▾
Gaius Marius Victorinus, Adversus Arium
⎗←→⎘
▾
Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Caput Primum. Prooemium de morte imperatoris Constantini.
Caput II. Prooemium de filius Constantini imperatoribus
Caput III. De Deo pios principes honorante et tyrannos puniente.
Caput IV. Quod Deus Constantinum honoraverit.
Caput V. Quod XXX quidem annis regnavit: vixit autem plusquam
Caput VI. Quod Dei quidem famulus, gentium autem victor fuerit.
Caput VII. Comparatio ejus cum Cyro Persarum et Alexandro Macedonum rege.
Caput VIII. Quod orbem propemodum universum subegerit.
Caput IX. Quod pii imperatoris filius imperium filiis reliquit.
Caput X. Quod historia haec necessaria, et ad formandos mores utilis sit.
Caput XI. Quod sola Constantini gesta quae ad pietatem pertinent narratarus sit.
Caput XII. Quod Constantinus in tyrannorum aedibus, sicut Moses, educatus sit.
Caput XIII. De patre ejus Constantio, qui Christianos ut Diocletianus et Maximianus persequi noluit.
Caput XV. De persecutione ab aliis concitata.
Caput XVII. De affectu et amore ejusdem Constantii erga Christum.
Caput XIX. De filio ejus Constantino, qui adhuc adolescens una cum Diocletiano in Palaestinam venit.
Caput XX. Constantinus propter Diocletiani et Galerii insidias ad patrem revertitur.
Caput XXI. Mors Constantii Constantinum filium imperatorem relinquentis.
Caput XXII. Quomodo elato Constantio, Constantinus a militibus Augustus appellatus sit.
Caput XXIII. Interitus tyrannorum brevis commemoratio.
Caput XXIV. Quod Constantinus imperium Dei arbitrio sit consecutus.
Caput XXV. Constantini de Britannis et Barbaris victoriae.
Caput XXVI. Quomodo Romam Maxentii tyrannide liberare decreverit.
Caput XXX. Fabricatio ejus signi ad crucis similitudinem.
Caput XXXI. Descriptio signi instar crucis formati quod Romani labarum vocant.
Caput XXXII. Quomodo Constantinus Catechumenus factus sacras Scripturas perlegerit.
Caput XXXIII. De adulteriis a Maxentio Romae perpetratis.
Caput XXXIV. Quomodo uxor praefecti, pudicitiae servandae causa mortem sibi conscivit.
Caput XXXV. Caedes populi Romani jussu Maxentii.
Caput XXXVI. Magicae artes Maxentii, et alimentorum penuria Romae.
Caput XXXVII. Maxentii exercitus in Italia superati.
Caput XXXVIII. Maxentii interitus in ponte Tiberis.
Caput XXXIX. Ingressus Constantini in urbem Romam.
Caput XL. De Constantini statua crucem tenente, et de ejus inscriptione.
Caput XLI. Exultatio provinciarum, et largitiones Constantini.
Caput XLII. Honores episcopis delati, et ecclesiarum extructiones.
Caput XLIII. De Constantini in pauperes beneficentia.
Caput XLIV. Quomodo synodis episcoporum interfuit.
Caput XLV. Quomodo insipientes toleraverit.
Caput XLVI. Victoriae de Barbaris relatae.
Caput XLVII. Mors Maximiani et aliorum quorum insidias Deo revelante Constantinus deprehenderat.
Caput XLVIII. Constantini decennalia.
Caput XLIX. Quomodo Licinius Orientem affixerit.
Caput L. Quomodo Licinius Constantino insidiatus sit.
Caput LI. Licinii insidiae adversus Episcopos, et prohibitio Synodorum.
Caput LII. Christianorum exilia et proscriptiones.
Caput LIII. Edictum Licinii, ne mulieres una cum viris in ecclesiam convenirent.
Caput LIV. Quomodo eos qui sacrificare renuissent, militia solvit: et carcere inclusos, ali vetuit.
Caput LV. De iniquitate et avaritia Licinii.
Caput LVI. Quomodo persecutionem adversus Christianos tandem excitaverit.
Caput LVIII. Qualiter Maximinus christianorum persecutor, fugiens servili habitu sese occultaverit.
Caput LIX. Quomodo vi morbi excaecatus Maximinus, legem pro Christianis dedit.
Caput Primum. Occulta persecutio Licinii, et caedes episcoporum apud Amasiam urbem Ponti.
Caput II. Ecclesiae dirutae, et episcopi trucidati.
Caput III. Quomodo Constantinus Christianorum causa quos Licinius persequi parabat, commotus sit.
Caput IV. Quod Constantinus cum precibus, Licinius vero cum vaticiniis, se ad bellum parabat.
Caput V. Quid de simulacris et de Christo Licinius dixerit, dum in luco sacrificaret.
Caput VII. Ubicumque in praeliis crucis signum adfuit partam esse victoriam.
Caput VIII. Quod quinquaginta viri electi sunt qui crucem portarent.
Caput X. Variae pugnae et Constantini victoriae.
Caput XI. Fuga et magicae artes Licinii.
Caput XII. Quomodo Constantinus orans in tabernaculo, victoriam adeptus est.
