CAPUT XIX.

Et est di gressio declarans diversitatem effectus tonitrui et coruscationis.

Videbatur autem diversis Philosophis tonitruum et coruscationes res divina propter mirabilitatem et diversitatem effectus ejus. Praecipue autem dicentes coruscationem esse divinam, fuerunt duo magni in divinis idolorum patres, Athalus scilicet et Caecinna, qui dixerunt

Jovis esse voluntatem : eo quod diversus et mirabilis esset ejus effectus : propter quod invenitur aliquando laedere flores vinearum, cum nusquam appareat exustionis vestigium : et aliquando liquefacere aurum, et non laedere crumenam sive saccum in quo est aurum : aliquando vero comminuit sive liquefacit gladium vel perforat multis foraminibus absque adustione vaginae : aliquando autem exurit calceos alicujus, et non laedit crus et pedem ejus : aliquando autem exurit pilos alicujus in toto corpore suo, et non adurit corpus ejus. Dico autem pilos tam in inguine quam sub ascellis et caeteris locis occultis : et non laedit crura vel brachia quae inguina vel ascellas cooperiunt: aliquando autem alterat colorem hominis vel alterius quod percutit, et nihil amplius facit : et aliquando interficit, cum tamen nullum signum appareat adustionis vel vulneris : aliquando autem in interfectis apparet signum adustionis, et aliquando apparet signum divisionis, et non adustionis : et praecipue apparet hoc in lignis percussis a tonitruo, quae loco divisionis albissima inveniuntur. Et admiratione prae omnibus dignum est, quod sicut dicit Seneca, aliquando percutit et adurit dolium, et tamen adhuc ad tempus constat vinum, et non defluit nec effunditur. Fertur a Philosophis quibusdam, quod percussum animal venenatum amittit venenum : cujus signum est, quod serpens fulmine percussus, intra paucos dies vermiculat putrefactus, quod non facit aliter interfectus, eo quod venenum in eo prohibet nasci vermes vel ex eo cibari. Quod autem omnibus fulminatis communiter accidit, est quod omne percussum fulmine, habet odorem sulphureum, et quod animal percussum fulmine, semper vertit caput contra impetum fulminis. Arbor autem vel planta si percutitur, hastulas evulsas fulmine contra fulmen erigit. Et alia multa in effectibus fulminum vocata sunt a Philosophis mirabilia, propter quae dixerunt omnes qui antiquitus theologizabant, quod fulmen numine dirigeretur : et attribuunt illud regi deorum quem Jovem appellabant. Sicut ergo enumerata sunt ista, ita reddemus causas naturales ipsorum, ut pateat qui est error attribuere eas diis : postea autem redibimus ad quaerendum utrum Jupiter qui est una stellarum quae dicuntur planetae, aliquid virtutis habeat in tonitruo et fulmine.

Dicimus ergo quod ex ante habitis patet, quod in fulmine aliquando vapor descendit in terram, et aliquando extinguitur antequam descendat : ille autem qui non descendit, sed extinguitur, et est debilis, non adurit, nec percutit aliud : ille autem qui descendit, aliquando est subtilis, et aliquando grossus: subtilis autem penetrativus est valde : et quia miscetur aeri quem alterat lumine suo et igne sive calore, efficitur ab hoc magis subtilis : et ideo ea quae sunt porosa, penetrat et interius adurit, licet non videatur vestigium, sicut vinearum flores, eo quod lignum istud sit valde porosum. Inter ligna autem porosa distinguendum est: quoniam aliquid habet poros rectos, et aliquid habet tortuosos, sicut buxus, etc. Ligna nodosa et lignum non habens poros rectos, non recipit subtilem vaporem, sive inflammantem aerem in profundum sui : et ideo non aduritur in flore. Quod autem habet poros rectos, dupliciter habet eos ascendentes ab imo per longitudinem ligni sui secundum cursum nutrimenti a radice, aut habet eos de medulla venientes ad superficiem. ligni in circuitu, sicut radii stellae cujusdam pinguntur venire a centro uno. Et illud quod primo modo hobet poros, non habet eos patulos contra fulgur : et ideo non de facili aduritur fulgure, praecipue si habeat corticem durum et spissum, sicut quercus, et pyrus, et in aliis. Hoc autem quod habet secundo modo poros, patulos habet eos ad fulmen in circuitu undique veniens, quasi haurit ignem subtilem emissum a fulgure, et praecipue si habeat corticem divaricatum subtilem sibi, quasi nihil adhaerentem, et

ideo quasi prae omninibus lignis in flore vitis aduritur : quia taliter dispositos habet poros, et cortex suus non bene adhaeret ei. Quod autem sic disponuntur pori sui, sic probabitur si vitis viridis incidatur in nodo : tunc enim apparent radii albi pororum de medulla ad modum stella), ad superficiem venientium, et ideo ingeniata est natura, et dedit ei folia lata, quibus defendat se et fructus suos : quod etiam faciunt sapientes vinitores, condensant enim primo cum est in flore folia ante flores et botros, et in tempore maturitatis auferunt, ut sol tangere possit uvam et maturare. Haec eadem causa est quare diu aspicienti contra fulgura, facies intumescit, et forte excaecatur : cum enim homo sit pellis subtilis, et porosae, haurit ignem in poris, qui corrumpit humidum ibi inventum, et inflat faciem : et in oculos intrat magis difficulter, et liquefacit et exsiccat humorem crystallinum et excaecat oculum.

