Μανδάνην, τοσοῦτον δ' εἶναι τὸ χυθὲν ὑγρὸν ὡς ἐξισχῦσαι τῆς γῆς τῆς Ἀσιάτιδος τὸ πρόσωπον καλύψαι. οὗτος ὁ πρῶτος ὄνειρος, δεύτερος δ' αὖθις οὗτος· ἔδοξε βλέπειν κάτωθεν ἐκ τῆς αἰδοῦς Μανδάνης ἀναφυεῖσαν ἄμπελον, ὑφ' ἧς πᾶσαν Ἀσίαν καὶ γένος Μήδων καὶ Περσῶν κατάσκιον γενέσθαι. τοιοῖσδε γοῦν ὁ βασιλεὺς ἐκταραχθεὶς ὀνείροις ὑπέτρεφεν ἀπέχθειαν λάθρᾳ κατὰ Μανδάνης, πολλοὺς δὲ στρέψας λογισμοὺς περὶ τοῦ ποιητέου ἔγνω κατασοφίσασθαι τὴν τύχην ἐπινοίᾳ. τὴν κόρην τοίνυν ζεύγνυσιν ἀνδρί τινι Καμβύσῃ (ἦν δ' ὁ Καμβύσης δυσγενὴς καὶ τῶν ταπεινοτέρων), ὡς ἂν τὸ προσδοκώμενον ἐξαμαυρώσῃ κλέος, τοῦ γένους τὴν λαμπρότητα θολώσας δυσγενείᾳ. ὡς οὖν ἐπέγνω κύουσαν ὅσον οὐδέπω ταύτην, καθῆστο καιροφυλακῶν, τὸν τόκον περιμένων. μετὰ μικρὸν δ' ἐξέθορεν ἄρρεν ἐκ τῆς Μανδάνης, καὶ τὸ τεχθὲν ὁ βασιλεὺς λαβὼν καὶ περιστείλας Ἁρπάγῳ παραδίδωσιν, ὡς ἐξαναλωθείη. ὁ δὲ βουκόλῳ δίδωσι τὸ βρέφος διαφθεῖραι, ἐκτεθησόμενον βορὰν θηρίοις ὀρεστέροις. τὸ μετὰ τοῦτο τί καὶ πῶς; ἔλαβεν ὁ βουκόλος, εἰς τὴν οἰκίαν ἤγαγεν, εὗρε τὴν συζυγοῦσαν ἄρτι νεκρὸν ἀπὸ γαστρὸς βρέφος ἐξενεγκοῦσαν. δείκνυσιν ὅπερ ἔφερε, ζητεῖ τὸ ποιητέον. κοινῇ γοῦν συσκεψάμενοι τὸ μὲν νεκρὸν ῥιπτοῦσι, τὸ δὲ δοθὲν ἐκτρέφουσιν ὡς γνήσιον παιδίον. τὸ δ' ἐφεξῆς ὡς θαυμαστόν! ἡλικιώθη Κῦρος, σὺν παιδαρίοις ἔπαιζεν, ᾑρέθη βασιλεύειν, ἐπέταττεν τοῖς ἥλιξιν ὡς ἤθελεν ἑκάστῳ. πᾶσι μὲν οὖν τὸ κελευσθὲν ὡς τάχος ἐτελεῖτο· ὁ δ' Ἀρτεμβάρου μόνον παῖς συμπαίστωρ ὢν τῷ Κύρῳ ἀνηκουστήσας πέπονθε τὰ τῆς ἀνηκοΐας, καθυβρισθεὶς καὶ κραταιαῖς ὑποβληθεὶς αἰκίαις. ἦν δ' Ἀρτεμβάρης εὐγενὴς καὶ τῶν ὑπερεχόντων. ὁ παῖς ὑβριοπαθήσας πρόσεισι τῷ τεκόντι, τὴν ὕβριν φράζει τῷ πατρί, μηνύει τὰ πραχθέντα. θυμὸς εὐθὺς κατέλαβε σφοδρὸς τὸν Ἀρτεμβάρην, καὶ προσελθὼν τῷ βασιλεῖ τὴν ὕβριν ἀπαγγέλλει. καὶ γίνεται μετάπεμπτος ὁ Κῦρος τὸ παιδίον, καὶ πολυπραγμονούμενος σὺν ἀπειλαῖς