Caput XIII. Constantini humanitas in milites captos.
Caput XIV. Iterum de oratione in tabernaculo.
Caput XV. Licinii simulata amicitia et idolorum cultus.
Caput XVI. Quomodo Licinius militibus praeceperit, ne adversus crucis signum impetum facerent.
Caput XVII. Constantini victoria.
Caput XVIII. Licinii caedes et triumphi de illo acti.
Caput XIX. Publica laetitia ac festivitas.
Caput XX. Quomodo pro Confessoribus Constantinus leges sanxerit.
Caput XXI. Quomodo etiam pro martyribus et pro Ecclesiarum praediis leges tulit.
Caput XXII. Quomodo etiam populos recreaverit.
Caput XXIII. Quod Deum bonorum auctorem praedicavit, et de legibus ejusdem.
Caput XXIV. Lex Constantini de pietate in Deum, et de christiana religione.
Caput XLIII. Quomodo Constantinus ea quae legibus sanxerat factis ipsis confirmavit.
Caput XLV. De legibus quibus sacrificia quidem prohibebantur, Ecclesiae vero construi jubebantur.
Caput XLVII. Quod contra idolorum cultum scripserit.
Caput LXI. Quomodo ab urbe Alexandria quaestiones commotae sint propter Arium.
Caput LXII. De Ario et Melitianis.
Caput LXIII. Quomodo Legatum cum litteris misit ad pacem componendam.
Caput LXIV. Constantini Epistola ad Alexandrum episcopum, et Arium presbyterum.
Caput LXXIII. Quod post has etiam Imperatoris litteras perseveravit contentio.
Caput Primum. Comparatio pietatis Constantini cum iniquitate persecutorum.
Caput II. Rursus de pietate Constantini signum crucis libere profitentis.
Caput III. De imagine Constantini, cui crux quidem superposita erat, infra autem draco.
Caput IV. Rursus de controversiis in Aegypto excitatis ab Ario.
Caput V. De dissensione ob festum Paschae.
Caput VI. Quomodo synodum Nicaeae fieri jussit.
Caput VII. De universali Concilio, ad quod ex omnibus provinciis convenerunt Episcopi.
Caput VIII. Quod sicut in Actis Apostolorum dicitur, ex variis gentibus convenerunt.
Caput IX. De virtute et aetate ducentorum quinquaginta episcoporum.
Caput X. Synodus habita in palatio, quo ingressus Constantinus cum episcopis resedit.
Caput XI. Silentium Concilii, postquam Eusebius episcopus pauca quaedam dixisset.
Caput XII. Constantini ad synodum oratio de pace.
Caput XIII. Quomodo episcopos inter se certantes ad concordiam revocarit.
Caput XIV. Concors synodi sententia de fide et de pascha.
Caput XV. Quomodo Constantinus vicennalibus suis episcopos convivio exceperit.
Caput XVI. Munera Episcopis donata et litterae ad omnes scriptae.
Caput XVII. Epistola Constantini ad Ecclesias de synodo Nicaena.
Caput XXI. Episcopis discessuris consilium dat ut concordiam servent.
Caput XXIII. Quomodo ad Aegyptios scripserit, eosque ad pacem hortatus sit.
Caput XXIV. Quomodo episcopis et plebibus religiosas litteras saepius scripsit.
Caput XXV. Quomodo Hierosolymis in sancto Dominicae resurrectionis loco templum exstrui praecepit.
Caput XXVI. Quomodo impii sepulcrum Domini ruderibus et simulacris superpositis obtexerant.
Caput XXVII. Quomodo Constantinus templi materiam ac rudera longissime projici mandavit.
Caput XXVIII. Manifestatio sanctissimi sepulcri.
Caput XXIX. Quomodo de construenda ecclesia ad praesides et ad Macarium episcopum litteras dedit.
Caput XXX. Constantini ad Macarium epistola de aedificatione Martyrii Servatoris nostri.
Caput XXXIV. Descriptio fabricae sancti sepulcri.
Caput XXXV. Descriptio atrii et porticuum.
Caput XXXVI. Descriptio parietum tectique et ornatus atque inaurationis ipsius Basilicae.
Caput XXXVII. Descriptio geminarum utrinque porticuum et trium portarum orientalium.
Caput XXXVIII. Descriptio hemisphaerii et duodecim columnarum cum crateribus.
Caput XXXIX. Descriptio atrii, exhedrarum et vestibulorum.
Caput XL. De numero donariorum.
Caput XLI. De aedificatione Ecclesiae apud Bethlehem et in monte Olivarum.
Caput XLIII. Rursus de Ecclesia Bethlehemitica.
Caput XLIV. De magnitudine animi et beneficentia Helenae.
Caput XLV. Quomodo Helena in ecclesiis religiose versata sit.
Caput XLVI. Quomodo octogenaria, testamento facto, e vita decessit.
Caput XLVII. Quomodo Constantinus matrem deposuit et qualiter illam coluit dum viveret.
Caput XLVIII. Quomodo Constantinopoli martyria construxit, omnemque idolorum cultum abolevit.
Caput XLIX. Signum crucis in palatio, et imago Danielis in fontibus.
