CAPUT III.

De principio materiali fluminum, quod est humidarum impressionum.

Reprobatis autem Antiquorum opinionibus, dicimus quod principium materia- le aliquorum fontium et fluminum in speciali et non communiter omnium est, quod vapores aquosi quando elevantur in aerem, frigore quod ibi est aggregantur et inspissantur, et fiunt nubes, et convertuntur in aquam, vel congelantur frigido agente in glaciem, et resolvuntur in pluvias : et aquae redeunt ad terram et faciunt cursum fontis et fluminis, sicut radix prima ab Occidente egrediens facit cursum fontis vel fluminis, non tamen est radix prima, licet sit illi similis in effusione aquea ostium fontis vel fluminii: currunt autem aquae sic descendentes quandoque in superficie ad loca decliva et faciunt stagna : quandoque autem per poros terrae vel ejus spongiositatem vel scissuras aliquas pertingunt usque in profundum terrae, et congregantur et faciunt ibi principium materiale fluminum vel fontium. Hujus autem signum est, quia incrementa fluminum et fontium fiunt in hyeme quando abundant pluviae magis, quam in aestate. In aestate enim quandoque abscinduntur sub terra vel desiccantur in toto quaedam aquae, eo quod pauca materia sit quando pluviae non cadunt: et ideo quando finitur materia, disiccatur et abscinditur aqua, cujus effusio fecit fontem vel flumen : et licet aliquando pluat, tamen desiccantur aliqui fontes ex aquae defectu : quod ideo contingit quia aqua cadens super terrae superficiem trahendo secum pulverem inventum in terrae superficie, obstructum per os terrae includit secundum viam pertingendi ad viscera terrae interiora, unde laboriose concurrunt in ter-

Hoc autem etiam alia de causa contingit, scilicet quia aqua levis est in terra, et secundum naturam ascendit super eam : unde terra paucitatem habet respectu aquae, quia elementum spissius est minus et minus habet de loco, et aqua est plus quam terra. Sed ista causa laboris non habet locum in pluviis, sed potius in exitu Oceani in terram : et haec causa sufficiens esset ad hoc quod nun- quam in terram prorumperet aqua Oceani, si aliunde non moveretur, sicut nos dicemus infra, ubi loquemur de causa efficiente fluminum. Haec autem sententia est secundum litteram Aristotelis quae sic dicit: " Et dico quod aquae omnes laboriose concurrunt in terra, quod est propter paucitatem terrae super aquas : quoniam est plus ea. " Emendatiores tamen codices habent sic : " Et dico quod aquae omnes profunde currunt in terram, quod est propter victoriam terrae super aquas, quoniam est plus eis. " Et ista littera dubium non habet, quia aquae impressionum altarum humidarum cadentes profundantur in terrae visceribus, et non natant super eam sicut faciunt in loco proprio aquarum qui est Oceanus : et hoc contingit quia in loco generationis ubi se contingunt tria elementa, terra vincit super aquas, et est plus eis, et ideo operit et sorbet eas ariditas ejus : absorptae autem sub terra undique concurrentes congregantur et efficiuntur materiae fluminum et fontium quorumdam : has autem aquas coadunat aer conversus in aquam. : et sic rediens est ad terram, et cum pluviis ingrediens viscera terrae ad multiplicandas aquas quae sunt ibi: et ut dicit Seneca, etiam terra conversa in aquas, quia si quodlibet elementum convertitur ad aliud, non esset ratio quare terra in aquam non converteretur, praecipue cum symbolum sit terrae et aquae : et ideo facilis fit conversio eorum ad invicem.