Alexander of Hales, Summa Theologica

Consequens est quaerere de ratione seu causa caerimonialium praeceptorum, an scilicet habeant causam observantiae litteralem an solum mysticam et figuralem . Et primo in generali ; postea in speciali.

A. - Et in generali obicitur sic: 1. Cum enim praecepta sint ad litteram observari ab ipsa summa Sapientia, non autem est conveniens summae Sapientiae iubere vel prohibere aliquid sine optima ratione, ergo observantiae litteralis caeremonialium fuit optima ratio.

2. Item, si nihil fit in terris sine causa, sicut dicitur Iob 5,6, et hoc exigit divina providentia, ergo multo fortius nihil praecipitur in divina lege sine causa. Ex iis quidam inducti sunt ad quaerendas rationes litterales caerimonialium Legis.

Contra: a. Ephes. 2,15: Evacuans decretis legem mandatorum, Glossa : "Id est evacuans

Legem Veterem quantum ad ea quae mandabat, id est carnales observantias, non quantum ad veritatem, quam praesignabat; evacuans , dico, decretis, id est praeceptis evangelicis, quae ex ratione sunt". Si ergo mandata carnalium observantiarum sunt caerimonialia et evacuantur per praecepta evangelica, quae ex ratione sunt, relinquitur quod caerimonialia quoad litteram non sunt ex ratione: ergo in eis non erit ratio litteralis. b. Item, in Psalmo : Lex tua veritas, Lex , scilicet Evangelii, veritas, "non umbra, non figura ", sicut lex mosaica, Hebr. 10, l; sed constans est quod de lege mosaica dicitur quod sit umbra et figura, maxime quoad caerimonialia; ergo non in eis erit quaerenda ratio veritatis quoad litteram.

B. - Item quaeritur de ratione eaerimonlalium in speciali. Et quaeruntur plura:

Primo , de circumcisione ;

secundo, de Phase;

tertio, de caerimoniis in victu ;

quarto, de caerimoniis in vestitu:

quinto, de caerimoniis circa actum indifferentem ;

sexto, de caerimoniis immunditiarum cavendarum ;

septimo, de caerimoniis purificationis immunditiarum ;

octavo, de caerimoniis sacrificiorum, et hoc primo in generali, secundo in speciali:

nono, de caerimoniis altaris:

decimo, de caerimoniis tabernaculi:

undecimo, de caerimoniis circa ordinationem ministrorum;

duodecimo, de caerimoniis circa ornatum sacerdotum seu ministrorum:

tertio decimo, de caerimoniis solemnitatum.

I. Primo ergo quaeritur de praecepto circumcisionis, de quo Gen. 17,10, quod datum est Abrahae in signum et signaculum, sicut habetur Rom, 4,11. Ergo non est in praecepto circumcisionis, quod est praeceptum sacramentale, nisi ratio mystica; igitur non ratio litteralis .

II. Item, similiter obicitur de praecepto Phase, id est immolationis agni quod est in signum datum: unde Exod. 13,9: Erit quasi signum in manu tua et quasi monimentum ante oculos tuos; quod est praeceptum caerimoniale simpliciter, secundum quod dicitur, Exod. 13,25: Servabitis caerimonias istas. Non est igitur quaerenda in isto praecepto ratio litteralis.

III-V. 1. Item , sunt quam plurima praecepta in Lege quae videntur habere absurditatem vel vanitatem secundum sensum litterae . Vanitatem,

quemadmodum et illud "Exod. 23,19: Non coques hoedum in lacte matris ". Nam " utrumque licitum erat eis comedere: qua de causa igitur coniunctio amborum esset eis prohibita", scilicet lactis et hoedi ? " Non " enim "est adeo lautus et delicatus cibus ut propter hoc " prohiberi deberet . Ergo quantum ad litteram videtur vanam habere rationem.

2. Item, simili modo " Deuter. 25, 4 : Non alligabis os bovis triturantis ". A quo praecepto nititur Apostolus rationem litteralem excludere, dicens I Cor. 9 9-10: Numquid de bobus cura est Deo ? An propter nos hoc dicit ?

3. Item, simili modo "illud praeceptum Deuter. 22,6-7: Si ambulans per viam, in arbore vel terra nidum avis inveneris et matrem pullis desuper incubantem, non tenebis eam cum filiis, sed abire patieris, ut bene sit tibi et longo vivas tempore " Sed quae potest hic esse ratio litteralis, ut pro dimissione unius aviculae tanta promittatur merces quanta pro universorum mandatorum Legis observatione?

Si diceretur, sicut " q u i d a m pueriliter" dixerunt, hoc "esse praeceptum causa pietatis ", quia in hoc Deus "insinuare voluit filiis Israel quam misericordes deberent esse in homine et cavere ab eorum afflictione, quando et avibus sic parcere voluit a " laesione - obicitur: " si pietas hic locum haberet, cum filii nec sibi nec aliis possent consulere et adhuc matre indigerent, ipsa vero non indigeret eis, maiori crudelitate detinentur et occiduntur filii in hoc casu quam mater".

4. Item, obicitur simili modo de illo praecepto "Levit. 19,23-25: Cum plantaveritis ligna pomifera, auferetis praeputia eorum, id est prima germina ", et immunda erunt vobis, nec edetis ex eis. Quarto anno sanctificabitur fructus, quinto anno comedetis fructus eius. Cuius rei non videtur esse aliqua ratio litteralis. Numquid enim aeque sani sunt ad usum primo anno, secundo vel tertio sicut quarto et quinto?

5. Item, simili modo obicitur de illo praecepto Deuter. 22,9: Non seres vineam tuam altero semine. Hic enim non videtur esse ratio " ad litteram " nisi illa ratio quae omnibus " manifesta est, quia collectio seminis non posset fieri absque vineae detrimento ". Sed " ridiculum est in hoc Dominum voluisse consulere illi populo, in quo nullo consilio indigebat cuilibet enim manifestum est hujusmodi detrimentum ".

6. Item, simili modo obicitur de aliis prohibitionibus commixtionis rerum: Non indueris vestimento, quod ex lana linoque contextum est . Funiculos in fimbriis facies etc.

7. Item, in eodem dicitur : Non arabis simul in bove et asino. In quibus nulla videtur ratio litteralis.

8. Item, eiusdem rationis videntur esse prohibitiones commixtionis animalium. Levit. 19,19: Iumenta tua non facies coire cum alterius generis animantibus.

9. Et confusionis habituum, Deuter. 22,5: Non induetur mulier veste virili et vir non utetur veste feminea.

VI. Item , obicitur de praeceptis caerimonialibus cavendarum immunditiarum, in quibus videtur contineri maxima inhonestas vel inutilitas.

1. Et primo quidem de illo praecepto cavendae immunditiae corporalis, Deuter. 23,12-13: Habebis locum extra castra, ad quem egredieris ad requisita naturae , gerens paxillum. Et subdit : Et egesta humo operies: quod videtur ad litteram ridiculosum.

2. Item, obicitur de aliis immunditiis, quae sunt interpretativae sive irregularitatis, ut immunditiae puerperae, Levit. 12 .

3. Item, immunditia leprae, quae multiplex erat, et in corpore, Levit 13,2 et in veste, Levit. eodem capitulo, 47-49, quae maxime videtur ridiculosa ad litteram, cum dicitur: Vestis lanea sive linea, quae lepram habet in stamine, sive subtegmine, aut pellis aut quidquid ex pelle confectum est, ostendetur sacerdoti.

4. Item, lepra in domo, quae ad litteram super omnes ridiculose in praecepto ponitur, Levit. 14,39-40, cum dicitur: Cum invenerit sacerdos, crevisse lepram domus, iubebit erui lapides in quibus lepra est .

5. Item, immunditia seminiflui, de qua Levit. 15,2; et nocturna pollutione sordidati, in eodem, 16-18.

6. Item, immunditia menstruatae mulieris et patientis fluxum sanguinis, de qua Levit. 15,19-31. Circa quas immunditias personarum cavendas dantur plura praecepta, quae ad litteram vana et risu digna videntur.

7. Item, sunt immunditiae, quae caveri iubentur circa tactum, " sicut vas fictile, in quo aliquid ex nominatis ibi reptilibus cecidisset aut quod aliquid de morticinis eorum tetigisset, et propter hoc frangendum . Eodem modo clibani, fontes et cisternae et omnis aquarum congregatio, sicut legitur ibidem ".

8. Simili modo " vas, quod non habebat operculum nec ligaturam desuper, sicut legitur Num. 19,15 ".

9. Simili modo generaliter contactus mortui inducebat immunditiam caerimonialem, Levit. 22,4. In quibus omnibus videtur deficere ratio litteralis.

10. Item, " qui combusserant vitulam rufam vel cineres eius portaverant vel qui alios aqua expiationis asperserat", quibus aliae immunditiae purgabantur, reputabatur immundus , quod ad litteram inconveniens videtur, quod scilicet ex re munda et mundativa immunditia contrahatur.

11. Item, obicitur de immunditiis caerimonialibus quantum ad esum sive gustum. Nam indicavit Lex, Levit. 11,4, immunda gressibilia, quae non ruminant aut non findunt ungulam: item, aquatilia, quae non habent pinnulas et squamas ; item, volatilia rapacia, ut aquilam et corvinum genus et quaedam alia, Levit. 11,13-19. Et universaliter omnia reptilia, sicut stellio, lacerto 1. et alia quae in terra moventur, ut mustela, mus et similia, Levit. 11,29-30.

VII. Item , obicitur de caerimoniis purificationis immunditiarum.

1. Et primo de caerimoniis in sacrificio vitulae rufae, ex quo erat expurgatio generalis, Num. 19,2, in qua praecipitur ut adducatur vacca rufa: cuius rei nulla videtur esse ratio litteralis.

. 2. Item, quod immoletur extra castra et totaliter comburatur et de eius sanguine septies fores tabernaculi aspergantur .

3. Item, praecipitur ut in crematione vaccae ponatur lignum cedrinum et hyssopus et coccus bis tinctus , quae secundum litteram risu digna videntur.

4. Item, obicitur de caerimoniis et mundatione leprosi et domus leprosae, Levit. 14, ad quorum purificationem sumi praecipiebantur duo passeres, lignum cedrinum, vermiculum et hyssopus, et immolato uno passere in aquis vivis, ex reliquis fiebat aspersorium quibus aspergebatur domus sive leprosus, quo facto, passer alius vivus in agrum avolare permittebatur ; cuius rei ridiculosa videretur ratio litteralis.

5. Item, praecipiebatur in emundatione leprosi ut de sanguine agni immolati et de oleo poneretur super extremum auriculae dextrae et pedis et manus dextrae ; cuius rei nulla videtur esse ratio litteralis.

VIII. 1. Item , obicitur de absurditatibus circa oblationes sacrificiorum, in quibus non videtur rationem habere quod solum tria genera animalium gressibilium iussit sibi Deus offerenda in utroque sexu: bovem, ovem et capram .

2. Simili modo duo genera praecipue volatilium, scilicet turturem et columbam, Levit. 12 , 6. Passer vero additus est in emundatione leprosi, Levit. 14,4.

3. Item, propter quid animalia ista volebat interfici et cremari vel in parte vel in toto ? sicut habetur ex Levit. 1, 2, 3, 4.

4. Item, propter quid in omni sacrificio iussit sal apponi, sicut habetur Levit. 2,13, mel vero et fermentum apponi prohibuit ?

5. Item, propter quid sanguinem hostiarum semper fundi iussit et sibi offerri? sicut habetur ex Levit. 1 , 3 et 4 per totum.

