Alexander of Hales, Summa Theologica

Adhuc etiam quaeritur de alia poena in praesenti, quae est ex parte carnis et quodam modo ex parte animae, sicut ista iam dicta fuit ex parte animae , et est in adultis ex parte virtutis generativae, quae dicitur pollutio, de qua quaeritur I. utrum sit tantum poena an etiam sit culpa.

Et videtur quod sit poena tantum, a. eo quod contingit in dormiente ; dormiens autem, cum non habeat in somno usum liberi arbitrii non potest peccare; ergo pollutio tantum videtur esse poena.

b. Item, Bernardus, in libro De libero arbitrio :" Dormientibus et infantibus non imputatur quidquid fecerint bonum vel malum ". Ergo istae pollutiones nocturnae non imputantur nec in bonum nec in malum.

c. Item, super illud Deuter. 23,10: Si fuerit inter vos homo nocturno pollutus somno etc. Augustinus : "In somnis non fit peccatum: aut si hoc quis peccatum putat, scilicet pollutionem, non arbitrans hujusmodi accidere nisi ex desiderio, quod falsum est, numquid et solita mensium peccata sunt feminarum ?" Sicut ergo fluxus menstruorum non est peccatum, ita nec pollutio nocturna erit peccatum.

d. Item, Isidorus : " Non est peccatum quod nolentes nocturnis imaginibus illuduntur ".

Contra. 1. I s i d o r u s, in libro Sententiarum : " Tunc est peccatum illusio sive pollutio, si, antequam illudantur, cogitationum affectibus praevenimur ".

2. Item,Gregorius , super illud Deuter. 23,10: " Dignum est ut qui immunda cogitatione polluitur , indignum se cunctorum fidelium societate arbitretur ". Sed hoc non deberet facere nisi propter peccatum; ergo pollutio sequens immundam cogitationem erit peccatum.

3. Item, Augustinus, in libro De anima et spiritu : " Quaedam sunt fortes impressiones dormientium, ut inter motum dormientium et veram commixtionem vigilantium non videatur esse differentia, et tunc movetur caro et sequitur anima 1. motum carnis ". Si ergo non videtur esse differentia, et hujusmodi motus esset peccatum in vigilante, erit ergo peccatum in dormiente.

4. Item, Levit. 15,2-3: Vir qui patitur fluxum seminis immundus erit, et tunc iudicabitur huic vitio subiacere. Ergo pollutio appellatur vitium, et ita peccatum.

[Solutio] : Ad quod dicendum quod pollutio, quae est ex parte carnis, essentialiter non est culpa, sed est poena culpae in dormiente ; nec in vigilante, cum involuntarie fluit; si vero voluntarie, concomitatur culpam. Si autem quaeratur de causa immediate antecedente ipsam pollutionem carnis, distinguendum est secundum Gregorium : aut fit ex infirmitate vel debilitate, aut ex superfluitate seminis sive nutrimenti, non tamen scienter assumpti ; et tunc nec quantum ad se nec quantum ad causam est peccatum, sed poena. Si vero fuerit ex crapula vel illusione vel ex immunda cogitatione, ratione crapulae vel immundae cogitationis progredientis ad consensum vel delectationem dicetur ipsa causa peccatum ; et tunc ratione causae dicetur esse peccatum, quia ex peccato, non quia in se sit peccatum. Si vero ex illusione, nisi adsit aliquis motus liberi arbitrii, non est peccatum. Attendendum est etiam quod est quaedam pollutio, quae omnino fit in somno ; est alia quae fit et initiatur in somno, sed consummatur in vigilante ; est alia, quae est in omnino vigilante. Si ergo pollutio est in dormiente et non est ex culpa , non dicetur esse peccatum nec secundum se nec ratione radicis, sed tantum poena. Si autem est in vigilante omnino et egreditur a voluntate , potest dici peccatum vel concomitans ipsum. Si autem consummatur in vigilante et initiatur in dormiente, potest esse cum peccato vel sine peccato Nam si ex delectatione libidinosa liberi arbitrii, cui placet, consummetur, tunc est peccatum vel cum peccato. Si autem non ex hac radice procedit, non videtur dici peccatum.

