CAPUT VII.

De causa aquarum dulcium secundum veritatem.

Post hoc autem necesse est nobis inquirere de amaritudine aquae maris ac salsedine ipsius . Sed quia amaritudo non potest cognosci nisi cognoscatur dulcedo, quia causa dulcedinis privata in toto vel in parte causat amaritudinem, sicut causa albedinis privata causat nigredinem, ideo oportet nos primo determinare de causa aquae dulcis. Dico ergo quod aqua dulcis fit a calore solis, qui elevat subtile aquae, et dirigit ipsum, et immiscet ei. multum aereum, ita quod quasi pinguescit ad naturam aquae : et ideo efficitur illa aqua dulcis : aqua enim est circumdans terram circulo imperfecto, ut dictum est, et aer est circumdans aquam circulo perfecto, et ignis est circumdans aerem : et ideo per raritatem aeris, calor ignis in radiis solis potest in aqua efficere quod dictum est nuper : et ideo vaporabiliter ascendens et postea descendens in pluviis, dulcior est aliis aquis propter caliditatem temperatam dirigentem, quae advenit ei ex copulatione aeris cum ipsa : et similiter cum radii solis calefiunt, mare elevat subtiliores aquas ex ipso supra altitudinem sui littoris, et trahit eas littoris porositas ad aliquod concavum terrae, post quod oriuntur a fonte aliquo, et sunt dulces : quia calor dirigit in eis humidum et subtiliat et commiscet multum de aereo : et haec est una causa dulcedinis. Alia autem causa est colatio earum per terrae poros in quibus separatur ab eis terrestre combustum : et ideo iterum efficiuntur dulces. Et causa tertia est, quia sunt in receptaculis concavitatem, et elevantur a calore sub terra concluso ad ostia fontium : iterum tunc separatur subtilius ab eis et elevatur ad illud : iterum est dulcedo. Et illae sunt tres causae qualiter aquae sunt dulces. Haec ergo de dulcedine et causa dulcedinis aquarum dicta sunt.

De opinionibus Antiquorum qui dixerunt, quod alia de causa elevatur aqua quam sit illa quae dicta est.

Dixerunt autem quidam quod aquae dulces quidem elevantur, quia sol cibatus humiditatibus elevatis quae ascendunt ex diversis locis terrae, et sunt cibus solis, eo quod dulces sunt et subtiles, et ideo etiam tempora diversificantur in humiditate et siccitate : quoniam quando movetur sol in signis Aquilonaribus in aestate, multam de humore in nostra habitabili trahit in sui nutrimentum et ideo parum tunc descendit in pluviis : et ideo tunc est tempus siccum. In hyeme autem movetur in signis Meridionalibus, et cibatur humore elevato in nostra habitabili: et ideo tunc aquod nos sunt multae pluviae et paucae in Meridie : quia ibi est aestas tunc. Dictum autem istud est erroneum:

sol enim est secundum dispositionem unam : quod autem semper est secundum unum modum, est incorruptibile, et incorruptibile non cibatur : sol ergo non cibatur : quoniam si cibaretur, corrumperetur et mutaretur, sicut quando cibatur ignis, corrumpitur et mutatur et variatur per augmentum et diminutionem et debilitatem et fortitudinem. Amplius autem si sol cibaretur, oporteret quod augeretur omni die : quia cibus ejus non tantum esset potentia substantia solis, sed etiam potentia quanta substantia solis. Ratio autem substantiae quantae auget, sicut in primo de Generatione et Corruptione diximus augere jam cibo humidatum, non tamen esset ei proprium, sed conveniret communiter omnibus stellis erraticis, et etiam reliquis stellis fixis : quia omnes ab istis dicuntur augeri : sed quod invenitur in consideratione stellarum, penitus est contrarium ei quod isti dicunt: sol ergo et stellae non sunt cibatae. Ista autem opinio omnium fuit aegyptiorum Megaricorum et etiam Platonis : et de hac opinione nos etiam faciemus alibi considerationem, utrum aliquid habeat veritatis.

Fuerunt autem alii quidam qui dixerunt, quod in principio constitutionis mundi terra fuit tota humida et cooperta aquis, et in quadam parte sui sol resolvit humiditatem ab ea in vapores, ex vaporibus per calorem solis factus est aer, ex aere autem generatus est ventus, ut dixerunt isti. Hic autem sermo etiam erroneus est : quia humiditas quae ascendit ab aqua quando multiplicata est in aere, per frigus ibi existens, inspissatur et gravatur, et ideo resolvitur in aquam et redit ad terram per pluvias : et hoc est quod objici potest utrique opinioni, quia ambae conveniunt in hoc quod elevatum ex aquis manet sursum ad. cibum stellarum, aut ad materiam venti. Nos autem judicamus de re occulta per manifestam, quando una est ratio de utraque : quando enim elevatur vapor apud nos, manifestum est nobi, quod id quod est in eo subtilius, fit aer: et quod in eo grossius est, fit aqua et descendit per pluviam. Si autem de toto humido cibarentur stellae, non rediret aliquid ad nos de vapore elevato : grossum enim ibi remaneret, et etiam subtile quod resolvitur ex aereo in aquam tempore hyemis et pluviarum. Si enim elementa resolvuntur ad invicem, sicut diximus alibi: aquae autem dulces, quia leviores sunt aliis, elevantur frequentius sursum : et e contrario aquae salsae, quia graviores sunt, descendunt deorsum.