Prolegomena.

1215C 1. Leporius natione Gallus monachum Massiliae ut videtur primum egit; qui cum in eo monastico instituto vitae probitate morumque innocentia reliquos antecelleret; ratus deinceps arbitrio tantum et conatu proprio, non Dei adjutorio, se fuisse id assecutum, Pelagianum dogma profiteri coepit. Ita de eo testatur Gennadius . His consona tradit Cassianus . Neque vero unius Pelagii sectatorem se praebuit Leporius; sed ulterius progressus, in impietatem incidit quam postea Nestorius in Oriente latius propagavit: adeo ut, eodem Cassiano teste , posterioris hujus haereseos assertor apud Gallias inter primos aut inter 1216C maximos fuerit recensitus. Eadem praeterea memoriae consignavit Facundus Hermianensis episcopus . Scribit autem modo laudatus Collationum auctor , istiusmodi venenosam pestem aetate sua emersisse et maxime Beligarum urbe, sive ut alia fert lectio, ex maxima Veligarum urbe: ut propterea incertum sit an Belicam ad Rhodanum in Bressia, an vero Augustam Trevirorum designare voluerit. Sirmondus et Garnerius posteriori lectioni adhaerentes, urbem Trevirensem intelligunt: neque abnuit Tillemontius . Ea in urbe scilicet errores suos hauserit primum docueritve Leporius, quos 1217A postmodum in Provinciam regressus quadam in epistola evulgavit, quae grave scandalum peperit et offendiculum charitatis, ut ipsemet in suo libello Emendationis fatetur . Qui tamen, licet a Cassiano aliisque Gallicanis doctoribus ut impietatem ejuraret admonitus, salubre consilium insuper habens, pro sui demum erroris praesumptione merito a Proculo et Cyllinio Gallicanis episcopis ex Ecclesia fuit ejectus. Quod quidem liquet ex epistola patrum Africanorum ad eosdem episcopos, quae Leporii libello subjicitur.

2. Ille vero ab solo patrio extorris, cum aliquot suae pravitatis sequacibus in Africam transfretavit: ubi gratia Dei aspirante, Africanorum quorumdam praesulum, sed Augustini praesertim, studio errorem 1217B agnovit deposuitque, ac sanam doctrinam est professus. Verum cum in Galliis scandalum pluribus intulisset, epistolam dedit suae fidei testem ad Proculum et Cyllinium aliosque Galliarum episcopos, quam hac subscriptione firmavit : Ego Leporius libellum meo sensu dictatum, in quo fidem meam, Deo volente, in finem usque tenebo, medullitus exprimere volens coram sanctis episcopis in ecclesia Carthaginiensi relatum subscripsi. Quo de Libello Leporii Cassianus : Ita, inquit, male conceptam persuasionem magnifice condemnavit; ut non minus pene admiranda sit correctio illius, quam illaesa multorum fides: quia primum est, errorem penitus non incurrere; secundum, bene repudiare. Subditque: Is ergo in se reversus, non solum in Africa, ubi tunc erat et nunc est, tam errorem 1217C suum cum dolore, quam sine pudore confessus est; sed etiam ad omnes admodum Galliae civitates, flebiles confessionis ac planctus sui litteras dedit: scilicet ut ubi deviatio ejus prius cognita erat, illic etiam emendatio nosceretur; et qui testes erroris antea fuerant, iidem postea correctionis essent.