Ad obiecta 1. autem respondendum quod, cum dicitur pollutio peccatum, cum homo praevenitur immunda cogitatione, dicendum est quod hoc intelligitur ratione causae sive radicis.

2. Ad id vero quod dicit B. Gregorius, dicendum quod aliud est loqui de ipsa immunda cogitatione perducente ad consensum et aliud est loqui de ipsa pollutione. Immunda enim cogitatio perducens ad consensum reddit indignum societate fidelium ; privat enim caritate seu gratia. Si vero fuerit immunda cogitatio, de qua nescitur utrum perducat ad consensum, reputet se indignum; pollutio autem ipsa sequens in carne non propter hoc est peccatum, sed sequela peccati.

3. Ad id vero quod dicit Augustinus, in libro De anima et spiritu, dicendum est quod, licet videatur esse indifferentia inter motum dormientium et commixtionem vigilantium quantum ad apparitionem imaginativae, tamen est differentia. In commixtione enim potest esse peccatum et est, nisi excusetur per matrimonium ; in commixtione vero imaginativa , sicut est in somno, non est in se peccatum, licet procedere possit ex peccato.

4. Ad id vero quod dicitur Levit. 15,2-3, dicendum quod vitium ibi accipitur pro poena, non pro culpa, secundum quod vitium ad quamdam corruptionem naturae pertinet. Sic ergo pollutio, licet non sit peccatum in dormiente, signum tamen est culpae praecedentis aliquando ; et licet non proveniat ex immunda cogitatione, tamen, sicut dicit Isidorus , flendum est: dicit enim: " Qui nocturna polluitur illusione, quamvis extra memoriam turpium cogitationum sese persentiat inquinatum, tamen hoc, ut tentaretur, suae culpae tribuat suamque immunditiam statim fletibus tergat ", quia, sicut dicit Gregorius , " bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est"; haec autem agnitio est in poena ; dicitur enim in Iob : Si iustus fuero, ignorabit hoc ipsum anima mea.

II. Quaeritur postea: Aliquis pollutus est in somno: postmodum excitatur, placet quod sic sibi accidit; quaeritur ergo utrum per placentiam pollutionis praecedentis possit fieri praecedens peccatum.

Quod non, videtur. 1. Ante enim quam esset placentia, iam erat completa pollutio, et erat poenalis tantum; sed quod iam totaliter est completum, per adventum subsequentis non transmutatur de specie in speciem: ergo, sive veniat placentia postmodum sive non, non fiet illa pollutio de poenali tantum culpabilis.

in. Quaeritur etiam: Si alicui placeat quod sic sibi acciderit, utrum illa placentia sive consensus sit peccatum vel non.

Et quod peccatum sit, videtur. 1. Constat enim quod illa pollutio quidam motus erat inordinatus in ipso polluto: tale autem placere non debuit: sed placentia eius, quod placere non debuit, magis mala est: quare videbitur peccatum esse consensus ille.

Sed contra. a. Placentia sive consensus non dicitur bona vel mala nisi ex parte eius super quod transit: unde, si consentimus bono, faciendo eis modis quibus debet fieri, bonus est consensus, si autem malo, malus est. Ergo, si pollutio illa carnis, quae praecessit, aut fuit indifferens quiddam aut bonum, quia poenale fuit, poenale autem secundum quod hujusmodi bonum est animae patienti, videtur quod placentia illa super pollutionem praeteritam nullo modo fuerit mala et ita neque peccatum.

b. Praeterea, ex aliqua causa bona potest esse quod placeat illi quod fuerit pollutus, sicut forte placet illi, quia prius sentiebat se gravatum, nunc autem sentit se exoneratum. Si ergo haec non sunt nisi bona, quare erit illa placentia mala?

Solatio: II. Ad primum dicimus quod secus est de consensu praecedente actum et de eo qui sequitur. Consensus enim praecedens causa est actus, qui ex ipso consequitur et ideo et bonitatem et malitiam eamdem vel consequentem possunt sortiri actus et consensus ille sive placentia. Sed consensus qui sequitur actum, cum iam omnino actus ille perfectus sit antequam placentia illa veniat, non est causa illius actus, et ideo ille consensus, sive bonus sive malus sit, actui praecedenti non imponit malitiam vel bonitatem. Unde concedimus bene quod ex consensu illo non fit pollutio praecedens peccatum, sicut obiciebatur.