Caput L. De ecclesiis quas Nicomediae et alibi exstruxit.
Caput LI. Quod in loco dicto Mambre ecclesiam aedificavit.
Caput LII. Constantini epistola ad Macarium de Mambre.
Caput LIV. Fana et simulacra ubique diruta.
Caput LV. Eversio fani apud Aphaca in Phoenice, et impudicitiae abolitio.
Caput LVI. Destructio templi Aesculapii Aegis.
Caput LVII. Quomodo gentiles damnatis simulacris Deum agnoverunt.
Caput LVIII. Quomodo apud Heliopolim destructo Veneris fano, primus ecclesiam construxit.
Caput LIX. De tumultu Antiochiae propter Eustathium excitato.
Caput LXIII. Quomodo haereses exscindere studuerit.
Caput LXIV. Constantini constitutio adversus haereticos.
Caput Primum. Qualiter donis ac promotionibus plurimos cohonestavit.
Caput II. Remissio quartae partis censuum.
Caput III. Peraequatio ac relevatio censuum.
Caput IV. Quomodo in pecuniariis causis, iis qui causa ceciderant, ipse de suo largiebatur.
Caput V. Scytharum per signum crucis devictorum subactio.
Caput VI. Sarmatae subacti, cum servi adversus dominos rebellassent.
Caput VII. Variorum Barbarorum legationes et munera eis ab Imperatore donata.
Caput XIV. Quomodo assiduis Constantini precibus pax data est Christianis.
Caput XV. Quod in nummis et imaginibus precantis habitu effingi se jussit.
Caput XVI. Quod imagines suas in templis idolorum poni lege lata prohibuit.
Caput XVII. Precationes in palatio, et recitatio sacrarum Scripturarum.
Caput XVIII. Diem Dominicum et sextam feriam honorari praecipit.
Caput XIX. Quomodo etiam gentiles milites diebus dominicis orare docuerit.
Caput XX. Forma precationis a Constantino militibus tradita.
Caput XXI. In armis militum signum dominicae crucis exprimi jubet.
Caput XXII. Studium precandi et cultus festi paschalis.
Caput XXIII. Quomodo idolorum cultum prohibuit, martyrum autem festa honoravit.
Caput XXIV. Quod rerum externarum quasi episcopum se esse dixit.
Caput XXVI. Correctio legis adversus orbos, et legis de testamentis.
Caput XXVIII. Dona in Ecclesias collata, et pecuniae virginibus ac pauperibus erogatae.
Caput XXIX. Lucubrationes et declamationes Constantini.
Caput XXX. Quod cuidam avaro sepulcri modum delineavit, ut ei pudorem incuteret.
Caput XXXI. Quod ob nimiam clementiam irrisus est.
Caput XXXII. De Constantini oratione, quam ad Sanctorum coelum scripsit.
Caput XXXIII. Quomodo Eusebii de Servatoris sepulcro panegyricas orationes stans audierit.
Caput XXXIV. Quod de Pascha et de sacris codicibus ad Eusebium scripsit.
Caput XXXVII. Quomodo confecti fuerint codices.
Caput XLI. Quod inter haec synodum Tyri haberi constituit ob quasdam in Aegypto controversias.
Caput XLII. Epistola Constantini ad synodum Tyri congregatam.
Caput XLV. Episcoporum in conventibus sermones, et ipsius qui haec scripsit Eusebii.
Caput XLVIII. Quomodo immodicas cujusdum laudes aegre tulerit.
Caput XLIX. Nuptiae Constantii Caesaris, ejus filii.
Caput L. Legatio et munera ab Indis missa.
Caput LII. Quomodo eos virilem aetatem ingressos pietatem docuerit.
Caput LIV. De iis qui eximia ejus humanitate ad avaritiam et pietatis simulationem abusi sunt.
Caput LV. Qualiter ad ultimum usque vitae diem orationes scripsit.
Caput LVII. Quomodo susceptis Persarum legatis, festo Paschae die cum aliis pernoctavit.
Caput LVIII. De constructione martyrii apostolorum Constantinopoli.
Caput LIX. Descriptio ejusdem Martyrii.
Caput LX. Quod etiam in eo templo sepulcrum sibi aedificavit.
Caput LXI. Imperatoris aegritudo, et orationes Helenopoli. Item de ejus baptismo.
Caput LXII. Quibus verbis Constantinus postulavit ab episcopis ut baptismum sibi conferrent.
Caput LXIII. Quomodo post baptismum Deum laudavit.
Caput LXIV. Constantini mors die festo Pentecostes, circa meridiem.
Caput LXV. Militum et tribunorum planctus.
Caput LXVI. Quomodo funus Nicomedia Constantinopolim deductum est in palatium.
Caput LXVII. Quomodo etiam post mortem a comitibus et reliquis, perinde ac vivus, honoratus est.
Caput LXVIII. Quomodo exercitus judicio, filii ejus Augusti sunt nuncupati.
Caput LXIX. Romae luctus ob mortem Constantini, et imagines ei decretae.
Caput LXX. Quomodo funus Constantinopoli depositum sit a Constantio.
Caput LXXI. Missa in apostolorum Martyrio celebrata in exequiis Constantini.
