CAPUT XVII.

De diluviis aquarum et ignium quae aliquando faciunt venti qui faciunt terraemotum.

Effectus vero terraemotus est ejectio aquarum de terra aliquando cum fuerint venti facientes terraemotum concurrentes in loco aquarum sub terra. Hoc autem sit multipliciter : aliquando enim sub profundo aquarum in terrae visceribus stantium vel fluentium includitur ventus, et erumpens dividit terram quae operit aquas, et ejicit aquam impetu suo, et ita facit eam apparere. Aliquando autem subvertit terram ita quod inferius terrae venit superius, et e contrario : et hoc fit quando ventus primo aequaliter impellit fundum alicujus terrae donec elevet ipsum : et cum fuerit elevata, tunc cum impetu magno egreditur ad latus unum : et ideo illud adeo impellitur sursum, quod involvitur terra, et superior superficies inferior efficitur : et tunc ad tempus elevationis apparet aqua, sed statim operitur iterum. Aliquando autem ejicit terram in locum vicinum, et tunc sub voragine apparent aquae stantes vel fluentes. Aliquando autem ejicit aquam per terrae aperturam, in tantum quod submergit locum aliquem vel plures. Et aliquando facit di luviurn particulare majus vel minus, secundum quod plus vel minus ejicit de aqua. Causa autem hujus est, quia aliquando conveniunt duo venti qui fortioris sunt flatus, sicut Aquilo et Auster, sub terra in loco aquarum multarum per diversos tractus terrae venientes, per quos secum trahunt plurimas aquas : et cum illi venti conveniunt in concavitate multa cum aqua, aggregantur multae aquae impulsae a ventis illis : et impetu tam ventorum quam aquarum scinditur locus, et exsufflatur multa aqua subito, et fit submersio magna vel parva secundum quantitatem illarum aquarum et ventorum impellentium eas : hoc enim modo accidit submersio in loco qui vocatur Adif. Accidit autem aliquando, quod isti sub fundo maris congregantur cum aqua, vel sine aqua : et cum erumpunt dividendo fundum maris, ejiciunt mare ultra littus ad magnum spatium vel parvum secundum quantitatem et impetum ventorum : et hac de causa accidit nostris temporibus submersio plurium

villarum in Normandiae partibus : quod non duravit nisi per noctem unam. Ex eadem autem causa accidit multiplicatio aquarum fluentium, licet aliquid incrementi accipiant ex pluviis, quando videlicet multiplicantur enormiter supra modum consuetum, et submergunt terram, et dejiciunt aedificia, sicut meis temporibus accidit inundatio. Matrona et Sequana ita inundaverunt super campos, et dejecerunt plurima aedificia in civitatibus diversis Galliae. Sed est attendendum, quod vapor venti movet aliquando aquam hujusmodi quantitate sua, et aliquando qualitate. Quantitate quidem movens ejicit aquam multam simul, et sine magno impetu : sed qualitate sola movens ejicit aquam paucam cum impetu, et ejicit eam sparsam per rivos et guttas. Aliquando autem movet et qualitate et quantitate simul : et hoc modo ejiciens aquam si multam invenit, periculosum facit diluvium : quia subitum est et impetuosum. Dico autem qualitatem moventem caliditatem solam, cujus exemplum in artificialibus est : quod si sumatur vas aereum forte quod sit intus bene concavum, et habeat parvum foramen supra, et aliud habeat in ventre parum majus, habeatque vas pedes ita quod venter ejus non tangat terram, et impleatur vas aqua, et postea lignis fortiter obstruatur unumquodque foramen ipsius, et ponatur in igne valde calido, generatur vapor in vase, quem fortificatum retro erumpit per alterum foramen obstructum : et si irrumpit superius, longe projicit aquam sparsam super loca adjacentia igni : et si inferius erumpit, projicit aquam sparsam in ignem, et impetu vaporis projicit titiones et carbones et cineres calidos longe ab igne super circumstantia loca : et ideo etiam vas illud vulgariter sufflator vocatur, et solet figurari ad figuram hominis sufflantis. Ex hujusmodi etiam causa ex terra ejicitur ignis aliquando, et hoc dupliciter. Aliquando enim vapor in se repulsus sub terra inflammatur sicut in nube: et tunc impetu erumpit, et ignita corpora, lapides, et cineres educit secum, sicut accidit in civitate Catanensi Siciliae, quando aetna mons talem ignem emisit. Aliquando autem ignitur vapor in se repulsus in loco sulphuris et auripigmenti et aluminis : et tunc educit quantitatem incensi sulphuris, cujus foetore multo plurimi moriuntur homines et animalia: et vocatur hoc a Philosophis fluvius infernalis. Aliquando autem agitur in loco qui simul est aqueus et sulphureus, et tunc ejicit aquas calidas sulphureas. Aliquando autem frigescunt extincto vapore. Aliquando autem convertuntur in stagnum salsum propter partes terrestres combustas quae sunt in aqua. Et aliquando etiam reabsorbentur a terra. Et haec est causa quare quidam antiquorum poetarum terraemotum attribuunt deo Neptuno, quidam autem Vulcano. De thermis autem quia non habent hunc modum generationis alibi dicemus.