorice.

 Caput XVIII.— Loquendi facultas, quam puer paulatim assequitur, non tribuenda incrementis animae.

 Caput XIX.— Anima quomodo crescere minuive dicitur.

 Caput XX.— Anima num quid ex se sciat.

 Caput XXI.— Vires in majori aetate majores non sunt argumentum crescentis animae.

 Caput XXII.— Unde vires corporis majores.

 Caput XXIII.— Anima tametsi per totum corpus sentit, non idcirco est cum corpore extensa. Quid sensus et quomodo fit visio.

 Caput XXIV.— Expenditur definitio sensus.

 Caput XXV.— Definitio quomodo examinanda.

 Caput XXVI.— Scientia et ratio num in bestiis.

 Caput XXVII.— Ratio et ratiocinatio.

 Caput XXVIII.— Bestiae vim sentiendi habent, non scientiam.

 Caput XXIX.— Scientia et sensus quid differant.

 Caput XXX.— Anima quae ubique sentiat in corpore, non idcirco est per totum corpus diffusa.

 Caput XXXI.— Vermiculi secti partes moventur. An argumentum sit animae per totum corpus extensae.

 Caput XXXII.— Dissecto corpore anima non secatur. Frusta dissecti corporis vivere possunt, cum anima secta non sit. Deinceps de animae quantitate, rat

 Caput XXXIII.— Vis animae in corpore, in seipsa, et apud Deum, septem ejus magnitudinis gradus constituit.

 Caput XXXIV.— Anima solus Deus melior, adeoque solus ei colendus est.

 Caput XXXV.— Actus animae juxta septem praefatos gradus varie appellantur.

 Caput XXXVI.— Attinguntur reliquae de anima quaestiones. Quae sit religio vera.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Musica Libri Sex .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Musica Libri Sex .

 Admonitio De Sequentibus Sex Libris De Musica

 S. Augustinus, Epist. 101, Memorio Episcopo.

 Liber Primus. Traditur musicae definitio et qui ad hujusce disciplinae considerationem pertinent, motuum numerosorum species ac proportio explicantur

 Caput Primum.— Sonorum certas dimensiones observare non ad grammaticam spectat, sed ad musicam.

 Caput II.— Musica quid sit. Modulari quid sit.

 Caput III.— Bene modulari quid sit, et cur in musicae definitione positum.

 Caput IV.— Scientia cur in musicae definitione ponitur.

 Caput V.— Sensus musices an insit a natura.

 Caput VI.— Cantores theatricos nescire musicam.

 Caput VII.— Diu et non diu in motu.

 Caput VIII.— Propositio in motu diuturno et non diuturno.

 Caput IX.— Motus rationabiles et irrationabiles, connumerati et dinumerati.

 Caput X.— Motus complicati et sesquati.

 Caput XI.— Motus et numerus in infinitum progrediens ut ad certam formam coercetur.

 Caput XII.— Cur ab uno ad decem progressus, et inde ad unum reditus in numerando fiat.

 Caput XIII.— De proportionatorum motuum decore quatenus sensibus judicatur.

 Liber Secundus. In quo de syllabis et pedibus metricis disputatur.

 Caput Primum.— Syllabarum spatia aliunde grammaticus, aliunde musicus attendit.

 Caput II.— De versu judicat grammaticus ex auctoritate, musicus ex ratione et sensu.

 Caput III.— Syllabarum tempora.

 Caput IV.— Pedes dissyllabi.

 Caput V.— Pedes trisyllabi.

 Caput VI.— Pedes tetrasyllabi.

 Caput VII.— Versus certo pedum, ut pes syllabarum numero constat.

 Caput VIII.— Varia pedum nomina.

 Caput IX.— De pedum structura.

 Caput X.— Amphibrachus nec per se nec aliis mixtus versum conficit. De levatione et positione.

 Caput XI.— Pedum rationabilis mixtura.

 Caput XII.— Pedes sex temporum

 Caput XIII.— Ordo pedum quomodo mutetur concinne.

 Caput XIV.— Qui pedes quibus misceantur.

 Liber Tertius. In quo exponitur quid intersit discriminis inter rhythmum, metrum et versum tum agitur seorsim de rhythmo ac deinde tractatio de metr

 Caput Primum.— Rhythmus ac metrum quid.

 Caput II.— Quid intersit inter versum et metrum.

 Caput III.— Rhythmi ex pyrrhichiis.

 Caput IV.— Rhythmus continuus.

 Caput V.— An sint pedes supra syllabas quatuor.

 Caput VI.— Pedes quatuor syllabis longiores rhythmum suo nomine facere nequeunt.

 Caput VII.— De metro quibus et quot minimum constituatur pedibus.

 Caput VIII— Silentia in metris quanta adhiberi oportet. Metrum quod dicatur.

 Caput IX— Quot ad summum temporibus ac pedibus metrum constare possit.

 Liber Quartus. Continuatur tractatio de metro.

 Caput Primum.— Ultima syllaba quare indifferens in metro.

 Caput II.— Quot syllabis minimum constituatur pyrrhichium metrum: quamdiu quoque silendum.

 Caput III.— Pyrrhichiorum metrorum ordo et numerus.

 Caput IV.— De metro iambico.

 Caput V.— De metro trochaico.

 Caput VI.— De metro spondiaco.

 Caput VII.— Tribrachi metra quot sint.

 Caput VIII.— De dactylo.

 Caput IX.— De bacchio.

 Caput X.— Pleno pedi quid addatur ante silentium.

 Caput XI.— Iambus post dichorium male ponitur.

 Caput XII.— Summa omnium metrorum.

 Caput XIII.— Ratio metiendi metra et silentia interponendi.

 Caput XIV.— Persequitur rationem adhibendi silentia in metiendis metris.

 Caput XV.— Item de silentio in metris interponendo.

 Caput XVI.— De pedum commixtione, et de metrorum copulatione.

 Caput XVII.— De metrorum copulatione.

 Liber Quintus. in quo de versu disseritur.

 Caput Primum.— Quomoao differant rhythmus, metrum et versus.

 Caput II.— Metra in duas partes divisibilia caeteris praestant.

 Caput III.— Versus unde dictus.

 Caput IV.— Terminus versuum varius.

 Caput V.— Heroici finis.

 Caput VI.— Rursus de fine versus.

 Caput VII.— Quomodo semipedum imparilitas in versuum membris ad parilitatem referatur. Conciliantur membra semipedum quatuor et trium. Membra semipedu

 Caput VIII.— Membra semipedum quinque et septem.

 Caput IX.— Membra semipedum sex et septem. Membra semipedum octo et septem. Membra semipedum novem et septem.

 Caput X.— De senariorum versuum excellentia: eos decentissimos non esse, nisi vel heroici sint vel iambici.

 Caput XI.— Senarii quomodo commodius metiendi.

 Caput XII.— Senarii versus cur aliis praestantiores.

 Caput XIII.— Epilogus.

 Liber Sextus. In quo ex mutabilium numerorum in inferioribus rebus consideratione evehitur animus ad immutabiles numeros, qui in ipsa sunt immutabili

 Caput Primum.— Superiores libri quibus scripti sint, quove consilio.

 Caput II.— Sonorum numeri quotuplicis generis, et an quodque eorum genus sine alio esse possit. Primum genus numerorum in ipso sono. Secundum genus in

 Caput III.— Tertium genus numerorum in ipso actu pronuntiantis. Quartum genus numerorum in ipsa memoria.

 Caput IV.— Quintum genus numerorum in ipso naturali judicio sentiendi. Ex quinque recensitis numerorum generibus quodnam antecellat.

 Caput V.— Anima an a corpore patiatur, et quomodo sentiat.

 Caput VI.— Inter genera numerorum ordo, et eorum nomina.

 Caput VII.— Numeri judiciales an sint immortales.

 Caput VIII.— Numeri caeteri judicialium examini subjiciuntur.

 Caput IX.— Numeri alii in anima illis judicialibus praecellentes.

 Caput X.— Rationis vis in perspiciendis quae ad Musicam pertinent, ubi nihil aliud quam aequalitas delectat.

 Caput XI.— Inferioribus non offendi, solis superioribus numeris delectari convenit. Differentia phantasiae et phantasmatis.

 Caput XII.— De numeris spiritualibus et aeternis.

 Caput XIII.— Animus unde fit ut a veritate incommutabili avertatur.

 Caput XIV.— Ad Dei amorem provocatur anima ex numerorum et ordinis ratione quam in rebus diligit.

 Caput XV.— Corporales numeros post resurrectionem aget anima quiete. Virtutes quatuor quibus hic anima perficitur.

 Caput XVI.— De quatuor virtutibus an et quomodo sint in beatis.