6. Item , propter quid " adipem sacrificiorum et renes et renunculos sibi retinuit ?" Levit. 3,3-4.

7. Simili modo, quae causa erat differentis modi immolandi animalia, et gressibilia et volatilia, occidendi, iugulandi, decollandi et collum retorquendi ?

8. Item, quare praeceptum est " ut animalia offerenda absque macula corporis" offerantur, "nulloque membro carerent", nec aliquod vitium in membro haberent ?

9. Item, quaeritur ratio litteralis de solemni sacrificio hircorum, quod offerebatur in festo Propitiationis, Levit. 16, quorum "alter vocabatur Domini, alter emissarius: et super quem cadebat sors quod esset Domini, comburebatur extra castra cum vitulo, ita quod nihil remaneret incombustum: hircum vero emissarium statuebat sacerdos coram Domino, et confitens universa peccata filiorum Israel , imputabat capiti eius", et postea emittebatur " per hominem paratum in desertum, et" credunt Iudaei "quod hircus ille portaret omnia peccata eorum in desertum, et qui tangebat illum ", sicut dicit Lex , " et qui ducebat in desertum immundus erat ". Quo modo, inquiunt Iudaei, mundus esset qui portantem tot immunditias contingeret? Sed " ridiculum maximum videtur quod capiti hirci peccata imputentur , cum innocentissimus sit et immunis ab eis ".

10. Item, quo modo " portaret peccata populi, cum ipsa peccata proprium subiectum mutare non possint? "

11. " Si dixerit quis quod non portabat peccata, sed poenam " debitam " pro illis, non videtur verum, quia liber et sanus in desertum mittebatur ".

Item, si portabat omnia peccata ut quid " offerebatur hircus alius pro peccatis populi totius ? "

12. Item, " quare Aaron pro se et pro domo sua " iubetur " vitulum in holocaustum offerre, qui extra castra cum hirco" cremetur ?

13. Item, quaeritur de " sacrificio zelotypiae", de quo legitur, Num. 5,14-15, in quo praecipiebatur offerri " modicum farinae hordeaceae " et non "superfundi oleum nec poni thus ", quae erat oblatio investigans adulterium.

14. Item, quaeritur de sacrificio similae conspersae oleo et panum, quorum nulla ratio litteralis videtur, de quibus habetur Levit. 2,1-5.

Sunt autem quam plurima alia caerimonialia circa differentiam sacrificiorum, de quibus infra plenius tangetur , quae non videntur habere litteralem rationem.

IX. Item quaeritur de praeceptis caerimonialibus tabernaculi et altaris.

1. Et primo quaeritur de altari, de quo praecipitur, Exod. 20,24: Altare de terra facietis mihi: et iterum : Quod si altare lapideum feceris mihi, non aedificabis illud de lapidibus sectis; cuius rei nulla videtur ratio litteralis.

2. Item, quod ibi praecipitur : Non ascendes ad altare meum per gradus.

3. Item, quod dicitur : Ne appareat turpitudo tua. Nam " non est verisimile tunc usum bracharum non fuisse vel sacrificantes brachas deponere ", immo etiam praecipiebatur ut sacerdotes sacrificantes femoralibus uterentur, Exod. 28,42-43.

4. Item, quaeritur quare "altare holocaustorum " ponebatur" sub divo , hoc est sub agre libero ", altare vero thymiamatis intra tabernaculum, Exod. 40,5.

X. 1. Item , quare positio tabernaculi erat ex parte "Sancti Sanctorum ad Occidentem", ex parte vero ingressus ad Orientem ? "ita quod necesse erat adorare ad Occidentem ", cum e contrario dicatur, Sap. 16,28: Oportet solem praevenire ad benedictionem tuam, et ad ortum solis te adorare.

2. Item, quaeritur quae erat ratio operturae tabernaculi litteralis, cum infimum operturam haberet ex cortinis quatuor colorum, hyacinthi et purpurae, cocci bis tincti et byssi retortae; secundum " vero erat ex sagis cilicinis: tertium erat ex pellibus rubricatis; supremum vero ex pellibus hyacinthinis ", Exod. 26,1-31.

3. Item, quaeritur quae ratio litteralis distinctionis tabernaculi per velum quatuor colorum, in Sancta et Sancta Sanctorum ? Nam dicit Apostolus, Hebr. 9,9 quod parabola est temporis praesentis.

4. Item, quae ratio dispositionis candelabri septem lucernarum in parte australi tabernaculi quae dicitur Sancta, et mensae Propositionis in parte septentrionali ? Exod, ultimo, 22,20 et Num. 8,2.

5. Item, quae ratio adiunctionis altaris thymiamatis cum candelabro et mensa ?

6. Item, quae ratio litteralis collocationis Arcae et " Cherubim in abdito ", hoc est in Sanctis Sanctorum ? Nam, ad Hebr. 9,9, Apostolus expresse dicit per allegoriam esse factum. Ergo non erit requirenda ratio litteralis.

7. Item, quae ratio compositionis thymiamatis et olei unctionis, Exod. 30, 22-25 ? Numquid hic poterit inveniri ratio litteralis?

XI. Item, quaeritur de caerimoniis circa ordinationem et ornatum et officium ministrorum.

1. Nam habens maculam non poterat ad ministerium promoveri, Levit. 21,18: Si caecus, si claudus, si grandi aut torto naso etc. Et ponuntur ibi irregularitates, quae etiam a ministerio sive sacerdotio Novae Legis non repellunt, ut albuginem habens in oculo et huiusmodi.

2. Item, quae ratio quod in consecratione sacerdotum de sanguine arietis linitur extremum auriculae dextrae et pollex manus dextrae et pedis dextri? Levit. 8, 23-24.

3. Item, quae ratio effusionis olei sive unctionis super caput Aaron consecrandi? Levit, eodem, 12.

4. Item, quae ratio oblationis trium animalium, vituli pro peccato, arietis in holocaustum, arietis in consecrationem et canisfri azymorum ?

5. Item, quae ratio quod traduntur sacerdoti ordinato de ariete consecrationis adeps, armus dexter et pectusculum et panes de canistro azymorum, ut elevet ea coram Domino? Levit. 8,25-31.

XII. 1. Item, quae ratio vestimentorum Aaron quae sunt feminalia linea, tunica linea , quae cingitur balteo, tunica hyacinthina, superhumerale, quod astringitur cingulo, cui adnectitur rationale, cidaris super caput, cui adnectitur lamina aurea? de quibus omnibus Exod. 28,4 .

2. Item, quae ratio ornatus minorum sacerdotum, qui vestiuntur feminalibus lineis, tunicis lineis, cinguntur balteis, mitras accipiunt in capitibus suis ? Levit. 8,13.

3. Item, quae ratio ordinationis levitarum, qui asperguntur aqua lustrationis et radunt omnes pilos carnis suae et lavant vestimenta , et cum sacrificio offeruntur et consecrantur in oblationem Deo? Num. 8,7-15.

XIII. Item, quaeritur de caerimoniis solemnitatum. Erat enim solemnitas septimanae, scilicet sabbatum ; erant iterum solemnitates anni,

Pascha, decima quarta die mensis primi; Pentecoste, quinquagesima die a Pascha; item , prima die mensis septimi solemnitas Tubarum: decima die eiusdem mensis solemnitas Propitiationis; decima quinta die solemnitas Tabernaculorum septem diebus; octavo vero die consequente solemnitas Collectae. Et ita in universo septem erant solemnitates legales, secundum quod enumerantur Levit. 23. Et additur solemnitas Neomeniae, Num. 28, 11, quae fiebat in Kalendis, hoc est in prima die mensis. Quae harum solemnitatum ratio ? Praetermissis autem caerimoniis sacrificiorum et multiplicium observantiarum in solemnitatibus, de quibus nullo modo videtur posse reddi ratio litteralis, quorum ratio per ordinem quaesita est.

Solatio: Et primo ad ea quae obiecta sunt in generali: deinde vero ad ea quae obiecta sunt in speciali.

A. - Ad obiecta vero in generali, generali responsione dicendum quod caerimonialium, hoc est figuralium preceptorum, quoad genera praeceptorum duplex est ratio, litteralis et spiritualis. Litteralis refertur ad latriam Conditoris, spiritualis vero pertinet ad figurationem gratiae Redemptoris. Quantum vero ad circumstantias praeceptorum non videtur aliquo modo quod universaliter possit assignari ratio litteralis, ut quare talia animalia offerantur in tali solemnitate et quare in tali numero et quare tali modo , quare 1. hoc ut holocaustum, illud ut hostia pacifica et hujusmodi, Num. 28 et Levit. 23. Sed dico quod universaliter est omnium istorum ratio spiritualis: unde dicitur Rom. 7,14: Scimus quoniam Lex spiritualis est. Lex Moysi lex spiritualis dicitur, quia "spiritualiter intelligenda" est, dicit ibi Glossa .

1. Ad illud ergo quod primo obicit quia'' praecepta summae Sapientiae debent habere optimam rationem ', dicendum, sicut Augustinus dicit de praecepto dato Adae, Gen. 3 'de ligno scientiae ne comedas' , "ut causam iussionis huius non, dicit, requiramus si haec magna utilitas est homini quod Deo servit: in iubendo Deus utile facit quidquid iubere voluerit, de quo metuendum non est, ne iubere quod inutile est possit". Secundum hoc ergo ''dicendum quod observantiae litteralis caerimonialium haec sufficiens ratio est utilitas et meritum obedientiae sicut et in praecepto dato Abrahae de immolando filio, Gen. 22,2, cuius praecepti nulla alia ratio litteralis est nisi probatio obedientiae Abrahae .

2. Ad secundum vero quod obicit quod ' nihil iubetur servari in Lege sine causa', concedendum est. Tamen aliquando iubetur aliquid fieri causa significandi , sicut praeceptum est Isai. 20,2, quod iret nudus et discalceatus in signum et portentum adversitatis venturae super Aegyptum. Ita universaliter praecepta caerimonialia iussa sunt ad litteram fieri in signum futurae gratiae per Christum, cum etiam alia quae in illo populo contingebant, contingerent in figura, quemadmodum dicit Apostolus, I Cor. 10,6: Omnia in figura contingebant illis. Praeter autem rationem quae dicta est, scilicet meritum obedientiae Conditoris, sufficiens erit ista ratio, scilicet significatio gratiae Redemptoris. Et istae erant rationes principales praeceptorum caerimonialium Legis. Non tamen negandum quin, quantum ad genera praeceptorum, ratio litteralis sit quare talia praecepta illo tempore deberent illi populo dari, quando erat fere totus mundus idololatriae deditus, ut per haec revocaretur ab idololatria et alliceretur ad latriam Conditoris, secundum quod iam manifestabitur.

a. Ad illud quod obicitur primo in partem contrariam, quod praecepta Evangelii ex'' ratione sunt et non praecepta carnalium observantiarum ', dicendum quod aliquid dicitur faciendum ex ratione dupliciter: simpliciter et secundum quid. Faciendum simpliciter ex ratione est quod secundum se bonum est et semper et apud omnes, secundum quem modum praecepta evangelica sunt ex ratione facienda, quia sunt bona secundum se et semper et ab omnibus facienda. Faciendum vero ex ratione secundum quid est quod secundum se bonum non est , sed tamen ex causa et pro tempore sive aliquibus bonum est, hoc est, utile vel expediens, secundum quem modum caeremonialia Legis ad litteram facienda erant , ''quia causa revocationis ad latriam Conditoris tempore, quo vigebat idololatria, illi populo, qui ad idololatriam pronus erat, utilia et expedientia erant .