Caput LXXIII. Quomodo in nummis, Constantinum velut in coelum ascendentem expresserint.
Caput LXXIV. Quod cum Deum coluisset, merito etiam a Deo honoratus est.
Caput LXXV. Quod Constantinus superiores omnes imperatores pietate superavit.
Constantini Magni Scriptorum Omnium Pars prima, Complectens Omnia Quae Exstant Decreta Et Constitutiones. (Omnia Ex Code Theod. Optimi Ed. Gust. Haene
Anno Domini 312. Constantino A. II et Licinio A. Coss.
De Appellationibus Et Poenis Earum Et Consultationibus
Anno Domini 313. Constantino A. III et Licinio A. Coss.
De Petitionibus Et Ultro Datis .
De Actoribus Et Procuratoribus Et Conductoribus Rei Privatae.
De Testimoniali Ex-Tribunis Et Protectoribus.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Episcopis, Ecclesiis Et Clericis .
Quorum Appellationes Non Recipiantur .
Edictum Pro Religionis Libertate. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Anno Domini 314. Volusiano et Anniano Coss.
De Curatoribus Kalendarii Et Fide Jussoribus Eorum.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum .
De Ingenuis Qui Tempore Tyranni Servierunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Concussionibus Advocatorum Sive Apparitorum .
De Longi Temporis Praescriptione Quae Pro Libertate Et Non Adversus Libertatem Opponitur.
De Acquirenda Et Requirenda Possessione.
Anno Domini 315. Constantino IV et Licinio Aa. Coss.
De Cursu Publico Angariis Et Parangariis
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Diversis Officiis Et Apparitoribus Et Probatoriis Eorum.
Si Petitionis Socius Sine Haerede Defecerit .
De Cohortalibus, Principibus, Corniculariis Et Primipilaribus
De Alimentis Quae Inopes Parentes De Publico Petere Debent.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Centonariis Et Dendrophoris .
De Judaeis, Coelicolis Et Samaritanis .
De Fundis Emphyteuticis, Et Eorum Conductoribus.
Anno Domini 316. Sabino et Rufino Coss.
De Longi Temporis Praescriptione.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De Temporum Cursu Et Reparationibus Denuntiationum .
De Accusationibus Et Inscriptionibus .
Anno Domini 317. Gallicano et Basso Coss.
Ad Legem Juliam De VI Publica Et
De Murilegulis Et Gynaeciariis Et Monetariis Et Bastagariis.
Si Quis Solidi Circulum Exteriorem Inciderit, Vel Adulteratum In Vendendo Subjecerit.
Ubi Senatores, Vel Clarissimi Civiliter, Vel Criminaliter Conveniantur.
Anno Domini 318. Licinio C. et Crispo C. Coss.
Ubi Causae Fiscales Vel Divinae Domus.
Anno Domini 319. Constantino A V. et Licinio C. Coss.
De Maleficis Et Mathematicis, Et Caeteris Similibus
De Denuntiatione Vel Editione.
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Pactis Et Transactionibus .
Tit. V. De Sponsalibus Et Ante Nuptias Donationibus.
Sine Censu Vel Reliquis Fundum Compa Rari Non Posse.
De His, Qui A Non Domino Manumissi Sunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Pistoribus Et Catabolensibus .
De Extraordinariis Sive Sordis Muneribus .
Ad Legem Juliam De VI Publica Et Privata.
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Officio Proconsulis Et Legati.
Si Ex Pluribus Tutoribus Vel Curatoribus Omnes Vel Unus Agere Pro Minore Vel Conveniri Possint.
De Mancipiis Et Colonis Patrimonialum, Saltuensium Et Emphyteuticorum Fundorum.
Anno Domini 320. Constantino A. VI et Constantio C. Coss.
De Infirmandis Poenis Caelibatus Et Orbitatis .
De Praetoribus Et Quaestoribus.
Si Quis Eam Cujus Tutor Fuerit Corruperit.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Paganis, Sacrificiis Et Templis .
De Castrensi Omnium Palatinorum Peculio.
Anno Domini 321. Crispo II et Constantino Caess. Coss.
De Bonis Proscriptorum Seu Damnatorum .
De Susceptoribus, Praepositis Et Arcariis .
De His, Qui Veniam Aetatis Impetrarunt .
De Collatione Fundorum Patrimonialium Vel Emphyteuticorum Et Rei Privatae.
De Manumissionibus In Ecclesia .
Si Pendente Appellatione Mors Intervenerit
De Vectigalibus Et Commissis .
De Sententiam Passis Et Restitutis Et Liberis Eorum .
Anno Domini 322. Probiano et Juliano Coss.
De Denuntiatione. Vel. Edictione. Rescripti.
De Constitutionibus Principum Et Edictis
De Hraedii Minorum Sine Decreto .
Anno Domini 323. Severo et Rufino Coss.
De Distrahendis Pignoribus, Quae Tributorum Caussa Tenentur .
Lex Constantini De Pietate In Deum, Et De Christiana Religione.
Victor Constantinus Maximus Augustus, provincialibus Palaestinae.