 Caput XVII.— Quod peccatrix anima numeros agat, et numeris agatur. Conclusio operis.

 Conclusio Operis.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Magistro Liber unus.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Magistro Liber unus.

 Admonitio De Sequente Libro De Magistro.

 S. Augustinus, Lib. IX Confess., Cap. VI.

 In quo de verborum vi atque officio disputatur copiose, quo demum non verbis quae foris homo personat, sed aeterna veritate intus docente scientiam re

 Caput Primum.— Locutio ad quid instituta.

 Caput II.— Verborum significatus nonnisi verbis ab homine ostenditur.

 Caput III.— An res aliqua monstrari absque signo possit.

 Caput IV.— An signa signis monstrentur.

 Caput V.— Signa mutua.

 Caput VI.— Signa sui significativa.

 Caput VII.— Epilogus praecedentium capitum.

 Caput VIII.— Non frustra haec disputari. Item signis auditis animum, ut interroganti respondeatur, ad res significatas esse referendum.

 Caput IX.— An res quaeque, vel ejus cognitio pluris habenda sit quam ipsius signa.

 Caput X.— An quaedam doceri sine signis queant. Res non discuntur per ipsa verba.

 Caput XI.— Discimus non verbis foris sonantibus, sed docente intus veritate.

 Caput XII.— Christus veritas intus docet.

 Caput XIII.— Verborum vi ne quidem animus loquentis aperitur.

 Caput XIV.— Christus intus docet, homo verbis foris admonet.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Libero Arbitrio Libri Tres .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Libero Arbitrio Libri Tres .

 Admonitio De Sequentibus Tribus Libris De Libero Arbitrio.

 S. Augustinus, Epist. 143, Marcellino.

 Liber Primus. In quo mota quaestione, Unde malum, explicatur quid sit male agere tumque mala hominum facta ex libero voluntatis arbitrio proficisci o

 Caput Primum.— Deus an alicujus mali auctor.

 Caput II.— Malum unde priusquam disquiratur, quid de Deo credendum.

 Caput III.— Mali natura ex libidine.

 Caput IV.— Objectio de homicidio patrato ex metu. Cupiditas culpabilis quid sit.

 Caput V.— Objectio altera de occisione hominis vim afferentis per humanas leges licita.

 Caput VI.— Lex aeterna moderatrix humanarum. Aeternae legis notio.

 Caput VII. Homo ex aeterna lege quomodo ordinatissimus disquirendum, eoque fine ostenditur scire melius esse quam vivere.

 Caput VIII.— Ratio qua praecellit homo bestiis debet in ipso dominari.

 Caput IX.— Stulti et sapientis discrimen ex dominatu aut servitute mentis.

 Caput X.— Mens a nullo cogitur servire libidini.

 Caput XI.— Mens ex libera voluntate libidini serviens punitur juste.

 Caput XII.— Mortalis vitae poenas qui libidini serviunt, merito patiuntur, etiamsi sapientes nunquam fuerint.

 Caput XIII.— Voluntate vitam beatam, voluntate miseram degimus.

 Caput XIV.— Cur ergo pauci evadant beati, cum omnes esse velint.

 Caput XV.— Lex aeterna, lex temporalis in quos et quantum valeant.

 Caput XVI.— Epilogus tractatae quaestionis.

 Liber Secundus. In quo, difficultate ex eo quod libertas, qua peccatur, a Deo data sit emergente, tria haec disquiruntur: Qua ratione Deum esse manife

 Caput Primum.— Libertas, qua peccatur, cur a Deo data.

 Caput II.— Objectio: Liberum arbitrium, si ad bonum datum est, quomodo ad malum flexile.

 Caput III.— Deum esse ut manifestum evadat, disquiritur quid sit in homine praestantissimum.

 Caput IV.— Sensus interior sentit ipsum sentire: an et se discernat.

 Caput V.— Sensus interior praestat externis sensibus, quorum est moderator et judex.

 Caput VI.— Ratio caeteris in homine praestat qua si quid praestantius, Deus est.

 Caput VII.— Quomodo idem sentiatur a multis quidve totum, quid non totum et simul a singulis.

 Caput VIII.— Numerorum ratio nullo corporis sensu percipitur, a quovis intelligente percepta una est et incommutabilis.

 Caput IX.— Quid sapientia, sine qua nemo beatus an una sit in omnibus sapientibus.

 Caput X.— Una est sapientiae lux omnibus sapientibus communis.

 Caput XI.— Sapientia et numerus an idem, an alterum ab altero vel in altero existat.

 Caput XII.— Una et incommutabilis in omnibus intelligentibus veritas, eaque nostra mente superior.

 Caput XIII.— Exhortatio ad amplexum veritatis, quae una beatos facit.

 Caput XIV.— Veritas possidetur cum securitate.

 Caput XV.— Deum esse ex ratione fuse explicata jam certo cognoscitur.

 Caput XVI.— Sapientia studiosis sui inquisitoribus sese in via ostendit, numeris videlicet cuique rei impressis.

 Caput XVII.— Bonum et perfectio quaecumque ex Deo est.

 Caput XVIII.— Libera voluntas tametsi ad malum usum converti possit, in bonis numeranda est.

 Caput XIX.— Bona magna, minima, et media. In mediis censetur libertas.

 Caput XX.— Ex Deo non est motus ille, quo voluntas ab incommutabili bono avertitur.

 Liber Tertius. In quo quaeritur unde ille motus existat quo voluntas ab incommutabili bono deflectit an secum invicem pugnent Dei praescientia de hom

 Caput Primum.— Unde sit motus ille quo voluntas deflectit ab incommutabili bono.

 Caput II.— Dei praescientia quomodo liberam voluntatem peccantibus non auferat, quaestio plurimos torquens.

 Caput III.— Dei praescientia non efficit ut non libera voluntate peccemus.

 Caput IV.— Deus praenoscens non cogit ad peccandum, atque adeo peccata juste punit.

 Caput V.— Deus de creaturae etiam quae peccat miseriaeque obnoxia est productione laudandus.

 Caput VI.— Nemo vere dixerit se malle non esse quam miserum esse.

 Caput VII.— Esse diligitur et a miseris, quia ab illo sunt qui summe est.

 Caput VIII.— Non esse a nemine eligitur, ne quidem ab illis qui sibi necem consciscunt.

 Caput IX.— Peccantium animarum miseria confert ad perfectionem universi.

 Caput X.— Quo jure diabolus possederit hominem, et quo jure Deus hunc liberarit.

 Caput XI.— Creatura sive in justitia permansura, sive lapsura, ad ornamentum universi confert.

 Caput XII.— Gubernatio universi non turbaretur etiamsi angelica omnis creatura peccaret.

 Caput XIII.— Ex creaturae corruptione et ex vitii ejus vituperatione bonitas ipsius ostenditur.

 Caput XIV.— Non omnis corruptio vituperatione digna est.

 Caput XV.— Defectus creaturae haud semper est culpabilis.

 Caput XVI.— Peccata nostra in Deum refundi nequeunt.

 Caput XVII.— Voluntas est prima causa peccandi.

 Caput XVIII.— An aliquis peccet in eo quod caveri non potest.

 Caput XIX.— Peccantes ignorantiam et difficultatem transfusa in se ex Adae peccato vitia ne excusent.

 Caput XX.— Poenales defectus in Adae posteros haud injuste demanasse, quaecumque demum vera sit de animarum origine sententia.

 Caput XXI.— Error qua in re perniciosus.

 Caput XXII.— Ignorantia et difficultas si naturalis est homini, non propterea deest unde laudetur Creator.

 Caput XXIII.— De parvulorum morte et cruciatibus corporis quibus affliguntur iniqua est imperitorum querela. Dolor quid sit.

 Caput XXIV.— Primus homo non insipiens creatus est, sed sapientiae capax. Stultitia quid.

 Caput XXV.— Quibus visis tangitur rationalis natura cum intentionem ad malum convertit.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Moribus Ecclesiae Catholicae Et De Moribus Manichaeorum Libri Duo .

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi De Moribus Ecclesiae Catholicae Et De Moribus Manichaeorum Libri Duo .

 Admonitio De Duobus Sequentibus Libris .

 Liber Primus. De Moribus Ecclesiae Catholicae. Principio constituit Augustinus mores illos quibus in Ecclesia sancte vivitur, ad summum hominis bonum,

 Caput Primum.— Quomodo detecturus sit fucos Manichaeorum. Duo quibus fallunt Manichaei.

 Caput II.— Rationibus prius agit, obsequens vitiosae Manichaeorum consuetudini.

