CAPUT VI.

Et est digressio de improbatione Senecae de principio ventorum.

Quidam ergo naturalium dixerunt, quod ventus est aer motus, qui quando quiescit, fit aqua : quando autem movetur, tunc est ventus. Haec autem opinio, licet parum tangatur ab Aristotele, tamen multos habuit defensores, quorum unus est Seneca in libro Naturalium quaestionum , ''ubi videtur dicere quod ventus est aer motus ad unam partem : movens autem aerem est aqua fluminis vel vapor ab aqua elevatus et in montibus primo interclusus : et deinde cum montes ipsum capere non possunt, ad unam partem ubi via liberior, est evadens, et in illam partem aerem impellens. Hujusmodi autem signum dicit esse, quod ventus maxime venit ab illa parte ubi aquarum et montium est plurimum : quia plana licet abundent aquis, tamen carent aura quae ventum facere possit. Quaeritur autem, quomodo talis flatus concipitur quem Graeci vocant AdminBookmark Et ad hoc dicit, quod quidquid ex se flumina et paludes emittunt, multum est et assiduum: et hoc per diem a sole consumitur, et nocte non exhauritur : sed montibus inclusum, in unam regionem colligitur : et cum illam implevit, et jam se non capit, exprimitur aliquo, et in unam partem procedit, et hoc est ventus. Movetur autem ad illam partem ad quam liberior est exitus. Hujus autem rei dicit esse argumentum, quod raro in prima parte noctis ventus spirat. In prima enim parte incipit fieri illa collectio, et circa lucem matutinam jam plena est collectio illa :

et addit ei stimulos ad flendum radius solis feriens gelidum aera : nam antequam sol ipse super terram appareat, lumine suo in aurora valet immutare aerem : et cum nondum adhuc directo radio impellit, lumine praemisso in aurora lacescit et irritat aerem gelidum et cogit flare : cum enim sol ipse processit, tunc vapores aquei aut superius rapiuntur per calorem elevantem, aut tepore majores solis vapores funduntur : et ideo non datur ftare vaporibus illis ultra matutinum. Quod autem vere flatus est ventorum, ideo dicit esse Seneca, quod tempus illud aquosum est : et ideo major est evaporatio : in aestate autem magis de nocte flant venti, quia diurnus calor consumit vaporem. In nocte autem aliquid remanet de vapore elevato, quem propter frigus noctis calor consumere non potest, et ille impellit aerem de nocte. Quod autem quidam dicunt, quod percussus a sole vapor in latus cedit : et ideo flatus venti, ut dicunt, est ab illa parte unde sol percutit vaporem, non approbat Seneca, eo quod aura in omnem partem vehit etiam contra solem. Ex omnibus autem his colligit Seneca, quod ventus diffinitur, quod sit aer fluens cum impetu in unam partem. Haec enim diffinitio diligentior est quam illa : ventus est aer fluens, quia nunquam aer tam immobilis est quod non in aliqua sit agitatione. Quod patet ex hoc : cum sol in aliquem clausum locum fusus est, videmus corpuscula minima in diversum ferri, alia sursum, alia deorsum. Unde sicut non est cauta diffinitio cum dixerit quis : flatus est agitatio maris in unam partem : sic nec in hac re si dicat, ventus est aer in unam partem fluens aut aer fluens impetu, aut vis aeris in unam partem euntis, aut cursus aeris aliquanto concitatior.

Ex. omnibus his verbis patet, quod. Seneca vult quod illud quod percutit aerem, vapor aqueus sit collectus : et ipse aer percussus et agitatus sit ventus. Sed quod hoc esse non possit, probat Aristoteles per hunc modum : impressiones enim ge- nere differentes, differunt in causa materiali et radice pruinae : pluviae et caeterae impressiones humidae genere differunt a ventis : ergo radix unius genere et materia differt a radice alterius. Radix autem impressionum humidarum est vapor humidus. Ergo radix venti differens est genere ab illo : ergo erit vapor ferreus. Adhuc si vapor humidus percutit aerem et aer fluens erit flatus venti: tunc quando multiplicaretur vapor humidus, deberet multiplicari ventus : descensu autem pluviarum multiplicatur vapor humidus, quia necesse est terram madefactam resolvi in nubes : ergo in descensu pluviarum deberent multiplicari venti: et hoc falsum est, quia pluvia una causa est praecisionis ventorum. Adhuc cum duo sunt inferiora elementa vaporantia, ul supra saepius probatum est, ex vapore terrae nihil fieret : constat enim quod humana corpora non fiunt ex vapore terrae. Si ergo nec ventus fieret ex ipso, ad. nihil terra vaporaret. Adhuc in corporibus animalium videmus ventositatem siccam terream facere ventum, et esse distinctam a superfluitate humida : ergo similiter etiam erit in mundo majori. Videtur ergo quod Seneca non verum dicat: et hoc quidem est verum, sicut probatum est, quod vapor aqueus non sit principium venti. Utrum autem flatus venti sit aer expulsus, et quare in aurora plus itat, et quare in vere sunt plures flatus, infra determinabitur.