S. AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI DE MENDACIO LIBER UNUS .

 CAPUT PRIMUM.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 4. Quanquam subtilissime quaeratur utrum cum abest voluntas fallendi, absit omnino mendacium.

 5. Sed utrum sit utile aliquando mendacium, multo major magisque necessaria quaestio est. Utrum ergo mentiatur quisquis fallendi non habet voluntatem,

 6. Contra, illi quibus placet nunquam mentiendum, multo fortius agunt, utentes primo auctoritate divina, quoniam in ipso Decalogo scriptum est, Falsum

 7. Nec illis quae de veteribus Libris mendaciorum exempla prolata sunt, terreri se dicunt ubi quidquid gestum est, figurate accipi potest, quamvis re

 8. Et ideo de libris Novi Testamenti, exceptis figuratis significationibus Domini, si vitam moresque sanctorum et facta ac dicta consideres, nihil tal

 9. Quod si auctoritas mentiendi nec de antiquis Libris proferri potest, vel quia non est mendacium quod figurate gestum dictumve recipitur, vel quia b

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 13. In qua propositione ista sunt quae merito quaeri possunt: utrum talis consensio pro facto habenda sit aut utrum consensio dicenda sit quae non ha

 14. Quomodo, inquis, non cum eis facit, quando illi hoc non facerent, si ipse illud faceret? Hoc modo frangimus januam cum effractoribus, quia si non

 15. Totus itaque hujus quaestionis nodus ad hoc adducit, ut quaeratur utrum alienum nullum peccatum, quamvis in te commissum, tibi imputetur, si levio

 16. An aliqua etiam mendacia excipienda sunt, ut satius sit hanc pati, quam illa committere? Quod si ita est, non quidquid factum fuerit ut illa immun

 17. Sed tamen si talis optio proponeretur ei qui thurificare idolis, quam muliebria perpeti maluit, ut si illud vellet evitare, famam Christi aliquo m

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 20. Sed fortassis exceptionem addendam quis putet, ut sint quaedam honesta mendacia, quae non solum nulli obsunt, sed etiam nonnulli prosunt, exceptis

 21. Quod si absurdum est, quid dicemus? An falsum testimonium non est, nisi cum quisque ita mentitur, ut aut crimen confingat in aliquem, aut alicujus

 22. Quid ergo, si ad christianum homicida confugiat, aut videat quo confugit et de hac re interrogetur ab eo qui ad supplicium quaerit hominem homini

 23. Fecit hoc episcopus quondam Thagastensis Ecclesiae, Firmus nomine, firmior voluntate. Nam cum ab eo quaereretur homo jussu Imperatoris per apparit

 24. Sed venitur aliquando ad hujusmodi articulum, ut non interrogemur ubi sit ille qui quaeritur, neque cogamur ut eum prodamus, si sic occultatus est

 CAPUT XIV.

 26. De qua re patebit aliquis considerationi locus, si prius divinas auctoritates, quae mendacium prohibent, diligenter discutiamus: si enim ipsae nul

 27. Velut cum legimus in Evangelio, Accepisti alapam, para alteram maxillam (Matth. V, 39). Exemplum 0507 Si male dixi, exprobra de malo si autem ben

 28. Scriptum est etiam, Ego autem dico vobis, non jurare omnino. Juravit autem ipse Apostolus in Epistolis suis (Rom. IX, 1 Philipp. I, 8, et Galat.

 29. Sicut illud, Nolite cogitare de crastino et, Nolite itaque cogitare quid manducetis, et quid bibatis, et quid induamini

 30. Item dictum est Apostolis, ut nihil secum portantes in via, ex Evangelio viverent. Et quodam 0508 loco etiam ipse Dominus significavit cur hoc dix

 CAPUT XVI.

 32. Manifeste etiam in Evangelio invenimus os cordis ut uno loco et corporis et cordis os Dominus commemorasse inveniatur, ubi ait: Adhuc et vos sine

 33. Sicut autem quaeritur de quo ore dixerit, Os autem quod mentitur, occidit animam ita quaeri potest, de quo mendacio. Videtur enim de illo proprie

 34. Nam quod alio loco scriptum est, Noli velle mentiri omne mendacium non ad hoc volunt valere, ut nullo mendacio quisquam mentiatur. Itaque cum ali

 35. Item quod scriptum est, Perdes omnes qui loquuntur mendacium: alius dicit nullum hic exceptum esse mendacium, sed omne damnatum. Alius dicit: Ita

 36. Nam de falso testimonio, quod in decem praeceptis Legis positum est, nullo modo quidem contendi potest dilectionem veritatis in corde servandam, e

 37. Item quod scriptum est, Verbum excipiens filius a perditione longe aberit: excipiens autem excipit illud sibi, et nihil falsi de ore ipsius proced

 0513 38. Haec certe omnis disputatio quamvis alternet, aliis asserentibus nunquam esse mentiendum, et ad hoc divina testimonia recitantibus aliis con

 39. Et omnia quidem ista peccata, sive quibus injuria fit hominibus in ipsis vitae hujus commodis , sive quibus se ipsi homines corrumpunt, et nulli i

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 0517 43. Tanta porro caecitas hominum animos occupavit, ut eis parum sit si dicamus quaedam mendacia non esse peccata, nisi etiam in quibusdam peccatu