 Caput III.— Beatus qui eo fruitur quod hominis optimum est. Hominis optimum quid. Duae conditiones summi boni: 1 a ut nihil eo melius sit 2 a ut tale

 Caput IV.— Homo quid.

 Caput V.— Hominis optimum non quod solius corporis, sed quod animae optimum est.

 Caput VI.— Virtus animam optimam efficit virtutem anima comparat sequendo Deum Dei autem consecutio vita beata.

 Caput VII.— Deus auctoritate Scripturarum vestigandus. Oeconomiae divinae erga nostram salutem ratio et praecipua mysteria. Summa fidei.

 Caput VIII.— Deus summum bonum, quo summo amore tendere jubemur.

 Caput IX.— Concentus Veteris et Novi Testamenti de praeceptis charitatis.

 Caput X.— De Deo quid doceat Ecclesia. Duo dii Manichaeorum.

 Caput XI.— Deus unice diligendus ideoque summum hominis bonum. Deo nil melius Deum nemo amittit invitus: quae sunt duae conditiones summi boni, supr

 Caput XII.— Charitate Deo connectimur, dum illi subjicimur.

 Caput XIII.— Per Christum et ejus Spiritum jungimur inseparabiliter Deo.

 Caput XIV.— Trinitati summo bono dilectione haeremus.

 Caput XV.— Quatuor virtutes definit christiane.

 Caput XVI.— Testamenti Veteris et Novi concentus.

 Caput XVII.— Apostrophe ad Manichaeos, ut resipiscant.

 Caput XVIII.— In Catholica sola perfecta veritas ex utriusque Testamenti consensu.

 Caput XIX.— Temperantiae officia ex sacris Litteris describit.

 Caput XX.— Sensibilia omnia contemnere, et solum Deum amare jubemur.

 Caput XXI.— Gloria popularis et curiositas sacris Litteris damnata.

 Caput XXII.— Fortitudinem praestat amor Dei.

 Caput XXIII.— Fortitudinis monita et exempla ex Scripturis.

 Caput XXIV.— De justitia et prudentia.

 Caput XXV.— Officia quatuor virtutum circa Dei amorem, cujus amoris praemium est aeterna vita et cognitio veritatis.

 Caput XXVI.— Dilectio sui et proximi.

 Caput XXVII.— Beneficentia in corpus proximi.

 Caput XXVIII.— Beneficentia in animam proximi. Disciplinae partes duae coercitio, et instructio. Per bonos mores nobis provenit agnitio veritatis.

 Caput XXIX.— De Scripturarum auctoritate.

 Caput XXX.— Apostrophe ad Ecclesiam totius sapientiae magistram. Doctrina catholicae Ecclesiae.

 Caput XXXI.— Manichaeorum continentiae opponit anachoretarum et coenobitarum vitam.

 Caput XXXII.— Clericorum laus.

 Caput XXXIII.— Aliud genus in civitate simul viventium. Jejunia triduana.

 Caput XXXIV.— Ex malorum christianorum moribus non vituperandam Ecclesiam. Sepulcrorum et picturarum adoratores.

 Caput XXXV.— Conjugium et possessiones baptizatis etiam concessa per Apostolum.

 Liber Secundus. De Moribus Manichaeorum. In quo refutata diligenter horum haereticorum doctrina de origine et natura mali, excutiuntur tria illa oris,

 Caput Primum.— Summum bonum est id cui competit summe esse.

 Caput II.— Malum quid sit. Malum esse id quod est contra naturam dicunt verissime Manichaei, sed hinc subvertitur eorum haeresis.

 Caput III.— Malum si definitur id esse quod nocet, ex hoc rursus Manichaei revincuntur.

 Caput IV.— Boni per se et participatione differentia.

 Caput V.— Malum si definitur esse corruptio, inde etiam funditus evertitur illorum haeresis.

 Caput VI.— Corruptio quam rem afficiat, et quid sit.

 Caput VII.— Dei bonitas non sinit rem ullam corruptione eo perduci ut non sit. Creare et condere quo differant.

 Caput VIII.— Malum est, non substantia ulla, sed substantiae inimica inconvenientia.

 Caput IX.— Ne consistere quidem Manichaeorum fabulas de bonis et malis.

 Caput X.— Tria signacula morum a Manichaeis perperam excogitata.

 Caput XI.— Signaculum oris quale apud Manichaeos, qui blasphemiae in Deum rei esse convincuntur.

 Caput XII.— Excludit Manichaeorum suffugia.

 Caput XIII.— Non ex rebus sed ex intentione facta aestimantur: hinc de Manichaeorum abstinentia ferendum judicium.

 Caput XIV.— Tribus causis abstinetur laudabiliter a certis ciborum generibus.

 Caput XV.— Esum carnium cur interdicant Manichaei.

 Caput XVI.— Aperit portentosa Manichaeorum mysteria.

 Caput XVII.— Manuum signaculum apud Manichaeos quale sit aperitur.

 Caput XVIII.— De signaculo sinus et nefandis mysteriis Manichaeorum.

 Caput XIX.— Flagitia Manichaeorum.

 Caput XX.— Flagitia eorumdem Romae deprehensa.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Regula Ad Servos Dei.

 S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Regula Ad Servos Dei.

 Admonitio De Sequente Regula Sancti Augustini Ad Servos Dei.

 De charitate Dei et proximi, unione cordium et communitate rerum.

 Appendix Tomi Primi Operum Sancti Augustini, Complectens Quaedam Olim Ipsi Perperam Adscripta. Ea Sunt: De Grammatica Liber. Principia Dialecticae. Ca

 Appendix Tomi Primi Operum Sancti Augustini, Complectens Quaedam Olim Ipsi Perperam Adscripta. Ea Sunt: De Grammatica Liber. Principia Dialecticae. Ca

 Admonitio De Libro De Grammatica Et Tribus Proxime Sequentibus Opusculis.

 Admonitio De Libro De Grammatica Et Tribus Proxime Sequentibus Opusculis.

 De Grammatica Liber.

 De Grammatica Liber.

 Caput Primum.— Terminationes nominum. Ac primo quae vocalibus terminantur.

 Caput II.— De nominibus quae terminantur in semivocales et eorum generibus.

 Caput III.— De iis quae terminantur in mutas.

 Caput IV.— De terminatione et declinatione nominum neutri generis.

 Caput V.— De terminatione et declinatione nominum communis generis.

 Caput VI.— De terminatione et declinatione nominum omnis generis.

 Caput VII.— De nominibus generis epicoeni, et differentia ejusdem generis a communi.

 Caput VIII.— De nominibus aut singularis aut pluralis numeri tantum.

 Caput IX.— De pronomine.

 Caput X.— De declinatione pronominum I, II et personae.

 Caput XI.— De declinatione infinitorum.

 Caput XII.— Pronomina qualitatis.

 Caput XIII.— De verbo.

 Caput XIV.— De prima conjugatione.

 Caput XV.— De secunda conjugatione.

 Caput XVI.— De tertia et quarta conjugatione.

 Caput XVII.— De verbo communi unde dicatur, et de conjugatione ejusdem.

 Caput XVIII.— De verbo deponenti.

 Caput XIX.— De neutro-passivis et impersonalibus.

 Caput XX.— De inchoativis, frequentativis, et desiderativis verbis.

 Caput XXI.— De adverbio.

 Caput XXII.— Item de adverbio.

 Caput XXIII.— Adverbia a nominibus tracta sex habent terminationes. Regula communis.

 Caput XXIV. De participiis. Regula communis.

 Caput XXV.— De conjunctione.

 Caput XXVI.— De praepositione. Praepositiones accusativae, ablativae, et utriusque.

 Caput XXVII.— Duplex genus praepositionum quae dicuntur utriusque.

 Caput XXVIII.— De interjectione.

 Caput XXIX.— Epilogus. Et de nominibus numerorum.

 Principia Dialecticae .

 Principia Dialecticae .

 Caput Primum.— De simplicibus verbis.

 Caput II.— Verba conjuncta.

 Caput III.— Quae simplices sententiae, quae conjunctae.

 Caput IV.— Conjunctas sententias subdividit.

 Caput V.— Quomodo de rebus, verbis, dicibilibus, dictionibus, tractetur in logica. Differunt dicibile, et dictio.

 Caput VI.— De origine verbi. Verbum unde dictum. Stoicorum de origine verbi opinio.

 Caput VII.— De vi verbi.

 Caput VIII.— Obscurum et ambiguum. Differentiae obscuri et ambigui. Tria genera obscurorum.

 Caput IX.— Ambiguitatum genera duo.

 Caput X.— Ambiguitas ex aequivocis varia.

 Categoriae Decem Ex Aristotele Decerptae.

 Categoriae Decem Ex Aristotele Decerptae.