Si autem fuit ignis magis cohaerens sibi non sparsus, sed subtilis et bene commixti et continui vaporis, iste penetrat porosa, sicut coria non resistentia, et frangit dura sicut aurum vel ferrum : et si est in eo iinpetus ictus major quam caloris, comminuit tantum ubi tangit, vel forte conterit in pulverem : si autem est ibi impetus ictus et caloris, liquefacit aurum vel ferrum et non corium, eo quod propter corii porositatem vel ligni non congregatur in eo multus ignis, nec diu stat retentus in ipso, sed. transit per ipsum : nihil enim prohibet, quod ignis in vapore disperso non adurat, qui quando congregatus est in duro corpore comprimente ipsum, efficitur fortissimae adustionis. Et hujusmodi exemplum est in calce frigida, in qua est dispersus ignis, qui quando congregatur ad unum locum, ex hoc quod expellitur a quibusdam partibus calcis ad alias quasdam per aquam frigidam infusam caici, efficitur adurens. Quod autem dicitur , quod aliquando adurit calceos vel alias vestes, et non lae- dit hominem, dicendum quod vapor ille debilis est adustionis, alterans combustione siccum quod tangit immediate, et non potens in aliquid per medium, nec illud quod habet humorem sanguinis vel alterius ignem extinguentiss infusum. Debilissimus autem vapor et divaricatius valde, pilos incendit : quia pili sunt fumus in aere exsiccatus, sicci valde et facillimae incensionis, et ideo vapor ille nihil aliud alterare potest propter suae flammae debilitatem. Vapor autem subtilis magis ictus quam adurens inficit colorem percussi, et facit concurrere sanguinem sub pellem : et ideo inficit hominem sicut hanc pellem intaminatam : et talem jam vidimus. Vapor autem ille si sit fortissimi ictus, interficit hominem, eo quod penetrat vitalia membra interiora, et penetrat ea, et propter subtilitatem vaporis et divaricationem vulnus non apparet, nec etiam adustio, eo quod magis ictu laedit quam calore. Si autem sit grossus adhaerens sibi, facit vulnus : et si est valde calidus, relinquit signa adustionis majora secundum proportionem sui caloris et adhaerentiae partium materiae ejus : et si impetus habet ictus, et non est valde spissae flammae, invenientur ligna alba quae dividit : et talis ictus est frequens valde et saepe videtur.

De dolio autem percusso, ita quod ad hoc stat vinum, ipse Seneca reddit rationem, dicens ex fulmine aliquem remanere spiritum in eo humore, quem congelavit : quod verisimile est., neque enim alligari potuisset nisi aliquod ei esset additum vinculum. Haec autem solutio non est conveniens, quia spirituale non continet corporale humidum, quale est humidum vini. Adhuc autem non est sufficiens : quia scitur bene quod aliquid continet, sed deberet ostendi quid esset illud : et hoc non potest haberi ex verbis Senecae. Sciendum ergo, quod proprietas vini fulminati sicut omnis liquoris fulmine percussi, est quod efficitur pestifer : et si quis bibat illud, morietur,

Vdl dementabitur, si multum fuerit vi- num vel oleum fulminatum : fulmen enim illud vino vel oleo vel cuique liquori quem percutit, immiscet vaporem viscosum corruptum et sulphureum, qui

humor liquoris fulminati continuatur ad modum pellis viscosae, et illa pellis continet liquorem ad tempus ne defluat : diu tamen non continebit ipsum. Hujus autem signum est, quod si persilium immisceatur vino in magna quantitate, contrahet vinum viscositatem multam ex persilio quod est viscosum valde : et illa viscositas propter calorem viiii expellitur in circuitu vini, et ibi spissatur, quae cum spissata fuerit, etiamsi contrahatur spina de dolio, vini ad magnum tempus nihil exibit. Sicut autem liquida inficit et facit pestifera, ita animalia venenata emundat a veneno : quia calore suo extinguit in eis naturale humidum quod erat venenosum, et postea paulatim exspirat ab eis vapor fulminis : et sic liberatur cadaver ab utroque veneno, et tunc vermiculat corpora talia. Quod autem odorem habent sulphuris omnia fulminata, et foetida sunt valde propter vaporem sulphureum qui spargitur ex nube : quia aqueitas ipsius vaporis mixta est cum terrestreitate calore corrumpente et adurente et perducente ad ventositatem sulphuream : et talis vapor procedit de nubibus aquosis in se terrestres vapores habentibus ignitos : et haec est generatio sulphuris, ut nos ostendemus in quarto libro hujus scientiae : et ideo omnia sulphurata videntur quae fulminantur. Quod autem animal percussum fulmine, vertit caput et frontem ad fulmen, et hastulae arborum diriguntur ad ipsum, ex impetu est ictus vehementis, qui convertit ea quae percutit contra impetum. Praeterea naturale est animal dirigere se contra nocumentum veniens super ipsum : et ideo in ipso visu quo tentat quale sit nocumentum per fulmen, moritur, et videtur ad ictum fulminis conversum. Super hoc tamen augures diversa prognosti cantur, de quibus non est curandum ad praesens, quoniam in alia scientia de hoc erit inquisitio, utrum habeat aliquid veritatis.