Alexander of Hales, Summa Theologica

I. Circa primum sic obicitur: 1. Augustinus, XV De Trinitate : " Sicut corpus carnis nihil aliud est quam caro, sic donum Spiritus Sancti nihil aliud est quam Spiritus Sanctus"; sed nihil creatum est Spiritus Sanctus: ergo si Spiritus. Sanctus dicitur mitti cum temporaliter datur creaturae, hoc non erit ratione alicuius effectus creati, sed ratione ipsius personae Spiritus Sancti: ergo eadem ratione nec Filius dicetur, mitti ratione alicuius effectus creati, sed solum ratione ipsius qui Deus est. g

2. Item, nuntius dicitur mitti a rege ad aliquid efficiendum, etiam si nihil efficiatur: unde sine effectu aliquo completur in ipso tota ratio missionis: ergo si Filius et Spiritus Sanctus dicantur mitti a Patre sine effectu aliquo, complebitur in ipsis ratio missionis; ergo non quia detur aliquod donum creatum dicentur mitti Filius vel Spiritus Sanctus, sed ratione ipsorum.

3. Item, Spiritus Sanctus et etiam Filius possunt quidquid possunt dona eorum et multo amplius: ergo possunt mundare animam et inhabitare ipsam sine aliquo dono creato; sed cum Spiritus Sanctus inhabitat animam ab ipso mundatam, dicitur dari et mitti ipsi animae; ergo missio Spiritus Sancti non dicitur ratione alicuius doni creati; ergo si dicitur mitti, hoc est ratione personae ipsius Spiritus Sancti. .

Contra: a. Quod solum dicatur mitti Spiritus Sanctus ratione alicuius effectus sive doni creati videtur. Nam omnis actio temporalis, scilicet quae convenit Deo solum ex tempore, terminatur semper ad aliquid creatum et nunquam terminatur ad increatum, sicut patet in omnibus: creare enim, quod est actio divina, terminatur ad aliquid creatum et sic de aliis: vel si transit super aliquid increatum , hoc est tantum ratione effectus , sicut incarnare Filium et huiusmodi. Ergo si missio active dicta de Patre est actio temporalis, id est conveniens ei ex tempore, ergo terminatur ad aliquid creatum; vel si transit supra aliquid increatum, hoc est ratione effectus creati solum et non ratione eius quod est increatum: ergo si Pater dicitur mittere Filium vel Spiritum Sanctum vel Filius vel Spiritus Sanctus dicantur mitti vel dari, hoc non est ratione sui, sed ratione alicuius effectus connotati: ergo si dicuntur mitti, hoc non erit quia aliquis eorum detur in persona sua, sed ratione alicuius doni creati vel alicuius effectus in creatura.

b. Item, Beda : " Cum gratia hominibus datur, mittitur Spiritus Sanctus "; sed gratia non est Spiritus Sanctus, sed eius effectus nec e converso ; ergo nec collatio gratiae est collatio Spiritus Sancti nec e converso ; ergo potest esse collatio gratiae sine collatione Spiritus Sancti ; sed in collatione mittitur Spiritus Sanctus, ut dicit Beda: ergo potest esse missio Spiritus Sancti sine collatione Spiritus Sancti: ergo Spiritus Sanctus non dicitur mitti, quia conferatur ipsa persona eius, sed solummodo donum eius.

c. Item, Spiritus Sanctus dicitur mitti, non quia sit ubi non erat prius, cum sit ubique, sed quia est ibi alio modo quam prius, quia qui prius erat ibi per potentiam, praesentiam et essentiam modo primo, est ibi alio modo, scilicet per gratiam: et similiter dicitur dari, quia alio modo habetur quam prius. Sed iste alius et alius modus essendi vel inhabitandi non dicitur de persona Spiritus Sancti ratione sui, sed ratione alicuius effectus vel doni, quia tunc diceretur Spiritus Sanctus mutari; ergo ipsa missio non dicetur de Spiritu Sancto ratione sui , quia scilicet in illa detur ipsa persona Spiritus Sancti, sed solum donum aliquod quod prius non habebatur. Et hoc etiam confirmatur per hoc quod in missione sua Spiritus Sanctus magis habetur quam prius: sed persona Spiritus Sancti non recipit magis et minus in se, sed solum in suo effectu: ergo non datur in missione sua in se, sed solum in effectu.

Quod autem in missione non solum detur donum Spiritus Sancti nec solum persona Spiritus Sancti, sed utrumque, videtur: a. II Cor. 1,22: Dedit pignus Spiritus in cordibus nostris, Glossa : "Id est dona, quae sunt pignus quo Spiritus Sanctus est in nobis "; sed nihil est pignus sui: ergo in missione Spiritus Sancti non solum datur Spiritus Sanctus nec solum dona eius, sed etiam utrumque, quorum unum est pignus alterius.

b. Item, Rom. 5,5: Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Ergo non solum infunditur nobis Spiritus Sanctus nec solum caritas, sed etiam utrumque: ergo si mittitur cum infunditur, in missione Spiritus Sancti datur Spiritus Sanctus et etiam dona eius; ergo et similiter in missione Filii,

Sap. 7,11: Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa .

c. Hoc idem ostenditur ratione sic: In eo, a quo tollitur omnis imperfectio, primum donum amor est et in illo omnia alia dona donantur. Nam dare ex timore, servitutis est, dare vero ut aliquid detur cupiditatis est, sed dare ex amore, liberalitatis est; ergo amor erit in hujusmodi datione primum donum quo omnia alia dantur: sed amor, quo Deus diligit nos, est Spiritus Sanctus; ergo in collatione aliorum donorum datur etiam Spiritus Sanctus.