 Admonitio De Sequenti Opusculo.

 Caput Primum.— De oratione: et quam late pateat significatio οὐσίας.

 Caput II.— De aequivocis et multivocis.

 Caput III.— Quid Aristoteles agat in categoriis.

 Caput IV.— De denominativis. Differunt paronyma ab homonymis.

 Caput V.— Substantia et accidens.

 Caput VI.— Quae dicuntur de subjecto, quae sunt in subjecto.

 Caput VII.— Quid genus, quid species.

 Caput VIII.— De praedicamentis in generali.

 Caput IX.— De usia sive substantia. Usia proprie. Secundae usiae quae dicantur.

 Caput X.— De quantitate. Quanto nihil est contrarium. Contraria quae dicantur.

 Caput XI.— Ad aliquid. Ad aliquid quando dicitur. Opposita.

 Caput XII.— De qualitate. Species qualitatis quatuor. Habitus. Affectio. Potentia naturalis. Passivae qualitates.

 Caput XIII.— De facere et pati.

 Caput XIV.— De jacere, sive situ.

 Caput XV.— De ubi et quando.

 Caput XVI.— De habere.

 Caput XVII.— De postpraedicamentis.

 Caput XVIII.— De oppositis. Tres species contrariorum.

 Caput XIX.— De priori.

 Caput XX.— De simul.

 Caput XXI.— De Motu.

 Caput XXII.— Conclusio operis.

 Principia Rhetorices .

 Principia Rhetorices .

 Caput Primum.— Oratoris officium.

 Caput II.— Quis sit finis oratoris.

 Caput III.— De civilibus quaestionibus, et differentia generalium et specialium.

 Caput IV.— Quae sint circumstantiae controversiam facientes.

 Caput V.— Quaestiones rationales fiunt quatuor modis.

 Caput VI.— De quatuor quaestionibus legalibus.

 Caput VII.— Quibus quaestio articulis nectatur.

 Caput VIII.— Modi controversiarum.

 Caput IX.— De figuris controversiarum.

 Caput X.— Quid utilitatis prae se ferat figurarum ejusmodi agnitio.

 Regulae Clericis Traditae Fragmentum.

 Regulae Clericis Traditae Fragmentum.

 Admonitio De Sequenti Opusculo

 Communi definitione decrevimus apud nos, quod nunquam postmodum ab ullo poterit infringi. Residentibus nobis in monasterio in nomine Domini nostri Jes

 Regula Secunda.

 Regula Secunda.

 Admonitio De Sequenti Opusculo.

 1. Ante omnia, fratres charissimi, diligatur Deus, deinde et proximus, quia ista praecepta principaliter nobis sunt data. Qualiter autem nos oportet o

 De Vita Eremitica, Ad Sororem Liber.

 De Vita Eremitica, Ad Sororem Liber.

 Admonitio De Sequenti Libro.

 Prologus.

 Caput Primum.— Ut instituta est eremitica vita.

 Caput II.— Reclusio corporis solius nihil prodest.

 Caput III.— Reclusarum cum externis mulieribus confabulationes.

 Caput IV.— Ex confabulatione cum externis mulieribus quae pernicies.

 Caput V.— Reclusarum quarumdam avaritia.

 Caput VI.— Reclusa ne pauperum aut hospitum praetextu facultates habere velit: utatur ancilla probata: non puellas doceat.

 Caput VII.— Studeat silentio, et raro modesteque loquatur.

 Caput VIII.— Quibuscum personis loqui decet reclusam.

 Caput IX.— Scribit vivendi formam reclusis rogatus a sorore.

 Caput X.— De colloquio cum variis personis. Quid hac in re observandum a reclusa.

 Caput XI.— Operetur manibus, ornetur verecundia.

 Caput XII.— Reclusa verbis lacessita ut se gerere debet.

 Caput XIII.— De tempore loquendi et tacendi.

 Caput XIV.— Quibus exercitiis vacandum a calendis novemb. ad Quadragesimam.

 Caput XV.— De exercitiis a Pascha ad calendas novembris.

 Caput XVI.— De quadragesimali jejunio.

 Caput XVII.— Persequitur de virtute jejunii.

 Caput XVIII.— De significatione Quadragesimae.

 Caput XIX.— De cibi et potus qualitate et quantitate.

 Caput XX.— De vestimentis et calceamentis.

 Caput XXI.— Solitudo est hominum consortio praeferenda propter conservationem virginitatis.

 Caput XXII.— Ut virginitatis propositum religiose custodiendum.

 Caput XXIII.— Castitatis dispendium in mensa timendum, et in colloquiis.

 Caput XXIV.— Ante somnum conscientia excutienda, et dolendum de peccatis.

 Caput XXV.— In tentationibus impudicis recogitanda virginis Agnetis historia.

 Caput XXVI.— Castitas in juvenili aetate sine magna cordis et corporis attritione non stat integra.

 Caput XXVII.— De monacho stimulum carnis duris macerationibus vix comprimente, non penitus exstinguente.

 Caput XXVIII.— Contra senes qui concubinarum consortio carere nolunt.

 Caput XXIX.— Virgo semper pavida se ipsa muniat verbi Dei meditatione.

 Caput XXX.— Contra eos qui rigorem abstinentiae non amplectuntur, ne corporis languorem incurrant.

 Caput XXXI.— De adolescente resipiscente et Christum hora mortis vidente.

 Caput XXXII.— Vera discretio, carni animam praeponere.

 Caput XXXIII.— De superbia et ejus speciebus.

 Caput XXXIV.— De quadam specie vanitatis in cellulae oratoriique ornamentis.

 Caput XXXV.— Rursus de quadam inani gloria.

 Caput XXXVI.— De ornamentis virtutum praeferendis.

 Caput XXXVII.— Persequitur de virtutum ornamentis.

 Caput XXXVIII.— Ex lini, quo altare ornatur, consideratione quomodo mores instituendi.

 Caput XXXIX.— Imago Crucifixi, et assistentis hinc inde Mariae ac Joannis sat esse debet in sanctimonialium oratorio.

 Caput XL.— De dilectione Dei et proximi, ac primum ut in proximum exercenda a sanctimonialibus.

 Caput XLI.— De exemplo Mariae et Marthae, deque vita activa et contemplativa.

 Caput XLII.— De rerum ecclesiasticarum dispensatione.

 Caput XLIII.— Claustrales non debent pauperum et hospitum cura distendi.

 Caput XLIV.— Administratio temporalium haud convenit caenobitis, multoque minus virgini reclusae.

 Caput XLV.— Ut sanctimonialis debet si quid sibi superest, erogare.

 Caput XLVI.— Quod eleemosynae genus a monialibus impendi decet.

 Caput XLVII.— De dilectione Dei concitanda in meditatione mysteriorum Christi.

 Caput XLVIII.— De Magorum adoratione, fuga Christi in Aegyptum, et de latrone ad Christi dextram crucifixo.

 Caput XLIX.— De contemplatione Christi pueri.

 Caput L.— De consideratione baptismi, jejunii et tentationis Christi.

 Caput LI.— De Muliere in adulterio deprehensa.

 Caput LII.— De muliere lacrymis pedes ejus rigante.

 Caput LIII.— De paralytico per tegulas invecto et corporaliter spiritualiter que sanato.

 Caput LIV.— De receptione Christi in domo Marthae et Mariae.

 Caput LV.— De ingressu Christi in Jerusalem pueris acclamantibus, Hosanna, etc.

 Caput LVI.— De coena Domini et rebus in ea gestis.

 Caput LVII.— De Christi agonia in monte Oliveti.

 Caput LVIII.— De Christi traditione.

 Caput LIX.— De injuriis Christo apud principem sacerdotum et apud Pilatum illatis.

 Caput LX.— De passione Christi, et deceptione diaboli.

 Caput LXI.— De Christo in cruce.

 Caput LXII.— De mira Christi patientia in cruce.

 Caput LXIII.— Virgo propior adstat cruci.

 Caput LXIV.— De decurione.

 Caput LXV.— De Magdalena sepulcrum visitante.

 Caput LXVI.— De mundi et rerum praesentium contemptu.

 Caput LXVII.— Mors a sanctis desideratur.

 Caput LXVIII.— Mors justo felicitatis principium est.

 Caput LXIX.— De animae e corpore exeuntis requie vel supplicio.

 Caput LXX.— De requie aeterna et gloria sanctorum.

 Caput LXXI.— De extremi judicii die.

 Caput LXXII.— De confusione et poena malorum.

 Caput LXXIII.— Amor Deo rependendus pro praedestinationis gratia.

 Caput LXXIV.— De gloria bonorum.

