Alexander of Hales, Summa Theologica

Tertio quaeritur quot sunt differentiae peccati in Spiritum Sanctum. Et ponuntur sex: desperatio, praesumptio, impugnatio fraternae gratiae, impugnatio veritatis agnitae, obstinatio et impoenitentia.

a. Quod autem desperatio sit peccatum in Spiritum Sanctum, habetur in Glossa ad Rom. 2,5 super illud: Secundum duritiam etc.

b. Quod autem praesumptio sit peccatum in Spiritum Sanctum et desperatio similiter, habetur ab Augustino, in libro De fide ad Petrum , ubi dicitur: " Sicut misericordia suscipit absolvitque conversos, ita iustitia repellit et punit obstinatos. Quidam autem desperant de indulgentia peccatorum, quidam vero sperant sine meritis de misericordia Dei praesumentes: ii sunt qui peccantes sunt in Spiritum Sanctum ". Ex quo habetur quod praesumptio est peccatum in Spiritum Sanctum.

c. Quod autem impugnatio fraternae gratiae sit peccatum in Spiritum Sanctum, habetur ab Augustino, in libro De sermone Domini in monte : " Paulus non orat pro Alexandro , quia invidentiae facibus fraternitatem impugnando peccaverat". Et in eodem : " Hoc est peccare in Spiritum Sanctum, per malitiam et invidiam fraternam oppugnare caritatem post acceptam gratiam Spiritus Sancti".

d. Quod autem impugnatio veritatis agnitae sit peccatum in Spiritum Sanctum, dicit Augustinus, in libro De unico Baptismo : "Qui veritate contempta praesumit consuetudinem sequi aut circa fratres invidus est et malignus, quibus veritas revelatur, aut circa Deum est ingratus, cuius inspiratione Ecclesia eius instruitur ". In quo datur intelligi quod hoc est peccatum in Spiritum Sanctum.

Similiter, Levit. 24,15, super illud: Homo, qui maledixerit , Glossa : " Blasphemia, quae scienter committitur, maxima poena vindicatur unde qui peccaverit in Spiritum Sanctum, non dimittetur ei , id est qui in scientia blasphemaverit , quae est donum Spiritus Sancti". Et Marc. 3,29: Qui blasphemaverit, Glossa : "Qui intelligens opera Dei, cum negare non possit, ex invidia contradicit et opera Spiritus Sancti dicit esse in Beelzebub, non habet remissionem neque hic neque in futuro , quia poenitere digne noluit".

e. De obstinatione autem dicit Augustinus, in Enchiridion : " Qui in Ecclesia remitti peccata non credens, tantam contemnit divini muneris largitatem et in hac obstinatione mentis diem claudit extremum, reus est illo irremissibili peccato in Spiritum Sanctum, in quo Christus peccata dimittit".

f. De impoenitentia autem quod sit peccatum in Spiritum Sanctum, habetur in Glossa Matth. 12,31, super illud: Spiritus blasphemiae non dimittetur, Glossa : " Qui gratiam Sancti Spiritus, qua poenitentia inspiratur et ad congregationem venitur, non cognoscens, impoenitenti corde permanserit, cum hoc non sit humanum, sed diabolicum, irremissibile erit, et ita peccatum in Spiritum Sanctum ".

Sed potest obici 1. quod desperatio non sit peccatum in Spiritum Sanctum Potest enim aliquis ex diutina tribulatione incidere in desperationem, per quam possit desperare de potentia sustinendi: talis incidit in desperationem et peccat ex infirmitate: ergo desperatio non est peccatum in Spiritum Sanctum.

2. Praeterea, spes et desperatio opponuntur et similiter praesumptio; cum ergo medium dicat actum virtutis, non tantum in perfectis, sed etiam in imperfectis, opposita peccata erunt peccata non tantum in perfectis peccatoribus sive qui gravissime peccant, sed etiam in aliis qui non ita graviter peccant.

3. Praeterea, praesumptio non videtur esse species peccati in Spiritum Sanctum. Potest enim aliquis praesumere de misericordia Dei ex hoc quod videt misericordiam Dei esse infinitam, et ita excellere peccatum. Numquid talis peccat in Spiritum Sanctum? Ponit enim gratiam Spiritus Sancti quanta est, et ita non videtur peccare irremissibiliter.

4. Similiter potest obici de invidentia fraternae gratiae quod non sit peccatum in Spiritum Sanctum . Potest enim aliquis invidere fratri suo, quia aestimat se laedi ab eo, cum tamen non laedatur; talis non videtur peccare in Spiritum Sanctum, sed magis ex infirmitate vel ex ignorantia.