6. Ad secundum vero dicendum quod in lege Moysi umbra est et figura respectu futurae gratiae Redemptoris, secundum quod dicitur, ad Hebr. 10, l: Umbram habens Lex futurorum bonorum , non ipsam imaginem rerum. Ibi tamen erat veritas praesentis latriae Conditoris sive obedientiae, ex qua caerimonialium preceptorum sumitur ratio litteralis.

Et per hoc patet responsio ad obiecta in generali.

B. - Ad obiecta vero in speciali praenotandum est quod quaedam praecepta caerimonialia necessaria fuerunt illi populo ad inchoationem religionis: quaedam vero ad cautelam vitandi erroris: quaedam vero ut allicerentur ad cultum et latriam Conditoris.

Necessaria vero ad inchoationem religionis fuerunt praeceptum circumcisionis et ritus Phase. Circumcisio autem erat ad distinctionem principaliter, ritus Phase ad communionem: quae duo necessaria erant inchoationi religionis. Primo, ut ille populus per circumcisionem a ceteris populis idololatriae deditis distingueretur, ferens signaculum divinae religionis: secundo, ut invicem communione religionis uniretur per ritum agni paschalis.

Necessaria vero ad cautelam erroris principaliter fuerunt praecepta omnia caerimoniarum, quae videntur continere absurditatem, sive in victu sive in habitu sive in actu . In victu multipliciter, ut de non arando in bove et asino , ut de non seminando agrum diverso semine , de non infrenando bovem in trituratione, de abiciendo prima germina arborum in fructuum collectione, de non coquendo hoedum in lacte matris in carnium praeparatione. Item, in habitu duobus modis, ut de non induendo vestem lana linoque contextam, de non confundendo habitus virorum et mulierum. In actu indifferenti, de dimittenda matre incubante super pullos.

Item,necessaria propter provocationem ad latriam Conditoris principaliter fuerunt praecepta caerimonialia circa decoram dispositionem tabernaculi et altaris et circa honorificam et honestam dispositionem ministrorum, et iucundam institutionem solemnitatum, ut per aspectum et considerationem altaris et tabernaculi attraherentur pulcritudine: per considerationem ordinis ministrorum attraherentur honestate: per considerationem solemnitatum attraherentur et allicerentur iucunditate ad cultum et latriam Conditoris. Haec enim tria miro modo alliciunt et attrahunt animam rationalem, scilicet decorum, honestum, iucundum.

Item, necessaria propter utrumque, scilicet cautelam erroris et provocationem ad latriam Conditoris, fuerunt praecepta caerimonialia de cavendis et purificandis immunditiis et praecepta de sacrificiis. Et praecepta de cavendis immunditiis pertinebant ad munditiam conversationis, quae multiplicia sunt, sicut iam ostendetur ; praecepta de sacrificiis pertinebant ad cultum religionis, quae etiam multiplicabantur, sicut dictum est et iam ratio dicetur .

Respondendum igitur erit per ordinem ad supra obiecta in speciali.

I. Ad primum quod obiectum est de circumcisione et ritu Phase, dicendum est quod, quamvis ista duo instituta sint ad significationem, nihilominus tamen iussionis et observantiae istorum est ratio litteralis. Unde et de circumcisione ratio est quare sic fieret et quare octavo die fieret, Gen. 17,12; et quare dilata est ab exitu de Aegypto usque ad ingressum terrae promissionis, Iosue 5,4-7; et quare praecepta est fieri cultris lapideis, idem Iosue 5 2; et quare non fuit instituta ante tempus Abrahae .

Quare autem circumcisio praecepta sit hoc modo fieri, hoc est per ablationem extremitatis pelliculae membri virilis, quinque rationes assignantur . " Prima'' est debilitatio libidinosae concupiscentiae, quae viget in membro illo virili, et ex vulnere circumcisionis et ex effusione sanguinis quae in ea fit.

Secunda " est " expositio illius partis, id est pulpae membri illius , frigori et defricationi vestium, ex quibus omnibus efficitur minus sensibilis, quemadmodum et manus duris operibus assuetae minus sensibiles minusque passibiles inde redduntur : nihil autem in parte illa magis minuit ac debilitat concupiscentiam quam diminutio sensibilitatis et passibilitatis illius ".

Tertia " ratio est in sugillationem sacrorum Veneris et Priapi, in quibus illa tamquam pars et occupatio Veneris in corpore humano, non parum ornabatur et colebatur. Haec enim erat pars carnis quae maxime pugnabat contra spiritum maximeque contaminaverat populos illarum terrarum, ita ut in omnia flagitia, non solum masculorum, sed etiam brutorum animalium, promebant , sicut legitur Levit 18,27: Omnes execrationes istas fecerunt accotae [ terrae ] qui fuerunt ante vos et polluerunt eam; et iterum, 20 eiusdem, 23: Omnia haec fecerunt, et abominatus sum eos. Haec plaga effrenatae ac flagitiosae libidinis gentes illas septem execrabiles, quae terram promissionis ante adventum filiorum Israel inhabitaverant , in idololatria nutriebat ac potissimum detinebat ".

Quarta "vero causa " sive ratio "est fortitudo impressionis memoriae Creatoris. Est enim circumcisio signaculum et stigma inseparabile, gravissimoque dolore impressum, et propter hoc fortissimum est memoriale" Salvatoris.

Quinta causa est firmitas"pacti" cum Deo, "sicut legitur Gen. 17,7: Statuam pactum meum inter me et te et inter semen tuum post te in generationibus suis foedere sempiterno; et iterum : Hoc est pactum meum: circumcidetur ex vobis omne masculinum . Quare manifestum est quia hoc signaculo profitetur omnis circumcisus se hujusmodi pactum seu foedus iniisse cum Deo, et ipsa susceptione huius signaculi intrat in pactum ac foedus Abrahae, et ipsa susceptione illius obligat se ac debitorem se constituit universae Legis, quae data est semini Abrahae, sicut dicit Apostolus, ad Gal. 5,3: Testificor omni homini circumcidenti se quoniam debitor est universae Legis faciendae. ''Quemadmodum suscipiens signaculum, hoc est tonsuram et habitum cuiuscumque religionis, ad eam se obligat universam ".

Quare " autem 1. iussa est fieri circumcisio octava die a nativitate parvuli", ad hoc est ratio , "quoniam ante octavam diem teneritudo infantium tam grave vulnus absque periculo mortis non facile sustineret. Si autem differretur usque ad annos pueritiae vel maioris aetatis, multi declinarent eam suscipere propter gravitatem doloris ".

Quare autem dilata fuerit ab exitu de Aegypto usque ad ingressum terrae promissionis, ratio talis assignatur,"quia forte non vacabat eis, quia vel" bellis " concutiebantur vel pestibus vastabantur vel seditionibus dividebantur vel a murmurationibus exagitabantur vel aliis incommodis urgebantur ", secundum quod dicit Ioannes Damascenus . " Locus autem fuit circumcisionis faciendae firmato populo in fide Abrahae et obtentis pro parte promissionibus factis. Tunc enim innovandum fuit pactum Abrahae et firmandum ex parte seminis eius, cum firmum apparebat ex parte Dei, et hoc per exhibitionem " promissorum.

Quare "autem fiebat cultro lapideo", causa est, "quia malefici ferro faciebant incisiones in corporibus suis et maxime in sacris Martis'' : metallum enim ferri metallum Martis, et partem eius in " metallis " opinabatur idololatrarum vanitas. Voluit ergo ritum istum per aliud quam per ferrum exerceri, ut saltem hac dissimilitudine aliquantulum ab idololatria eos abduceret".

Alia ratio est, "ut foedus, quod cum eis ''pepigerat" Dominus "in petra Horeb , eis per hoc ad memoriam reduceretur vel quod aquam eis de petra produxerat , in aspectu cultrorum lapideorum recordarentur".

Tertia ratio est, " ut lapideorum cordium suorum duritiam m hujusmodi cultris lapideis legerent in ipsa hora circumcisionis, ut" sic in "poenitudinem emollirentur et cordium suorum duritiam sentirent interius per compunctionem, quemadmodum cultrorum hujusmodi duritiam corporalem per circumcisionem

Quare vero praecepta fuerit primo Abrahae et non ante, ratio est, quia, exuberante errore idololatriae, Abraham primus fuit, sicut narrant antiquae historiae , qui revocavit homines ab idololatria ad latriam Conditoris. Quia ergo circumcisio ad hoc erat ut per ipsam distinguerentur cultores Creatoris a cultoribus idolorum, dabatur Abrahae primo praeceptum faciendae circumcisionis. Praeterea, ratio alia est , quia Abrahae primo facta est promissio expressa quod de eius stirpe nasceretur Redemptor, cum dictum est : In semine tuo benedicentur omnes gentes, Gen. 22,18. Conveniebat autem signaculum sanctificationis generationi, de qua debebat nasci

Redemptor. Inde est quod Abrahae et semini suo tantum praeceptum circumcisionis est datum.

II. Ad illud vero quod quaeritur de Phase, hoc est de agno paschali, notanda est ratio immolationis et comestionis de quibus Exod. 12, 3-11. Nota ergo quod "in hoc quod agnum in" exitu de " Aegypto immolare iussi sunt et sanguine eius superliminaria domorum linire, aperte ab idololatria Aegyptiorum iussi sunt recedere et contrarium cultum suscipere . Aegyptii enim arietem colebant , et propter hoc comestionem arietis aut agni et ipsum sanguinem mortiferum sibi" existimabant. Inde et virtute divina miraculose factum est ut virtutem sanguinis Filii Dei sibi salutem probarent, cum per ipsum sanguinem ab angelo exterminatore liberati sunt.

Ipsa autem comestio agni ideo iussa est ut in ipso ritu uniformi et communionis initiarentur ad unitatem et conformitatem religionis, memores beneficii Conditoris, qui miro modo ab aegyptiaca servitute et tribulatione eos liberavit . Inde est quod praecipiebatur comedi " cum lactucis agrestibus " et assatus igne, " ut imprimeretur eis memoria amaritudinis per lactucas agrestes, et tribulationis per ignem, quas passi erant in Aegypto, et propter hoc gratiores essent Deo liberatori. Simili modo praecepti sunt comedere azyma ", hoc est panem absque fermento, in memoriam gratuitae liberationis ab afflictione aegyptiaca, quae significatur in fermento, Deuter. 16,3: Comedes absque fermento 1. afflictionis panem.

III-V. Ad ea quae postea obiecta sunt circa caerimonias in victu, respondendum est.

1. Primo ad illud quod obiciebat de illo praecepto: '''non coques hoedum in lacte matris', Exod. 23,19, dicendum est " aliquam consuetudinem idololatriae voluisse Deum per hoc removere, ut Dei populus dissimilis esset idololatris, non solum ritu, sed etiam vescendi consuetudine . Huius autem signum validum est quod ista prohibitio repetitur Exod. 24 et Deuter. 14,21, ut fortius ei imprimeretur ". Et generaliter habendum ''est pro regula quod ea, " quae apertam videntur habere absurditatem in caerimonialibus mandatis et nullam secundum litteram utilitatem, intenditur elongatio ab idololatria ".

4. Ad illud vero quod obicit de primis praeputiis arborum auferendis, dicendum quod hoc fuit praeceptum "contra errorem idololatrarum", qui "de primis fructibus Genio, id est deo naturae ", sacrificabant et " primitivos fructus faustos et fortunatos esse" putabant: et propterea dictum est, Levit. 19,23: " Poma, quae germinant hujusmodi ligna, immunda erunt vobis, tribus annis, subaudi. Credebant enim idololatrae quod nisi Cereri et Genio et aliis quibusdam daemoniis de primorum trium annorum fructibus iuxta " suam "superstitionem offerrent, arbores illae vel omnino arescerent vel steriles efficerentur", et ideo dictum est: proicietis ea , in detestationem talis erroris, nihil faustae virtutis in eis credentes.