 Caput LXXV.— Ex sota Dei gratia salvandis accensemur.

 Caput LXXVI.— De regno Dei post judicium.

 Caput LXXVII.— De regni Dei felicitate.

 Caput LXXVIII.— Epilogus operis.

 Index Rerum Quae In Hoc Primo Volumine Continentur.

 Index Rerum Quae In Hoc Primo Volumine Continentur.

 Finis Tomi Primi.

Caput II. 1 Quis animae habitus erat, quive mores Augustini jam episcopi. 2 In solitudinem fugere prohibetur a Deo: ejus deliciae sunt Scripturae Dei et vacare Deo. 3 Qualis ei cultus corporis in vestibus et calceamentis acceptus fuerit. 4 Quae ejus mensa. 5 Manibus quotidie aliquid operari vellet, si per valetudinem et per occupationes liceret. 6 Infirma valetudo ipsius et occupationes. 7 Clericorum monasterium in episcopii domo instituit. Ad Laetum istius forte monasterii alumnum epistola. 8 In eo monasterio regulariter et anguste cum suis clericis convivit. 9 Ut se gerebat erga feminas: nullam ne quidem ex consanguineis habitare in sua domo passus est.

1. Episcopale onus imponi sibi non prius passus est Augustinus, quam constitutum haberet in animo, aetatem suam in officiis ad id pertinentibus totam exigere. Hinc in reliqua vita nihil molitus unquam aliud, nihil aggressus reperietur, nisi quod ejus in fratres suos, quos ut dominos observabat, charitas exposceret (Confess. lib. 10, cap. 4, n. 6) . Sed antequam juxta seriem annorum videamus, quibus laboribus, quot scriptis et peregrinationibus illum fraternus amor implicuerit; colligemus hic nonnulla de illius pro Ecclesia gestis, quae nobis ad certum ordinem temporum revocare non licet. Ut autem ab iis quae ad ipsius mores spectant, narrandi faciamus initium; qualis esset animae suae habitus primo episcopatus sui tempore, ipsemet in suis Confessionibus anno ab ipsius ordinatione quarto vel quinto editis, in oculis conspectuque omnium exposuit. Nam cum jacere cuperet, nulloque inter homines esse numero, aegre admodum ferebat Vir sanctus, se contra in ore omnium versari, atque etiam sanctae conversationis nomine summo dignum honore haberi. Itaque ne de se quisquam hominum, ait Possidius, supra quam se esse noverat, crederet, non solum qualis ante perceptam gratiam fuerit, sed etiam qualis jam sumpta viveret, designavit (Possidius, in Vita August., in Praef. ). Cernebat praeterea multis bonis Christianis, qui pariter quis tempore ipso Confessionum suarum esset nosse cuperent, gratum facturum se non sine magno fructu: siquidem ii et gratias Deo acturi de donis ipsi collatis, et perspectis ejus malis pro ipso rogaturi essent (Confess. lib. 10, cap. 3, n. 4) . Primum ergo is ipse, qui vir sanctissimus ac ejus apud Deum meriti esse videretur, in quo facile quisque spem reponeret, profitetur totam spem suam nonnisi in magna valde misericordia Dei sitam esse; ab illo se petere ut det quod jubet, atque hoc pacto quod velit jubeat: scire se, neminem posse esse continentem, nisi Deus det: quippe cum per continentiae mandatum nobis praecipiatur, ut colligamur et redigamur in unum, a quo in multa defluximus (quia videlicet is minus Deum amat, qui cum Deo aliquid amat, quod non propter Deum amat); ad illud implendum se per se non sufficere, sed indigere ut ab ipso Deo accendatur. O amor, ait, qui semper ardes et nunquam exstingueris! Charitas Deus meus, accende me. Continentiam jubes; da quod jubes, et jube quod vis (Ibid., cap. 29, n. 40) . Deinde quanquam ad 0216 eam animae sanitatem jam divino munere perductus esset, ut confidenter Deo diceret, Non dubia, sed certa conscientia, Domine, amo te (Ibid., cap. 6, n. 8) : attamen multos et magnos esse languores suos agnoscit, quibus sanandis necessaria sit medicinalis gratia Christi Mediatoris (Ibid., cap. 43, n. 68) . Nam turpium rerum imagines et vivere adhuc in sua memoria testatur, et sibi occursare, vigilanti quidem carentes viribus, in somnis autem non solum usque ad delectationem, sed etiam usque ad consensionem factumque simillimum. Quanquam saepe etiam in somnis resistebat, et sui memor propositi, atque in eo castissime permanens, nullum talibus illecebris vel dormiens adhibebat assensum (Ibid., cap. 30, n. 41) . Quo in genere mali adhuc se esse comperiens, sic exsultabat cum tremore in eo quod illi Deus donaverat, ut in eo quod inconsummatus erat lugeret. Pergit ad aliud tentationis genus, quod ex edendi et bibendi necessitate oritur. Hoc quidem a Deo edoctus erat, ut quemadmodum medicamenta, sic alimenta sumpturus accederet (Ibid., cap. 31, n. 44) : sed dum ad quietem satietatis ex indigentiae molestia transibat, in ipso transitu ipsi insidiabatur laqueus concupiscentiae. Quia cum saepe incertum sit, utrum adhuc necessaria corporis cura subsidium petat, an voluptaria cupiditatis fallacia ministerium suppetat: ad hoc incertum hilarescit infelix anima, et in eo praeparat excusationis patrocinium, gaudens non apparere quid satis sit moderationi valetudinis, ut obtentu salutis obumbret negotium voluptatis. His tentationibus quotidie conabatur resistere, et invocabat dexteram Dei ad salutem suam; et ad eum referebat aestus suos, quia consilium sibi de hac re non stabat. Et quidem ebrietas longe erat ab eo: crapula autem nonnunquam subrepebat ei, crapula tamen ea, qua non cor ipsum, sed affectus et languens stomachus in perfectis etiam Christianis aliquando gravatur. Ebriosus nunquam fuit: quod Deo prorsus acceptum refert. In his ergo tentationibus positus, certabat quotidie adversus concupiscentiam edendi et bibendi: cumque non id esset, quod semel praecidere, et de quo ulterius non attingendo decernere posset; freni gutturis temperata relaxatione et constrictione tenendi erant. Sed nondum is erat, qui non raperetur aliquantutum extra metas necessitatis: ac nihilominus magnificabat nomen Dei, quem, qui vicit saeculum; pro ipsius peccatis interpellabat, numerans ipsum inter infirma membra corporis sui. Quod ad illecebram odorum pertinet, de ea non satagebat nimis: cum jucundi abessent odores, non requirebat; cum adessent, non respuebat, paratus eis semper carere. Sed quamvis ita sibi videretur, hac in re tamen falli se timebat: quippe cum eum lateret facultas sua quae in ipso erat, et animus illius de viribus suis ipse sibi non facile credendum existimaret; quia quod inest, plerumque occultum est, nisi experientia manifestum fiat. Voluptates aurium tenacius eum implicaverant, et subjugaverant: sed Deus resolverat et liberaverat eum. Tunc ergo in sonis, quos animant divina eloquia, cum suavi et artificiosa 0217 voce cantantur, aliquantulum acquiescebat, non quidem ut haereret, sed ut cum vellet surgeret. Attamen aliquando plus sibi videbatur honoris iis sonis tribuere, quam deceret; dum ipsis sanctis dictis religiosius et ardentius sentiret moveri animum in flammam pietatis, cum ita cantantur, quam si non ita cantarentur (Ibidem, cap. 33, n. 49) . Nam delectatio carnis saepe eum fallebat, dum rationem propter quam meruerat admitti, etiam praecurrere ac ducere conaretur. Ita in his peccabat non sentiens, sed postea sentiebat. Aliquando hanc ipsam fallaciam cavens, errabat nimia severitate, ac valde interdum, ut melos omne cantilenarum suavium, quibus Davidicum psalterium frequentatur, ab auribus suis removeri vellet, atque ipsius Ecclesiae; tutiusque sibi videretur quod de Alexandrino episcopo Athanasio saepe sibi dictum meminerat, qui tam modico flexu vocis faciebat sonare lectorem psalmi, ut pronuntianti vicinior esset, quam canenti. Verumtamen cum reminiscebatur lacrymas quas fuderat ad cantus Ecclesiae in primordiis recuperatae fidei suae, quantumque postmodum moveretur, non cantu, sed rebus quae cantantur, cum liquida voce et convenientissima modulatione cantantur, magnam instituti hujus utilitatem rursus agnoscebat. Cum autem sibi accideret, ut ipsum plus cantus, quam res quae canitur moveret; poenaliter se peccare agnoscebat, et tunc mallet non audire cantantem. Ecce ubi sum, ait: flete mecum, et pro me flete, qui aliquid boni vobiscum intus agitis unde facta procedunt. Nam qui non agitis, non vos haec movent (Ibid., n. 50) . Resistebat quoque seductionibus oculorum, et erigebat ad Deum invisibiles oculos. Et quidem pulchra trajecta per animas in manus artificiosas noverat ab illa pulchritudine venire, quae super animas est, cui suspirabat anima ejus die ac nocte. Etiam istis pulchris gressum innectebat, quem Deus evellebat: capiebatur miserabiliter, et Deus evellebat misericorditer; aliquando non sentientem, quia suspensius inciderat; aliquando cum dolore, quia jam inhaeserat (Ibid., cap. 34, nn. 52, 53) . Jam si de curiositatis morbo agitur, multa praeciderat et a suo corde dispulerat Augustinus: non tamen audebat dicere, nulla re se intentum fieri ad spectandum et vana cura capiendum. Eum jam theatra non rapiebant, nec curabat nosse transitus siderum; nec anima ejus unquam responsa quaesivit umbrarum; omnia sacrilega sacramenta detestabatur. Agebat autem inimicus, quantis poterat suggestionum machinationibus, cum eo, ut a Deo signum aliquod peteret: sed a sancto Viro longe erat ista consensio (Ibid., cap. 35, n. 56) . Verumtamen in multis minutissimis rebus curiositas ejus quotidie tentabatur, et saepe labebatur. Saepius narrantes inania primo quasi tolerabat, ne offenderet infirmos; deinde paulatim libenter advertebat. Canem currentem post leporem jam non spectabat cum in circo fieret: at vero in agro, si casu transiret, avertebat eum fortassis et ab aliqua magna cogitatione, atque ad se convertebat illa venatio, non quidem deviare cogens corpore jumenti cui forte insideret, sed cordis inclinatione. 0218 Eum quoque domi sedentem stellio muscas captans, vel aranea retibus suis irruentes implicans, intentum faciebat. Pergebat quidem ad laudandum Deum, creatorem mirificum atque ordinatorem omnium, sed non inde intentus esse incipiebat. Et talibus vita ejus plena erat, et una spes ejus, magna valde misericordia Dei (Ibid., n. 57) . Sanaverat primitus eum Deus a libidine vindicandi: quo propitius fieret etiam caeteris omnibus ejus iniquitatibus. Compresserat a timore suo superbiam ejus, et mansuefecerat jugo suo cervicem ejus; ita ut jam illud portanti lene esset (Ibid., cap. 36, n. 58) . Sed laudis humanae tentatione quotidie tentabatur, sine cessatione tentabatur. Tu nosti, inquit ad Deum, de hac re ad te gemitum cordis mei et flumina oculorum meorum. Neque enim facile colligo, quam sim ab ista peste mundatior; et multum timeo occulta mea, quae norunt oculi tui, mei autem non. Contristor aliquando laudibus meis, cum vel ea laudantur in me in quibus ipse mihi displiceo; vel etiam bona minora et levia pluris aestimantur, quam aestimanda sunt. Sed rursus unde scio an propterea sic afficior, quia nolo de me ipso a me dissentire laudatorem meum; non quia illius utilitate moveor, sed quia eadem bona quae mihi in me placent, jucundiora mihi sunt cum et alteri placent? Video non me laudibus meis propter me, sed propter proximi utilitatem moveri oportere. Et utrum ita sit, nescio. Sermo ore procedens, et facta quae innotescunt hominibus, habent tentationem periculosissimam ab amore laudis, qui ad privatam quamdam excellentiam contrahit emendicata suffragia; tentat et cum a me in me arguitur, eo ipso quo arguitur; et saepe homo de ipso vanae gloriae contemptu vanius gloriatur (Ibid., cap. 37, n. 60-63) . Alibi etiam quid ab humana laude timeat, cur eam plane non abnuat, aut qua ratione inde afficiatur, declarat in hunc modum: Periculum meum est, si attendam quomodo laudatis, et dissimulem quomodo vivatis. Ille autem novit, sub cujus oculis loquor, imo sub cujus oculis cogito, non me tam delectari laudibus popularibus, quam stimulari et angi quomodo vivant qui me laudant. Laudari autem a male viventibus nolo, abhorreo, detestor: dolori mihi est, non voluptati. Laudari autem a bene viventibus, si dicam nolo, mentior; si dicam volo, timeo ne sim inanitatis appetentior, quam soliditatis. Ergo quid dicam? Nec plene volo, nec plene nolo. Non plene volo, ne in laude humana pericliter; non plene nolo, ne ingrati sint quibus praedico (Serm. 339, n. 1) . Postremo, quod ad illud aliud tentationis malum, quo inanescunt qui placent sibi de se, aut de Dei bonis quasi suis, aut tanquam ex meritis suis, aut velut aliis invidentes ea, afficiebatur ipse tremore cordis, et vulnera sua magis subinde a Deo sanari, quam sibi non infligi sentiebat (Confessionum lib. 10, cap. 39, n. 65) .

