Caput XI.

De tribus caritatis speciebus, per tria priora verba commendatis .

39. Sed in tribus verbis pertractatis tres caritatis species mihi commendari videntur: una, quae habetur ad inimicos etiam reconciliari nolentes, de qua dicit Ioannes : Diligamus Deum, quoniam Deus prior dilexit nos , cum adhuc inimici essemus: et haec est summa et magis admiranda dilectio. Diligere enim inimicos magis divinum est quam humanum. Secunda, quae habetur ad eos qui aliquando fuerunt inimici, sed petita reconciliatione, in gratiam sunt recepti. Unde Paulus : Reconciliati sumus Deo per sanguinem ipsius. Tertia, quae habetur erga eos qui nunquam fuerunt inimici, de qua idem : Operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Prima autem caritatis species nobis commendatur in primo verbo, ubi Dominus Iesus orat pro inimicis: secunda, ubi latroni petenti paradisum promittit: tertia, ubi amicos praecipuos coniungit . Tegamur ergo horum nmbra foliorum. Audiamus et exaudiamus hos nostrae citharae sonos dulcissime modulantes et a fervore omnis invidiae, odii, irae et ab omni amaritudine detractionis, adulationis, simulationis, adiuvante Domino, qui est vera caritas , temperemus, ipsam in omnibus caritatis speciebus animo simul et operibus imitantes.

ADDITAMENTUM IV.

Quod et nos sub spe gratiae et misericordiao poterimus facere, si sub umbra foliorum praemissorum latuerimus, si sonos cbordarum citharae nostrae auribus cordis audierimus, scilicet si oraverimus pro inimicis, si poenitentibus, qui in nos peccaverunt, ex toto corde remiserimus, si proximis nostris mutuam rependerimus caritatem, Bi in omnibus tribulationibus nostris speraverimus in eo qui propter nos homo factus est, ut unitus nostrae naturae esset nobiscum , si ardenti desiderio proximorum salutem desideraverimus, et postremo, si in bonis operibus ad consummationem perstiterimus. In quantum haec egerimus, fiducialiter poterimus dicere aeterno Patri cum Domino Iesu : In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum: semper orantes, dum vivimus, ut in his verbis, quibus ipse spiritum emisit, praestare dignetur nos etiam spiritum nostrum emittere et suis efficaciter manibus commendare.

50. Ecce, secundum quod potuimus, non secundum quod debuimus, nec secundum quod voluimus, vitis nostrae desuper extensas folia septem vestrae ostendimus caritati ; quae non satis est tantum intueri, sed potius est accedendum et sub umbra illorum sedendum, ut possimus cum sponsa veraciter dicere : Sub umbra illius quem desideraveram, sedi. Cuius? Illius Sponsi utique, cuius folia umbram tanto habent latiorem, quanto ipse Sponsus, Verbum summi Patris, verba habet virtutibus amabiliora vicinioraque saluti, magis accommodata pietati et omnium intellectui promptiora. Quamvis enim in omnibus Prophetis et Apostolis locutus sit ille bonus Iesus, nullius tamen verba reperies omnino, quae ita et fortibus et infirmis, id est doctis et indoctis, sapientibus conveniant et insipientibus, ut verba doctissimi Verbi Domini Iesu. Nam ait quidam :

Dulcius ex ipso fonte bibuntur aquae.

Sciendum antem, quod in umbra foliorum istorum, id est in verbis Domini, meditandum est die ac nocte ; quorum umbra tunc profecto protegimur, cum quoties a vitiis aut diabolo tentamur, per tractatores aliquod verbum de Scripturis evangelicis nobis adducimus, cuius monitis et auctoritate irruentibus in nos vitiis resistamus ; verbi gratia,

si tentaris a superbia, videlicet ut velis praeesse, subesse nolis: occurret tibi statim verbum Domini dicentis: Qui voluerit inter vos primus esse erit vester servus, quia sicut qui se exaltat humiliabitur, ita qui se humiliat exaltabitur. Si infestat te ardor iracundiae, habes statim folium vitis nostrae, quod illi fervori opponas, verbum illud scilicet , quod omnis, qui irascitur fratri sine causa, reus erit iudicio, et sic contra singula tentamenta verba invenies, quibus ab aestu vitiorum defendi possis et virtutem teporatam confovere, ipsa Vite nostra, benigno Iesu, nobis praestante subsidium.