3. Porro hujusmodi Leporianum libellum ab Augustino fuisse conscriptum, cum ex stylo tum ex loquendi formulis nonnulli viri docti existimarunt, Garnerius , Quesnellius , Tillemontius atque operum Norisianorum editores : iis imprimis permoti rationibus, quod inter testimonia epistolae S. Leonis 165 subjecta Leporii libellus Augustini nomine inscribitur. Idem factitatum, inquiunt, in actione II concilii Chalcedonensis . Neque aliter 1217D legitur apud Theodoritum . At vero hic advertendum, unum eumdemque esse locum ex Leporii libello desumptum , qui apud laudatos scriptores occurrit: ut propterea ex una Leonis epistola manasse 1218A dicenda sit sententia de libelli Leporiani auctore Augustino. Nam quod attinet ad concilium Chalcedonense, eadem Leonina epistola in eo recitatur. Theodoritus autem, cum eadem verba in medium proferat, illa vero ex eadem Leonis epistola exscripsisse intelligitur. Caeterum magnus ille pontifex haud aliam fortasse ob causam opusculum illud Augustino tribuerit, quam quia noverit fuisse ab eo approbatum suaque subscriptione monitum. Constat enim a quatuor episcopis Afris quos inter eminet Augustinus, fuisse subscriptum libellum: qui praeterea ea occasione Proculo et Cyllinnio episcopis Gallis communem scribentes epistolam, inter caetera haec habent maxime animadvertenda : Sicut, inquiunt, per suam praesentiam susceptus est a nobis (Leporius), sic per 1218B suam epistolam suscipiatur a vobis. Cui quidem epistolae nostra etiam manu subscribendum putavimus, Ipsius Esse Testantes. Ejusmodi autem patrum Africanorum epistola, inquit Sirmondus , etsi quatuor episcoporum nomine scripta est, sic tamen redolet stylum atque ingenium Augustini, ut ab eo dictatam fuisse dubium non videatur. Estque sane inter Augustinianas recensita . Sed hac de re consulere juverit eruditos Historiae litterariae Gallicae scriptores , qui Leporii fetum esse opusculum ejus nomine inscriptum acriter adstruunt.

4. Magnam fuisse apud veteres hujus libelli auctoritatem, ipsiusque parentem Leporium habitum inter fidei catholicae propugnatores adversus Nestorium comperimus. Id vero constat in primis ex Cassiano 1218C qui postquam complura ex eodem libello excerpserit loca, suam his verbis sententiam concludit : Hanc ergo ejus (Leporii) confessionem, id est, catholicorum omnium fidem, et omnes Africani episcopi unde scribebat, et omnes Gallicani ad quos scribebat, comprobaverunt. Neque ullus adhuc omnino exstitit, cui fides haec sine infidelitatis crimine displiceret: quia professio impietatis est, probatam negare fidem. Praeterea Joannes II papa ex eodem Leporiano libello testimonium accepit quo fidei dogma firmaret, simulque libellum illum synodo Africanae comprobatum asseruit; quippe qui videlicet coram sanctis episcopis in ecclesia Carthaginiensi relectus fuerit, ut scribit idem Leporius . Accipe laudati Romani pontificis verba ; Leporius, inquit, in epistola quam Aurelius episcopus 1218D Carthaginiensis et beatus Augustinus et synodus Africana firmavit, etc. Huc accedit, quod in supplicatione Basilii diaconi et archimandritae aliorumque monachorum, anno 430 Theodosio imperatori 1219A oblata, quae exstat inter acta concilii Ephesini , Leporius annumeratur inter sanctos Ecclesiae patres qui mysterium Incarnationis exponentes docuere, quod Christus verus sit Deus. (Neque enim audiendus Quesnellus, qui frustra sibi persuadet , Leporium ibi a Basilio laudatum alium esse a nostro Leporio, alicujus nimirum sedis episcopum, eo quod inter episcopos divinitatis Christi defensores recenseatur.) Facundus item ejusdem Leporii libellum ita laudat, ut ad fidem orthodoxam astruendam ipsius testimonium usurpet . Gennadius denique, ut superius vidimus, inter viros illustres qui scriptis ecclesiasticis claruere, auctorem recenset .

5. Itaque postquam adeo praeclarum doctrinae ac pietatis suae specimen in Africa dedisset Leporius, 1219B qui olim monachus in Gallia pravos errores adversus fidem docuerat; deinceps in ea regione constitutus Ecclesiae demum Hipponensis presbyter fuit ordinatus. Id vero ex Cassiano et Gennadio satis compertum. Ille siquidem : Leporius, inquit, tunc monachus, modo presbyter: hic autem : Leporius, ait, adhuc monachus, postea presbyter. Porro quaestio vertitur inter eruditos, num Leporius noster jam presbyter, idem sit cum eo qui inter Hipponensis Ecclesiae presbyteros nominatur in actis ecclesiasticis, quibus sanctus Augustinus Heraclium sibi successorem designavit . Acta illa edita feruntur Theodosio duodecies et Valentiniano augusto iterum coss. sexto kal. Octobris: id est, vertente anno 426. Eodem ferme tempore secundum sermonem habuit sanctus 1219C doctor de vita et moribus clericorum, in quo eumdem Leporium latius laudat his verbis : Vobis dico, inquit, qui forte nescitis; nam vestrum plurimi sciunt: presbyterum Leporium, quamvis saeculi natalibus clarum, et apud suos honestissimo loco natum; tamen jam Deo servientem, cunctis quae habebat relictis, inopem suscepi, etc. Quibus sane verbis hunc presbyterum Hipponensem, cum monachum fuisse, tum, quod rei caput est, alienigenam diserte tradit Augustinus: quod probe advertit Norisius : ut propterea merito existimandus videatur idem esse Leporius, qui antea ex Galliis in Africam monachus perrexerat, ubi eum inopem suscepit sanctus pater. At viros doctos 1220A adire praestat quorum paulo ante meminimus, qui modo recitatum Augustinianum locum diligentius excutientes, in hanc ipsam abiere sententiam . Neque aliter visum Sirmondo . Secus tamen opinati sunt vv. cll. Baronius , Garnerius , Tillemontius ac Ballerinii .

