CAPUT IX.

Ubi et quando potissime fit terraemotus.

Dicamus autem nunc quando praecipue solet fieri terraemotus, et in quibus locis. Una ergo de dispositionibus loci terraemotus est, quod fit vehemens in locis in quibus est fortis percussio et aggregatio undarum sive procellarum maris, et ubi sunt cavernae multae et latera cavernarum sunt mollis terrae. In talibus enim locis magis frequentius coarctatur ventus quam in aliis locis. In locis enim concavis ad quae venit percussio procellarum maris, ibi ex procellis percutientibus ventum, in se ventus recluditur et multiplicatur, et ex humore maris viae redeundi includuntur : et tunc multiplicatus movet locum qui est in circuitu. In locis autem cavernosis recipitur undique ventus per viam terrae veniens : cujus signum est, quod cavernae subterraneae apertae semper ventum exspirant : receptus autem in cavernis redire non poterit propter alium ventum obviantem : et ita multiplicatus in caverna, tandem movet cavernam. Locus autem mollis est, qui dividi et moveri potest. Soliditas enim lapidis si sit magna, moveri et dividi non potest. Similiter terra sicca porosa est, et paulatim exspirat quod est in ea de vapore terrestri. Sed mollis terra est quae in profundo et in superficie infusam habet humiditatem oppilantem poros ejus, et tamen solida non est : et ideo ventum in caverna claudit ne exspiret, et facile moveri poterit. Si autem dictae terrae dispositiones in aliquo convenerint, tunc ille locus frequentius habebit terraemotum. Si autem pauciores fuerant, secundum hoc diminuetur terraemotus in loco illo.

Sunt autem sicut in loco, ita etiam in tempore terraemotus plures conditiones considerandae. Communiter autem loquendo de tempore terraemotus, in vere et in autumno frequentius fit terraemotus : tempus enim secundum aeris qualitatem operatur ad terraemotum, quod est multarum pluviarum : et etiam tempus siccae complexionis, eo quod status ventorum subterraneorum plus est in temporibus dictis quam in temporibus aliis. Causa autem hujus est, quod in vere sicut in praecedenti tractatu diximus, liquescunt nives et frigus adhuc stringit terrae superficiem : et ideo non sinit evaporare id quod est in visceribus terrae conclusum. Signum autem hujus est, quod in vere plurima fit evaporatio ad radices plantarum : et ideo tunc pullulant : multiplicatis ergo evaporationibus sub terra, solis calore propelluntur ad loca cavernosa, et ibi multiplicantur et terram pulsant. In autumno autem propter declinationem solis, caloris evaporatio grossa fit a terra : et quia terra supra arida est ex calore solis praecedente qui resolvit humidum, ideo in imo terrae remansit humidum, terram continuans tantum : et ideo evaporat in ventum. Signum autem hujus est, quod in autumno flant venti fortes et multi : cum ergo evaporatio illa in terra tenetur et detruditur ad loca cavernosa, et ibi multiplicatur continue, ad generatam sibi materiam movet et impellit terram. In tempore autem multae pluviae non fit terraemotus ex vento qui tunc generatur, sed potius ex ventis prius generatis, eo quod pori terrae per pluviam clauduntur, et ventus ante rivos aquarum in terra ad loca cavernosa propellitur : et cum ulterius cadere non poterit, in se tumultuando convertitur, et locum incipit impellere. Tempus autem siccae complexionis est tempus calidum : et hoc exsiccat humidum aqueum, ita quod non remanet aliquid de ipso quod ad continuitatem terrae pertinet : et hoc frigus et calor in pulverem vertit in superficie, et in pro- fundo evaporare facit in ventum, qui continue ad generatam materiam propellitur unus ventus ab alio ad loca cavernosa : et cum redire non liceat propter sequentem ventum qui impellit praecedentem, et ideo ibi tumultuans dimovct locum et concutit : et ideo specialiter haec tempora faciunt terraemotum : et si plura Istorum conveniunt In uno tempore, tunc certius erit signum futuri terraemotus : et praenosticans terraemotum, non in uno signo, sed in multis temporis et loci signis debet accipere judicium terraemotus : et nec adhuc certitudinaliter praedicit, sed opinando sicut ex conjecturis. Rarissime autem fit terraemotus in aestate et in hyeme : eo quod vehemens calor et vehemens frigus abscindunt materiam ventorum, nisi aliquid loci operetur in contrarium, sicut diximus in tractatu praecedenti, ubi locuti fuimus de ventis : calor enim consumendo humidum incinerat terram, et aperit undique poros ejus, ita quod nihil retinetur in ipsa, et in superficie ejus quasi nihil evaporat, et ideo abscindit ventos. Si tamen esset humidum fluens claudens poros terrae, et ventus multus in profundo, tunc calor multus moveret ventum et rumperet locum : quia evaporatio subtiliata locum quaereret majoris capacitatis, et ad alium locum propter humidum claudens poros declinare non posset: talis autem terraemotus esset cum ruptura magni soni, sicut sonus tonitrui vel utris facti. Econtra autem et magnum frigus abscindit ventos, eo quod comprimit partem cum parte : et talis compressio impedit evaporationem. Si autem ventus jam sit generatus In ventre terrae, ille multiplicatur et includitur in tempore asperitatis hyemis ex calore a superficie terrae ad imum reflexa : et ille potest efficere terraemotum. Eodem modo si aestas sit autumnalis aurae vel vernalis propter aliquem respectum stellarum : et si hyems sit vernalis vel autumnalis, nihil prohibet fieri terraemotum in hyeme et aestate : et hac de causa maxime et diu durante,

vidimus terraemotum in Lombardia, sole existente In signo Capricorni, et erat in pluribus civitatibus illius regionis, et frequentius venit circa mediam noctem, et postea quievit. Terraemotus generaliter loquendo est In tempore super quod venit humiditas, et communiter loquendo plus est in tempore sicco quam humido : quia vapor siccus qui est materia ventorum, plus generatur in tempore sicco quam humido, dummodo sit in terra vapor sufficiens continuare evaporationem. In tempore autem humido fit per accidens terraemotus, quoniam materia venti faciens terraemotum, non generatur multum : sed quando multiplicatur humiditas in. terra, ingrossatur humiditas pluviarum propter frigus terrae : et quia separatur ab ea aereum quod fuit in ea quando descendit ab alto : et ideo oppilat vias et poros, per quos habet exitum vapor terrae : et Ideo vapor delatus a diversis terrae partibus ad locum unum, coarctatur multiplicatus in seipso : et ideo agitatur de latere cavernae uno in aliud, et illa agitatione dimovet locum, et sic fit terraemotus.