Caput XVI.

De iucunditate florum vitis, id est de virtutibus Christi .

51. Deinde ad florum iucunditatem animum inclinantes, immo vere elevantes, videamus, quomodo floruerit vitis nostra. Floruit enim, et tanto uberius iucundiusque ceteris, quanto ipsa melior omnibus fuit, cuius magnificentia elevata est super caelos, sub cuius pedibus omnia sunt subiecta , quamvis nostra caritate devinctus, ad tempus paulo minus ab Angelis fuerit diminutus . - Quam iucundus, ut putas, erit fructus vitis nostrae tanta iucunditate florentis I

52. Sed iam singulariter etiam de his floribus vitis nostrae, ipso annuente, aliqua disseramus, hoc tamen praeviso, quod flores in iucunditate visus et in suavitate odoratus maxime considerantur, comedi vero non solent, nisi quod apes de quibusdam floribus cibum dulcissimum sugendo colligunt. Diximus autem , quod nullus flos, id est nulla virtus per quemcumque florem significata, deest viti nostrae. Quae enim virtus deesset Domino Deo virtutum?

Caput XVII.

De flore humilitatis, quae est viola .

53. Primo ergo de flore humilitatis, id est de viola, videamus. Quare flos violaceus humilitatem significet, statura, situs, odor, color et vis ipsius floris manifestant. - Statura enim, id est quantitas ipsius, modica est. Quis enim flos hoc flosculo minor est ? Nam et humiles in oculis suis parvi sunt. Sic enim ait de se ille Apostolus , qui plus omnibus laboravorat: Ego sum minimus omnium Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus. Vides , hic magnus quam parvus sibi erat I Et miro modo fit, ut his quibus conscientia secura est, qui nihil sibi conscii sunt, tam humilia de semetipsis sentire contingat . - Situs hu ius floris terrae est proximus, et optime. Ita enim habes docentem Apostolum : Non alta sapientes, sed humilibus consentientes. Non habent hanc proprietatem istius floris qui se alus meliores putant, vel aliis meliores videri volunt, quamvis sibimetipsis parvi sint. Sunt enim nonnulli, qui quidem in conscientiis suis se abiectos iudicant, sed tamen videri foris volunt aliis meliores. Isti staturam huius floris habent, quia sibi intus in animo parvi sunt ; situm vero non habent, quia volunt foris super alios elevari, de quibus dicit Salomon : Mensura et mensura, pondus et pondus, utrumque abominatio est apud Deum ,-et in Lege Moysi duplex pondus prohibetur haberi. Duplex quippe pondus habet qui, sibi malorum conscius, malum se iudicat, aliis vero vult foris bonus et alus melior apparere, suo iudicio terrae proximus est, et aliis capit elevatus videri. Agitantur hi, quicumque tales sunt, vitio hypocriseos, de quibas in sermone, quem de Parvis conscripsimus, plenius sumas elocuti.

54. Odor violae suavis est et salubris, quia etiam apud ipsos superbos laus humilitatis exaltatur. Ipsa enim fama laudabilis suavitas est odoris, et vere salutaris est, et nonnunquam de laude humilium auditores emendantur, si tamen sint tales, qui istum odorem admittunt et diligenter considerant . - Color, sicut apparet, abiectus est, illis praecipue, qui virtutem flosculi ignorant: sed vim floris agnoscentibus fit etiam ipsius floris despectio commendabilis et dilecta. Hoc in ipsius humilitatis magistro, benigno Iesu, facile agnoscemus secundum illud verbum Apostoli : Nos, inquit, praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis quidem scandalum, gentibus vero stultitiam, ipsis vero vocatis sanctis Christum, Dei virtutem et Dei sapientiam. Nimirum Christus crucifixus viola est. In cruce enim humillimus factus est. In hac humilitate solum colorem intuentibus Iudaeis et gentibus ipse color vilis apparuit; nobis vero, qui virtutem agnoscimus passionis, etiam ipsa despecta humilitas, humilitas Christi placet et per humilitatem maxime commendatur. - Despectui ergo coloris adiungatur quae latet virtus floris interior, ut per interiorem virtutem hoc quod exterius vile videtur, non contemnatur, verum amplius diligatur.