II. Ratione praedictorum quaeritur, supposito quod in missione Spiritus Sancti conferatur utrumque, scilicet Spiritus Sanctus et dona eius quod istorum dicitur per prius esse in anima sive in creatura rationali ad quam mittitur Spiritus Sanctus: vel ipse vel donum eius. Et loquor de prioritate naturae quae est secundum rationem intelligentiae, non temporis, quia constat quod simul sunt tempore.

Et videtur quod Spiritus Sanctus: a. Quia " Spiritus Sanctus est donum in quo omnia alia dona dantur", sicut dicit Augustinus : ergo si utrumque dicitur dari , per prius dicitur Spiritus Sanctus esse in anima quam gratia vel aliquod aliud donum creatum.

b. Item , ad hoc etiam videtur facere illud quod dicitur Rom. 5,5: Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis: ergo prius ordine intelligentiae datur Spiritus Sanctus quam caritas infundatur, ex quo per Spiritum Sanctum datum infunditur.

Contra: 1. Si aliqua duo dicuntur esse in aliquo, quorum unum est sicut dispositio respectu alterius, prius dicitur inesse illud quod est sicut dispositio quam illud ad quod illa dispositio ordinatur ; sed gratia dicitur esse sicut dispositio in anima ad hoc ut ipsam inhabitet Spiritus Sanctus, et cum mittitur Spiritus Sanctus dicitur inhabitare ipsam animam per gratiam; ergo in missione Spiritus Sancti prius ordine naturae est in anima gratia creata, qua ipsa efficitur templum Spiritus Sancti, quam Spiritus Sanctus inhabitans illam sicut templum suum.

2. Item, ad hoc est illud quod dicitur II Cor. 1,22: Dedit pignus Spiritus in cordibus nostris Glossa : "ld est, dona quae sunt pignus quo Spiritus Sanctus est in nobis ". Ergo dona Spiritus

Sancti, quae sunt sicut pignus ad habendum Spiritum Sanctum, per prius sunt in nobis quam sit ipse Spiritus Sanctus cuius sunt sicut pignus.

Respondeo : I. Ad primum dicendum quod in missione Spiritus Sancti non solum datur Spiritus Sanctus nec solum dona eius, sed etiam utrumque: unde datur Spiritus Sanctus in se et in donis suis. Et ratio huius est: quia Spiritus Sanctus est in iustis in ratione fructus, quia eo fruuntur iusti; dona autem Spiritus Sancti in iustis sunt, non sicut fructus, sed sicut dispositiones mentis vel liberi arbitrii ad fruendum: anima enim de se non habet virtutem fruendi bono increato sed per gratiam et virtutes.

1. Ad primo ergo obiectum dicendum quod Augustinus intendit ostendere quod Spiritus Sanctus dat se nec tamen distinguitur a se. Nec intendit Augustinus dicere quod aliud donum a Spiritu Sancto creatum non detur cum Spiritu Sancto, sed quod cum dicitur ' donum Spiritus Sancti' de ipso Spiritu Sancto , in nomine et in constructione nihil aliud significatur quam Spiritus Sanctus. Cum enim dicitur ' donum Spiritus Sancti', propter transitionem obliqui posset aliquis credere quod diversitas esset inter obliquum et rectum ; unde vult Augustinus dicere quod obliquus cum recto intransitivam habet constructionem sicut cum dicitur 'corpus carnis' vel 'creatura salis', et ideo dicit " sicut corpus carnis " etc.

2. Ad aliud dicendum , sicut dictum est , quod in missione nuntii potest esse ratio missionis, licet non efficiatur illud propter quod mittitur, non tamen sine omni effectu completur ratio missionis. Nam etsi dicatur missus, etiam si non efficiat illud propter quod mittitur non tamen potest dici missus nisi moveatur ad illud efficiendum ; sed Spiritus Sanctus non potest dici moveri ad aliquid efficiendum ratione sui, sed si dicitur mobilis, Sap. 7,22, hoc est ratione effectus et non ratione sui ; et ideo, cum attribuitur ei missio, quae significat quasi motum, oportet quod hoc sit ratione effectus et ratione talis effectus propter quem dicitur esse alio modo in creatura quam prius: et ideo oportet quod in missione Spiritus Sancti efficiatur illud propter quod dicitur mitti, licet non oporteat illud ex parte nuntii, qui potest moveri ad efficiendum, licet nihil efficiatur: quod non potest intelligi vel dici de Spiritu Sancto.