2. A d illud vero quod obicit de illo praecepto Deuter. 25,4 ''non alligabis os bovis triturantis ', ''dicendum quod huius praecepti ratio fuit elongatio ab idololatria Aegyptiorum, " qui usque adeo boves abominabantur ut de frugibus suis eos non sinerent comedere"; ipsi enim colebant Serapin, qui apparebat eis in specie bovis. Praeterea, "in mandato isto ostensa est aequitas, quia iustissimum est ut qui participat in labore, participet in comestione ", sicut dicit Apostolus, I Cor. 9,10.

7. Ad i 11 ud vero quod obicitur de illo praecepto Deuter. 22, 10 ''non arabis in bove et asino', dicunt " quod istas coniunctiones animalium diversorum generum in operibus suis " idololatrae "faciebant iuxta coniunctiones planetarum et quasdam alias constellationes, credentes ex hoc opera prosperari. Voluit ergo Deus per hoc removere" falsitatem " credulitatis istius, ne per eam, Creatore relicto, ad stellarum servitia traherentur". ''

8. Hac eadem causa prohibuit Deus commixtiones fieri animalium diversi generis, Levit. 19,19: Iumenta tua non facies coire cum alterius generis animantibus. Nam idololatrae " nefanda opera et maleficia de foetibus ex hujusmodi commixtione procreatis faciebant" et "in ampliationem idololatriae Veneris et Priapi commixtiones hujusmodi" procurabant, sicut legitur in libro quodam maleficiorum, qui "vocatur Leges Platonis ". Praeter hanc autem causam assignant aliam, scilicet "ut ordo naturae in populo Dei commendaretur ", et per consequens "flagitium sodomiticum damnaretur", et " ne homines, miscendo se hujusmodi operibus" vilissimis, " contaminarentur ".

5. Ad aliud vero'' quod obicitur de illo praecepto Deuter. 22,9 non seres vineam altero semine', dicendum quod "causa " huius praecepti " fuit idololatria Cereris et Bacchi, quorum cultores ", sicut ritus et " culturas coniungebant atque miscebant, sic et fructus, quos de beneficentia eorum se obtinere credebant, in eodem agro coniungere consueverant ", ut cum "in eadem terra radices haberent vites et fruges, Bacchum et Cererem cultu et operibus sociarent". Et haec eadem ratio est eius quod dicitur, Levit. 19,19: Agrum non seres diverso semine. ''Nam idololatrae in venerationem maxime elementorum, ex quorum commixtione huiusmodi gignebantur, commixtiones seminum faciebant.

Quod vero additur in Deuter. 22 : Non seres agrum diverso semine, ne et sementis, quam sevisti, et quae nascuntur ex ea, pariter sanctificentur, sensus est: " hoc est ne pariter decimae eorum et primitiae reddantur. Voluit enim Deus decimas horum " et primitias "diversis temporibus reddi, sicut et diversis temporibus colliguntur".

6. Ad ea vero quae obiecta sunt circa caerimonias in vestitu, dicendum est . Et primo ad illud quod obicitur de illo praecepto, Deuter. 22,11 testem, quae lana linoque contexta est, non indueris ', et dicendum quod ratio huius praecepti fuit " ne 1. Dei populus assimilaretur idololatris, qui beneficio stellarum putabant provenire fecunditatem et copiam lanae in animalibus et fertilitatem in agris". Unde "propter hoc lanam et linum simul in vestibus coniungebant, ut ipso habitu profiterentur" se "ad stellarum cultum et servitium " obligatos ".

9. Ad aliud vero quod obicitur de illo praecepto: non induetur mulier veste virili neque vir

'' veste feminea', Deuter. 22 , 5, dicendum quod huius prohibitionis una ratio fuit " exterminatio sacrorum Martis et Veneris ". Dicunt enim quod "in sacris Martis non solum virili veste " induebantur " mulieres , sed etiam armabantur, ut ipsum tamquam (Deum) belli et victoriae datorem colerent. Simili modo in sacris Veneris viri effeminabantur , videlicet in vestibus muliebribus sacra Veneris exercentes, pro huiusmodi sacrilego ritu Marti et Veneri se placere credentes".

Alia vero "causa est ut occasio provocationis libidinis auferretur. Magna enim ''provocatio libidinis viris est vestitus muliebris et e converso, et hoc est quoniam vestis muliebris viro circumdata vehementer refricat" mulierem "et commovet imaginationem mulieris et e converso ".

Tertiam vero causam assignant, "ut tolleretur erronea credulitas ", qua " credebant " idololatrae " per applicationes vestium muliebrium in sacris Veneris coniungi sibi amore fortissimo corda mulierum propter quas hoc facerent vel quae postea vestibus huiusmodi uterentur; similiter mulieres id ipsum credebant de viris et virilibus vestimentis. Voluit ergo Deus hunc errorem auferre, ne per illum ad cultum Veneris traherentur ".

3. Ad illud vero quod obicitur de prohibitione caerimoniali circa actum indifferentem, scilicet de matre incubante super ova vel pullos dimittenda, Deuter. 22,6, dicendum quod ratio huius praecepti fuit elongatio ab idololatria, qua sperabatur prosperitas vel longaevitas ab alio quam a Deo. "Sicut enim malefici explorabant coitus seu commixtiones quorumdam animalium, ut in illa hora interficerent ea et de corporibus eorum vel pulvere darent eis quos vellent ardore suae libidinis inflammare, credentes corpora eorum vel pulverem, si hora illa occiderentur, hanc virtutem habere, sic et de matre ovis incubante vel pullis, si ea hora caperetur, fecunditatem et fortunam in nutriendis filiis posse praestare. Et hoc scimus ex multis similitudinibus quas legimus in libris maleficorum . Voluit ergo removere misericors Deus a cordibus eorum ne aliunde fecunditatem quaererent",

generisque sui multiplicationem ac longaevitatem aliunde quaerere vel sperare "quam ab ipso, et propter hoc dixit : Ut longo vivas tempore.

Praeterea, alia ratio est, quia "observatores auguriorum faustam et fortunatam reputabant inventionem nidorum cum matre et filiis et ovis. Et ideo dogmatizabant non esse offendendam matrem neque filios nec separandos esse ab invicem, sed nidum cum omnibus in eo sic inventis servari praecipiebant tamquam causam bonae fortunae quamdam. Unde et quamdiu servabant nidum hujusmodi cum omnibus in eo inventis sic illaesum, tamdiu eis bene esse et vivere: si vero dissiparent aut aliquid de inventis laederent, dissipari domos: et quod matri vel filiis vel ovis mali facerent, hoc " se vel " filios eorum esse passuros pro certo scirent".

VI. Postea vero respondendum est ad ea quae obiecta sunt circa caerimonias cavendarum immunditiarum. Erant autem immunditiae multiplices cavendae, quarum quaedam erat immunditia vulgaris, ut in egestione. Quaedam vero erat immunditia 1. legalis, et haec variabatur multipliciter: nam quaedam erat immunditia, quae inerat personis a causa intrinseca quaedam vero contrahebatur a causa extrinseca. Item, immunditia ab intrinseca causa inerat vel ex vitio naturae intendentis salutem speciei sive universalis aut ex vitio naturae intendentis salutem singularis. Ex vitio naturae intendentis salutem speciei sive universalis erant immunditiae accidentes circa opus generativae, ut immunditia seminiflui vel pollutionis nocturnae et immunditia mulieris menstruatae et patientis fluxum sanguinis et immunditia parientis . Circa actum generativae virtutis '' viris accidit immunditia pollutionis naturalis et innaturalis: naturalis in pollutione nocturna, innaturalis in seminifluis. Simili modo in mulieribus immunditia pollutionis naturalis accidit ante consummationem partus in menstruis, innaturalis in patientibus fluxum sanguinis, de quibus omnibus Levit. 15,2-32. Item, immunditia circa consummationem actus generativae in partu accidit in pollutione sanguinis mulieris parientis, Levit. 12,2-5. Et haec est ratio distinctionis immunditiarum ex vitio naturae intendentis conservationem speciei.

Immunditia vero, quae est ex vitio naturae intendentis salutem singularis, est ex vitio leprae, quae distinguitur secundum Legem triplex , quia aut est in corpore, Levit. 13, 2-46, aut in veste, Levit, eodem, 47-59 aut in domo seu habitatione, Levit 14,33-47.

Item, immunditia contracta ex causa extrinseca duobus modis est. Aut enim contrahitur mediante gustu aut mediante tactu: isti enim duo sensus sentiunt per applicationem ad sua obiecta.

Item, immunditia circa tactum extendebatur ad animata et inanimata . Ad inanimata, ut ad vasa et aquas, quae contingebant aliquod de reptilibus immundis, Levit 11,29-33: vel ad lectum sive vestimentum in quo seminifluus iaceret, Levit 15,4. Ad animatum vero, ut ad hominem, multipliciter Nam aut contrahebatur ex tactu rei sacrae et mundae aut ex tactu rei execrandae sive immundae. Ex tactu rei sacrae ut in contingente cineres vitulae rufae, Num. 19,10. Ex tactu rei execrandae, ut ex tactu illorum quae secundum Legem reputabantur immunda. Et hoc differenter: mortui vel viventis: viventis rationalis, ut ex contactu seminiflui et aliorum, Levit. 15,2-15; vel irrationalis, ut ex contactu 1. animalis quod habet ungulam, sed non dividit eam nec ruminat, et similiter aliorum immundorum, Levit. 11,3-27. Item, ex contactu ''mortui, dupliciter: vel ex contactu cadaveris hominis, Num. 19,11-14, vel ex contactu morticini immundi animalis, Levit. 11,28.

Item, immunditia circa gustum variabatur. Nam quaedam erat circa gressibilia, quaedam circa aquatilia, quaedam circa natatilia, quaedam circa reptilia, Levit. 11, 4-30, prout obiciebatur .

Iis ita distinctis propter faciliorem intelligentiam respondendum per ordinem ad obiecta .

1. Ad illud ergo quod obiciebatur de immunditia vulgari, ut de egestione operienda, Deuter. 23,12, dicendum quod huius praecepti ratio fuit honor Dei et provocatio gentium ad latriam Conditoris, " ut videntes" gentes " populum Israel munditiae sectatorem et omnem immunditiam declinare, provocarentur ad consuetudines et ritus ipsorum ". Praeterea, ut intuitu Dei tantus " honor servaretur castris eorum, ut ex hoc in ipsis castris", quae Deus speciali providentia custodiebat, "aliquid turpe facere non auderent"; unde " Deuter, dicitur 23,14: Dominus Deus tuus ambulat in medio castrorum ".

3-4. Ad illud vero quod obicitur de immunditia leprae, dicendum quod ratio fuit provocatio ad latriam Conditoris. Cum enim lepra morbus contagiosus sit et infectivus, cohabitatio leprosi inter alios corrumperet multos et'' consimili aegritudine inficeret, ex quo sequeretur quod horribilis esset societas et cohabitatio populi Israel ceteris gentibus. Per oppositum ergo separatio leprosorum a societate Israelis provocativa erat aliarum gentium ad cohabitationem cum eisdem propter salubritatem et sanitatem , et ita per consequens ad imitationem ritus et consuetudinis in cultu Conditoris.