2. Ubi se agnovit confessusque est sanctus Episcopus iis omnis generis peccatis obnoxium, quidquid tandem alii de ejus probitate ac merito sentiant, adeo non contemnenda illa ducebat, ut potius testetur se tanto timore concussum fuisse, ut de arripienda in solitudinem fuga cogitarit. Conterritus peccatis meis, 0219 inquit, et mole miseriae meae, agitaveram in corde, meditatusque fueram fugam in solitudinem; sed prohibuisti me, et confirmasti me dicens: «Ideo pro omnibus Christus mortuus est ut qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est (II Cor. V, 14) . Nihil ergo sibi reliquum esse cognovit, nisi ut in Deum jactaret curam suam, ut viveret (Confessionum lib. 10, cap. 43, n. 70) . Filios tuos, ait, esse voluisti dominos meos, quibus jussisti ut serviam, si volo tecum de te vivere. Et hoc mihi verbum tuum parum erat, si loquendo praeciperet, nisi et faciendo praeiret. Et ego id ago factis et dictis; id ago sub alis tuis nimis cum ingenti periculo, nisi quia sub alis tuis tibi subdita est anima mea, et infirmitas mea tibi nota est (Ibid., cap. 4, n. 6) . Denique vix aliquando sufficeret, ut dicit, calamo enuntiare omnia Dei hortamenta, omnes terrores et consolationes et gubernationes, quibus eum ad subeundam pastoralis officii sarcinam perduxit (Ibid., lib. 11, cap. 2, n. 2) . Eo constitutus loco, cum in divina lege meditari olim inardesceret, nolebat in aliud horas diffluere, quas a necessitatibus sive reficiendi corporis sui, sive serviendi hominibus curae suae commissis, liberas inveniebat: maxime cum se ejusmodi studio non sibi soli, sed fraternae charitati simul prodesse optaret. Castae deliciae ipsius erant Scripturae Dei; cujus vox ipsius gaudium, cujus vox illi erat super affluentiam voluptatum (Ibid., n. 3) . Praeterquam quod in rerum etiam creatarum consideratione Deum quaerens, ac de omnibus eum consulens, an sint, quid sint, et quanti quaeque pendenda sint, audiebat dicentem ac jubentem. Et saepe istud facio, inquit; hoc me delectat, et ab actionibus necessitatis quantum relaxari possum, ad istam voluptatem refugio. Neque in his omnibus quae percurro, consulens te, invenio tutum locum animae meae, nisi in te, quo colligantur sparsa mea, nec a te quidquam recedat ex me. Et aliquando intromittis me in affectum multum inusitatum introrsus, ad nescio quam dulcedinem; quae si perficiatur in me, nescio quid erit, quod vita ista non erit. Sed recido in haec aerumnosis ponderibus, et resorbeor solutis, et teneor; et multum fleo, sed multum teneor: tantum consuetudinis sarcina degravat! Hic esse valeo, nec volo; illic volo, nec valeo; miser utrobique (Ibid. libro 10, cap. 40, n. 65) . Ex quo Deum didicerat, non frustra manentem eum habebat in sua memoria: illic eum inveniebat, et delectabatur in eo. Hae sunt, inquiebat, sanctae deliciae meae, quas donasti mihi, misericordia tua respiciens paupertatem meam (Ibid., cap. 24, n. 35) .