6. Jam vero in Africa Leporius adhuc agebat anno 430. De eo enim sermonem habens Cassianus : Is ergo, inquit, in se reversus, non solum in Africa, ubi tunc erat, Et Nunc Est, etc. Ita ille in suis libris de Incarnatione. Quod quidem opus contra Nestorium exaratum, cum Constantinopolitanam sedem etiamnum ille teneret, fuisse ab eo conscriptum constat ante concilium Ephesinum anno 431 celebratum, adeoque circa annum 430, ut post Baronium censuere 1220B Norisius ac Tillemontius . Porro si ex hactenus disputatis accurate nunc subducantur rationes, prope fuerit ut tempus definiatur quo libellum suum edidit Leporius. Varia quidem circumfertur hac de re virorum eruditorum sententia. Norisius enim Leporii conversionem adeoque illius confessionem haud ultra annum 410 protrahendam, quin et citra hunc ipsum annum collocandam statuit . Sirmondus id contigisse circa annum 425 censet : annoque praecedente 424 Garnerius . Pagius vero ad annum 427 illam refert , postquam scilicet sanctus Augustinus librum de Correptione et Gratia in lucem emisisset. Neque aliter Tillemontius ac Ballerinii . Verum ejusmodi opinionibus vale dicto, aiunt viri doctissimi antea nobis laudati , libellum 1220C Emendationis fuisse a Leporio conscriptum anno 418 aut ut maxime 419. Nam, inquiunt , ultra hos annos non est differenda mors Proculi episcopi Massiliensis, ut agnoscit vel ipsemet Tillemontius ; cui scilicet praesuli cum Leporii libellus, tum patrum Africanorum epistola de ipsius Leporii conversione inscribuntur: neque vero alius a Massiliensi jure confingi potest Proculus episcopus, quo hujusmodi argumenti vis infirmetur, aliaque supputandi ratio inducatur. Caeteras praeterimus, neque leves rationes quibus propositam temporis notationem confirmant viri eruditi. Objectionem praeterea diluunt ex tempore desumptam, quo sanctus Augustinus librum 1221A de Correptione et Gratia vulgavit: simulque ostendunt jam ab anno 421, quo sanctus ille doctor Enchiridion suum edidit, Leporii errores eidem fuisse probe cognitos, quos etiam eo in opere aperte perstrinxit . His ergo rite perpensis, postremae huic sententiae fidenter accedimus, quam etiam novimus eo nomine fuisse postea probatam Sirmondo, quod Joannes II papa, ut supra retulimus, Leporii epistolam fuisse a synodo Africana firmatam asseruit. «Quod si, inquit ille , Africanam eam dixit quam habemus post consulatum Honorii XII et Theodosii VIII anno Christi 419, in eumdem scilicet annum Leporii emendationem incidisse statuendum est.

7. Quod superest, Leporiani libelli fragmenta dumtaxat, ex Cassiani libris de Incarnatione descripta, 1222A epistola episcoporum Africae praemissa, primus omnium anno 1629 inter concilia Galliae dedit Sirmondus : qui sequente anno 1630 inter dogmatica quinque veterum opuscula integrum ex codice ms. Herivallensis monasterii vulgavit. Exinde autem prodiit in Conciliorum editione regia Luparensi , nec non Labbei . et Harduini Praeterea Garnerius idem opusculum mendis pluribus expurgatum una cum epistola praesulum Africanorum suo Mario Mercatori attexuit . Invectum itidem fuit in bibliothecam Patrum Lugdunensem . Postremo cum Garnerii emendationibus exstat in collectione operum Sirmondianorum : quam quidem editionem reliquis multo nitidiorem typis committendam tradidimus.