CAPUT VII.

In quo docetur qualiter consideranda sunt naturalia quae sequuntur hanc sententiam.

Quoniam vero de istis jam quantum ad praesens negotium satis determinatum est, relinquitur quod deinceps in particularibus scientiis naturalium tractemus singula eorum quae sunt existis subjectis, quae in communi diximus, quid videlicet caro sit, et quid os, et quid lapis, et similiter de aliis homiomeris. Habemus enim jam per istam scientiam in communi ea ex quibus componuntur dissimilia, quae anhomiomera Graece vocantur : et habemus cujus generis subjecti et materiae est unumquodque per generationem suam. Constat ex praehabitis, quod homiomera omnia componuntur ex elementis materialiter. Ex homiorneris autem ulterius componuntur cuncta naturae opera, sive sint partes organicae, sive sint etiam tota a natura producta, ut homo, et asinus, et planta, et beryllus, et haec universa tam anhomiomera quam homiomera sunt ex his quae dicta sunt tanquam ex materia. Sed non sufficit scire materiam solam ad cognoscendam naturam eorum, sed oportet scire substantiam ipsorum : et hoc est cognoscere causam quae vere causa est dans eis esse et rationem, quae est causa formalis, quae quidem in praehabitis forma est finis. Finis enim est intentionis generantis, et forma est dans esse et rationem materiae et composito, sicut in praehabitis est determinatum. Illam ergo prout singulorum esse constituit, in posterioribus libris post hanc scientiam oportet nos considerare ad sciendam naturam eorum in particulari. Si enim nos secundum formam consideravimus res naturales , semper prius formaliter est in posteriori: quia in ipso formam accipit et esse : unde elementum in quantum compositum est, accipit esse et rationem mixti, et mixtum accipit formam et esse carnis vel alicujus mixti per naturam, caro autem refertur ad formam manus vel capitis, et caput ad formam et rationem formae totius, quae est anima rationalis in homine : quia forma totius compositi naturalis per modum proportionalem informat et terminat omnes partes dissimiles et similes. E converso autem est si res naturales comparantur ad potentiam : tunc enim posteriora sunt in prioribus : quia totum individuum potentialiter est in dissimilibus partibus ejus, et dissimilia habent per potentiam materialem similia, et dissimilia sunt in mixto homiomero in communi accepto, quod abstrahit a carne et osse et omnibus speciales formas habentibus homiorneris : et hoc est mixtum quod subjicitur coagulationi et liquefactioni et duritiei et mollitiei, et caeteris passionibus hic determinatis. Mixtum autem istud potentialiter est in elementis. Posteriora ergo sunt magis particulata per formas speciales, et haec sunt vel organica tota, vel organicae partes : istae enim, sicut jam probavimus, magis distant a materia : unde et in organicis magis quam in aliis manifestatur causa propter quid, quae est forma et finis. Cujus signum est, quoniam si separentur ista a formis specificatis, retenta tamen figura, magis in eis apparet aequivoce convenire eis nomen quam in aliis : homo enim mortuus cum non habeat nisi figuram hominis, et non actum formae ipsius, aequivoce dicitur, ut apparet satis omnibus. Similiter pars hominis organica, sicut manus, vel pes, vel lingua, si non habeant actum organici abscissi vel defuncti aequivoce dicitur : et hoc etiam satis claret : sicut enim in artificialibus est, quod navis lapidea nullo modo possibilis est ad actum navis, constat omnibus quod non est navis nisi aequivoce,

cum navis diffinitio sit ad actum navigationis : ita est de organicis partibus et totis physicorum corporum : cum enim diffiniantur per formam quae principium est operum in ipsis, et carent opere illo, constat quod non habent nomen commune nisi aequivoce : propter similitudinem enim figurae tunc organica videntur esse et non sunt. Haec autem aequivoca- tio minus apparet in. partibus de membris

similibus, sicut in carne, et in osse : quia caro et os defuncti magis videntur habere rationem carnis et ossis, quam manus

defuncti videtur habere rationem manus. Si autem aliquae partes animalis adhuc viciniores sunt materiae, adhuc in illis minus apparet aequivocatio, sicut in humoribus : tamen in humoribus etiam est aequivocatio inter humorem mortui et humorem vivi : quia humor vivi actum facit humoris in corpore per virtutem humoris, quem non facit humor mortui, propter hoc quod a virtute ista destitutus est. Adhuc autem in elementis ex quorum commixtione generantur humores et homiomera, alterius ratione sunt in mixto quod habet formam et esse, et privantur illa ratione in corruptis : et ideo aqua et ignis prout sunt essentiales partes homiomeri habentis esse per formam, terminantur sub forma mixti: sicut materia quae facta est in actu per esse quod dat ei forma : et quando sunt reliquiae homiomeri resoluti, carent ratione illa : tamen in eis aequivocatio inter omnes partes minus apparet.