55. Nunc ergo perfectiori et puriori oculo intueamur, quantum isto flore floruerit ille flos singularis, de que scriptam est : Egredietur virga de radice Iesse, et flos de radice eius ascendet, et requiescet super eum Spiritus Domini. Bonus flos, super quem Spiritus Domini sanctus requiescit ; et licet flos hic, noster Dominas Iesus, qui de se dicit : Ego sum flos campi, omnium in se floram virtutem habuerit et decorem sine diminutione aliqua, nulli tamen flori magis convenit quam violae, ut in eo Spiritus sanctas requiescat. Nec ego hoc affirmo, sed ipse qui dicit : Super quem requiescet Spiritus meus nisi super humilem et quietum et trementem sermones meos ? Quid apertius ? Nunquid non potuisset ponere rosam patientiae et caritatis, lilium castitatis, crocum abstinentiae, cum vellet ostendere requiem Spiritus sancti? Quibas praetermissis, violam posuit humilitatis, cuius pedissequae sunt quies et timor, quae post ponuntur. Non enim possunt moveri violae, id est humiles, a vento superbiae, qui semper quaerit alta corda, quae concutiat, sicut quidam ait :

Summa petit livor, perflant altissima venti.

Dam enim inveniuntur humiles, non possunt moveri Quiescunt ergo et Spiritum super se quiescentem non excutiunt, dum nec superbiae nec invidias vento commoventur. Est et timor, non quilibet perdendae pecuniae, non bonorum transitoriorum, sed timor sermonum Domini humilitatis pedissequa: quia, dum humilis nihil de sua virtute praesumit, sermones Domini pro sua consolatione attendens, semper timet, ne non adimpleat praecepta, ne Patrem praecipientem sua transgressione offendat. Bonus igitur flos iste quietem generans et timorem, timorem utique genitorem securitatis, quia, sicut scriptam est , qui timet Dominum faciet bona; pro quibus factis quid dabitur mercedis nisi securitas sempiterna?