Ad illud vero quod obicitur de lepra in veste vel pelle et de lepra in domo, quod ridiculosum videtur, dicendum quod causa huius immunditiae declinandae fuit cautela idololatriae declinandae. Sicut enim accidit " morbus corrosivus capillorum et pilorum in corpore humano, consumens et putrefaciens eos paulatim, quemadmodum lepra putrefacit carnem " et consumit, simili modo accidit passio "in veste et pelle ", quae dicta est lepra, et " est passio corrosiva pilorum et substantiae pellis". Similis passio "invenitur in lapidibus ", qui in se ipsis " ex abundantia siccitatis " consumuntur ; unde dicuntur lapides cancerosi, et per consequens in ipsis parietibus domorum, quemadmodum nos " videmus" consumptionem "fieri in ipsis lignis ". Dicunt igitur quod pro huiusmodi " passionibus colebantur dii Paenates et Lares, ut vel", secundum eorum falsam credulitatem, tales passiones "tollerent" a domibus et vestimentis "vel ne eas inferrent". Inde est quod " voluit Deus ut ad sacerdotes pro iis passionibus " recurrerent, " et novo ritu voluit istas passiones " mundari, "ut a ritibus superstitionis idololatriae longe fierent". Inde est quod "aquam expiationis per sacerdotes in emundatione voluit adhiberi, per quam huiusmodi daemonia exterminarentur". 2. A d illud vero quod obicitur de immunditiis puerperae et mulieris fluxum sanguinis patientis, dicunt quod ratio fuit ut horrerent sanguinem filii Israel. In detestationem enim idololatriae, in cuius ritu humanus sanguis daemoniis multipliciter offerebatur, voluit Dominus eis horrorem humani sanguinis ingerere. In ritu enim idololatriae humanus sanguis effundebatur, sicut habetur III Reg. 18,28, de prophetis et sacerdotibus ''

Baal: Incidebant se iuxta ritum suum cultris et lanceolis, donec perfunderentur sanguine .

6. A d illud vero quod obicitur de immunditia menstruatae, dicunt quod hoc fuit in detestationem idololatriae. Solebant enim " menstruatae mulieres audacius se Lunae caerimoniis" immiscere, quia "fluxus menstruorum Lunae cursui deputatur "; ideo reputabant se menstruatae tempore menstruorum " eo ipso sacris Lunae digniores, quia in ipsis Luna eo tempore manifestius operaretur. Multa autem aviditate " et studio a mulieribus idololatris Luna colebatur, " sicut legitur Ierem. 7,18: Mulieres conspergunt adipem, ut faciant placentas reginae caeli ". Propter hanc ergo causam menstruatas "lex Dei iudicavit immundas ".

Alia "causa fuit ipse menstruus sanguis, de quo malefici multa horrifica faciebant".

Tertia vero causa fuit " honor et reverentia tabernaculi, in quo posset mulieribus fluxus contingere, si ad illud eo tempore admitterentur ".

5. Ad illud vero quod obicitur de immunditia seminiflui, dicendum quod seminifluus iudicabatur immundus "propter abominationem idololatriae Veneris, in qua semen ipsum humanae generationis sacrificiis miscebatur". Simili modo patiens pollutionem nocturnam iudicatus est immundus, ut horrorem induceret Lex fluxus " humani seminis alibi quam in opere generationis, et hoc propter execrationes idololatriae et sodomiticas abominationes, quas omnino voluit abolere".

7-8. Ad illud vero quod obicitur de immunditia vasis et aquarum ex contactu reptilium seu animalium immundorum, Levit. 11,32-33, et simili modo de vase, quod non habebat operculum, Num. 19,15, dicendum quod ratio fuit declinatio idololatriae. Credebant enim idololatrae, si "mures aut mustelae atque lacertae"et huiusmodi, quae idolis immolabant, in vasis vel in aquis caderent, quod essent gratiosiora diis et ad immolandum convenientiora sicut electa ab ipsis, et ideo vasa volebant carere operculis. " Adhuc " tamen apud aliquos stultos "remanent reliquiae idololatriae istius ", qui "credunt quaedam nocturna numina frequentare domos, et vasa, quae discooperta invenerint, postquam inde comederint et biberint, denuo repleri ; si vero operta invenerint ea vel clausa, inde offendi, et ex hoc domui periculum imminere ".

9. Ad illud vero quod obicitur de immunditia ex contactu mortui, dicendum quod ratio fuit elongatio " ab operibus maleficis et necromanticis ", quae in cadavere mortuorum exercentur, et ideo " qui tangeret mortuum , secundum Legem iudicatur immundus, Num. 19, 11". Inde est quod "sacerdotes summi prohibiti sunt ingredi ad mortuos, praeterquam ad " propinquos, Levit. 21, 1-4; ad propinquos "autem ingredi permissi sunt, ne inhumana videretur Lex".

10. Ad illud vero quod obicitur de immunditia ex contactu cinerum vitulae, ex quibus positis in aquis expiationis aliae immunditiae purgabantur, quod videtur inconveniens, si ex re purificante immunditia contrahatur. Praeterea, videtur sequi " circulatio ridiculosa ", quia si quicumque alium aspergit aqua expiationis immundus efficitur, Num. 19, 21, oportet igitur ad hoc quod mundetur, ut aspergatur ab alio. Aut ergo ab eodem quem aspersit aut ab alio. Si ab eodem, iterum ille immundus efficitur: si ab alio, ille alius "indiget alio aspersore, et ita erit circulatio ridiculosa aut ibit in infinitum " protensio immunditiae. Ad hoc dixerunt quidam quod in hoc " voluit Deus reverentiam et honorem exhiberi sanctificatis ab ipso, et propter hoc unumquemque, qui tangeret aliquid de sacris, indignum se reputare ex huiusmodi attactu, et timere ne " indigne "tetigisset, et propter hoc peccato irreverentiae se reputare pollutum". Intelligitur ergo ista immunditia de immunditia reputationis. Alii vero dicunt quod, cum sacrificium vitulae rufae fieret in memoriam idololatriae adorationis vituli, quam commiserunt filii Israel, Exod. 32, usque " adeo voluit populum suum peccatum "idololatriae "abhorrere, ut non solum hostia, quae pro illo offerebatur et illud significabat, immunda reputaretur et polluens contingentes , sed etiam ipsae reliquiae, ut cineres et quidquid haberet aliquid ipsorum admixtum, ut aqua lustrationis ". Non tamen huiusmodi immunditia per ipsas aquas lustrationis necesse habebat purgari, sed per ablutionem vestimentorum et abstinentiam ab ingressu tabernaculi, sicut ibi dicitur . Et ideo non accidit inconveniens quod obiciebatur.

11. Ad illa vero quae obiciuntur de preceptis caerimonialibus circa immunditias contractas ex gustu, generali responsione dicendum quod ratio fuit elongatio ab idololatria. Illa enim animalia, quae praecipue Lex iudicavit immunda, idololatrae assumpserat vel in ritus sacrificiorum vel in venerationem . Patet enim quod ex gressibilibus et volatilibus et aquatilibus idolorum imagines figurabant: unde, Exod. 20,4, propter hoc dicitur: Non facies omnem similitudinem quae in caelo est desuper, ut volatilium, nec eorum quae in terra deorsum, ut gressibilium, nec eorum quae sunt in aquis, ut natatilium. Item, patet ex Isai. 2,20 quod simili modo faciebant idola reptilium: unde Isai. 2,20: Proiciet homo idola quae fecerat, ut adoraret talpas et vespertiliones; et Ezech. 8,10: Ingressus vidi, et ecce omnis similitudo reptilium et animalium abominatio et universa idola ibi depicta. Inde est quod Lex omnia huiusmodi iudicavit immunda. - Vel quia in talibus idolis sacrificabant: unde porcus, qui non ruminat, sed findit ungulam, iudicatur immundus, quia " adhuc pagani porcos immolabant et foedera sua sacrificio porcorum firmabant non aliter ratum existimantes, nisi ipsi, qui paciscuntur aut foederantur, per intermedium porcum huius sacrificii transierint ". Simili modo " camelum 1. ", qui ruminat, sed non findit ungulam , " sacrificant idololatrae et malefici", sicut legitur "in libro De annulis septem planetarum ". Ita etiam de aliis intelligendum est. "Sicut enim nunc ex necessitate statuendum esset in regionibus, ubi cattus dicitur adorari, ne ibi inveniretur, et apud quem inveniretur, graviter puniretur"; eadem ratione " et in regionibus, in quibus buffo dicitur adorari, si quis buffonem inveniens non statim occideret , gravi animadversione" plectendus esset, ita et praedicta animalia, quae usurpaverat sibi idololatria, voluit esse abominabilia Deus suo populo, ut non ea comederent nec contingerent. Dicunt autem quod concessionis cuiusdam generis " locustarum ad esum " filiis Israel, Levit. 11,22, ratio est " memoria auxilii divini, quod eis impensum est ad puniendum Aegyptios caelitus per locustas", Exod. 10,12-15.

VII. Respondendum est postea ad ea quae obiciuntur circa caerimonias purificationis immunditiarum .

1. Ad illud ergo quod obicitur de sacrificio vitulae rufae, quod erat ad expiationem generalem, dicunt quod istud sacrificium preceptum est " offerri pro peccato adorationis vituli, in quo Aaron populo communicavit . Propter hoc praeceptum est ut rufa esset, colorem habens vituli adorati, ut ipsi Aaron et toti populo per substantiam et colorem rememorationem peccati illius, pro quo offerenda erat, faceret et pudorem eiusdem peccati ingereret ". Vacca autem in sexu femineo, non vitulus, offerebatur, quia ipse " Dominus " Synagogam " vaccam sive vitulam appellare consuevit"; unde "Osee 5 :Sicut vacca lasciviens declinavit Israel: et iterum " in eodem 10, 11: " Ephraim vitula docta diligere trituram. Ratio autem vocationis quia ad litteram, iuxta morem Aegypti, vaccae idolum forsitan coluerunt: unde " Osee 10 ,5: Vaccas Bethaven coluerunt ". Vaccae igitur vocantur "irrisorie, iuxta illud Psalmi : Similes illis fiant qui faciunt ea et omnes qui confidunt in eis ".

2. Ad illud ergo quod quaeritur quare praecipiebatur ut extra castra comburatur, ratio est ut, cum illa vacca offerretur generaliter pro peccato idololatriae, significaretur peccatum idololatriae maxime abominandum et detestandum et eliminandum a castris Israel. Quod vero praeceptum est de sanguine eius septem vicibus tabernaculi fores aspergi, ratio est ut significaretur per hoc sacrificium emundatio "ab universitate peccatorum, quae universitas in septenario intelligitur vel quae tota in septenario dierum committitur . Fiebat autem hujusmodi aspersio contra ritum idololatriae, quae sanguinem immolatitium totum apponebat daemonibus ad bibendum vel edendum et offerentibus ".