Νικήτης Κωνσταντῖνοε Μέγιστος, Σεβαστὸς, ἐπαρχεώταις Παλαιστίνης.
Exemplum A Vetustis Temporibus.
De Iis Qui Persecutionem Passi Sunt, Et De Persecutoribus.
Quod Persecutio Bellum Gerentibus Malorum Causa Exstiterit.
Quod Deus Constantinum Bonorum Ministrum Elegit.
Piae In Deum Voces Constantini, Et Laus Confessorum.
Lex Solvens Exsilio Et Curia, Et Bonorum Proscriptione.
Item Eos Qui In Insulas Erant Relegati.
Item Eos Qui Ad Metalla Et Ad Publica Opera Ignominiose Damnati Fuerant.
De Confessoribus Qui Militaverant.
De Iis Qui Ad Gynaecea Vel In Servitutem Dati Erant, Liberandis.
Ut Deficientibus Cognatis Ecclesia Haereditatem Capiat, Utque Legata Firma Maneant.
Ut Qui Hujusmodi Loca, Aedes, Hortos Occupaverint, Ea Restituant, Exceptis Fructibus.
Quomodo Super His Libellos Dari Oporteat.
Ut Fiscus Fundos, Aedes Et Hortos Restituat Ecclesiis.
Ut Martyria Et Coemeteria Ecclesiis Reddantur.
Ut Qui Res Ecclesiae Emerunt, Aut Dono Acceperunt, Eas Restituant.
Sedula Exhortatio Ad Colendum Deum.
Victor Constantinus Maximus, Augustus, provincialibus Orientis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, ἐπαρχεώταις ἀνατολικοῖς.
De Pio Ac Dei Amantissimo Constantini Patre, Et De Diocletiano Et Maximiano Persecutoribus.
Quomodo Constantinus Adhuc Adolescens Justos Esse Christianos Audivit.
Quot Tormentorum Et Suppliciorum Genera Adversus Christianos Excogitata Sint.
Quomodo Barbari Christianos Exceperunt.
Quomodo Divina Ultione Puniti Sint, Qui Ex Oraculo Persecutionem Commoverant.
Constantinus Deo Gloriam Tribuit, Signum Crucis Confitetur Et Precatur Pro Ecclesiis.
Quomodo Omnes Quidem Christianos Esse Optavit, Neminem Autem Coegit.
Gloriam Tribuit Deo, Qui Per Filium Suum Errantes Illuminavit.
Iterum Deo Gloriam Tribuit Ex Ministerio Totius Mundi.
Deum Laudat, Qui Semper Bona Atque Honesta Docet.
Adhortatio Sub Finem Edicti, Ut Nemo Alteri Molestiam Facessat.
Constantini Constitutio Adversus Haereticos. (Ex Euseb. Vit. Const. III, c. 64, 65.)
Victor Constantinus Maximus, Augustus, Haereticis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, αἱρετικοίς.
De Tollendis Conventiculis Haereticorum.
De Magistratibus Municipalibus.
Anno Domini 324. Crispo III et Constantino Caess. Coss.
De His Qui Numero Liberorum Vel Paupertate Excusationem Meruerint
De Exordinariis Sive Sordidis Muneribus.
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut
Si Per Vim, Vel Alio Modo Absentis Perturbata Sit Possessio.
Anno Domini 325. Paulino et Juliano Coss.
De His Quae Ex Publica Collatione Illata Sunt Non Usurpandis.
De Susceptoribus Praepositis Et Arcariis.
De Ponderatoribus Et Auri Illatione.
De Officio Praefectorum Praetorio .
De Fide Testium Et Instrumentorum .
De Erogatione Militaris Annonae .
Anno Domini 326. Constantino A. VII et Constantio C. Coss.
Ad Legem Juliam De Adulteriis .
De Administratione Et Periculo Tutorum.
Ad Legem Juliam De Adulteriis.
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Mulieribus, Quae Se Servis Propriis Junxerunt
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut Barbaris Gesta Sunt.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur .
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Testamentis Et Codicillis .
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Agricolis Et Censitis, Et Colonis.
Anno Domini 327. Constantino Caes. V et Maximo Coss.
De Officio Praeffectorum Praetorio.
Anno Domini 328. Januario et Justo Coss.
Anno Domini 329. Constantino A. et Constantino Caes. Coss.
De Exordinariis Sive Sordidis.
De His, Qui Sanguinolentos Umptos Vel Nutriendos Acciperint.
Anno Domini 330. Gallicano et Symmacho Coss.
De Perfectissimatus Dignitate.
Anno Domini 331. Basso et Ablavio Coss.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De His, Qui Per Metum Julicis Non Appellaverunt .
De Officio Praefectorum Praetorio.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Jurisdictione Omnium Judicum.
Anno Domini 332. Pacatiano et Hilariano Coss.
De Libertis Et Eorum Liberis .
De Fugitivis Colonis, Inquilinis Et Servis .
De Servis Fugitivis Et Libertis.
Anno Domini 333. Dalmatio et Zenophilo Coss.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum.
De Fide Testium Et Instrumentorum.
De Appellationibus Et Consultationibus.
Anno Domini 334. Optato et Paulino Coss.