56. Bonus profecto flos viola, qui florem caelestem, Verbum aeterni Patris in uterum terreni floris, beatissimae Virginis, mirifica dulcedine sui odoris attraxit, ipsa attestante, quae ait : Exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo , quia respexit humilitatem ancillae suae. Quid dicis ? Nunquid non alios flores habes ? Habeo, inquam. Tota enim floreo, nullius floris expers, quia nulla virtute careo, cum tota speciosa sim, et macula non sit in me . Habes lilium castitatis, quia prima votum conservandae virginitatis vovi Domino. Habeo rosam caritatis, quia, si non usque adeo dilexissent Dominum, unde mihi tanta fiducia, unde mihi tanta audacia, ut novum aliquid puellula tenera et verecunda et adhuc sub parentum iure et praeceptis Legis constituta inchoarem ? Sed, ut verum fatear, " audacem faciebat amor ", coegit rosa ardens, servilem timorem devorans, ut facerem novum votum et singulare Ulium, ut possem quandoque dicere dilecto meo: candida sum et rubicunda, sicut et tu candidus et rubicundus . Habeo et alios quoscumque flores, sed nullum horum tanta dignatus praerogativa respexit in me Dominus, ut florem violae meae; respexit enim humilitatem ancillae suae. Et vultis videre omnes, qui unitatis flores meos, quantum ex flore sim consecuta? Ecce enim, ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Ex hoc dico, quia respectus est a Domino flos violae meae, quia nardus mea dedit odorem suum , quae idem significat, quod viola, id est humilitatis virtutem, cuius fragrantia delectatus est rex, filius regis, Deus Dei Filius, cum esset in accubitu suo, id est in sinu Patris: et odore tam delectabili quasi quadam illius violentia tractus est in me et voluit concipi flos in flore intra florem, id est intra Nazareth, quod interpretatur flos , ut fleret ipse flos florens , hoc est Nazarenus. Concordant omnia flori. Concipitur flos, concipit flos, manens in flore, hoc est in Nazareth. Bonus ergo omnino et optimus flos violaceus, qui odoris sui fragrantia quasi quodam delectabili vinculo florem caeli in uterum nostri floris, humilis Virginis inclinavit . 57. Discant omnes, sed prae omnibus mundi flores, id est virgines, quae in Ecclesia Dei excellunt tanquam flores in gramine, quod Virgo virginum prima, virginum devotarum sanctissima et castissima omnium summam gloriam ponit in viola humilitatis, licet in ea candeat singulariter Ulium castitatis, rosa rubescat caritatis. Nolite gloriari, virgines, de castitate corporali, licet illa sit laudabilis virtus ; sed quanto maiores estis, tanto humiliate vos in omnibus, ut inveniatis gratiam apud Deum . Non enim castitatem respexit Dominus, sed humilitatem ancillac suae. Si vultis oculo misericordiae, oculo gratiae a Domino respici, humiles estote. Humilibus enim, sicut dicit Scriptura , dat gratiam ; quia respexit humilitatem ancillac suae. Si vultis, lampades vestras esse refertas oleo, cum Sponsus ad nuptias venerit , id est, si vultis integram et laetam conscientiam habere - oleum enim in lampade est laetitia spiritualis in corde - nolite de altitudine lilii vestri, id est de puritate castitatis vestrae, alta sapere . Nolite laudem exteriorem appetere, ne clauso ostio regni caelorum, dicat vobis Sponsus: Amen dico vobis: Nescio vos, et a se excludat qui respexit humilitatem ancillac suae. Mnltae enim virginum excluduntur, quia superbarum nulla ingredietur ; humilium vero nullus, nec coniugatus nec vidua nec virgo merebitur expelli. Arcta enim est ianua regni caelorum nec recipit nisi parvos. Tumidi repelluntur, immo nequaquam possunt accedere, cuiuscumque sexus sive conditionis fuerint vel aetatis. Et breviter dico: nulla virtus accedit, nisi ad humilitatis violam fuerit inclinata. Dicit enim et docet hoc ipse humilitatis magister, qui advocans parvulum statuit eum in medio discipulorum et dixit: Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvulus hic, non intrabitis in regnum caelorum . Nunquid posuit ibi in exemplum discipulis lilium castitatis Ioannem, vel rosam caritatis Petrum, qui et tunc praesentes erant, quorum prior ab ipsis nuptiis, ut asseritur, vocatus fuit et electus a Domino ; sequens vero trina confessione Domino benigno Iesu, cui mentiri non potuit, perfectae caritatis affectum contestatus est? Sicut enim Ioannes de speciali praerogativa castitatis, ita Petrus de ferventiori caritate commendatur . Nec tamen istos in exemplum posuit caelorum ianuam intraturis, sed parvulum humilitatis virtute praecelsum.

58. Videamus ergo, quantum in se istam virtutem omnium virtutum Dominus commendavit ; primo verba eius attendentes, ubi ait : Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. Quid est, magister bone, optime Iesu ? Nunquid ad hoc redacti sunt omnes thesauri sapientiae et scientias in te reconditi, ut hoc singulariter doceas, quia mitis es et humilis corde ? Non doces, ut discantur caeli fabricari, fieri miracula, mortui suscitari et cetera huiusmodi, sed quia mitis sum et humilis corde . Nunquid tam magnum est esse parvum ? Utique, quia per hoc invenitur requies animabus. Quae enim alia est causa omnis laboris et certaminis nostri, nisi ut inveniamus requiem animabus nostris ? Brevis doctrina, brevis via demonstrata est. Disce hanc a Domino Iesu, qui mitis est et humilis corde, id est, vide, et quantum et quare humiliatus fuit ille qui est excelsus super omnes gentes Dominus, et super coetos gloria eius ; et disce etiam, quia tu es lutum et cinis, et sic invenies requiem animae tuae. - Sed nota, quod ait: Humilis corde. Non enim ficta humilitate pacatur ille qui est humilis corde, sed humilitate vera. Humilitate cordis delectatur ille qui intuetur cor , quia in humilium cordibus requiescit. Quaerit enim corda humilia, quae elevet, non tumida, a quibus resiliat.

