CAPUT X.

De coloribus in alio generalis.

Habitis impressionibus inflammatis , restat dicere de coloribus per noctem in sublimi aeris apparentibus : illi enim cum a calore solis non universaliter causentur, duas materiales causas habent et duas efficientes. Causa efficiens una est aliquando frigus noctis et tenebrae quasi causa efficiens per luminis subjectionem, et causa materialis est solus aer inspissatus et ad humiditatem quamdam conversus. In aliis autem causa efficiens est sol vaporem tenuem elevans, et frigus noctis vaporante frigiditate aliquantulum spissans, et opacitate quasi denigrans partium privationem. Quod autem aer nocte spissetur, et interdum, hoc est, in die attenuetur et clarificetur, probat Messalacli experimento vasis vitrei in aquam versi, quod plenum aqua, os habet subtus : et ita ponitur in alio vase, sicut in pelvi quae etiam habet aquam : illud enim de nocte stat plenum, et quiescit de die, et emittit ampullas, et forte convertitur si ad solem ponatur propter aquae subtiliationem, et est aer facilius spissabilis et rarefactibilis quam aqua : contingit ergo hoc velocius in aere quam in aqua. Dico ergo quod quandoque videntur per noctem, quando nox clara est libera a nubibus obscuris, et illustrata lumine lunae et stellarum, rubedo et colores alii diversi, qui causantur ex calore aeris secundum diversitatem suae mutationis : propterea quod inspissantur partes aeris et aggregantur propter frigus noctis : et cum super spissum illum aerem resplendet aliquid luminis lunae vel stellarum, lucet illud in eo mixtum humori aeris inspissato : et quia penetrat in profundo ejus aer superior, reddit illud aeri inferiori sicut resplendet lumen ex aqua repercussum super parietem, hoc est, divaricato radio et lumine propter humorem aeris : quia non est omnino simile radio repercusso ab aqua : quia ille ad aequalem angulum cum radio incidente in aquam repercutit ad parietem oppositum : sed hic fit tantum divaricatio luminis, et non ad oppositum repercussio : quia videmus magis profundam in aere spisso quam in aqua : et ideo ingerit divaricatio in profundum aeris humidi : et tunc necessario in aere illo colores diversi apparent secundum omnem diversitatem susceptionis hujus luminis. Sed tamen plures colores in aere apparentes sunt colores purpurei. : color enim ignis et generaliter lucis lunae et stellarum vergunt ad albedinem : tenebrositas autem noctis obscurat spissum aerem : et spissitudo illa inclinatur ad humorem : lucens autem immixtum humori tenui obscuro , purpureum reddit colorem . Quando autem est ex solo aere spisso, ut dictum est, tunc consuevit ille color esse longus in aere, sicut rubeum diffusum super colorem obscuri saphiri, et vocatur a vulgo combustio aeris, quod tempore magni aestus accidere solet, eo quod tunc aer per naturam rarofactus fuit, et ideo undique penetrabilis et facile passibilis est frigore supervenientis noctis: quia frigus subito intrat rarefactum aerem et constare facit partes ejus. Ex eadem autem causa est, quod stellae per hujusmodi aerem aliquando videntur rubeae si nimis spissus est aer : vel nivosae de claro rubeo niveo soli opposito, si plus de aere spisso est inter nos et stellas illas: vel purpurea quando maxime de tali aere inter nos et stellas est, praecipue cum nox sit serenata, quod caret nube, tamen privatur ab ea lumen lunae : quia

tunc opacitate sua aerem obscurum trahit ad ruborem fusci sanguinis : et ille est color purpureus : quod purpur dicitur a purpure quodam, quod alio modo mutex dicitur, et alio nomine coccus in sanguine cujus tingitur purpura. Non debet autem hoc credi quibusdam dicentibus, quod ex hac causa aliquando in aere apparet color viridis : quia haec impressio non causatur a puro aere, cum tunc non habeat humores, sed potius in nube aquosa causatur ille, de qua impressione in tertio hujus operis libro faciemus sermonem : alii tamen colores ad rubeum declinantes colorem, apparent ex stellis orientibus et occidentibus tempore vehementis caloris : eo quod tunc spisso aere qui propter frigus crepusculi vel noctis spissatas est juxta terram, immiscentur ei vapores ex aqua, et fumi ex terra, quae sunt inter visus nostros et stellas oricntes vel occidentes : et illi dant colorem velleris quasi combustum rubeum fuscum quasi pulvere quodam respersum. Et hoc est sicut si lucens clarum immersum sit in fuscum sanguinem pulvere superficie respersum : et signum est hoc caumatis futuri et praeteriti propter quod vocatur a vulgo combustio solis. Causa enim hujus est, quia vapores in alto aeris combusti sunt, et non remansit ex eis nisi reliquiae quaedam grossae juxta terram.

Si autem non causetur impressio, sed potius veniat ex vapore aliquo per solem elevato : aut ille est terrestris,aut aqueus. Si terrestris, tunc est niger : et cum frigus noctis circumstet eum, calorem intus comprimit, qui necessario cum non clauditur, suscipit figuram longam et valde acuit vaporem versus partem ubi minus obviat aer spissus infrigidatus : et ideo accipit formam lanceae : et sunt frequenter multae tales lanceae simul : et rarissime sunt in medio coeli, aut in septentrione, aut in meridie, sed frequenter versus orientem et occidentem : quia ibi radii solis occurrunt attenuantcs aerem, in quem acui possunt : et ideo etiam in mane sunt in oriente, et in vespere in occidente in tempore calido. Haec autem figura arabice dicitur Aliramata, quod lancea interpretatur. Quando autem est vapor humidus non constans, in frigiditate noctis in aliquo congregatur, et iterum attenuatur et distrahitur ad partem aliam, sicut lana quae cum componitur in una parte, multum distrahitur in. altera parte, et efficitur pervia : et illud apparet in aere nocte, et die quamdiu fervor solis aerem verberat : et est sicut color velleris, vel lanae compositae ex multis velleribus, alicubi spissus, et alicubi rarus, quod lumine lunae vel stellarum vel solis in mane et vespere est illustratum. Divaricatur autem in ipso lumen lunare, quod illuminat ipsum, et quaedam nigredo interponitur aliquando, eo quod ibi vapor magis inspissatur, vel forte terrestri vapori magis mixtus est : et ideo vocatur Arabice Alguadi: al enim articulus Arabice est praepositus, guadi autem spuma maris vel fluminis : quia similitudinem illius exprimit. Hoc accidit in aere nocte et die : sed non videntur de die nisi in mane vel in sero : quia quando paucum est, tunc aliquando consumitur, aliquando absconditur lumine solis. Colores autem qui frequentius de nocte videntur, sunt sicut prunae accensae, carbone superius et subtus aliquantulum extincto : quia lumen tangens ea libere supra terrestre immixtum, similitudinem ignis in carbone accipit : subtus autem opacitate naturae et noctis impeditus acceptio luminis, et ibi manet niger et extinctus. Huic autem simile frequenter videmus in supremo magnarum et nigrarum nubium in vespera, quando sol est inferior quam nubes : quia tunc in superficie superiori apparet sicut prunae ardentes. Haec ergo sunt omnia quae generantur in alto. Dictum est ergo de galaxia, et stellis habentibus comas, et de igne perpendiculari, quae in aere videntur. Amplius autem dictum est etiam de Assub, et de eo quod est sicut stella una quae similis est candelae, et de aliis quae in alto generantur, etc,