3. Quod ad cultum corporis attinet: Vestes ejus et calceamenta vel lectualia ex moderato competenti habitu erant, nec nitida nimium, nec abjecta plurimum: quia his plerumque vel jactare se insolenter homines solent, vel abjicere; ex utroque non quae Jesu Christi, sed quae sua sunt iidem quaerentes: at iste (sanctus Episcopus), ut dixi, medium tenebat, neque in dexteram neque in sinistram declinans (Possidius, in Vita August., c. 22) . Scribit Augustinus moris fuisse, ut interiora vestimenta linea essent, exteriora lanea: seque his verbis, 0220 vestimentorum nostrorum, cum aliis comprehendit (Serm. 37, n. 6) . Aliud quoque gestabat indumenti genus, byrrhum vocat, quo laici pariter utebantur. Habes in quodam sermone locum de vestimentis ejus sane pulcherrimum. Nemo, inquit, det byrrhum, vet lineam tunicam, seu aliquid nisi in commune: de communi accipio et mihi ipsi, cum sciam commune me habere velle quidquid habeo. Nolo talia offerat Sanctitas vestra, quibus ego solus quasi decentius utar; offerat mihi, verbi gratia, byrrhum pretiosum; forte decet episcopum, quamvis non deceat Augustinum, id est, hominem pauperem, de pauperibus natum. Modo dicturi sunt homines, quia inveni pretiosas vestes, quas non potuissem habere vel in domo patris mei, vel in illa saeculari professione mea. Non decet: talem debeo habere, qualem possum, si non habuerit, fratri meo dare. Qualem potest habere presbyter, qualem potest habere decenter diaconus et subdiaconus, talem volo accipere; quia in commune accipio. Si quis meliorem dederit, vendo: quod et facere soleo; ut quando non potest vestis esse communis, pretium vestis possit esse commune. Vendo, et erogo pauperibus. Si hoc eum delectat, ut ego habeam; talem det unde non erubescam. Fateor enim vobis, de pretiosa veste erubesco: quia non decet hanc professionem, hanc admonitionem, non decet haec membra, non decet hos canos (Serm. 356, n. 13) . Cum sancta quaedam virgo, cui Sapidae nomen, de Timothei fratris sui, Carthaginensis diaconi, morte gravissime doleret, rogavit Augustinum, ut ad sui solatium tunicam, quam suis ipsa manibus ad usum germani sui texuerat, acciperet. Non renuit sanctus Praesul, ne illam contristaret, eaque tunica usus est. Illam tamen per litteras hortatus est, ut meliores a fide sua consolationes peteret, atque a spe vivendi aliquando cum fratre, de cujus aeterna felicitate non dubitanter loquitur (Epist. 263, n. 1) . Quod ad calceamenta pertinet, non arbitrabatur, teneri se ad servandam juxta litteram eorum inhibitionem a Christo Domino factam; cum ex Evangelio cognosceret, Christum ipsum fuisse calceatum: hoc sibi solatii proponebat in infirma valetudine, quae hujus illi levaminis necessitatem imponebat. Simul eorum qui nudo pede ambularent, fortitudinem amabat (Confessionum lib. 9, cap. 6, n. 14) : nec tamen evangelicam legem hac in re accuratius ab illis, quam a se impleri, aut eos propterea insolescere superba duritia posse arbitrabatur. In hujusmodi rebus bonis, sed minime necessariis, tam eos qui illas observarent, quam qui non observarent, charitate sociari volebat; ut quorum externa discreparent opera, eorum corda eodem amore conflagrarent (Serm. 101, cap. 6, n. 7) .

4. Mensa usus est frugali et parca, in qua nihil superfluum, nihil non moderatum; quae quidem inter olera et legumina, etiam carnes aliquando propter hospites, vel quosque infirmiores, semper autem vinum habebat (Possidius, in Vita August., c. 22) . Neque enim immunditiam opsonii, sed immunditiam cupiditatis timebat; ut qui sciret omnem Dei creaturam bonam esse, et sanctificari per verbum Dei et orationem 0221 (Confessionum lib. 10, cap. 31, n. 46) . Illius convivis praefixus erat poculorum numerus: et si quis clericorum ejus jurasset, unam de statutis potionem perdebat (Possidius, in Vita August., c. 25) . Cochlearibus argenteis utebatur; verum caetera vasa, quibus cibi mensae inferebantur, vel testea, vel lignea, vel marmorea erant: non tamen ex necessitate atque inopia, sed ex spontaneae paupertatis ac modestiae studio (Ibid., c. 22) . Cum semper hospitalitatem coluisset, plurimos ad mensam suam peregrinos adhibebat (Ibid.) . Et reapse ab hoc officio quibusque venientibus ac transeuntibus exhibendo, sine detrimento charitatis quae ab episcopo exigitur, eximere se non poterat (Serm. 355, n. 2) . Eamdem humanitatem in recipiendis etiam ignotis hospitibus exercebat, hoc axioma secutus: Longe satius esse malum hominem excipere, quam bonum excludere, dum cavemus ne recipiatur malus (Epist. 38, n. 3) . Id tamen ordinem ab eo constitutum minime perturbabat. In ipsa mensa magis lectionem vel disputationem, quam epulationem potationemque diligebat; et contra pestilentiam humanae consuetudinis, in ea ita scriptum habebat:

Quisquis amat dictis absentum rodere vitam,
Hanc mensam indignam noverit esse sibi.
Et ideo omnem convivam a superfluis et noxiis fabulis et detractionibus sese abstinere debere admonebat. Nam et quosdam suos familiarissimos coepiscopos illius scripturae oblitos, et contra eam loquentes, tam aspere aliquando reprehendit commotus, ut diceret aut delendos esse illos de mensa versus, aut se de media refectione ad suum cubiculum surrecturum. Quod ego, ait Possidius, et alii qui illi mensae interfuimus, experti sumus (Possidius, in Vita August., c. 27) .

5. Victum sibi labore manuum non comparabat, cum neque per adversam valetudinem id exsequi posset, neque per occupationes assiduas, quibus eum Ecclesiae suae cura sine ulla intermissione implicabat (Epist. 126, n. 10) . Quod si salva officii sui ratione id praestare potuisset, certis quotidie horis, quantum in bene moratis monasteriis constitutum est, aliquid manibus operari, et caeteras horas ad legendum et orandum, aut divinis Litteris vacandum liberas habere maluisset (De Opere monachorum, n. 37) . Ad istam, inquit, securitatem otiosissimam nemo me vinceret. Nihil est melius, nihil dulcius, quam divinum scrutari, nullo strepente, thesaurum: dulce est, bonum est. Praedicare, arguere, corripere, aedificare, pro unoquoque satagere, magnum onus, magnum pondus, magnus labor. Quis non refugiat istum laborem? sed terret Evangelium (Serm. 339, n. 4) . Sic eum officii sui ratio ad labores alios, aliasque sollicitudines avocabat, quae arctiorem illi et asperiorem coeli viam efficiebant, quam si sese labore corporis exercuisset; quamvis eum spes continuo gaudio perfunderet, et Christi Domini exemplum jugum illi suum suave ac leve redderet.

6. Natura frigus ferre non poterat (Epist. 124, n. 1) , et tenui ac infirma valetudine utebatur (Epist. 0222 122, n. 1) , perspecta omnibus qui familiarius eum noverant (Epist. 151, n. 13) . Hinc se multo ante corporis infirmitate, quam aetate senuisse testatur (Serm. 255, n. 7) . Rarissime tamen de morbis suis loquitur, qui eum ad vires recreandas aliquando rus ire cogebant (Epist. 118, n. 34) . Quam patienter autem solitas aegritudines sustineret, ex epistola, quam in molestissimo corporis morbo scripsit, satis conjicere possumus (Epist. 38, n. 1) . Occupationes ejus assiduae tam parum illi permittebant otii, ut ab ecclesiasticis curis pauculae temporum stillae (sic enim loquitur) vix eum recrearent, vel cogitantem aliquid, vel ea quae magis urgerent, et pluribus essent profutura, dictantem, vel reficientem corporis vires ipsius necessarias servituti (Epist. 261, n. 1) . Sed et contra officium suum sibi facturus videbatur, si vel paucissimas illas temporis guttulas aliis rebus impenderet (Epist. 110, n. 5) . Scribit ad Hieronymum anno quadringentesimo quarto se, si quid in Scripturarum divinarum scientia facultatis haberet, id uni populo Dei erudiendo totum impendere: vacare autem studiis non posse, nisi quantum necessitas exigat ad ea paranda, quae populorum poscit institutio (Epist. 73, n. 5) . Ipse quoque pauca legisse se confitetur. Quapropter solito majores curas et occupationes fugiebat (Epist. 82, n. 23) : cumque Severus prolixam ab eo epistolam flagitaret, rogat ut se habeat excusatum; subditque eum caeterosque familiarissimos suos rem sibi pergratam facturos, si nullam a se lucubrationem exposcant, et alios ab iisdem flagitandis avertant, ne, si votis eorum satisfacere non possit, offensionem accipiant (Epist. 110, n. 6) . Neque silentio praetereundum, quod prolixiores ad familiarissimos suos, seu laicos, seu etiam episcopos datas epistolas chartae mandabat propria quadam ratione ac forma, forte minus eleganti, sed ad hoc idonea, ut et cito scriberentur, et charta ipsa teneretur commodius cum legerentur. Id Maximo medico notum fieri cupit, ne forte ille, istum ejus morem nesciens, factam sibi injuriam arbitraretur (Epist. 171) . Epistolam mittens ad Victorinum, monet signatam illam esse annulo, qui exprimit faciem hominis attendentis in latus (Epist. 59, n. 2) . Cum nunquam annulum in manu haberet, teste Possidio (Possidius, in Vita August., c. 24) , ab aliquo forte istum, quo memoratam epistolam signavit, utendum acceperat.