59. Sed quia duo posuimus, quae nobis consideranda sunt, scilicet quantum et quare humiliata fuit vitis nostra, Dominus Iesus; utrumque hoc iam explicemus, quia vestrae nota sunt caritati. Deficit tamen humanus intellectus, ratio succumbit in consideratione, quantum humiliatus fuerit Dominus. Quomodo enim scire posses deiectionem humilitatis, nisi etiam excellentiam dominationis agnosceres ? Loquere enim, quidquid potes ; nunquid mensuram gloriae, potentiae et pulcritudinis eius attinges ? Non ad hoc Angeli neque Cherubim neque Seraphim pervenerunt. Non enim aliqua creatura Deum cognoscit ita plenarie et perfecte, sicut ipse est; quanto minus homo putredo aut filius hominis vermis ? Et tamen quia tantus erat, ut magnitudinis eius non esset finis, ad hoc inclinatus est, ut Filius hominis fieret vermis. O quanta humilitas ! Incomprehensibilis Deus vult comprehendi, summus humiliari, potentissimus despici, pulcherrimus deformari, sapientissimus fieri ut iumentum , immortalis mori, et, ut compendio absolvam, Deus vult fieri vermiculus 1 Quid excelsius Deo, quid vermiculo inferius? Ego, inquit , vermis sum et non homo. Quare vermis ? quia Filius hominis. Ita enim habes in Iob: Astra non sunt munda in conspectu eius, quanto magis homo putredo et filius hominis vermis ?

60. Si ergo filius hominis vermis est, utique et ipse vermis est, quia, ipso testante, Filius hominis est; quem, inquit , dicunt homines esse Filium hominis? Ecce, qualem distinctionem facit inter hominem et Filium hominis. Homines appellat, qui de primo homine Adam per corruptionem descenderunt. Unde Iob ait: Quanto magis homo putredo ? quia in putredine corruptio est ; ipse vero solus purus Christus Dominus, quia sine corruptione de Matre Virgine natus est. Se quidem non appellat hominem, qui utique putredo est, sed Filium hominis, qui vermis est. Sicut enim vermis de sola terra, ita Iesus Christus de sola Virgine generatur . O quam humilis vermiculus Iesus Christus, qui opprobrium factus est hominum et abiectio plebis , ab hominibus contemptus sine causa, sine vindicta, conculcatus sicut vermis ! Cum malediceretur, non maledicebat: cum pateretur, non comminabatur. Humiliatus est, ut fieret homo, ut hominibus subderetur, beatae Matri et Ioseph nutritio sno , Simeoni exspectatori suo, non solum bonis, verum etiam malis, terrenis potestatibus solvens cum Petro didrachma inventum in ore piscis. Subditus est Ioanni baptismate suo, qui ab ipso potius debuit baptizari . Humiliatus est usque ad ablutionem pedum discipulorum suorum bonus et benignus Iesus. Postremo humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis . Quo ultra progredi poterimus ? Mortuus non qualibet morte, sed morte crucis, morte turpissima condemnatus est. Videsne igitur, quantum in vite nostra, benigno Iesu, flos iste violaceus floruerit ? Multi usque ad mortem humiliati sunt, sed nequaquam eo vilipensionis descenderunt, quia nunquam ad tantam exaltationem pervenerant. Quis enim omnium bonorum morientium sibi potuit usurpare quod de Christo Iesu dictum est : Cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est , esse se aequalem Deo ? Nullus profecto, quia nullus hominum praeter ipsum Deus erat. Maxime ergo humiliatus fuit, qui solus, cum in forma Dei esset, exinanivit semetipsum, formam servi accipiens, et ad tantam abiectionem deveniens, ut ab hominibus iam non homo, sed vermiculus reputaretur.