3. Ad illud vero quod praecipitur in crematione vaccae poni lignum cedrinum hyssopus et coccus, respondetur quod propter hoc ut in iis " virtus " significativa " sacrificii ostenderetur. Per lignum enim cedrinum, quod putredinem non recipit, sed a se eam perpetuo repellit et odorem habet suavitatis ; per hyssopum, quae pectus purgat et bonum odorem spargit: Per coccum bis tinctum, qui colorem suum indelebilem servat", ostenditur " quod sacrificium illud cum sequela sua conservativum erat filiorum Israel a putredine peccatorum et foetore atque decoloratione" ex fide et devotione offerentium, non virtute ipsius sacrificii: et ideo legitur, " Num. 19,9, de" cineribus " sacrificii, ut sint multitudini filiorum Israel in custodiam. Secundum Josephum vero in cocco semper intelligitur ignis: ergo iuxta ipsum in cineribus quatuor elementa quodam modo significata sunt : in cedro terra, quia ex terra crescit et valde " terrestris substantiae est ac solidae; in hyssopo aqua, quia ex pluvia sola gigni et nutriri videtur hyssopus: in odore amborum aer, maxime secundum eos qui odorem nonnisi vaporem esse " dicunt sive " credunt. Comburuntur autem ista quatuor in rememorationem quod Deus in igne apparuit Moysi primum et quod in igne data est Lex ". Quasi " ergo de quatuor elementis sacrificium istud offerebant Deo altissimo, tamquam auctori elementorum, vel propter hoc ut quidquid immunditiae ex quocumque quatuor elementorum contractum esset, per hoc sacrificium expiari intelligeretur".

4. Ad illud vero quod postea obicitur de caerimoniis purgandae immunditiae specialis, scilicet leprae, dicendum. Et primo ad illud quare in emundatione "leprosi adhiberentur lignum cedrinum, hyssopus et coccus " sive vermiculus " et passer unus vivus, ut ex eis fiat aspersorium ", Levit. 14,6, hoc modo, " ut filo coccineo ligarentur passer et hyssopus et alligarentur ligno cedrino, ita ut lignum cedrinum esset quasi manubrium aspersorii, hyssopus et passer essent id quod deaspersorio fingendum erat in sanguine alterius passeris immolati [et] in aquis vivis". Notandum igitur quod, cum sint quatuor corruptiones, quas lepra inducit

"prima est putredinis, secunda foetoris tertia " insensibilitatis, quarta "deplorationis" - lignum cedrinum ponitur, quod est odoriferum, ad significandum abolitum foetorem: hyssopus, quae purgat pectus a putredine, ponebatur ad significandum purgatam putredinem ; passer vero vivus, qui etiam postmcmodum avolare permittebatur, significat sanatam insensibilitatem et restitutam mobilitatis et sensibilitatis vivacitatem: vermiculus vero addebatur ad significandum restitutum colorem redivivum, et hoc per beneficium Creatoris. " Quod vero passer alligatus aspersorio vivus avolare in agrum dimittebatur", cum " passer sit de avibus gregatim volantibus, significabat leprosum, a castris " separatum " et extra castra aliquanto tempore detentum, post aspersionem talem et emundationem ad castra reverti et " in societatem sanorum atque mundorum " admitti ".

5. Ad i 11 ud vero quod quaeritur quare " de sanguine et oleo praeceptum est ut extremum auriculae pollicesque manus dextrae et pedis dextri mundandi tingerentur", assignatur ratio "iuxta litteram, quia " in iis partibus "primum lepra dignoscitur et sentitur", videlicet in extremo auriculae dextrae et "in pollicibus illis ", scilicet "in eorum insensibilitate, sicut dicitur ". Propterea "praeceptum est taliter fieri in emundatione, ut idem " cognosceretur " esse ordo purgationis qui erat infectionis ".

Nota etiam " quod tres liquores huic ritui adhibebantur, videlicet sanguis, oleum, aqua viva ". Et hoc propter tria quae concomitantur lepram: infectio sanguinis, vehementia morbi, spurcitia sive immunditia carnis. Contra corruptionem sanguinis abolendam ponebatur sanguis: ad sanitatem morbi oleum: ad emundationem spurcitiae aqua viva. Dicunt autem quod per ista non solum mundabatur leprosus ab immunditia irregularitatis, immo etiam aliquando ab ipsa corruptione aegritudinis per miraculum Creatoris.

VIII. Consequenter respondendum est ad obiecta circa caerimonias sacrificiorum . Et primo ad ea quae obiciuntur circa caerimonias sacrificiorum in generali.

1. Ad illud ergo quod primo obicit quare in quadrupedibus electa sunt bos, ovis et capra in utroque sexu, assignatur multiplex ratio, quia "ista sunt quae totum, quod vivunt et sunt, necessitati " hominis tribuunt, " hoc est victui et vestitui. Si igitur " recte " humana necessitas respiciatur, sola ista de animalibus necessaria sunt hominibus" in victum et vestitum, "cetera vero superflua sunt quantum ad necessitatem vitae", ut porcus, canis et equus. " Eo ergo ipso quod " noluit alia " sibi offerri in sacrificiis, abstulit eis occasionem quaerendi non necessaria, dum eis non voluit honorari. Amplius ", quia " de quadrupedibus ista mundissima sunt, quia et mundissimis vivunt pastibus et eorum immunditiae etiam mundae sunt". Praeterea, " inter omnia quadrupedia ista mansuetissima sunt et minori rebellione sustinent mortem, et ideo minori periculo " immolantium. Insuper, quia istis animalibus maxime utebantur, et in iis erat largior beneficentia Conditoris erga eos. Conveniebat igitur de iis animalibus Conditori regratiationem et honorificentiam pro beneficentia exhibere.

2. Ad illud vero quod quaeritur quare de avibus elegit turturem et columbam , quae etiam praecepit Abrahae ut sibi offerret in sacrificium, Gen. 15,9, dicendum quod haec praecipue electa sunt ad sacrificium, quia inter omnes aves ista " munda et mansueta et utilia usibus humanis sunt, et etiam castitas quasi coniugalis in columbis , quasi vidualis in turturibus invenitur ". Unde per hoc expresse dabatur intelligi quod," si hujusmodi requirit in " avibus sibi offerendis, "quanto fortius in hominibus " sibi offerentibus. De hoc vero quod passer additur in emundatione leprosi, praeter rationem, quae supra dicta est , posset specialis ratio assignari, quia dicitur passer, secundum modum suum, morbum consimilem aliquando pati. Ratio autem generalis quare alia animalia ab istis noluit Deus sibi offerri est, " quia omnia alia genera animalium aut idololatrae sacrificiis suis execrabilia fecerant, aut augures vanitate observationum suarum profanaverant aut magi veneficiis et maleficiis suis abominabilia reddiderant".

3. Ad illud vero quod quaeritur propter quid ista praecepit interfici et cremari Deus, respondetur quod " crematio et consumptio sacrificiorum mortem et consumptionem " designabat peccatorum, ut ille, " qui animalia immolabat et cremabat facto et etiam verbo, sicut creditur'' , dicebat:'Sicut moriuntur et consumuntur ista animalia, sic moriantur et consumantur peccata, pro quibus illa offero' ". Praeterea, " intentio offerentium erat vel esse debebat", ut sic protestaretur: ''

"'Mortis " et cremationis, " quam patiuntur haec animalia ", iudicium ostendit quod merui supplicium per peccatum meum, veniam autem peto a Deo per hoc sacrificium .

4. A d illud vero quod quaeritur 'quare in sacrificio praecipiebatur offerri sal, non mei vel fermentum ' Levit. 2,13, responsio est, quia mel "in idolorum sacrificiis " ponebatur, et fermentum similiter, sal vero non ,

5. Ad illud vero quod quaeritur quare "sanguinem fundi iussit et comedi prohibuit", dicendum quod "causa fuit consuetudo idololatriae ", quae "non solum sanguinem animalium, sed etiam sanguinem filiorum et filiarum suarum immolabant daemoniis ", secundum quod dicitur "in Psalmo : Effuderunt sanguinem innocentem, sanguinem filiorum et filiarum suarum " etc. Insuper et"opinabantur idololatrae ex hoc se placere diis suis quod circa sanguinem immolatitium de sacrificiis comedebant, putantes eadem hora deos suos ad bibendum sanguinem convenire ". Dicunt autem quod " haec est causa potissima quare prohibiti sunt comedere animal captum a bestia vel suffocatum, videlicet propter sanguinis admixtionem: tamen suffocatio modus quidam erat immolandi daemoniis, et ideo 1. prohibuit comedi suffocatum ".

6. Ad aliud vero quod quaeritur propter quid " adipem sacrificiorum sibi" soli de sacrificiis "Deus retinuit ", triplex causa assignatur. Prima, "quia idololatrae contrarium faciebant, Deuter. 32,38: De quorum victimis comedebant adipes ". Secunda, " ut in Dei sacrificiis gulae detraheretur et in" offerentibus "sobrietas servaretur. Tertia", honorificentia Dei, qui in oblatione potiorum et pinguium debuit honorari. " Minueretur autem" eius "honor in sacrificiis, si pars ei deterior offerretur".

Si autem quaeratur quare "pectusculum et armum dextrum in partem voluit cedere sacerdotum ", assignatur ratio litteralis, videlicet"elongatio ab idololatria ", et specialiter "ab ea parte quae adhuc Spatulomantia nuncupatur, quam maxime in spatulis animalium immolatitiorum exercebant".

7. Ad aliud vero quod quaeritur de modo immolandi et occidendi, respondetur, iuxta litteram, " nullam aliam fuisse causam quam elongationem ab idololatria, quia alios modos habebant idololatrae occidendi animalia" immolanda.

8. Ad illud vero quod quaeritur quare in animalibus sacrificandis "praecepit ut absque macula essent", respondetur quod ratio huius fuit honor Dei, qui debet de praecipuis honorari, secundum quod dicitur, "Malach. 1 ",8: Si offeratis caecum, claudum vel languidum, nonne malum est? " Offer illud duci tuo ", si placuerit ei, quasi dicat: non placebit ei .

Postea respondendum est ad illud quod obicitur de sacrificiis in speciali.

9. Et primo ad illud quod obicitur de sacrificio solemni hircorum et vituli in festo Propitiationis, de quo Levit. 16, 5-28. Notandum igitur quod illud erat generale sacrificium ad expiationem omnium peccatorum totius populi semel in anno. Ad hanc autem expiationem assumebantur hirci duo. Et convenienter assumebatur " hircus, quia foetidus est in se et de pilis eius fiunt vestimenta pungentia, ut facile" ex hoc intelligeretur foetor et immunditia et aculei peccatorum. Horum autem hircorum alter cremabatur, alter in desertum mittebatur, ut insinuaretur duo modi abolitionis peccatorum. Unus est declinando seu fugando per cautelam, et hic significabatur in hirco qui emittebatur in desertum: unde dictus est emissarius. Alius modus est consumptio peccatorum per poenitentiam, et hic significabatur per sacrificium alterius hirci, qui cremabatur in holocaustum.

10. Ad illud ergo quod quaeritur de hirco emissario, quo modo "portare peccata dicebatur", dicendum quod "signum pro veritate", hoc est signato, accipitur, "quemadmodum aliquis dicitur scribi, cum eius nomen scribitur "; et, sicut supra dictum est , quod "hostiae signa et figurae erant peccatorum ita electio sive fugatio hostiae"in hirco emissario "fugationem et declinationem significabat peccatorum ", quemadmodum mors et crematio alterius hirci exprimebat consumptionem peccatorum.

Si autem quaeratur quid erat quod sacerdos imprecabatur capiti hirci populi peccata et quae esset oratio quae super eum fundebatur, respondetur quia , sicut dicitur Levit. 16, 21, sacerdos confitebatur omnes iniquitates filiorum Israel,

posita utraque manu super caput hirci emittendi et imprecans capiti eius. Quod duobus modis intelligitur. Uno modo, quia"dicebat sic sacerdos ad hircum 'Super caput tuum sint omnia peccata ista', sive: Capiti tuo imputet ea Deus, et non filiis Israel ". Alio modo, quia " scripturam omnium peccatorum, id est omnia peccata in universo continentem, imponebat vel ligabat super caput eius et tunc emittebat eum per hominem paratum ad hoc, et sicut disparebat, vel devoratus a bestiis vel factus silvestris hircus ille, ita disparere et disperire credebant peccata sua per hujusmodi ritum".