Est autem hic advertendum , quod ignis et aqua et caetera simplicia dupliciter considerantur, et duplex habent esse, scilicet ut substantiae simpliciter, et ut elementa : ut substantiae simplices quidem verius habent esse extra compositum quam in ipso, et habent operationes suas per intentiones suorum contrariorum : ut elementa autem accepta materialiter accipiuntur, et materia habet essee, formae, et rationem accipit ex analogia et resolutione ad formam : et si. diffinitionem et nomen elementi, habent intra et extra, aequivocantur ad illam : est enim elementum quod in compositione est primum, et in resolutione ultimum : et quod est secundum formam, non resolvitur in formam aliam, sicut in libro Coaeli et Mundi est determinatum : ignis ergo et aqua et caetera elementa essentialiter componentia homiomerum, rationem et nomen habent quando sunt sub forma, et aequivocantur ad illam quando homiomera sunt resoluta in ea : sed minus apparet in eis aequivocatio quam in aliis : quia id pro quo fit res, quod est causa finalis et essentialis operatio rei cujus principium est forma, minime manifestum est in eis quae viciniora sunt materiae primae : unde si sumatur ultimum in quo est, stat resolutio in quo plurimum est de natura materiae, illud nihil videtur habere praeter materiam et ideo non aequivocari potest quando est sub forma, et quando est sub forma homiomeri et anhomiomeri. Si vero sumatur ultimum ad quod devenitur per compositionem, quod est particulare constitutum in natura per generationem, illud nomine suo non videtur manifestare nisi causam formalem, secundum quod est finis generantis, sicut hic homo, vel haec planta, vel. hic lapis : omnia vero media inter primam materiam quae est ultima in via resolutionis, et ultimo intentum a natura compositum particulare, proportionaliter.se habent in hoc quod est particulare nomen et rationem formae et totius vel partis ejus : quoniam quodlibet intermediorum absque dubio est propter quid,et participat finem et rationem quae sumitur a fine quae est forma, secundum quod refertur ad illud ut longius vel propinquius se habens ad finem, sicut in ultima longitudinis distantia se habet aqua et ignis et caetera simplicia venientia essentialiter ad mixta, et post haec humores, et post haec homiomera, sicut caro, et nervus, et os, et similia : et vicinissime se habent anhomiomera, sicut vultus, manus, et similia : omnia enim sive remote distantia, sive propinque, determinantur et diffi-

niuntur opere ad quod operantur. Singulum enim eorum habet nomen et rationem ex. hoc quod determinatur ad illud vicine vel remote, sicut oculus dicitur oculus, et habet rationem oculi si videt i qui autem non potest videre turpe quando debet videre, non dicitur oculus nisi aequivoce, sicut mortuus oculus, vel sculptus ex. lapide. Est autem in naturalibus organis sicut in instrumentis artificialibus : serra enim lignea, eo quod non perficit actum ferreae serrae, non dicitur serra, sed potius est serrae imago quaedam et similitudo : et ideo participat aequivoce nomen serrae : quia ferrea dicitur serra ab actu seruandi, sed lignea non ad hoc dicitur serra, sed ad hoc quod serrae similis est. Per omnem autem eumdem modum est in naturalibus : quia quaedam dicitur caro quae mediat in tactu et sentit excellentias tangibilium, alia autem non ad hoc dicitur caro, sed quia tali similis est in colore et figura : tamen opus ad quod diffinitur caro, minus est manifestum quam linguae, de qua bene scitur quod est ad discretionem saporum et propter interpretationem. . Similiter ignis et aqua secundum quod sunt prima in compositione, ad actum diffiniuntur et ratione proportionis sunt in mixto, et per multa media referuntur ad opus essentiale compositi , sed tamen minus. Adhuc manifestum est hoc opus in simplicibus primis componentibus, quam in carne et aliis quae mixta sunt horniomera. Sicut diximus istas habitudines esse in animalibus, ita sunt in plantis et etiam in his quae non sunt animata, sicut sunt mineralia, sicut est aes, et ferrum, et argentum : universa quippe haec determinantur et difliniuntur fine qui cognoscitur per opus essentiale ipsorum : quo opere nulla natura destituitur quando est in vigore formae specificae: et ideo quamdiu efficere et pati possunt essentialia sibi , tune habent nomen et rationem speciei in quo sunt, sicut diximus de nervo et carne : et quando haec non possunt efficere et pati, non convenit eis nomen formae nisi aequivoce : formae tamen istae quae dant esse et rationem subjectis, minus sunt manifestae in vegetabilibus quam in animalibus, et adhuc minus manifestae sunt in mineralibus quam in vegetabilibus. Et ideo non facile est perspicere quando mineralia sint habentia formas suas specificas, et quando non. Non facile enim est scire quando sit verus lapis, vel verum metallum, nisi per corruptionem devenerit ad valde imbecille, ita quod sola figura sit relicta, et nihil de virtute quae consequitur essentiam. Et hujus simile est in corporibus mortuorum, quia illi quando mortui sunt recenter, parum distare videntur a vivis : quando autem diu in sepulchris jacuerunt, tunc sola figura est in eis : et si tanguntur, decidunt statim in cineres : et tunc magna est distantia inter vivorum et mortuorum corpora. Similiter est de fructibus, qui quando primum vigorem amiserunt, non differre videntur a fructibus pepanis, qui vere habent fructuum rationem : quando autem diu jacuerunt et putrefacti sunt, ita quod non est in eis nisi figura fructus, tunc magis distant : et tunc scitur quod fructus dicuntur aequivoce. Et eodem modo est in coagulatis ex lacte : primo enim quando mollia sunt, lac dicuntur : .post longum autem tempus non habent lactis nomen nisi aequivoce. Sic est etiam in vegetabilibus, et in mineralibus : mineralia enim suo modo moriuntur sicut animalia : sed non percipitur quod amiserunt esse et naturam, nisi per maximam mutationem. Saphirus enim mortuus, qui adhuc habet colorem et transparentiam et figuram saphiri, et sicut vivus, qui habet opus saphiri: et ideo nominatur saphirus sicut vivus : sed post longissimam mutationem obscuratur et discontinuatur, et tunc scitur non esse saphirus, sed similitudo saphiri. Et idem dicendum est de auro vivo et mortuo, et argento et de aliis mineralibus, etc.