De Suariis, Pecuariis Et Susceptoribus Vini Caeterisque Corporatis.
De Iis Quae Administrantibus Distracta Sunt Vel Donata.
Haec Lex expositione non indiget
De Fide Testium Et Instrumentorum.
Quando Imperator Inter Miserabiles Personas Cognoscat.
Anno Domini 335. Constantino et Albino Coss.
Haec Lex Interpretatione non eget
Ne Christianum Mancipium Judaeus Habeat .
Anno Domini 336. Nepotiano et Facundo Coss.
De Naturalibus Filiis Et Matribus Eorum .
Anno Domini 337. Feliciano et Titiano Coss.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur.
De Omni Agro Deserto, Et Quando Steriles Fertilibus Imponuntur.
Decreta Sineannis. (Ex Cod. Just.) .
De Omni Agro Deserto. D E Collatione Fundorum Patrimonialium Et Emphyteuticariorum.
De Fundis Rei Privatae Et Saltibus Divinae Domus.
De Patribus Qui Filios Suos Distraxerunt.
De Incestis Et Inutilibus Nuptiis.
De Quadriennii Praescriptione.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Officio Magistri Officiorum.
De Agricolis Et Mancipiis Dominicis, Vel Fiscalibus Rei Publicae Vel Privatae.
De Salgamo Hospitibus Non Praestando.
In Quibus Causis Coloni Censiti Dominos Accusare Possint.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Constantini Ad Synodum In Palatio Habitam Oratio De Pace.
Cap. II.—Allocutio Ad Ecclesiam Et Auditores, Ut Ignoscant Et Emendent, Si Quid Minus Recte Dixerit.
Cap. IV.—De Errore Eorum Qui Simulacra Venerantur.
Cap. V.—Quod Christus Filius Dei Cuncta Condidit, Et Certum Vitae Spatium Singulis Constituit.
Cap. XI.—De Corporali Domini Adventu, Qualis Et Cur Fuerit.
Cap. XXIV.—De Decii, Valeriani Et Aureliani Calamitoso Vitae Exitu Ob Persecutionem Ecclesiarum.
Pars tertia. Epistolae.
Anno Domini CCCXIII. Conc. t. col. 1429, ed. Coleti.
Constantinus Augustus Melchiadi episcopo Romano hierarchae.
Κωνσταντῖνος Σεβαστὸς Μιλτιάδῃ ἐπισκόπῳ Ῥωμαίων καὶ Μάρκῳ.
Epistola Prima Constantini Et Licinii Ad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Anulini Proconsulis Ad Constantinum. ( Conc. t. col. 1428, ed. Col.
Epistola II Constantiniad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Constantini Ad Caecilianum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Constantinus Augustus Caeciliano, episcopo Carthaginensi.
Κωνσταντῖνος Ἄυγουστος Καικιλιανῷ, ἐπισκόπῳ Καρταγένης.
Anno Domini CCCXIV. Conc. t. col. 1445, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Chrestum Episcopum Syracusanum. ( Conc. t. col. 1446, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Episcopos Post Concilium Arelatense. ( Conc. t. col. 1454, ed. Col.
Epistola Constantini Et Licinii Ad Probianum. ( Bal. Misc., t. p.
Epistola Constantini Ad Episcopos Donatistas. ( Conc. t. col. 1431, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Celsum. ( Conc. t. col. 1471, ed. Col.
Fragmentum Epistolae Constantini Ad Eumalium Vicarium. ( Aug. lib. contra Cresconium.
Epistola Constantini Ad Catholicam. ( Conc. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXIII. Eus., Vita Const., lib. c.
Epistola Constantini Ad Alexandrum Episcopum Et Arium Presbyterum. ( Euseb. Vit. Const. lib. c.
Quod pro pace continue satagebat.
Quomodo quaestiones in Africa excitatas compressit.
Quod religio ab Orientis partibus coeperit.
Quomodo seditionem moleste ferens pacem suasit.
Unde nata sit controversia inter Arium et Alexandrum, et quod talia non erant disquirenda.
Quod ob leves quasdam voculas pertinaciter certandum non fuit.
Anno Domini CCCXXV. Eus., Vit. Const., l. c.
De consensu in celebratione festi Paschalis et contra Judaeos.
Hortatio ut maximam partem orbis terrarum sequi velint.
Hortatio ut omnes decretis Synodi assentiantur.
Epistola Constantini Ad Ecclesias. ( Socr. Hist. Eccles. l. e.
Epistola Constantini Ad Ecclesiam Alexandrinam. ( Conc., t. p. 62, ed. Labb.
Epistola Constantini Ario Et Arianis. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Ad Nicomedienses, Contra Eusebium Et Theognium. ( Conc. t. p. 277, ed. Lab.
Epistola Ad Theodotum. ( Conc. t. p. 283, ed. Lab.
Epistola Constantini Ad Macarium. ( Euseb. Vit. Const. l. c.
Quod hanc aedem, maenium, columnarum et marmorum venustate caeteras ecclesias superare voluerit.
Ut de pulchritudine conchae, et de artificibus ac de materia Macarius ad praesides scribat.
Monitum In Epistolas Helenae Et Constantini.
