PARISIEN. 723

bigi nequeat, declarari potest nullitas, non obstante silentio compartis.

Sed nequaquam obliviscendum est quanti a iure existi- metur « pactum » in re praesenti, quod semper in Resp. S. C. C. usurpatur. Sic in responsione ad dubium Epis. Bo- snensis. « an sit validum matrimonium contractum inter catholicam et haereticum cum intentione solvendi matrimo- nium ? » Resp. Si ita sint deducta in pactum, seu cum ista conditione sint contracta, matrimonia sunt nulla, sin aliter sunt valida. Ut patet, responsio non respicit conditionem sed eius manifestationem, seu pactum. Pariter in alia Martii 1868, Decembris 1872. » Matrimonia inita cum solo contra- hentium errore, quod matrimonii consummati vinculum in casu adulterii, vel ob alias causas dissolvi possit, valida sunt. Si vero sub hac expressa conditione inita sunt, ut invalida habenda esse. > Non abs re erit notare quod in stylo S. C. expressa conditio valeat « pactum » ut ex hac ultima re- sponsione merito infertur.

Fundamentum huius doctrinae traditur a Benedicto XIV, de Synodo. L. 23, c. 22. « Quodsi expressa illa conditio de matrimonio ob adulterium dissolvendo, apposita minime fuerit, quantumvis contrahentes in eo fuerint errore, ut vin- culum dissolvi possit, nihilominus locus est praesumptioni ut dum contraherent, matrimonium, prout a Christo institu- tum fuit, inire voluerint: praevalente nimirum generali vo- luntate de matrimonio iuxta Christi institutionem ineundo, eaque privatum illum errorem quodammodo absorbente, quo fit ut matrimonium ita contractum validum firmumque ma- neat. At ubi contrahentes in ipso matrimonii contractu ex- pressam apposuerunt conditionem de dissolvendo quoad vin- culum in casu adulterii, iam fieri nequit ut error particu- laris absorptus maneat a generali voluntate... sed potius vo- luntas generalis extinguitur et suffocato ab errore particu- lari, quae manifeste praevalet et dominatur: atque hinc oritur nullitas matrimonii, in quo contrahendo apposita fuit conditio ipsius substantiae contraria.