Epistola Dedicatoria Sig. Havercampi.

Excellentissimo viro Nicolao Griis, serenissimo regis Daniae, Norvegiae, etc., a consiliis status, ut et in suprema curia justitiae, ejusdemque Majestatis ad ordines Foederati Belgii ablegato extraordinario, Sigebertus Havercampus.

Cum olim imperium Romanum, prouti solent effeta corpora, prae senio fatisceret, et, veluti magnae substructionum moles, carie et tempestatibus laesae, ruinam meditaretur, non eo superbus victo quondam Orbe populus, quo oportuit, flexit lumina, sed quam sibi et votis et titulis Aeternam finxerat Urbem, immutatis pristinis sacris, ira deorum perire et antiquae gloriae superesse credidit. Novae religionis contagia non modo passim omnes inficere provincias, sed et veterem et novam implere Romam criminabatur: claudi cum templis deorum benevolentiam, cessare cum sacrificiis et aruspicinis praemonitiones numinum, neque evitari posse pericula illisve occurri; quoniam negligerentur, quibus de iisdem majores sui moneri solebant, praesagia. Hic, qui inter paganos audiebatur, inconditus sermo in convicia erupit atrocius, postquam illa Orbis olim domitrix, Italiae adhuc atque imperii Occidentalis domina, capta atque direpta a Gothis Roma est. Hanc imperii cladem, has Orbis calamitates nomini Christiano imputabat veteri superstitione tactum vulgus, et fremebant palam omnes pagani, mala cuncta, velut agmine facto, irruisse in terras imperii Romani, ex quo, abolitis veteribus sacris et deorum contempto numine, solum Christi nomen publice coleretur.

Contra hanc insanam et caeca religione dignam opinionem, hortatu praestantissimi Hipponensis episcopi Augustini, calamum strinxit Orosius, Hispanus natione, conditione presbyter; non ut evinceret stultitiam tot numinum colendorum, et vanitatem ostenderet adorandi mortuos et inania nomina; vel ipsam religionum increparet turpitudinem; quod fecerant multi ante illum; sed ut ostenderet, nequaquam pejorem Orbis terrarum, vigente in eodem publico veri Dei cultu atque recepta religione Christiana, esse conditionem, quam semper et passim atque ab initio fuerat. Introiisse enim mox post conditum hoc Universum, cum peccato primi hominis omnia in mundum mala, bella, rapinas, caedes, calamitates cujuscumque generis, et quidquid superbus victor, vel inclementia coeli, tellusve fruges negans, dirae pestes, incendia, ruinae et eluvies aquarum, miseros et mortales perpeti cogunt. Quin et ipsam Romam iis, quibus numerabatur dies triumphis, temporibus, vix a malis, quae magno passim recenset numero, quoquam tempore respirasse.

Totum hinc scriptionis genus, quod sibi proposuit Orosius, in multiplici atque varia versatur Historia, dum, a condito Orbe, per tria, quibus pressus orbis terrarum fuit, regna vagatus, Romani imperii limites, fata et tempora metitur, quae quibusque consulibus et in quibus provinciis imperii, immo in ipsa olim Roma acciderint mira, miseranda, turpia, et nisi fide digni asserant historici, incredibilia; ut immerito quisquam praesentia tum culparet tempora, nisi qui vetera nesciret, atque in lectione scriptorum qui illa, quae suis acciderant temporibus, diligenter litteris mandarunt, penitus exsisteret hospes.

Quare si extra belli pericula posito non insuave est certamina cernere ambigua, et ita, quibus ipse careas malis, gaudere; non potest non jucunda esse rerum, quae vario eventu, magnis certaminibus, totisque viribus a claris hominibus gesta sunt, recordatio. Ad quas veluti in tabula inspiciendas introducere nos solent historici, quorum quotusquisque majori vel condimento sermonis vel varietate rerum animos detinet, laudari atque appeti solet; inter quos secundo in genere consistere Orosium nemo diffitebitur, dum totius Orbis ab initio ad sua usque tempora clades et miserias succincte describit atque per tempora apte disponit.

Quae me imprimis causa impulit, excellentissime et generosissime vir, ut hujus tam utilis scriptoris novam editionem tuo lubens consecrem nomini. Nam, licet in omni scriptorum genere, quae paucae supersunt a negotioso munere, vacuas colloces horas, tamen saepe affirmantem audivi, in nullis majori cum voluptate ponere, quam in veteribus historicis. Itaque his, inter reliquos selectissimos ex omni studiorum voluptate libros, selecta cura congestos, merito prae caeteris tua splendet bibliotheca. Non tamen ut solo ornatu placeat, et laudatorum ad sese trahat oculos, sed ut domini et amicorum pateat usibus; his quidem varia de causa, illi, ut monita colligat et praecepta, in splendido quod gerit munere, veterum cum novis collatione facta, usui futura; optimi 0637 enim consultores mortui; praeterea, ut, ubi fessus a curis requiem captat animus, quaerat potissimum eam, non in inani aurium oculorumve voluptate, sed in solida praestantium exemplorum atque ingeniorum admiratione.

Inter illos igitur, qui vivos docere solent, mortuos, Orosio nostro locum ut des rogo, jam a saeculo et quod excurrit, ab exteriori ornatu et typorum, qua hodie praestat veterum auctorum felicitas, nitore male habito, neque sedula satis cura ab residuis mendis purgato. Eum nos pro ingenii captu, et ductu vetustissimarum membranarum, a capite ad calcem, cum cura recensuimus, neque de externo habitu ut puderet, quantum a nobis fieri potuit, curavimus.

Lugd. Bat. kalend. Decemb. 1737.