Epistola Helenae Ad Constantinum. ( Bibl. Gall., t. App., p.
Epistola Responsoria Constantini Ad Helenam. ( Indidem.
Anno Domini CCCXXX. Conc. t. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXXII. Eus. Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Macarium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Quod Servator noster ibidem visus est Abrahae.
Epistola Constantini Ad Synodum Tyriam. ( Eus., Vit. Const., l. c.
Anno Domini CCCXXXIII. Eus., Vit. Const., l. c.
Contra simulacra, et de glorificatione Dei.
Contra tyrannos et persecutores, et de captivitate Valeriani.
Quod persecutorum ruinam viderit, quodque jam ob Christianorum pacem laetatur.
Exhortatio ut Christianos in Perside agentes benevole complectatur.
Mentio De Litteris Amoebeis Constantini Et Sancti Antonii Monachi. ( S. Ath. Opp. l. c.
Epistola III Constantini Ad Eusebium. ( Eus. Vit. Const. l. c.
Epistola IV Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. cap.
Anno Domini CCCXXXV. Athan. Ap. t. p.
Epistola II Constantini Ad Athanasium. ( Indidem.
Epistola Constantini Ad Joannem Meletianum. ( Athan. Apol., p.
Epistola Constantini Ad Catholicos Alexandrinae Ecclesiae. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Honorifice Arium Ad Se Accersentis. ( Conc. t. p.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος Μέγιστος, Σεβαστὸς.
Epistola Constantini De Synodo Tyri Celebranda. ( Conc. t. p.
Mentio De Epistola Constantini Ad Dalmatium.
Libellus Fidei Ab Ario Et Euzoio Imperatori Constantino Oblatus. ( Conc. t. p.
Appendix Ad Opera Constantini.
Appendix Ad Opera Constantini.
Epistola Melchiadi Falso Adscripta Conc. t. p.
Anno Domini CCCXXI.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Tenor Edicti In Christianos A Diocletiano Et Maximiano Lati Et Promulgati.
Tenor Ejusdem Edicti. ( E x Eusebio, lib. Hist. eccles. cap.
Executio Edicti Praecedentis In Africa.
Acta Sancti Felicis Episcopi. ( Ex Baluzio t. Misc. p.
Monitum Baluzii Ad Acta S. Felicis Episcopi Tubyzacensis.
Admonitio Theodorici Ruinart in acta sancti Felicis Episcopi et Martyris.
Acta Sancti Felicis Episcopi Et Martyris, Ex codd. mss. et editis.
Monitum Baluzii ad acta sanctorum Saturnini, Dativi et sociorum.
Appendix Ad Illa Acta Quibus Continetur Accusatio Donatistarum In Mensurium Et Caecilianum. De qua Optatus lib. I, § 19 et 20, p. 18 et 19. Vide ibi n
Admonitio Theoderici Ruinart In acta ss. Saturnini et sociorum.
Monitum Baluzii Ad Acta Purgationis Felicis Episcopi, Etc.
Proemium Ad Acta Purgationis Caeciliani.
Idem Ex Eodem. ( Lib. contra Gaudentium, cap. 37, n. 47, col
Epistola Constantini Ad Anulinum Africae Proconsulem
Epistola Constantini Imperatoris Ad Anulinum Proconsulem Africae.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Caecilianum
Relatio Anulini Proconsulis Ad Imperatorem Constantinum,
Episcoporum partis Majorini preces ad Constantinum.
Epistola Constantini Imperatoris
De Romano Concilio Sub Mltiiade .
Epistola Constantini Imperatoris Ad Ablavium,
Epistola Constantini Imperatoris,
Epistola Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Episcopos
Rescriptum Constantini Ad Valerium seu Verinum.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Donatistas,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Celsum,
Epistola Constantini Ad Episcopos Numidas,
Epistola Caeciliani Ad Felicem.
Petronius, Annianus et Julianus, Domitio Celso vicario Africae.
De Constantini judicio apud Mediolanum habito, ubi rursum absolutus est Caecilianus.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Catholicam.
In Sequentem Sermonem Admonitio.
4. Idus Martii Sermo de Passione Ss. Donati et Advocati.
Annotatio Mabillonii in passionem Marculi.
Incipit Passio Benedicti Martyris Marculi. 8 (al. die 3) kal. decembris.
Ad Donatistas pertinent duo hujus concilii Canones sequentes.
De indulgentia et arbitrii libertate Donatistis concessa a Constantino .
De Pauli et Macarii persecutione quam injusta Donatistarum expostulatio .
Anno Domini 333.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Prolegomena.
§ Primus.— Notitia historica ex libro pontificali Damasi papae.
Ex libello de munificentia Constantini.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Scriptis Aliis Quae Ad Sivestrum Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
Opera Quae Exstant.
Fragmentum Incogniti Operis Adversus Judaeos. ( Coll. Maii, t. part. p.
Fragmentum Aliud. ( Maii Spicil.
Epistolae Quae ad Sylvestrum I Papam attinent.
Monitum In Epistolam Sequentem. ( Coust., pag.
Epistola I. Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam. Indidem.