5. Similiter obicitur de impugnatione veritatis agnitae. Quidam enim seductione aliorum cadunt in infidelitatem et oppugnant veritatem, de quibus dicit Augustinus, in libro De Baptismo : "Qui credit huiusmodi hominibus, imaginatione quadam veritatis illusus est". Sed tales peccant ex ignorantia ; non ergo impugnatio veritatis agnitae est peccatum in Spiritum Sanctum.

6. Obicitur etiam de obstinatione. Multi enim obdurantur in peccatis quae proveniunt ex infirmitate vel ex ignorantia: et tales non peccant in Spiritum Sanctum, cum peccatum in Spiritum Sanctum dividatur contra peccatum ex infirmitate et ex ignorantia.

7. Similiter potest dici de impoenitentia, in quam incidit aliquis ex delectatione carnis, quae provenit ex fragilitate.

Item , videtur quod pauciores sint speeies Ipsius peccati in Spiritum Sanctum quam quae dictae sunt. 8. Dicitur enim super illud Levit. 10,2: Ignis egressus est etc.: " Peccatum in Spiritum Sanctum est in sceleribus suis usque ad finem vitae perseverare, de sua salute desperare, de potentia Redemptoris diffidere". Ibi autem non enumerantur nisi duo peccata, scilicet impoenitentia et desperatio.

9. Similiter ad Rom. 2,5 duae species assignantur: obstinatio et desperatio . Ex quo videtur quod non tot sint species aut insufficienter fit divisio.

10. Praeterea, ex parte Spiritus Sancti, cui appropriatur bonitas, duo assignantur, iustitia et misericordia: praesumptio est contra iustitiam,

desperatio contra misericordiam: nec videntur esse plura quae bonitati in genere attribuantur: quare videtur quod tantum duae sunt species.

11. Item, tres ponuntur virtutes per quarum actus immediate ordinatur homo in Deum: fides, spes, caritas. Cum ergo tot sint virtutes et non plures, tria videntur esse peccata in Spiritum Sanctum et non plura, impugnatio scilicet veritatis agnitae, quae est contra fidem: impugnatio fraternae gratiae, quae est contra caritatem: desperatio, quae est contra spem; et si addatur praesumptio, non erunt nisi quatuor.

12. Item, videtur quod tantum debeant esse duae species. Peccatum enim in Spiritum Sanctum, sicut dicit Augustinus, in libro De blasphemia , per se opponitur illi gratiae "in qua fit remissio peccatorum "; sed haec est poenitentia; ergo opponitur per se poenitentiae; poenltentiae vero duae sunt partes: "commissa deflere et flenda non committere "; contra unam partem videtur esse impoenitentia, contra aliam vero obstinatio, et ita tantum debent esse duae species, ut videtur.

Item, videtur quod plures debeant speeies diei. 13. Inobedientia enim videtur esse peccatum in Spiritum Sanctum, secundum quod dicit B. Bernardus, in libro De praecepto et dispensatione : " Non est idipsum nolle obedire et non obedire; hoc interdum erroris est, nonnunquam infirmitatis, illud vero aut odiosae pertinaciae aut contumaciae non ferendae, quod ipsum repugnare est resistere Spiritui Sancto, et , si usque ad mortem perduraverit, blasphemia est non remittenda ". Ex quo videtur quod inobedientia, ad minus quaedam, sit peccatum in Spiritum Sanctum, et ita videtur quod plures sint species.

14. Item, videtur quod simulatio poenitentiae sit peccatum in Spiritum Sanctum. Dicitur enim Levit. 10,16, super illud: Inter haec vero hircum, Glossa : " Sicut vera poenitentia veniam promeretur, ita simulata Deum irritat: hoc autem sancti Patres irremissibile peccatum et blasphemiam in Spiritum Sanctum dixerunt". Ex quo accipitur quod simulatio poenitentiae est peccatum in Spiritum Sanctum.

15. Item, videtur quod schisma sit peccatum in Spiritum Sanctum, per hoc quod dicit Beda , Super II Canonicam Ioannis : " Omnis qui recedit et non permanet in doctrina Iesu Christi, Deum non habet; si quis talis venerit ad vos,

nolite eum recipere in domum, nec ave ei dixeritis. Ex quo apparet, cura loquatur ibi de schismaticis et de haereticis, quod sunt vitandi propter ipsam contumaciam quae est in ipso schismate, et ita schisma videtur esse peccatum in Spiritum Sanctum: directe enim videtur opponi unitati Ecclesiae, quae est per Spiritum Sanctum, et ita ex hoc videtur quod sit peccatum in Spiritum Sanctum.

