S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE MENDACIO LIBER UNUS .

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 4. Quanquam subtilissime quaeratur utrum cum abest voluntas fallendi, absit omnino mendacium.

 5. Sed utrum sit utile aliquando mendacium, multo major magisque necessaria quaestio est. Utrum ergo mentiatur quisquis fallendi non habet voluntatem,

 6. Contra, illi quibus placet nunquam mentiendum, multo fortius agunt, utentes primo auctoritate divina, quoniam in ipso Decalogo scriptum est, Falsum

 7. Nec illis quae de veteribus Libris mendaciorum exempla prolata sunt, terreri se dicunt ubi quidquid gestum est, figurate accipi potest, quamvis re

 8. Et ideo de libris Novi Testamenti, exceptis figuratis significationibus Domini, si vitam moresque sanctorum et facta ac dicta consideres, nihil tal

 9. Quod si auctoritas mentiendi nec de antiquis Libris proferri potest, vel quia non est mendacium quod figurate gestum dictumve recipitur, vel quia b

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 13. In qua propositione ista sunt quae merito quaeri possunt: utrum talis consensio pro facto habenda sit aut utrum consensio dicenda sit quae non ha

 14. Quomodo, inquis, non cum eis facit, quando illi hoc non facerent, si ipse illud faceret? Hoc modo frangimus januam cum effractoribus, quia si non

 15. Totus itaque hujus quaestionis nodus ad hoc adducit, ut quaeratur utrum alienum nullum peccatum, quamvis in te commissum, tibi imputetur, si levio

 16. An aliqua etiam mendacia excipienda sunt, ut satius sit hanc pati, quam illa committere? Quod si ita est, non quidquid factum fuerit ut illa immun

 17. Sed tamen si talis optio proponeretur ei qui thurificare idolis, quam muliebria perpeti maluit, ut si illud vellet evitare, famam Christi aliquo m

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 20. Sed fortassis exceptionem addendam quis putet, ut sint quaedam honesta mendacia, quae non solum nulli obsunt, sed etiam nonnulli prosunt, exceptis

 21. Quod si absurdum est, quid dicemus? An falsum testimonium non est, nisi cum quisque ita mentitur, ut aut crimen confingat in aliquem, aut alicujus

 22. Quid ergo, si ad christianum homicida confugiat, aut videat quo confugit et de hac re interrogetur ab eo qui ad supplicium quaerit hominem homini

 23. Fecit hoc episcopus quondam Thagastensis Ecclesiae, Firmus nomine, firmior voluntate. Nam cum ab eo quaereretur homo jussu Imperatoris per apparit

 24. Sed venitur aliquando ad hujusmodi articulum, ut non interrogemur ubi sit ille qui quaeritur, neque cogamur ut eum prodamus, si sic occultatus est

 CAPUT XIV.

 26. De qua re patebit aliquis considerationi locus, si prius divinas auctoritates, quae mendacium prohibent, diligenter discutiamus: si enim ipsae nul

 27. Velut cum legimus in Evangelio, Accepisti alapam, para alteram maxillam (Matth. V, 39). Exemplum 0507 Si male dixi, exprobra de malo si autem ben

 28. Scriptum est etiam, Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Juravit autem ipse Apostolus in Epistolis suis (Rom. IX, 1 Philipp. I, 8, et Galat.

 29. Sicut illud, Nolite cogitare de crastino et, Nolite itaque cogitare quid manducetis, et quid bibatis, et quid induamini

 30. Item dictum est Apostolis, ut nihil secum portantes in via, ex Evangelio viverent. Et quodam 0508 loco etiam ipse Dominus significavit cur hoc dix

 CAPUT XVI.

 32. Manifeste etiam in Evangelio invenimus os cordis ut uno loco et corporis et cordis os Dominus commemorasse inveniatur, ubi ait: Adhuc et vos sine

 33. Sicut autem quaeritur de quo ore dixerit, Os autem quod mentitur, occidit animam ita quaeri potest, de quo mendacio. Videtur enim de illo proprie

 34. Nam quod alio loco scriptum est, Noli velle mentiri omne mendacium non ad hoc volunt valere, ut nullo mendacio quisquam mentiatur. Itaque cum ali

 35. Item quod scriptum est, Perdes omnes qui loquuntur mendacium: alius dicit nullum hic exceptum esse mendacium, sed omne damnatum. Alius dicit: Ita

 36. Nam de falso testimonio, quod in decem praeceptis Legis positum est, nullo modo quidem contendi potest dilectionem veritatis in corde servandam, e