31. Thus then what is written, “The mouth that lieth, slayeth the soul;”49    Wisd. i. 11 of what mouth it speaketh, is the question. For in general when the Scripture speaks of the mouth, it signifies the very seat of our conception50    Conceptaculum in the heart, where is approved and decreed whatever also by the voice, when we speak the truth, is uttered: so that he lieth with the heart who approveth a lie; yet that man may possibly not lie with the heart, who uttereth other than is in his mind, in such sort that he knows it to be for the sake of avoiding a greater evil that he admitteth an evil, disapproving withal both the one and the other. And they who assert this, say that thus also is to be understood that which is written, “He that speaketh the truth in his heart:”51    Ps. xv. 2 because always in the heart truth must be spoken; but not always in the mouth of the body, if any cause of avoiding a greater evil require that other than is in the mind be uttered with the voice. And that there is indeed a mouth of the heart, may be understood even from this, that where there is speech, there a mouth is with no absurdity understood: nor would it be right to say, “Who speaketh in his heart,” unless it were right to understand that there is also a mouth in the heart. Though in that very place where it is written, “The mouth that lieth, slayeth the soul,” if the context of the lesson be considered, it may peradventure be taken for no other than the mouth of the heart. For there is an obscure response there, where it is hidden from men, to whom the mouth of the heart, unless the mouth of the body sound therewith, is not audible. But that mouth, the Scripture in that place saith, doth reach to the hearing of the Spirit of the Lord, Who hath filled the whole earth; at the same time mentioning lips and voice and tongue in that place; yet all these the sense permitteth not to be taken, but concerning the heart, because it saith of the Lord, that what is spoken is not hidden from Him: now that which is spoken with that sound which reacheth to our ears, is not hidden from men either. Thus, namely, is it written: “The Spirit of wisdom is loving, and will not acquit an evil-speaker of his lips: for of his reins God is witness, and of his heart a true searcher, and of his tongue a hearer. For the Spirit of the Lord hath filled the whole earth, and that which containeth all things hath knowledge of the voice. Therefore he that speaketh unrighteous things cannot be hid: but neither shall the judgment when it punisheth pass by him. For in the thoughts of the ungodly shall there be interrogation; and the hearing of his words shall come from the Lord, to the punishment of his iniquities.52    A Domino, “unto the Lord.” E.V. For the ear of jealousy heareth all things, and the tumult of murmurings will not be hid. Therefore keep yourselves from murmuring, which profiteth nothing, and from backbiting refrain your tongue: because an obscure response will not go into the void.53    Obscurum responsum in vacuum non ibit, “There is no word so secret that shall go for nought.” E.V. But the mouth that lieth, slayeth the soul.”54    Wisd. i. 6–11 It seems then to threaten them who think that to be obscure and secret, which they agitate and turn over in their heart. And this, it would show, is so clear to the ears of God, that it even calls it “tumult.”

CAPUT XVI.

31. Os duplex, vocis et cordis: de quo ore dictum sit, Os quod mentitur, etc. Os cordis etiam in Evangelio monstratum. An vetitum id tantum mendacium, quo alicui detrahitur. Sensus triplex in loco Ecclesiastici (cap. 7, V\. 14). Sic ergo quod scriptum est, Os autem quod mentitur, occidit animam; de quo ore dixerit, quaeritur. Plerumque enim Scriptura cum os dicit, conceptaculum ipsum cordis significat, ubi placet et decernitur quidquid etiam per vocem, cum verum loquimur, enuntiatur: ut corde mentiatur, cui placet mendacium; possit autem non corde mentiri, qui per vocem aliud quam est in animo ita profert, ut majoris mali evitandi causa malum se admittere noverit, cui tamen utrumque displiceat. Et qui hoc asserunt, ita dicunt etiam illud intelligendum quod scriptum est, Qui loquitur veritatem in corde suo (Psal. XIV, 3): quia semper in corde veritas loquenda est; non autem semper in ore corporis, si aliqua causa cavendi majoris mali aliud quam in animo est, voce proferri exigat. Et esse quidem os cordis, ex hoc jam intelligi potest, quod ubi locutio est, ibi os non absurde intelligitur: nec recte diceretur, Qui loquitur in corde suo; nisi et os in corde recte intelligeretur. Quanquam et eo ipso loco, ubi scriptum est, Os autem quod mentitur, occidit animam; si circumstantia lectionis consideretur, non accipiatur fortasse aliud quam os cordis. Obscurum enim responsum ibi est, ubi homines latet, qui os cordis, nisi os corporis consonet, audire non possunt. Illud autem os dicit in eo loco Scriptura pervenire ad auditum Spiritus Domini, qui replevit orbem terrarum: ita ut etiam labia et vocem et linguam commemoret in eo loco; nec tamen omnia sinat intellectus nisi de corde accipi, quia Dominum dicit non latere quod dicitur: quod autem sono isto ad aures nostras pertinente dicitur, nec homines latet. Ita quippe scriptum est: Humanus est enim Spiritus sapientiae, et non liberabit maledicum a labiis ejus: quoniam renum illius testis est Deus, et cordis illius scrutator est et verus, linguae illius auditor. Quoniam Spiritus Domini replevit orbem terrarum, et hoc quod 0509 continet omnia, scientiam habet vocis. Propter hoc qui loquitur iniqua, non potest latere, sed nec praeteriet illum corripiens judicium. In cogitationibus enim impii interrogatio erit; sermonum autem illius auditio a Domino veniet, ad correptionem iniquitatum illius. Quoniam auris zeli audit omnia, et tumultus murmurationum non abscondetur. Custodite ergo vos a murmuratione, quae nihil prodest, et a detractione linguae parcite: quoniam responsum obscurum in vacuum non ibit. Os autem quod mentitur, occidit animam (Sap. I, 6 11). Videtur ergo his minari, qui obscurum putant et secretum esse quod corde agitant atque versant. Tam vero clarum ostendere voluit hoc esse auribus Dei, ut etiam tumultum eum appellaverit.