CAPUT IV.

Et est digressio declarans qualiter calidum et frigidum in humido et sicco generant mixtum.

Cum autem calidum et frigidum non agant nisi materiam alterando, quae materia est humidum et siccum, per alterationem autem non inducatur forma substantialis mixti, sive sit mineralis, sive plantae, sive animalis, dubitabit fortasse aliquis utrum generatio mixti et contrajacens ei putrefactio sit effectus calidi et frigidi in humido et sicco. Alterans enim alterat, qualitatem, suam dando ei quod alteratur et patitur, et per qualitatem alterantis nihil constituitur de potentia in esse substantiali. Nec potest dicere aliquis quod forma mixti fluit ab omnibus miscibilibus, quoniam alia est forma substantialis in mixtis praeter mixturam : quia aliter mixtum non esset unum, sed multa simpliciter, et unum secundum quid, scilicet secundum conjunctionem mixtorum. Si autem aliquis fortasse dicat quod forma mixti non fluit a qualitatibus miscibilium, sed a formis substantialibus ipsorum, hoc erit inconveniens, cum constet formam mixti substantialem esse simplicem : sed si flueret a formis miscibilium, esset composita ab illis. Adhuc autem oporteret quod aut forma illa esset multa simpliciter non unita nisi secundum quid : aut si esset unum, tunc oportet dare quod aliud est uniens miscibilia et formas eorum, et illud uniens non potest esse aliquod unitorum, nec omnia illa, et hoc non est nisi forma : et tunc quaero sicut prius, quid producat formam illam in naturam mixti ?

Sed ista quaestio est philosophiae primae, et ideo breviter tangenda iterum in quantum sufficit ad declarationem propositi. Plato enim, et parum ante haec tempora Theodorinus, et Avicenna, et Algazel concedebant formam substantialem non esse a qualitatibus activis, sed potius dicebant qualitates primas disponere materiam alterando et commiscendo proportionaliter unicuique naturae et speciei, et tunc ab intelligentiis sive primis substantiis quae dant omnes formas, dari formas, quae datio non est aliud secundum istos, nisi lumen intelligentiae in materiam propagatum. Et hanc opinionem defendere videtur Avicebron in libro qui Fons vitae vocatur.

Nos autem cum Peripateticis dicimus, quod calor quidem operatur in quantum est calor, et quidem in quantum est calor naturalis simul. In quantum enim est ca-

lor, alterare habet et dissolvere, congregare homogenia, et disgregare heterogenia, quemadmodum dictum est primo. In eo vero quod est naturalis, habet in se virtutem formativam uniuscujusque naturae, cujus calor naturalis esse dicitur : sic enim est in eo vis coaeli et motorum coaelestium, et vis complexionis sive formae illius naturae quam format, sicut in calore seminis plantae, vel animalis, est vis quae vocatur formativa animalis vel plantae. Eodem modo est in mineralibus et calore eorum. Et sic opus caloris est educere formam de materia, quae potentia est in ipsa, et figurare organa, et ordinare situm membrorum et partium sub forma termini ante materiam. Hoc etiam modo calidum habet id opus quod est terminare et complere unumquodque in esse suo. Per hoc autem quod est calor naturalis simul, habet digerere humidum et commiscere cum. sicco proportionaliter naturae quae est forma et species mixti, ut humidum sit in quantitate et subtilitate et commixtione debita quae exigitur ad speciem hanc vel illam quam format calor in quantum est naturalis. Haec autem proportio est secundum proportionem geometricam, sicut ostendimus in libro de Generatione et Corruptione. Quod autem hoc opus, scilicet digerere humidum, contingit sibi in quantum est utrumque simul, scilicet calor et naturalis, et hoc facile deprehendit qui modum considerat hujus operis : quia digerendo humidum, necesse est quod aliquid de humido resolvatur et permutetur, quod nullo modo facit nisi in quantum est calor. In digestione autem humidum terminatur ad speciem ejus cujus ipsum est humidum, sicut ad speciem partis plantae, vel animalis, vel mineralis : et hoc nullo modo faceret calor in quantum est calor, sed potius resolveret totum humidum, ita quod siccum incineraretur : facit ergo hoc in quantum est naturalis : et sic digestio humidi est opus caloris naturalis in quantum est naturalis calor. Et ex his omnium objectorum patet solutio.

Sed dubitatio magis pertinens ad hanc scientiam oritur ex ista : quia secundum hoc generatio tota est virtutis activae quae est caliditas, et non ejus quae vocatur frigiditas, quod est contra superius habita. Sed ad hoc sciendum, quod absque dubio ad formam introducendam non operatur nisi calor in omnibus compositis, sive sint mineralia, sive vegetabilia, sive animalia : operatur autem vincens proportionaliter uniuscujusque naturae humidum : quoniam si non vinceret id, non moveret ipsum digerendo et terminando et formando. Frigidum autem complexionale sive naturale nihil penitus operatur ad formam speciei : et si vincat materiam, non formabitur materia, quae est humidum cum sicco proportionabiliter commixtum : et ideo a Philosophis qualitas mortificativa vocatur : sed operatur ad id quod est sub forma, hoc est, constantiam partium materiae, ne calore dissolvatur : et ideo adunando partes, continet figuras et formas rerum generandarum. Et hoc dico de frigido complexionati, quod est secundum proportionem naturae et substantiae mixti: et per hunc modum generatio et contra jacens sibi putrefactio sunt effectus frigidi.

Potest etiam aliter esse dubium de hoc quod diximus humidum esse subjectum caloris in generatione et aliis operibus caloris naturalis, cum in veritate nihil componatur ex humido solo, nec humidum unquam solum existens digeratur, sicut infra ostendetur. Sed hoc citius solvitur, advertendo quod aliud est humor, et aliud humidum naturale quod proportionale est sicut calidum et frigidum : subjectum enim caloris permutante et digerentis et terminantis et formantis non potest esse actu siccum : quia siccum in actu sicci, non est receptibile facile harum impressionum, sed potius humidum in actu humidi : et ideo licet essentialiter commixtum sit ex utroque, scilicet humido et sicco, tamen, oportet ipsum esse in actu humidi subtilis : cu- jus signum est, quod mineras et plantas et animalia et omnium mixtorum species naturales in prima generatione videmus esse in humido quodam, quod est quasi seminale ad substantias eorum et species : et ideo subjectum caloris naturalis humidum est tale quale diximus, quod de caetero propter faciliorem doctrinam commixtionale humidum vel complexionale volumus appellare, etc.