 37. Item quod scriptum est, Verbum excipiens filius a perditione longe aberit: excipiens autem excipit illud sibi, et nihil falsi de ore ipsius proced

 0513 38. Haec certe omnis disputatio quamvis alternet, aliis asserentibus nunquam esse mentiendum, et ad hoc divina testimonia recitantibus aliis con

 39. Et omnia quidem ista peccata, sive quibus injuria fit hominibus in ipsis vitae hujus commodis , sive quibus se ipsi homines corrumpunt, et nulli i

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 0517 43. Tanta porro caecitas hominum animos occupavit, ut eis parum sit si dicamus quaedam mendacia non esse peccata, nisi etiam in quibusdam peccatu

18. This being from the very first and most firmly established, touching other lies the question proceeds more securely. But by consequence we must also see that all lies must be kept aloof which hurt any man unjustly: because no man is to have a wrong, albeit a lighter one is done to him, that another may have a heavier kept from him. Nor are those lies to be allowed, which, though they hurt not another, yet do nobody any good, and are hurtful to the persons themselves who gratuitously tell them. Indeed, these are the persons who are properly to be called liars. For there is a difference between lying and being a liar. A man may tell a lie unwillingly; but a liar loves to lie, and inhabits in his mind in the delight of lying. Next to such are those to be placed who by a lie wish to please men, not that they may do wrong or bring reproach upon any man; for we have already before put away that kind; but that they may be pleasant in conversation. These, differ from the class in which we have placed liars in this respect, that liars delight in lying, rejoicing in deceit for its own sake: but these lust to please by agreeable talk, and yet would rather please by saying things that were true, but when they do not easily find true things to say that are pleasant to the hearers, they choose rather to tell lies than to hold their tongues. Yet it is difficult for these sometimes to undertake a story which is the whole of it false; but most commonly they interweave falsehood with truth, where they are at a loss for something sweet. Now these two sorts of lies do no harm to those who believe them, because they are not deceived concerning any matter of religion and truth, or concerning any profit or advantage of their own. It suffices them, to judge the thing possible which is told, and to have faith in a man of whom they ought not rashly to think that he is telling a lie. For where is the harm of believing that such an one’s father or grandfather was a good man, when he was not? or that he has served with the army even in Persia, though he never set foot out of Rome? But to the persons who tell these lies, they do much harm: to the former sort, because they so desert truth as to rejoice in deceit: to the latter, because they want to please people better than the truth.

CAPUT XI.

18. Mendacia etiam removenda quae aut alteri obsunt, aut ipsi mentienti. Mentiens et mendax differunt. Hoc primitus et firmissime constituto, de caeteris mendaciis securius quaeritur. Sed consequenter etiam videndum est, removenda esse etiam omnia mendacia quae aliquem laedunt injuste: quia nulli est injuria vel levior inferenda, ut ab alio gravior repellatur. Nec illa sunt admittenda mendacia, quae quamvis non obsint alteri, nulli tamen prosunt, et obsunt eis ipsis qui gratis mentiuntur. Ipsi enim proprie mendaces dicendi sunt. Interest enim inter mentientem atque mendacem. Nam mentiens est etiam qui mentitur invitus: mendax vero amat mentiri, atque habitat animo in delectatione mentiendi . Juxta ponendi sunt et qui de mendacio volunt placere hominibus, non ut alicui faciant injuriam vel inferant contumeliam; jam enim supra hoc genus removimus; sed ut suaves sint in sermonibus suis. Isti ab illo genere in quo mendaces posuimus, hoc differunt, quod illos mentiri delectat, gaudentes de ipsa fallacia: istis autem placere libet de suaviloquio, qui tamen veris mallent placere; sed quando non facile inveniunt vera quae grata sint audientibus, mentiri eligunt potius quam tacere. Difficile est tamen ut isti totam narrationem falsam aliquando suscipiant; sed plerumque veris falsa contexunt, ubi suavitas eos deserit. Haec autem duo genera mendaciorum non obsunt credentibus, quia nihil de doctrina religionis veritatisque falluntur, aut de ullo commodo vel utilitate sua. Sufficit enim eis ut judicent fieri potuisse quod dicitur, et fidem habeant homini quem non debent temere existimare mentientem. Quid enim obest, si credat patrem aut avum alicujus virum bonum fuisse, etiamsi non fuit; aut usque ad Persas militando pervenisse, etiamsi a Roma nunquam recessit? Ipsis autem mentientibus valde obsunt: illis quidem, quia sic deserunt veritatem, ut fallacia laetentur; istis, quia se malunt placere, quam verum .