61. Sed quae est causa tantae humiliationis in benigno Iesu ? Non enim sine rationabili necessitate et iusta causa sic humiliatus est Filius et Sapientia Patris, quae nihil sine causa facit. Quid multis immoramur ? Propter hoc fastus est homo, ut homines redimeret; infirmatus est, ut nostras infirmitates curaret ; inops factus est, ut sua nos inopia ditaret ; humiliatus est, ut nos exaltaret: traditus est ad mortem, immo mortuus est, ut nos vivificaret.

Quis sanae mentis contemnat humiliari propter tam humiliatum pro nobis ? Et licet multae sint causae, quae nos ad humilitatem cogant, scilicet initium pudorosum, vita dolorosa, finis timorosus, metus gehennae, spes caeestium ; his tamen causis aliisque , si quae sunt, cessanibus, sola Regis nostri, Creatoris nostri, Patris nostri, Redemptoris nostri, dulcissimi et optimi Iesu humilitas ad humilitatis virtutem nos non solum incitare, sed violenter cogere deberet. - Humiliemur igitur et propter supradictas causas, ut vicem rependamus propter nos humiliato Domino Iesu, offerentes violam humilitatis ipsius, qua ipse, vitis nostra tam excellenter effloruit, et in corde nostro gustantes, ut hunc florem suum, quem ipse specialiter voluit commendare, recognoscens in nobis, nos secum, qui super omne nomen exaltatus est , in tempore visitationis su ae exaltare dignetur.

Caput XVIII.

De flore castitatis, quae est litium .

62. Non potuit deesse in vite nostra florente flos lolii audentis, excellens castitatis insigne. Inter omnes virtutes castitas quadam speciali praerogativa meruit flos appellari, quae per lilium figuratur. Castitatis autem nomine in hoc tractatu non quamcumque accipe castitatem, sed eam quae virginitas appellatur. Est enim et castitas continentium sive viduarum, et est castitas maritalis. Sed hae iam minime flores appellantur, quia virginitatis florem lilii amiserunt. Eos igitur, qui deflorati non sunt, id est virgines, flore lilii in praesenti volumus nuncupari ; nec hoc dicendo facimus iniuriam continentibus et maritatis. Non enim, cum laudamus castitatem Ioannis, vituperamus coniugium Ahrahae ; nec commendando virginitatem Mariae, viduitatem Annae reprobamus. Sed habent singuli merita sua non parva, tamen dignitate distincta. Quis enim fructum tricesimum non laudat in coniugatis, sexagesimum in viduis, licet his excellenter praeferatur fructus centesimus virginitatis ?

63. De hac igitur gratia lilii, in quo vitis nostra floruit, locuturi, videamus, vera luce nos illuminante, quare tanta virtus per Ulium figuretur. Et manifeste quidem occurrit, quia propter candoris munditiam, qua ille flos ceteris floribus est praelatus, munditia virginalis merito figuratur Nullus praeterea alius flos vel ipso prospectu tantum prae se fert gratiae, quantum hic unus ; quare merito mundissima et omnibus piis gratiosa virginitas per hunc figuratur florem. - Quibus itaque laudibus te efferam, O virginalis candor, prorsus nescio. Atqui nescientem me doceat singulare illud lilium, increata Dei sapientia, Dominus Iesus, unigenitus Patris Filius et unicus Elius lilii singularis, id est castissimas Virginis Matris, quae in confinio utriusque legis votum consecravit perpetuae et integerrimae virginitatis . Doceat, inquam, me, quomodo per considerationem lilii materialis lilii virginalis circumstantias agnoscere valeam. Praeter has ergo proprietates, quas iam proposuimus, ipsum lilium materiale in radice et trunco, in foliis circa illam, in flore super truncum et in his aliis flosculis, qui intra illum includuntur, studiosius investigare curemus. Speramus enim, quod his omnibus spiritualiter consideratis, commendationem perfectae virginitatis invenire possimus.

Caput XIX.

De radice lilii, id est cogitationibus in corde latentibus .