3. Ad tertium dicendum quod licet Spiritus Sanctus posset efficere in anima quidquid potest gratia et multo amplius, ad hoc tamen ut inhabitet Spiritus Sanctus ipsam animam sicut templum et quod ipse Spiritus Sanctus detur ei, exigitur ex parte animae aliqua dispositio media, per quam ipsa efficiatur sicut templum, quae prius non erat templum vel de se non erat sicut templum. Et licet Pater mittendo sive Filium sive Spiritum Sanctum sive dando, non requirat in sua operatione medium quod sit differens ab ipso per essentiam, anima tamen, propter naturae suae imperfectionem, in recipiendo Spiritum Sanctum ei datum requirit medium differens ab ipsa per essentiam, per quod medium ipsa coniungitur Spiritui Sancto vel etiam ipsi Deo efficitur digna ut inhabitetur ab ipso, quae de natura sua non erat digna.

a. Ad illud autem quod primo obicitur pro alia parte, scilicet quod'Spiritus Sanctus non detur in se, sed solum in suo effectu vel dono, quia missio, cum sit temporalis, ad temporale terminatur et nunquam ad aeternum': dicendum quod verum est, sed tamen ad effectum dupliciter dictum terminatur missio sive datio Spiritus Sancti, scilicet ad hoc quod est habere gratiam et ad hoc quod est habere Spiritum Sanctum alio modo quam prius: et unus effectus ordinatur ad alium. Unde in missione sive collatione Spiritus Sancti non efficitur Spiritus Sanctus, sed efficitur in isto.

Notandum tamen quod in datione sive missione Spiritus Sancti notatur duplex respectus, scilicet respectus personae ad personam et respectus essentiae sive personae ad creaturam. Ratione primi respectus transit missio super quid increatum, quia in missione Filii vel Spiritus Sancti intelligitur productio vel processio Filii vel Spiritus Sancti, et ratione secundi respectus transit super aliquid creatum, quod est habere gratiam et per consequens Spiritum Sanctum. Unde non sequitur si transit super quid creatum, quod propter hoc conferatur animae solum quid creatum, quia conferre Spiritum Sanctum non terminatur ad Spiritum Sanctum, sed ad hoc quod est habere Spiritum Sanctum inhabitantem animam tamquam templum suum.

b. Ad aliud dicendum quod, licet gratia non sit Spiritus Sanctus, non tamen sequitur quod unum possit haberi sine alio , quia unum est dispositio ad aliud. Unde sicut non sequitur: ' forma substantialis non est dispositio, ergo potest imprimi sine sua dispositione', sic nec in proposito. Et cum dicit Beda quod "cum gratia hominibus datur, mittitur Spiritus Sanctus ", non vult dicere quod nihil aliud detur in missione Spiritus Sancti quam gratia, sed quod unum concomitatur aliud nec unum habetur sine alio.

c. Ad aliud dicendum quod Spiritus Sanctus in missione alio modo est in creatura quam prius, quia prius habebatur in quantum Spiritus , sed non in quantum Sanctus nec per modum fructus. Verum est etiam quod ille alius modus attribuitur Spiritui Sancto, non ratione sui, sed ratione effectus sive doni ; non tamen sequitur quin aliud sit illud quod hoc modo haberi dicitur et illud ratione cuius haberi dicitur. Non enim sequitur si gratia sit illud ratione cuius inhabitat Spiritus Sanctus vel hoc modo est in anima tamquam medium ex parte animae, disponens ipsam ad fruendum ipso, quin aliud sit gratia existens in anima et Spiritus Sanctus existens in ipsa vel quod in se ipso non habeatur ab anima. II. Ad illud quod quaeritur 'cum utrumque conferatur animae, scilicet Spiritus Sanctus et gratia, quid per prius dicitur conferri animae': dicendum quod donum habet comparationem et ad illum a quo datur et ad illum cui datur. Unde sicut in missione sive 1. datione Filii dicitur

Deus operari per Filium, et in missione Spiritus Sancti per Spiritum Sanctum, quod quidem medium non est differens per essentiam, sed solum secundum originem vel etiam aliquando solum secundum rationem, sicut supra determinatum est ita ex parte animae in recipiendo Spiritum Sanctum vel Filium est medium, quod quidem medium differt ab anima per essentiam. Cum ergo quaeritur cuiusmodi donum intelligatur per prius dari animae, scilicet Spiritus Sanctus vel gratia: dicendum quod secundum comparationem doni ad illud a quo datur, prius intelligitur dari Spiritus Sanctus, quia prius procedit a Patre Spiritus Sanctus ad animam et deinde effectus informans ipsam animam ; et secundum hoc procedit prima ratio et auctoritas . , Secundum vero comparationem doni ad illud cui datur, primo intelligitur gratia, quae est sicut disponens animam et deinde Spiritus Sanctus inhabitans. Unde illud quod erat prius ordine intelligentiae ex parte Dei in conferendo, posterius est ex parte animae in recipiendo: et secundum hunc ultimum modum procedunt ratio et auctoritas ad hoc adducta .