(Solutio): Ad quod dicendum quod ratio, propter quam assignantur illae species peccati in Spiritum Sanctum secundum quod proprie dicitur, haec potest esse: peccatum enim in Spiritum Sanctum opponitur gratiae Spiritus Sancti, per quam est unitas Ecclesiae, in qua fit remissio peccatorum . Ad hoc autem quod iste effectus sequatur ex illa gratia, multa sunt per se adjuvantia: duo ex parte Dei remittentis, alia ex parte eius cui fit remissio, duo vero alia respectu proximi, quae sunt motiva ad remissionem. Ex parte vero Dei remittentis est misericordia cum iustitia: contra iustitiam est praesumptio, contra misericordiam desperatio. Qui enim praesumit de bonitate Dei cum suis malis meritis, ponit per consequens Deum esse iniustum: qui vero desperat, dum est locus poenitentiae, ponit Deum esse immisericordem: aestimat enim ipsum nolle misereri, etsi moveretur ad poenitentiam, sicut Cain dixit Gen. 4,13: Maior est iniquitas mea quam ut veniam merear.

Ex parte vero eius cui fit remissio duae requiruntur dispositiones, quae sunt: " commissa deflere et flenda non committere ". Contra quae duo sunt duae differentiae peccati in Spiritum Sanctum, scilicet impoenitentia, qua proponit non deflere commissa, et obstinatio, qua proponit flenda committere.

Contra vero ea quae respiciunt proximum est invidentia fraternae gratiae, qua deordinatur affectus, et impugnatio veritatis agnitae, qua per se deordinatur intellectus. Motivum enim ad remissionem est amor veritatis agnitae, per quam ordinatur intellectus, et amor fraternae gratiae, per quam ordinatur affectus. Vel aliter possunt hae duae species accipi, ut impugnatio veritatis agnitae respiciat effectum Spiritus Sancti in intellectu, impugnatio vero gratiae fraternae impugnet effectum in voluntate: motivum autem ad remissionem est ut diligamus fidem operantem per dilectionem , per quam est unitas membrorum Ecclesiae.

1. Ad obiectum ergo quo obicitur quod ' non debeant hae esse species vel,

si sunt, quod plures debeant esse aut pauciores': dicendum est primo quod desperatio tunc est peccatum in Spiritum Sanctum, quando nec habet per se occasionem ex infirmitate nec ex ignorantia, sed scienter de misericordia Dei desperat, nulla stimulante carnis fragilitate, sed peccatorum immensitate. Non negatur ergo quin aliqua desperatio possit procedere ex infirmitate vel ignorantia, sed talis procedit ex certa malitia.

2. Ad secundum vero dicendum quod, licet spes determinet actum virtutis non tantum in perfectione, sed in imperfectione, desperatio tamen, quae opponitur ei, determinat peccatum in consummatione malitiae. Unde Bernardus : " Quemadmodum perfectionem sapientiae sibi vindicat amor Dei, ita desperatio omnem malitiae consummationem, et sicut ex notitia tui venit in te timor Domini et ex notitia Dei amor eiusdem, ita de ignorantia tui superbia, de oblivione Dei desperatio ". Haec autem consummatio malitiae est in desperatione prout est peccatum in Spiritum Sanctum.

3. Ad tertium vero dicendum quod praesumptio, quando directe impugnat iustitiam Dei, quasi Deus esset misericors et non iustus, est peccatum in Spiritum Sanctum , non propter hoc quod ponit Dei misericordiam excedere suum peccatum, sed quia ponit Dei misericordiam esse sine iustitia, non asserendo in intellectu

hoc enim esset infidelitas

sed sic afficiendo quasi unum esset sine altero.

4. Ad quartum vero dicendum quod invidentia fraternae gratiae, secundum quod est peccatum in Spiritum Sanctum, attenditur, cum homo scienter impugnat gratiam fraternam nec movetur ad hoc ex levitate vel ex aliqua infirmitate. Unde non est dicendum quod omne odium fratris vel invidia in fratrem sit peccatum in Spiritum Sanctum.