Ad illud vero quod quaeritur de oratione, respondetur quod " oratio, quae fundebatur super hircum huiusmodi fuisse videtur:'Sicut tu eiceris et longe " efficeris " a populo isto, ita fiat de peccato eorum' ; vel: Sicut tu liber et sanus et immunis a morte et a laesione evadis et emitteris, ita liber et immunis fiat populus iste a peccatis . Eodem modo super vitulum: ' Sicut tu cremaris et consumeris, ita consumantur peccata populi istius ".

11. Ad illud vero quod quaeritur quare emittebatur in desertum, respondendum " quia deserta omnia volebat Deus esse immunda et abominabilia reddere per hircum emissarium, tum quia malefici et idololatrae deserta propter hoc maxime frequentabant ut audirent ibi responsa daemonum eisque ibidem immolarent, sicut et adhuc multi faciunt

unde quidam Magus, in libro suo De magicis , dicit se transisse causa philosophandi ad loca destituta omni habitatore habitasseque ibi cum inhabitantibus lucem sex lustris annorum et ab eisdem didicisse quae in eodem libro conscripsit"

tum forsitan propter hoc quia in specie hircorum seu caprarum in desertis daemones apparebant, sicut legitur in vita B. Antonii abbatis ; unde "propter faunos et satyros, qui ibi in specie hircorum frequenter hominibus illudebant et adhuc illudere non cessant, voluit ibi 1. insinuare Deus in hirco emissario, ut quemadmodum hircus emissarius absque custode relinquebatur in deserto, expositus bestiis deserti ad devorandum, propter peccata, quae in figura portabat, sic populus ", oneratus'' "peccatis a Deo custode ac defensore suo derelictus, bestiis malorum regnorum seu principum inimicarum nationum quasi quibusdam bestiis diripiendas ac dilacerandus esset".

Ad illud vero quod posset obici, quare qui tangerent huiusmodi hostias, decernantur esse immundi, respondetur, ut in hoc doceret eos Deus patenter quam "longe eos vellet esse a peccatis, qui hostias, quae figurae peccatorum erant, tangere" immundum esse iudicabat. ''

12. Ad illud vero quod obicitur quare Aaron pro se et pro domo sua vitulum iubetur offerre', dicendum quod, "iuxta litteram, volebat eum Deus esse sine metu de peccato vituli conflatilis, quem ipse filiis Israel conf laverat". Praeterea, "potuit esse in sugillationem idololatriae, qua in Aegypto bos colebatur "; unde occisionem bovis et immolationem sibi pestiferum suspicabantur Aegyptii. "Decuit autem doctorem Legis et divini cultus sacerdotem exemplo suo superstitionem huiusmodi eliminare".

Si autem quaeratur quare " extra castra cum fimo et pellibus comburerentur hircus et vitulus ", respondetur , iuxta litteram, quod hoc iussum est fieri "in horrorem et abominationem peccatorum ". Praeterea, "factum est contra idololatriam, qua colebatur ignis, in qua propter honorem ignis cremari sacrificia non sinebantur extra castra, ne deum suum, id est ignem, a castris suis eicere viderentur. Amplius, factum est propter honorem tabernaculi, ne pelles et fimus talis sacrificii altaris honorem et reverentiam annuerent".

13. Ad aliud vero quod postea quaeritur " de sacrificio zelotypiae ", notandum quod " voluit Deus tali sacrificio revelari occulta adulteria mulierum, ut et adulterari metuerent et ne mariti suspectas uxores occiderent", et " notum erat accidere '' miraculum de inflatione ventris et putrefactione femoris corruptae mulieris".

Ad illud quod quaeritur quare farinae hordeaceae secundum ritum aliarum oblationum non adiungeretur thus vel oleum , respondetur, iuxta litteram, quod hoc fiebat"ut viris esset rubori huiusmodi sacrificium, tum propter hoc quia Deo non offerri ex devotione ostendebatur per hoc ipsum quod nec oleum nec thus habebat:.tum quia vile erat in se et omnium sacrificiorum pauperrimum". Praeterea, " noluit Deus sacerdotibus in parte ista dare occasionem cupiditatis, et hoc ne invitarent homines ad huiusmodi sacrificium offerendum, quod non tam honorificentia Dei exigebat quam virorum malitia extorquebat". ''

14. Ad aliud vero quod quaeriturde sacrificio " similae conspersae oleo" et panum, Levit. 2, l-10, respondetur quod huiusmodi sacrificii ad litteram "causa fuisse videtur ut fieret filiis Israel rememoratio mannae, quam pluerat illis Deus in deserto, et" quo modo " manna paverat eos quadraginta annis ; habebat autem saporem quasi panis oleacei , sicut legitur Num. 11,8".

IX. Respondendum est consequenter ad obiecta circa caerimonias tabernaculi et altaris.

Et primo ad illud quod obicitur de altari, notandum quod, sicut quidam convenienter dixerunt, "altare est divini honoris titulus et memoriale ", adorantium "propitiatorium, oblationum sanctificatorium, spiritualis communionis et refectionis mensa", in quibus "quatuor altaris officia" ostenduntur."Primum est" honor Dei et memoria, secundum "quod scriptum est, Gen. 28,18 ", quod "Iacob erexit lapidem in titulum. Secundum est, ut in eo propitietur Deus ad ipsum fugientibus et in eo adorantibus ", secundum quod ostenditur Levit. 3, et 4. " Tertium est" sanctificatio munerum et offerentium "in eo "; unde ipsa munera dicebantur sanctificata et consecrata, Levit. 22,2. " Quartum est spiritualis refectio et communio, propter " quod " aedificatum est" altare ; unde dicitur I Cor. 9,13: Qui altari deserviunt, cum altari participantur: et ad Hebr. 13, 10: Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo corporis deserviunt. Ratio autem distinctionis horum quatuor officiorum altaris est impetratio a Deo perfectae ordinationis per ministerium altaris, ad Deum, ad se ipsum, ad proximum: ad Deum sig. per honorificentiam et memoriam: ad se ipsum per propitiationem et remissionem peccatorum , et per sanctificationem in dispositione ad bonum: ad proximum per communionem religionis in participatione sacrificii secundum divinum cultum. 1. Ad illud vero quod obicitur quare praecipitur, Exod. 20,24, "fieri altare de terra ", respondetur quod propter eliminationem consuetudinis idololatriae " Idololatrae namque altaria magnificae structurae aedificabant idolis, ut ex hoc magis reverendam idololatriam facerent ". Eadem de causa prohibuit altare "ex sectis lapidibus aedificare, et ne refricaret eis memoriam idololatriae . Adeo enim voluit memoriam idolorum aboleri a cordibus eorum, ut nec aurum nec argentum idolorum permitteret eos habere in aliquem usum, sicut legitur Deuter. 7,25". Unde nota quod propter eamdem causam prohibuit " nemus plantari" iuxta altare, "Deuter. 16 , 21. Consuetudo enim erat idololatrarum sub arboribus idololatriam exercere, ut ipsa Iocorum amoenitas eos ad idololatriam provocaret. In ipsis etiam arboribus sculpebantur vel pingebantur imagines daemonum ad idololatriam exercendam ".

2. Ad illud vero quod "prohibuit gradus fieri ad altare ", eadem ratio assignatur, "quia scilicet gradus habebant altaria idolorum, in quibus singuli singulas stationes et genuflexiones faciebant".

3. Ad illud vero quod quaerebatur'' de hoc quod additur ne videatur turpitudo tua', dicunt quod "temporibus illis nota erat" haec turpitudo " in servitio idoli, quod vocabatur Pavor, cui pudendis discoopertis sacrificabatur. Et secundum hoc dicunt quod unum mandatum est per se ne videatur turpitudo tua' ". Qua etiam ratione videtur ita arctissime praeceptum, Exod. 28, 42-43, quod sacerdotes habeant feminalia linea, quibus operiant carnem turpitudinis suae quando appropinquant ad altare ut ministrent, ne iniquitatis rei moriantur.''

4. Ad illud vero quod quaeritur de positione altaris holocaustorum sub divo, respondetur quod hoc fuit propter dissimilitudinem'' cultus Dei ad idololatriam, " quia altaria idolorum intra templa ipsorum erant ". In constitutione duplicis altaris, holocausti et altaris thymiamatis

quorum unum erat extra tabernaculum, super quod offerebatur sacrificium carnium, scilicet holocaustorum; aliud vero erat ''intra tabernaculum, super quod offerebatur incensum et thymiama

exprimebatur duplex sacrificium Deo offerendum : visibile exterius in maceratione carnis, invisibile interius in contritione seu devotione cordis. Praeterea, ostendebatur non sufficere sacrificium pecorum, quod offerebatur super altare holocaustorum, sed necessaria erat fides et devotio caritatis et orationis ad Deum, quae designatur per incensum, in Psalmo : Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, Domine.

X. Deinde respondendum est ad obiecta circa caeremonias tabernaculi .

1. Et primo ad illud quod quaeritur de positione frontis tabernaculi ad Occidentem. Ad quod dicendum est quod ratio positionis fuit ad declinandam idololatriam solis. " Adoratores enim solis ipsum solem ad Orientem incurvati adorabant ", secundum quod "legitur, Ezech. 8,16 ", quod inter vestibulum et altare erant viginti quinque viri, dorsa habentes ad templum et facies ad Orientem, et adorabant ad ortum solis. "Voluit ergo Deus adoratores suos dorsum vertere ad ortum solis, ut culturam solis abominabilem redderet ".

2. Ad illud vero quod quaeritur postea quae fuerit ratio operimentorum quatuor tabernaculi, cortinarum scilicet, sagorum, pellium rubricatarum , pellium hyacinthinarum, respondetur , secundum Iosephum , quod cortinae, quae coloribus diversis mira varietate erant intextae, exprimebant caelum sidereum ; saga super cortinas, aquas quae sunt super firmamentum ; pelles rubricatae super saga, caelum empyreum, in quo sunt angeli: pelles hyacinthinae caelum supremum, ubi Deus super omnia.

3. Ad a I i u d vero quod quaeritur quae erat ratio distinctionis tabernaculi in duas partes per velum quatuor colorum in Sancta et Sancta Sanctorum, respondetur, " secundum Iosephum , quod tabernaculum figuram totius mundi gerebat, et propter hoc adorantes in eo se Deum et Dominum mundi eo ipso adorare profitebantur "; unde quasi "tabernaculum Dei totus mundus dicitur"; propter quod dicitur in Psalmo : "In circuitu eius tabernaculum eius ". Partes tabernaculi duos mundos sive duas partes exprimebant universi, " videlicet mundum spiritualem " sive saeculum altius , " et mundum sensibilem " sive saeculum inferius. " Oraculum " autem sive Sanctum Sanctorum, "quod abscondebatur populo, ubi erat Propitiatorium, Arca et duae imagines Cherubim, in quarum medio Dominus apparebat, significabat saeculum altius, habitationem et patriam spiritualium substantiarum" sive angelorum, quibus " Deus apparet sicut est". Pars vero alia, quae dicebatur Sancta, " significabat mundum sensibilem", qui separatur et distinguitur a mundo spirituali per velum, hoc est per ipsam naturam et varietatem quatuor elementorum, quod velut quoddam velum est ad velandum et abscondendum habitationem et patriam

angelorum, ita quod non poterit ab hominibus videri, donec ablatum fuerit istud velamen, hoc est, variatio quatuor elementorum in generatione et corruptione. "Et hoc pro parte dicit Apostolus, ad Hebr. 10 : Hoc significante Spiritu Sancto, nondum propalatam esse sanctorum viam ". Unde, secundum Iosephum , varietas quatuor colorum designabat varietatem quatuor elementorum: color coccineus praefigurabat ignem purpureus aquam, quia ex sanguine muricis , qui est piscis marinus, tingitur: hyacinthinus, qui est aerei coloris, ipsum aerem ; byssinus terram, quia byssus in terra gignitur.