64. Radix lilii commendatur in tribus: alba est, splendida est, tractabilis est. Quid autem per radicem in terra latentem nisi cogitatio latens in corde figuratur ? Per albedinem ergo radicis munditiam cogitationis accipimus. Quid est munditia carnis sine munditia cogitationis? De hac praecipit Dominus: Lavamini, inquit , mundi estote: et ne exteriorem munditiam intelligeres, subiunxit: Auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. Perversae enim cogitationes separant a Deo ; et sicut ipsa Veritas testatur: De corde exeunt cogitationes malae, homicidia, adulteria, furta, blasphemiae etc. quae coinquinant hominem. Sunt autem cogitationes nigrae sive pollutae, nempe diabolicae, mundanae, carnales. Cogitationos diabolicae sunt cogitationes superbae, cum aliquis se alio meliorem aestimat, et cum alii similis esse videri vult qui eo maior est ; vel cum non vult subiectus esse ei qui sibi praelatus est. Diabolicae sunt cogitationes istae, quia a diabolo primum inventae sunt et ab ipso ceteris familiarius usurpatae, ita ut proprie character diaboli dicatur superbia. - Cogitationes mundanae sunt illae, quae animum concupiscentiis rerum illaqueant, ut illis acquirendis nimis sollicite insistat et acquisitis nimis delectetur, ne proximorum necessitatibus erogentur; et sic fiant alieni a caritate Dei, quia scriptum est : Qui habuerit substantiam huios mundi et viderit fratrem suum necessitatem patientem et clauserit sua viscera ab eo, quomodo caritas Dei manet in eo? - Cogitationes carnales sunt, quae homines ad luxuriam pertrahunt carnis, utpote quando inordinata dilectione et delectatione cogitant viri de mulieribus, vel mulieres de viris, quia stulti homines amorem appellare praesumunt quod verius odium posset appellari. Est et luxuria ciborum et potuum, cum lautiora et delicatiora propter solum saporem quaeruntur. Nam propter sanitatem adipiscendam posset quis uti delicatis cum moderatione ; quod tamen difficile observatur. Simile iudicium est de his qui vestimentis delicatis uti desiderant,

65. Perditur proprietas lilii et virginitatis decor, si radici desit albedo et cogitationi virginalis munditia. Nam si corpus extrinsecus sit mundum, et cogitatio intrinsecus sit polluta ; iam non est virtus appellanda. Hoc tamen sciendum, teste Gregorio , quod cogitatio quantumlibet immunda mentem non polluit, cui ratio non consentit. Quis enim cogitationes suas ita refrenare potest, ut non qualibet immunditia titillatur? Sed continuo talium cogitationum insultus sunt reprimendi, ut unde se hostis sperabat vincere, per hoc magis victus abscedat. Quod fit, quoties, pravis et immundis cogitationibus attracti, statim ad signum crucis, ad passionis dominicae recordationem, ad orationum et lacrymarum subsidia confugimus et in bello fortes effecti , suo telo hostem ferimus.