III. Ad illud autem, quod quaeritur ' utrum consensus respectu iam facti peccatum sit', dicimus quod potest esse sic et aliter. Si enim fuerit pollutio ex debilitate naturae vel infirmitate et postmodum ei, cui accideret , excitato placeat propter hoc quod melius serviet Deo, non credimus talem consensum esse peccatum. Si autem placeat propter exonerationem naturae tantum, utpote quia prius erat gravatus, modo sentit se alleviatum, et dico ' tantum' ut nullam ibi velit delectationem esse, adhuc non credimus hic esse peccatum. Si autem excitato placeat, non sicut dictum est, sed placeat ei delectatio in vigilando, quam habebat aliquo modo sensualitas in dormiendo, dum consummatur pollutio in vigilia, quae inchoata fuerat in somno, sicut accidit, cum aliquis in polluendo excitatur prius dormiens, tunc potest esse peccatum; et hoc secundum duos modos. Aut enim cum excitatur quis et habet placentiam circa huiusmodi delectationem, quae orta fuerat dormiendo, est motus quasi subitus vel repentinus tantum, ita quod non ex deliberatione consentit delectationi illi, et, si deliberaret, non consentiret, et sic est veniale peccatum ratione consummationis factae in vigilia. Aut movetur non solum repente, sed etiam consentit delectationi quae obrepserat in somno, quod etiam placeret sibi habere vas debitum receptioni talis materiae, in quod refunderet illam, et hoc ex deliberatione, tunc tale, quamvis initiatum sit dormiendo, fit tamen mortale per huiusmodi consummationem in vigilia. Unde Matth. 5,28 non solum dicitur peccatum moechari exterius nec solum concupiscere, sed etiam videre ad concupiscendum, etiam mortale ; et ita, cum hic sit plus quam videre ad concupiscendum, ex consensu facto in vigilia erit huiusmodi mortale. Unde is erit ordo ut in somno, secundum quod huiusmodi nullum sit peccatum,

etiam si sit ibi aliqua sensualis delectatio ; in vigilia autem, si ibi consummetur pollutio et sit placentia delectationis repentina solum, tunc veniale ; si autem sit plenus consensus, tunc mortale . Et sic potest videri quod supra praemittebatur , videlicet quantum ad quid pollutio in somno potest fieri peccatum, utpote quantum ad consummationem in vigilia, et quale.

IV. Ex iis etiam quae dicta sunt, potest videri quiddam quod posset quaeri, scilicet de comparatione istarum pollutionum, scilicet quae maior est et quae minor, hoc est quae magis accedit vel recedit a peccato.

Dicimus enim quod minima est quae fit ex infirmitate vel debilitate: postmodum illa quae est ex superfluitate nutrimenti non scienter sumpti; deinde vero illa quae est ex crapula. Sed tamen f intelligendum est quod ex crapula potuit esse dupliciter: aut enim fuit solummodo pollutio ex superfluitate nutrimenti sumpti ad crapulam aut non solummodo ex illa , sed etiam libido, quae movit ad crapulam, movit quodam modo ad pollutionem sive ad delectationem talem in sensualitate ex cognatione quam habebat delectatio gulae ad delectationem luxuriae, ut sicut venter et genitalia fuerunt proxima, ita delectatio secundum haec et secundum illa: et tunc prior pollutio minor est, sequens autem maior: unde in hac remota causa, scilicet ipsa libido, peccatum est. Ultima autem maior est, quae est ex turpi imaginatione, et specialiter quando est ab homine illa turpis imaginatio. Non enim dicitur esse ex turpi imaginatione, quia sit status in ipsa imaginativa , immo etiam transeat huiusmodi usque ad rationem: et ideo tunc anima, mota circa talia phantasmata, est tota causa huiusmodi pollutionis, quod non fuit in aliqua aliarum diffentiarum. Unde haec est maior.