4. Ad illud quod quaeritur de positione candelabri et mensa, respondetur, " iuxta litteram ", quia ideo ponebatur candelabrum et mensa in tabernaculo, " ut adorantes "in eo "lucem et nutrimentum ", quae "maxime sunt homini salubria", a Deo " per ipsum servitium se obtinere sperarent "; unde " horum se datorem ", luminis scilicet et nutrimenti, " voluit designare ", ostendendo " quod in domo eius ista abundant". Unde "Baruch 3,14: Disce ubi sit longitumitas vitae et victus , ubi sit lumen oculorum, et pax. Longitumitas vitae et victus in panibus Propositionis et renovatione ipsorum ; lumen in candelabro luminis"; pax vero potest intelligi in hoc quod adiungebatur, scilicet in altari thymiamatis, quod erat specialiter institutum propter sacrificium orationis offerendum ad impetrandam pacem et reconciliationem populi ad Deum.

Alii dicunt,iuxta Iosephum , quod candelabrum luminis, quod habebat septem brachia, figura erat septem planetarum, mensa vero escae et sustentationis. "In hoc ergo voluit insinuare Deum esse cui septem planetae serviunt, et quia ipse Deus est dator escae, non Ceres; et propter hoc nec planetis nec Cereri, sed Deo soli est serviendum". Inde etiam erat quod candelabrum septem lucernarum ponebatur"ad partem australem a sinistris adorantium et immolandum, ne, si staret ante eos, adorationes et immolationes, quae Deo fiebant, in idololatriam septem planetarum fieri viderentur".

Simili modo " mensa Propositionis ponebatur ad partem aquilonarem ". Nam "in sacris Lunae panes offerebantur, sicut" ostenditur testimonio Ieremiae 7,18, ubi dicitur quod mulieres faciebant placentas reginae caeli. Sed cum mensa panum in idolio , ubi colebatur Luna , ponebatur recte ante ipsum idolum Lunae, ideo "in tabernaculo Domini non posita est directe ante ipsum Oraculum, sed ad aquilonem". Praeterea,"unicuique panum illorum superposita est patena aurea et pugillus thuris", propter dissimilitudinem a cultu idololatriae

5. Ad illud vero quod quaerit de adiunctione altaris thymiamatis iam responsum est . Nam mensa sustentationem vitae a Deo quoad vegetabilem: candelabrum illustrationem luminis a Deo quoad sensibilem ; altare vero thymiamatis pacem a Deo quoad conscientiam animae et partem rationalem exprimebant.

6. Ad aliud vero quod quaeritur quae erat ratio collocationis Arcae et Cherubim in abdito, responsio est quia propter cautelam idololatriae factum est, ne a populo, qui pronus erat ad idololatriam, levissima occasione, si eis paterent, adorarentur. " Qui enim imaginem vituli paulo ante adoraverant, qualiter se ab" adoratione Arcae, super quam Deus dabat responsa, et "angelorum imaginibus continerent?" Propterea eis dicitur, "Deuter. 4,15: Non vidistis aliquam similitudinem in die qua locutus est vobis Dominus, ne forte decepti faciatis vobis sculptam similitudinem aut imaginem et adoretis ea ".

7. Ad aliud quod quaerit ultimo de ratione compositionis thymiamatis et olei unctionis, breviter dicendum quod, secundum litteram, ratio fuit honorificentia tabernaculi et cultus divini, ut scilicet fragrantia odoris thymiamatis attraherentur 1. ad devotionem et frequentationem tabernaculi ad adorandum Deum: unctione vero olei, qua consecrabatur tabernaculum et alia quae erant ad officium cultus, moverentur ad reverentiam cultus et sacrorum.

XI. Consequens est respondere ad quaesita circa ordinationem ministrorum.

1. Et primo ad illud quod quaerebatur quare habens maculam non poterat ad ministerium promoveri . Et ratio est honorificentia cultus Dei, ne, si minister haberet aliquam notabilem deformitatem, vilificaretur cultus Dei apud simplices. Unde et tunc plures deformitates introducebant irregularitatem, quae non modo introducerent, quia facilius ille populus recederet a cultu Dei quam populus christianus, si ministros eius contemptibiles iudicaret.

2. Ad aliud vero quod quaeritur quare in consecratione sacerdotis tingitur extremum dextrae auriculas et pollices manus dextrae et pedis , respondendum: ut monstraretur quod ex consecratione deberet sacerdos esse totaliter conversus ad Deum et quantum ad attentionem sive intentionem intellectus, quae designatur in dextra auricula, et quantum ad approbationem affectus, quae designatur in pollice pedis dextri, et quantum ad intentionem effectus, quae designatur in pollice manus dextrae.

3. Ad aliud vero quod quaeritur de ratione effusionis olei super caput Aaron consecrandi, respondendum : ad exprimendum quod ex vi consecrationis accipiebat potestatem alios consecrandi et ordinandi in sacerdotium, ut ab ipso derivaretur auctoritas, qui erat Summus Pontifex, in minores sacerdotes, sicut a capite oleum in membra defluebat .

4. Ad aliud vero quod quaeritur de oblatione trium animalium et canistri azymorum, Levit 8,2, dicendum quod vitulus pro peccato offerebatur in consecratione sacerdotis in memoriam remissionis peccati adorationis vituli, cui consensit Aaron, et in detestationem erroris. - Aries in holocaustum offerebatur in memoriam obedientiae et amoris, ex quo voluit Abraham filium immolare, sed tamen pro illo obtulit arietem , cuius amoris et obedientiae sciret sacerdos debere se esse imitatorem: aries vero in consecrationem, ut sciret sacerdos se consecratum in honorem illius qui per sanguinem agni, qui est arietini generis, in Aegypto salvavit primogenita Israelis, pro quibus primogenitis assumebantur ad divinum cultum sacerdotes et levitae, Num. 3,12-13.

Canistrum vero panum, ut sciret sacerdos se assumptum ad illius servitium qui pane caelesti, hoc est manna, aluit filios Israel in deserto Exod. 16,35. Ut ergo quatuor firmissime imprimerentur in animo sacerdotis, quatuor illa offerebantur: duo, ut imprimeretur timor et reverentia iustitiae: duo, ut imprimeretur spes et amor misericordiae. Vitulus pro peccato reducebat memoriam iustitiae divinae punientis malos adoratores vituli, Exod. 32,28; aries in holocaustum, memoriam iustitiae probantis sive tentantis bonos, ut Abraham, Gen. 22,13: aries consecrationis, amorem misericordiae liberantis a malo, ut filios Israel per sanguinem agni , Exod. 12,23; canistrum azymorum, amorem misericordiae sustentantis beneficio, ut filios Israel manna in deserto, Exod. 16,35.

5. Ad aliud vero quod quaeritur quare in consecratione tradebatur sacerdoti adeps, armus dexter etc, responsio est quod propter hoc ut sciret sacerdos se accepisse ex consecratione duplicem potestatem, scilicet potestatem offerendi Deo sacrificium, quam significabat acceptio adipis, et potestatem accipiendi stipendium de sacrificiis ad suum victum, et hoc significabat acceptio armi et pectoris.

XII. Deinde respondendum ad obiecta circa caerimonias ornatus sacerdotum.

1. Et primo ad illud quod obicitur de vestimentis Aaron. Generaliter ergo dicendum quod omnis ornatus sacerdotis erat propter honorificentiam Dei et ut ex ipsa honestate ministrorum attraheretur populus ad divinum cultum. Tamen ipsa distinctio vestimentorum Summi Sacerdotis, secundum Iosephum , figurabat ipsum esse ministrum et pontificem universorum Conditoris: unde, secundum quod tangitur Sap. 18,24, dispositio totius orbis figurabatur in vestimentis pontificis. Feminalia linea et tunica linea sive byssina "terram figurabant "; balthei vero " circumvolutionem Oceani: tunica hyacinthina ipso colore aerem praeferebat "; per " tintinnabula tonitruum, per malogranata coruscationes significabantur", superhumerale "sui varietate caelum sidereum ; duo" sardonices " duo hemispheria " vel "solem et lunam: duodecim gemmae" in pectore " duodecim signa in zodiaco", et pulcre " quod in medio erat" appellatur " Rationale: ratione " enim cuncta " sunt plena " et "terrena " per caelestia disponuntur: "cidaris caelum empyreum: lamina" aurea "Deum omnibus praesidentem ".

Tamen non videtur haec figuratio convenire. Dicendum 1. igitur quod varietas vestimentorum designabat varietatem virtutum, quibus oportebat pontificem esse munitum . Feminalia significabant continentiam: tunica byssina, quod multis tonsionibus pervenit ad candorem, propter mortificationem carnis munditiam interiorem: baltheus, qui stringit ventrem, abstinentiam: tunica hyacinthina, quae est exterior et aetherei coloris, conversationem caelicam; cingulum vero, quo tunica stringitur, conversationis modestiam: superhumerale,

mandatorum obedientiam; rationale vero divinam scientiam: cidaris intentionem bonae voluntatis: lamina, cui nomen Dei inscribitur, memoria seu meditatio Dei iugis figurabatur.

2. Ad illud quod quaeritur de vestimentis minorum sacerdotum, dicendum quod feminalia continentiam, tunica linea munditiam, baltheus modestiam, mitra capitis intentionem rectam.

3. A d illud vero quod quaeritur de levitis, dicendum quod asperguntur aqua lustrationis ad significandum munditiam mentis ab immunditia culpae; radunt pilos ad significandum praecisionem superfluitatis carnalis concupiscentiae; lavant vestimenta ad expressionem munditiae in conversatione.

Et haec sufficiant de caerimoniis circa dispositionem ministrorum: nam magis pertinent ad moralem instructionem rationes talium quam ad disputationem.

XIII. Ultimo breviter respondendum ad obiecta circa caerimonias solemnitatum. Dicendum igitur quod institutiones solemnitatum erant in memoriam potentiae, sapientiae, iustitiae, misericordiae Conditoris. Ad memoriam potentiae erant tria festa: sabbatum, Neomenia, Pascha; sed sabbatum in memoriam potentiae creantis omnia sex diebus et septima quiescentis: Neomenia in memoriam potentiae gubernantis, quae gubernatio maxime apparet in principio cuiuslibet mensis in renovatione cursus lunaris: Pascha in memoriam potentiae liberantis a malis aegyptiacae servitutis.

Ad memoriam vero sapientiae Dei, quae claruit in latione Legis, instituta est Pentecostes, quod est festum lationis Legis quinquagesimo die post exitum de Aegypto.

Ad memoriam vero iustitiae instituta erant solemnitas Tubarum et solemnitas Expiationis. Sed solemnitas Tubarum in memoriam iustitiae probantis bonos: erat enim in recordationem probationis Abrahae, quando praeceptum est ei immolare Isaac, et aries pro eo immolatus est ;solemnitas Propitiationis in memoriam iustitiae punientis malos et propitiantis poenitentibus: erat enim instituta in recordationem severitatis in punitione populi pro adoratione vituli.

Ad memoriam vero misericordiae conservantis Israel in deserto, solemnitas Tabernaculorum. Ad memoriam misericordiae congregantis populum Israel in terra promissionis, solemnitas Coetus atque Collectae.