CAPUT XIX.

Et est digressio quare aquae recipiunt alterationes illas quas dicit Seneca.

Resumentes autem dicta Senecae, dicimus quod id quod primo tangit quatuor de causis quibus sapor variatur, non habet reprehensionem : causa enim saporis est in aqua naturaliter, aut accidentaliter. Si autem est causa naturaliter, tunc mutatur similitudine ejus a quo nascitur, sicut est in aqua quae resolvitur ex aliquo mixto, vel generatur ex aliquibus mixtis, sicut sunt aquae quibus usus est alchimicus, quae propter componentia vim et saporem mineralem, et sicut aqua rosacea vel alia quae fit per hunc modum. Si autem est accidentaliter in aqua, aut cum alteratione sola sino materia aliqua commixta ei, aut cum alteratione commixtione materiae inficientis eam per commixtionem. Et quidem cum alteratio est sola sine commixtione materiae inficientis tunc dicitur recepisse corruptione Vel saporem per injuriam, sicut aqua juxta quam est camphora, tota sapit camphoram, etiamsi nihil de substantia camphora resolvatur in ipsam. Et similiter de aliis odoriferis vel faetidis juxta aquam positis : et inde probatur in libro de Sensu et sensato, quod odor non est fumalis evaporatio, quia in aqua res difficulter fumat : et potest aqua immutari odore et sapore praeter alicujus fumi vel evaporationis resolutionem. Si autem inficitur commixtione materiae et alteratione , aut illud quod permiscetur ei transii in eam corporaliter, aut spiritualiter. Et si transit in eam corporaliter, tunc fit sicut ex terra per quam quasi. colando transit, sicut si colatur per sulphur vel salinas vel cineres. Si autem spiritualiter transit in eam materia sibi commixta, tunc fit mutatio saporis, sicut cum spiritus in ea transfiguratus est. Quod autem dicit Seneca de aqua pulverem vertente in lapides vel alias quascumque materias, vel qua duratur ipsa in lapides cum tangit solida corpora, ut alios lapides vel terram vel ligna, est ex vi minerali lapidis quae est in aqua : et de illa nos agemus in libro de Mineralibus : vis enim mineralis est multiplex, et non potest determinari hic sufficienter. Similiter de calidis aquis quae ihermae vocantur, tractatum fecimus in libro de Causis proprietatum elementorum et planetarum, qui post librum de Coelo et Mundo ordinatur. De venenosis autem aquis quae visu deprehendi non possunt, dicendum quod hoc est ex multa spirituali materia minerali in illis aquis existente : et quia spiritualis est, per aptissima est ad agendum : ideo modico calore alterata interficit, sicut quando bibitur et alteratur calore corporis, quod ostendit hoc quod dicit, quod in gypsum convertitur.

Quod vero de alteratione ovium dicitur, sciendum quod oves magis alterabi les sunt quam alia animalia : quia humidae sunt natuliter, et ideo sine spermate quod aqua bibita quae alteratur in eis, et postea projicitur per totum, fit alteratio in agnis natis, sive etiam in antiquis ovibus ex solo potu. Dicendum quod illa aqua quae albas facit, vehementer est virtutis frigidae et humidae, perveniens ad pellem, per poros laxat pellem et humefacit eam et quasi facit eam perspicuam, propter quod alba redditur pellis. Omnis enim animalis est haec natura praeter hominem, quod pilos variat secundum pellis varietatem : et ideo albata pelle ovium, necesse est lanam albam fieri. Illa autem quae nigros facit greges, vehementer est virtutis calidae et terrestris ex terreo vapore sibi admixto, et

illa perveniens ad pellem , quasi adurendo eam convertit in terrestrem, et per consequens privat a pelle perspicuitatem : et ideo necesse fit pellis nigra, et per consequens lana nigra : et sic est de aliis animalibus, licet non adeo de facili mutentur ut oves. Fere tamen omnes aquae montuosa) in montibus non extra bullientes, si juxta ostium fontis haustae assidue et diu bibuntur, habent hoc quod faciunt strumas hominibus hominibus : et hoc est ideo, quia tales aquae vaporosae et frigidae vehementer multas superfluitates commovent a cerebro descendentes, quae sunt phlegiTiaticae, et hae pervenientes ad guttur et collum, faciunt ibi tumores qui slrumae dieuntur.

Hoc autem quod Seneca dicit de aquis gravibus super quas corpora natant, non est consentiendum sibi quoad causae assignationem , licet effectus sit verus: quia falsum est quod dicit Seneca pro causa, et improbatum in tertio Coeli et Mundi. Non enim haec est causa mersionis in aquam quod gravius sit vel plus habeat ponderis et natationis : non enim est causa quod sit levius quam aqua, sed. potius quod habet multum inclusum de aere in poris, natet: quod autem non habet, ut lapis continuus, non natat, et secundum quod habet de aere in poris minus et plus, sic natat plus et minus. Unde hcbonus nigra quae non dat flammam, non natat. Sed lapis perosus igne exustus natat propter inclusum in se aerem : et similiter natant concava et alia de quibus in libro de Coelo et Mundo diximus. Quod autem Aristoteles videtur dicere de experimento maris Mortui, quod dicit esse lacunam Palaestinae, et Seneca dicit osse stagnum Syriae, quod natant corpora diversa super ipsum propter gravitatem ipsius aquae quam habet in comparatione aliorum corporum, dicendum quod non intelligitur hoc de gravitate absoluta, sed de illa quae causatur ex spissitudine gravis corporis : quia sic sequitur, si aliquid est grave, quod est etiam spissum et terrestre : et ideo non facile divisibile ad mergendum aliquid in eo : et sic est grave mare Mortuum, et difficulter aliquid mergitur in ipso.

Quod autem dicit Seneca de purgamentis fontium et maris, dicendum quod causa purgationis fontium nulla alia est nisi quod ostium fontis non satis amplum est sub terra, et calor qui elevat aquas ad ostium, est fortis : et aqua turbida quae elevatur, aut ex luto quod est in specu ubi aqua congregatur, aut ex influentibus stercoribus et limis et ex pluviis per terrae ruinas, quae ad specum derivantur : et ideo cum calor elevat turbulentum cum aqua, paulatim obstruit ostia fontis, et egreditur quasi aqua colata, et per longitudinem sui fluxus sub terra clarescit : cum autem multiplicatur materia et oppilat meatum, multiplicatur aqua post ipsam, et expellit illam cum impetu magno : et tunc sordes emergunt cum aqua : et hoc fit per magnum intervallum temporis vel parvum secundum quod citius vel tardius oppilatur meatus. Hujus autem signum est quod faciunt hi qui sordes de lacunis purgant, et habent rivulum parvum : faciunt enim receptaculum aquae magnum, et aquam congregatam in eo dimittunt in impetu currere super sordes : et tunc aqua sordes educit. De purgatione autem maris sciendum, quod mare effluere facit vapor elevatus in fundo maris ex lumine lunae procreatus, et ille vapor elevatus extrudit aquas super littus, et eadem violentia repellit omnes sordes quae in mari sunt et cadavera ad littus : mare autem stricti lateris et non sordidi et lutosi in illo vapore magis aestuat et fervet et turbat : et ideo in illo finguntur stabulaae equi Solis secundum fabulas poetarum. Et haec dicta sint de diversitatibus aquarum enumera tarurn a Seneca.