66. Non solum autem alba, sed et candida sive splendida est radix lilii ; candore autem sive splendore hilaritatem animi videtur designare . Sunt autem nonnulli, qui bona quidem opera faciunt vel coactione, vel necessitate, vel consuetudine: sed ad haec agenda nulla alacritate moventur, quod vitium proprie accidia dicitur. Et hoc quidem vitio religiosi homines maxime affliguntur. Nam saeculares admodum pauci, etiam si hoc sit vitium, animadvertunt . Mundo enim alligati, spiritualis vitii vix possunt apprehendere notionem, cum tamen hoc vitium inter septem principalia nominetur. Ut ergo spiritualibus loquamur, qui hoc vitium possunt intelligere, vitium accidiae est, quod quendam torporem incutit animo, ut ipsi omnia exercitia spiritualia quasi insipida videantur et in grave taedium convertantur. De quo taedio dicit Psalmista : Dormitavit anima mea prae taedio; et alibi: Omnem escam abominata est anima corum, et appropinquaverunt usque ad portas mortis. Tantum quippe aliquando affligitur hoc vitio anima bonorum, ut etiam omnem escam, id est omne spirituale exercitium, abominetur, ut nec orare nec legere nec meditari nec opus manuum libeat exercere. Immo etiam appropinquant usque ad portas mortis, id est, ut etiam ipsius vitae fastidium habentes, morte finiri desiderent , dicentes cum sancto Iob : Taedet animam meam vitae meae. - Huic gravi vitio medetur iucunditas spiritualis, quae per nitorem radicis lilii designatur, et reformat aegrum auimum et abiectum et ad meditationem incitat spiritualem et reddit desiderium laborandi, orandi et legendi, ut exsultet quasi gigas ad currendam viam et cum Psalmista dicat: Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Curritur quippe via mandatorum Dei, cum cor dilatatur, id est spirituali iucunditate aperitur. Dicitur enim naturaliter cor timore et tristitia claudi, securitate vero et laetitia aperiri. Quantum, putas, convenit haec virtus hilaritatis virginibus sacris, quae gaudium linius mundi et omnem ornatum saeculi contempserunt propter amorem Domini sui Iesu Christi , ut quod deest exterius interius impleatur? Gaudete ergo in Domino semper , quia vana gaudia reiecistis ; iterum dico, gaudete, quia vero gaudio adhaerere meruistis et in cogitatione cordis vestri hilaritatis nitorem semper habere. Hilarem enim datorem diligit Deus , dator singularis et verae hilaritatis.

67. Est et tractabilis radix lilii, per quod virtutem mansuetudinis intelligere debemus. Scimus enim, quam plurimos esse, qui castitatis virtute praeeminent, sed ita levi de causa, immo sine omni causa, moveri consueverunt, ut tam sibi quam aliis, in quos commoventur, fiant nimium onerosi, semper exacerbatum animum gerentes ex omnibus, quae capiunt visu vel auditu. Non decet hoc virginem Christi, qui dicit et docet : Discite a me, quia mitis sum et humilis corde; et qui mitibus promittit beatitudinem , dicens: Beati mites , quoniam ipsi possidebunt terram. Quid ergo immites ? Exsules erunt a terra. Qua ? De qua scriptum est : Placebo Domino in terra viventium. Quid prodest castitas ab illa terra exsulantibus ? Non sunt illa perfecta lilia, quibus haec proprietas deest: unde non pertinent ad illud perfectissimum lilium, benignum Iesum, qui de se dicit : Ego flos campi et Ulium convallium. Quae sunt illa lilia ad ipsum pertinentia? Audi: Sicut litium inter spinas, sic amica mea inter filias. Tractabile et lene est lilium, pungentes et durae sunt spinae. Non perdit lilium suam lenitatem, licet perferat spinarum asperitatem. O quam malae filiae spinis comparatae ! Quomodo ergo sunt filiae, si malae ? Filiae per communionem fidei , spinae per amaritudinem morum I Tu ergo, si vis esse lilium verum, si vis a Sponso dulcissimo collaudari, esto lilium inter filias, inter illas animas, quae eiusdem fidei, eiusdem professionis tecum sunt. Sed etsi morum amaritudine et verborum asperitate te pungunt, esto inter tales mitis et tractabilis; non exaspereris ad quodlibet verbum, sed habe sustinentiam, ut merearis et tu audire: Sicut Ulium inter spinas etc

68. Nec tamen hoc dicimus, ut tacite transeat omnium perversitas, et ut non corripiantur inquieti, vel ut tumidi non comprimantur, immo qui eiusmodi sunt, sunt reprehendendi, ita ut non amittatur tractabilitas tuae radicis, qui vis esse lilium; sed, secundum Apostolum , argue, obsecra, increpa, insta opportune, importune, in omni mansuetudine et patientia, quasi dicat: ita foris exerce zelum disciplinae, ut lenitatem non perdas interius in mente, ut revocando perversum, tu ipse quoque non pervertaris. Sunt autem quandoque malorum vitia arguenda, quandoque tacite sufferenda, secundum quod uniuscuiusque, qui talis est, utilitati videris expedire, quia non omnes aegroti uno genere medicinas curantur.