βαρείαις ἐν ἐλευθέρῳ στόματι τὸ πᾶν καθωμολόγει. ὁ βασιλεὺς ἐθαύμασεν αὐτοῦ τὴν παρρησίαν, καὶ τὸν βουκόλον ἔμελλεν αἰκίαις ὑποβάλλειν, τὸν δῆθεν νομιζόμενον εἶναι πατέρα Κύρου, ὡς ἂν ἐξαγορεύσειε τίνος ὁ Κῦρος τέκνον. οὐκ ἤνεγκε τὰς ἀπειλὰς ἐκεῖνος ὁ βουκόλος, καὶ πᾶν εὐθὺς τὸ γεγονὸς τῷ βασιλεῖ γνωρίζει. κοινοῦται ταῦτα τοῖς σοφοῖς καὶ Μάγοις Ἀστυάγης· ἀλλ' ἔσφηλεν, ὡς ἔοικε, τούτους ἰσχὺς ἡ θεία, καὶ τὴν λαμπρότητα τὴν πρὶν αὐτοῖς ἐλπιζομένην ἐν τοῖς παιγνίοις ἔφασαν ἐκβῆναι τῷ παιδίῳ. καὶ τοῦτο μὲν ἠγάθυνεν ἐκείνου τὴν καρδίαν, ἄλλο δὲ πάλιν ἔκνιζεν· ὡς γὰρ ἐχθρὸν ἐμίσει Ἅρπαγον τὸν δυσδαίμονα, τὸν περισεσωκότα τὸν Κῦρον καὶ μὴ φθείραντα μηδ' ἐξηφανικότα. καὶ τοῦτον μεταπέμπεται δῆθεν εἰς πανδαισίαν σὺν τῷ παιδί, τὸν Ἅρπαγον. καὶ τὸν μὲν τούτου παῖδα βαρβαρικῶς ὡς ἀρνίον οἴκτιστα καταθύει, ἐλθόντι δὲ τῷ δυστυχεῖ πρὸς τράπεζαν Ἁρπάγῳ ἐν σκεύει παρατίθησι τὰ τοῦ παιδίου κρέα. ὁ δὲ μὴ γνοὺς τὸ γεγονὸς ἔφαγεν ἄχρι κόρου. εὐθὺς μετὰ τὸ δεῖπνον δὲ καὶ κεφαλὴ καὶ χεῖρες Ἁρπάγῳ παρεφέροντο παιδίου τοῦ τυθέντος. ὁ δ' ἔγνω μὲν τὸ τολμηθέν, οὐκ ἔχων δ' ὅτι δράσει, ἦν ἐγκοτῶν καθ' ἑαυτόν, στυγῶν τὸν Ἀστυάγην. τοῦ Κύρου μεταστάντος δὲ πρὸς Πέρσας ἀπὸ Μήδων ἐφαψαμένου τε λοιπὸν ἀνδρώδους ἡλικίας, οὐκ ἔληγεν ὁ δυστυχὴς Ἅρπαγος πάντα πράττων καὶ πάντα μηχανώμενος, καὶ Κῦρον ἐρεθίζων τὸν Ἀστυάγην τίσασθαι καὶ τῆς ἀρχῆς ἐκστῆσαι, ἕως αὐτὸν παρώρμησε καὶ στρατιὰν ἐγεῖραι καὶ προσβαλεῖν καὶ κραταιῶς τῷ πάππῳ συμπλακῆναι. τὰ μετὰ ταῦτα τίνα δέ; νικᾷ λαμπρῶς ὁ Κῦρος, νικᾶται Μήδων βασιλεύς, ζωγρεῖται τελευταῖον, καὶ μετατίθεται λοιπὸν τὸ κράτος ἐπὶ Πέρσας. οὕτως οὖν ἀνεζώσατο Κῦρος τὴν βασιλείαν, καὶ Κροῖσον τὸν πολύχρυσον τὸν τῶν Λυδῶν δυνάστην ἀντιπαραταξάμενον εἶχε δεσμώτην ζῶντα. Ἀλλὰ γὰρ ὧδε γεγονὼς ἐπιμνησθείς τε Κροίσου ἐπιμνησθήσομαι λοιπὸν καὶ τῶν Λυδῶν τῆς τύχης, κἂν οὐ μεγάλη γέγονεν

10