7. Vidimus superius Augustinum, simul ac presbyter ordinatus est, in Hipponensi civitate virorum instituisse monasterium, ex quo velut ex uberrimo fonte, monastica vita sese per universam Africam diffundebat. Illic toto presbyteratus sui tempore vitam degit (Ibid., c. 5) . At ubi creatus est episcopus, cum ad humanitatem assiduam hospitibus exhibendam ex officio teneri se intelligeret, ac id monasticae vitae tranquillitati officere arbitraretur, voluit secum in domo episcopii clericorum, hoc est, presbyterorum, diaconorum, subdiaconorum Ecclesiae suae servientium, habere monasterium (Serm. 255, n. 2) . Videtur is Spes, qui apud Augustinum degebat, fuisse in eo monasterio solum laicus, licet clericatui quodam 0223 modo destinatus (Epist. 77, n. 2, et Epist. 78, n. 2) . De Laeto quoque adolescente, qui perfectae vitae tirocinium apud Augustinum posuerat, et aliquandiu cum eo manserat, aut in ejus domo, si laicos, quos clericatui destinabat, in eam admitteret, idem quod de Spe existimare licet. Laetus ille animi sui fervore maximam fratribus laetitiam attulerat. Animadvertit tamen Augustinus, eum domesticis curis a divino studio retardatum, ferri potius et duci a cruce sua et carnis suae infirmitate, quam illam ferre ac ducere. Et reipsa coactus est ab Augustino discedere, et domum suam repetere, ut res domesticas componeret, ea mente ut jugo mundanae servitutis excusso, se vinculis sapientiae daret ultro constringendum. Attamen domi suae plurimis tentationibus conflictatus est. Reperit illic servi fugam, mortem ancillarum, aegram fratrum valetudinem, et praecipue lacrymas matris, quae eum irretitum ab instituto cursu revocabat. Quapropter ad fratres suos (Hipponensis monasterii, seu laicorum seu clericorum), aliquid solatii sollicitudinibus suis quaesiturus epistolam misit, in qua insinuabat desiderare se litteras Augustini. Hunc dolor de infelici statu Laeti conceptus satis urgebat, ut ipsius desiderio non negaret, quod se videbat officio debere charitatis. Ardentissimam igitur ad eum scripsit epistolam (Epist. 243) , qua illum hortabatur ad terrenarum rerum contemptum, et ad matris amorem, charitati Christi et Ecclesiae, suaeque saluti postponendum. Suadet itaque ut facultates suas matri et domesticis suis, si forsan his indigeant, relinquat; tum illis nuntium remittat: ne majorem tristitiam torpore suo fratribus pariat, quam laetitiam alacritate pristina dederat. Monet ut studio cognoscendae veritatis vacet, seseque ad evangelicae praedicationis officium comparet: Ecclesiam indigere auxilio, ut adversus hostium suorum incursus propugnetur, atque ut parvuli ejus filii, contra quorumdam filiorum suorum ignaviam atque torporem, aliorum filiorum, quorum e numero erat, calore foveantur. Ex quibus colligere licet, eum Ecclesiae ministerio fuisse ab Augustino destinatum.

8. Cum igitur Augustinus in episcopii domo secum clericos suos haberet, cum iisdem formam vitae primorum Christianorum Jerosolymis degentium, quibus erant omnia communia, nihil proprium, quantum poterat, sectabatur (Serm. 355, c. 1, n. 2; Serm. 356, n. 1) . In illius societate nulli licebat suum aliquid dicere, sed omnia omnibus erant communia: et quotquot in eam admittebantur, hanc sibi legem sciebant impositam (Serm. 355, c. 2, n. 2; Serm. 356, n. 2) . Neque vero ullum ordinabat clericum, nisi qui secum sub ea conditione manere vellet: ut si quis descisceret a proposito, illi clericatum auferret, eumque velut sacrae societatis susceptae, et sanctae professionis desertorem de gradu dejiceret (Serm. 356, nn. 6, 14) . Sic omnes clerici cum eo pauperes erant, simul praestolantes misericordiam Dei ex reditibus possessionum Ecclesiae, vel ex oblationibus fidelium, quae singulis pro cujusque indigentia distribuebantur (Possidius, 0224 in Vita Augustini, c. 23) . Quibus aliqua res familiaris erat, eam aut erogare pauperibus, aut in commune conferre, aut quovis modo remittere tenebantur (Serm. 355, n. 2) . Qui nihil contulerant, non discernebantur ab eis qui aliquid attulissent (Serm. 356, n. 8) . Si quos aegros aut ex morbo convalescentes necessitas cogeret ante horam prandii reficere, non prohibebat quidem Augustinus iis mitti quod aliorum pietas offerebat; sed eos prandium aut coenam extra sumere non permittebat (Ibid., n. 13) . Cum iis semper Augustinus una domo, una mensa, sumptibusque communibus alebatur et vestiebatur. Nolebat habere quidpiam nisi commune, vel accipere nisi in commune: et si quis aliquid ipsi, quod commune esse non posset, offerret; illud, ut pretium esset commune, vendebat. Indisciplinationes quoque, ait Possidius, et transgressiones suorum a regula recta et honestate, arguebat et tolerabat, quantum decebat et oportebat: in talibus praecipue docens, ne cujusquam cor declinaretur in verba maligna ad excusandas excusationes in peccatis. Et dum quisque offerret munus suum ad altare, et illic recordatus fuisset quod frater suus haberet aliquid adversus illum, relinquendum esse munus ante altare, atque eundum quo fratri reconcilietur; et tunc veniendum, et munus ad altare offerendum. Si vero ipse adversus fratrem suum aliquid haberet, corripere eum debere in parte; et si eum audisset, lucratus esset suum fratrem: sin minus, adhibendum esse unum aut duos: quod si et ipsos contemneret, Ecclesiam adhibendam: sin vero et huic non obediret, esset illi ut ethnicus et publicanus. Et illud addens, ut fratri peccanti et veniam petenti, non septies, sed septuagies septies delictum relaxetur, sicut quisque a Domino quotidie sibi postulat relaxari (Possidius, in Vita Augustini, c. 25) . Istud profecto Possidius inter Augustini acta non ob aliud retulit, nisi ut ejus propriam quamdam sollicitudinem studiumque commendaret, quo videlicet sanctus Episcopus in hoc maxime incumbebat, ut citra exceptionem ullam fieret, quod ea de re Dominus noster imperavit.

9. Feminarum intra domum ejus nulla unquam conversata est, nulla mansit, ne quidem germana soror, quae vidua Deo serviens multo tempore usque in diem obitus sui praeposita ancillarum Dei vixit; sed nec patrui sui filiae, et fratris sui filiae, quae pariter Deo serviebant: quas personas sanctorum episcoporum concilia in exceptis posuerunt. Dicebat vero, quia etsi de sorore et neptibus secum commorantibus nulla nasci posset mala suspicio; tamen quoniam illae personae sine aliis necessariis secumque manentibus feminis esse non possent, et quod ad eas aliae etiam a foris intrarent, de his posse offendiculum aut scandalum infirmioribus nasci; et illos qui cum episcopo vel quolibeclerico forte manerent, ex illis omnibus feminarum personis posse una commorantibus vel adventantibus, aut tentationibus humanis perire, aut certe malis hominum suspicionibus pessime diffamari. Ob hoc ergo dicebat, nunquam debere feminas cum servis Dei, etiam castissimis, una manere domo, ne, ut dictum est, aliquod 0225 scandalum aut offendiculum tali exemplo poneretur infirmioribus: et si forte ab aliquibus feminis, ut videretur, vel salutaretur, rogabatur; nunquam sine clericis testibus ad eum intrabant, vel solus cum solis unquam est locutus, nec si secretorum aliquid interesset (Ibid., c. 26) .