5. Ad quintum vero dicendum quod, cum aliquis impugnat veritatem prius agnitam, potest per seductionem aliorum cadere in errorem et impugnationem illius veritatis et defensionem falsitatis, et talis non dicitur peccare in Spiritum Sanctum, sed , secundum quod dicit Augustinus contra Manichaeos , " qui resistunt contumaciter et pestifera dogmata emendare nolunt, sed defensare persistunt", cum tamen credant contrarium habere veritatem. Possunt enim dici haeretici et non peccantes in Spiritum Sanctum, si ex falsa? credulitate et ignorantia hoc faciunt.

6. Ad sextum vero dicendum quod obstinatio tunc est peccatum in Spiritum Sanctum, quando pertinaciter malo adhaerent, non ex ignorantia vel infirmitate, sed ex ipsa animi malignitate, et dicitur, Matth. 12,31 in .Glossa : " Cum diabolica obstinatione de dispersione ad congregationem nunquam reditur, tunc iudicatur peccatum in Spiritum Sanctum ".

7. Per hoc etiam potest solvi ex ratione consimili illud quod septimo obiciebatur.

8. Ad octavum dicendum quod illud quod dicitur Levit. 10,16 non dat intelligere quod non sint plures species peccati in Spiritum Sanctum, sed quod illae duae de quibus ibi intenditur. Loquitur enim de simulatione poenitentiae cum tamen perseveret in malitia et diffidat de remedio, quod datur ex Dei misericordia, sicut est de infirmo, qui facit illud, per quod morbus augetur, scienter et diffidit de medico, talis permanet in aegritudine ducente ad mortem.

9. Ad nonum dicendum quod, licet peccatum in Spiritum Sanctum iis duobus modis committatur, sunt tamen illi duo modi, de quibus principaliter ibi intenditur, cum exponitur illud Apostoli : Secundum duritiam cordis tui et cor impoenitens thesaurizas tibi iram etc. Ibi enim habetur quod induratur in malitia et diffidit de Dei bonitate. Praeterea, obstinatio respicit ipsum peccatum, desperatio vero respicit remedium peccati; utrumque autem difficultatem ponit ad remissionem peccati ex parte ipsius peccatoris, sed unum est respectu sui, alterum vero respectu eius quod Dei est.

10. Ad decimum dicendum quod illa duo, quae sunt praesumptio et desperatio, sufficienter dividunt contra illa quae sunt respectu Dei remittentis : duo enim requiruntur, scilicet timor iustitiae et spes misericordiae. Contra spem proprie est desperatio, contra timorem vero iustitiae proprie est praesumptio; unde sufficienter species peccati in Spiritum Sanctum designantur ex illa parte, sed nihilominus erunt aliae ex aliis duabus partibus, sicut dictum est .

11. Ad undecimum dicendum quod, licet tres sint virtutes theologicae, quibus opponuntur species peccati in Spiritum Sanctum, non tamen secundum numerum illarum accipitur divisio specierum, sed secundum differentias eorum quae pertinent ad gratiam remissionis ex parte remissivi et eius cui fit remissio et adminiculantis, sicut dictum est , ut ex parte remissivi accipiantur duae species, ex parte eius cui fit remissio similiter duae ex parte adminiculantis duae.

12. Ad duodecimum dicendum quod, licet duo sint tantum de ratione eius quod est poenitere, scilicet " commissa deflere et flenda non committere ", peccatum autem in Spiritum Sanctum opponatur poenitentiae, non tamen erunt duae species tantum per oppositionem ad illa duo acceptae. Remissio enim, cui opponitur peccatum in Spiritum Sanctum secundum quemdam modum oppositionis, non tantum exigit conditiones quae sunt ex parte poenitentis, sed quae sunt ex parte Dei remittentis et iuste punientis remittit enim culpam, sed iuste infligit poenam; requirit etiam conditiones ex parte Ecclesiae adiuvantis. Et ita non tantum erunt duae species peccati in Spiritum Sanctum, sumptae iuxta oppositionem eorum quae inveniuntur in ratione poenitentiae, sed quatuor aliae sicut iam dictum est .

13. Ad decimum tertium dicendum quod inobedientia de se non est peccatum in Spiritum Sanctum, sed ipsa pertinacia contumax, et continetur sub illa specie quae est obstinatio.

14. Similiter de simulatione poenitentiae: de se enim non dicit peccatum in Spiritum Sanctum, sed ipsa impoenitentia, quae latet sub illa.

15. Eodem modo dicendum est de peccato schismatis quod ipsum , licet sit grave peccatum de se, non est peccatum in Spiritum Sanctum; similiter nec infidelitas, sed ipsa contumacia pertinax, qua errorem defendere et veritatem impugnare nituntur .