Epistola II Synodi Arelatensis Ad Silvestrum Papam. ( Coust., pag.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Capitulum Sancti Silvestri Papae. ( Conc. coll. Mansi.
Decretum Sancti Silvestri Papae. ( Indidem.
Censura Duarum Epistolarum Sequentium. ( Coust. Append., p.
Epistola Nicaenae Synodi Ad Silvestrum Papam. ( Indidem.
Epistola Seu Rescriptum Silvestri Ad Synodum Nicaenam. ( Coust. App., p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Censura Opusculi Sequentis. ( Coust. App., p.
I. Quidquid actum est Nicaeae confirmatur.
III. De conciliis ter in anno celebrandis
IV. Nulli clerico licere causam in publico examinare.
V. De praeficiendis in ordinibus et proficiendis.
VI. De ordinationibus et neophytis non ordinandis.
Epilogus Brevis Alius Concilii Romani Sub Sylvestro Papa Habiti. Conc. t. col.
Canon Vel Constitutio Silvestri Episcopi Urbis Romae, Et Domini Constantini Augusti, Qualiter Ecclesiastici Gradus Custodiantur, Vel Religio. Conc. t.
Censura Constituti Praecedentis. ( Constant. App., p.
Mentio De Alio Concilio Romano Quod Etiam Romae Ante Duo Praecedentia Sub Sylvestro Papa Habitum Est. ( Conc. t. col. 1490, ed. Lab.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Epistola De Formatis Ab Episcopo Viennensi Accipiendis. Quae Sint Provinciae Septem Ad Viennensem Ecclesiam Pertinentes. ( Indidem
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Prolegomena.
§ I.—Vita Marci Papae. Ex Labbaeo, tom. conc. p.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Constant.
§ III.—De Decreto Ipsi Attributo. ( Indidem
Scripta Dubiae Auctoritatis.
Epistola Sancti Athanasii Et Aegyptiorum Episcoporum Ad Marcum Papam. Conc. t. col. 466, ad. Labb.
Rescriptum Marci Papae Ad Athanasium Et Omnes Episcopos Aegyptios. Indidem
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
§ I.—De Vita Julii Papae I. Ex libro pontificali Damasi papae.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Epistolis, Quae Ad Julium Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
§ IV.—De Decretis Julio Attributis. ( Ex D. Coustant.
§ V.— De scriptis Julii papae (ex Schoenemann).
Monumenta Genuina.
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΡΩΜΗΣ Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ἑνότητος τοῦ σώματος πρὸς τὴν θεότητα.
Monitum In Epistolam Ad Antiochenos. ( Ex Constantio.
I. Orientales Antiochia contentioso animo rescripse runt.
II. Nihil in litteris suis esse unde juste expostularent.
IV. Nicaenam synodum in causa Pisti Eusebiani temerant Julius illaesam servat.
V. Fucatum illorum pro synodorum decretis studium.
VI. Ne Romam se conferant, frustra obtendunt angustiam temporis praefiniti.
VIII. Inique moventur, quod Julius solus solis Eusebianis scripserit.
IX. Athanasius et Marcellus jure ad communionem admissi.
X. Mareotica gesta ex se irrita, una tantum parte praesente.
XI. Eorumdem gestorum falsitas testibus pluribus confutatur.
XII. Ex ipsis gestis eorum falsitas comprobatur.
XIII. Athanasium insontem probat fiducia qua Romae adversarios exspectat.
XIV. Gregorii ordinatio illegitima, et ejus in suo ingressu gesta.
XV. Alia in Mareoticis gestis reprehensione digna.
XVI Marcellus recte sentire declaratur.
XVIII. Nefanda ab Arianis patrata multi Romam convenientes exponunt.
XIX. Discordiae auctores Eusebiam, non Julius.
XX. Athanasius et Marcellus sine partium studio in communionem recepti.
XXI. Si reos illos putant, Romam conveniant, et ibi eos praesentes convincant.
Julius Presbyteris, Diaconis Et Populo
Ἰούλιος πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις, καὶ λαῷ παροικοῦντι Ἀλεξάνδρειαν.
Monitum In Epistolam Marcelli Ancyrani Ad Julium.
Epistola Synodi Sardicensis Ad Julium Urbis Romae Episcopum . Coust. p.
Eadem Epistola Ex Hilario. ( Conc. t. col. 660, ed. Lab.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Admonitio In Epistolam Julii Ad Dionysium Alexandrinum. ( Coust. App. p.
Epistola Julii Episcopi Romani Ad Dionysium Alexandrinum Episcopum. ( Coust. App. p.
Monitum In Epistolam Sequentem.
((Epistola Julii I Ad Prosdocium.))
Τῷ δεσπότῃ μου τῷ ποθεινοτάτῳ Προσδοκίῳ Ἰούλιος ἐν κυρίῳ χαίρειν.
S. Julii Episcopi Romani In Sermone De Homousio.
Ἰουλίου ἐπισκόπου Ρώμης ἐν τῳ λόγῳ τῳ περὶ ὁμοουσίου.
Fragmentum III . Sanctus Julius.
Observatio. Liturgia sacra Julii nomine a Jacobitis recepta.
Censura Epistolarum Cyrilli Ad Julium Et Julii Ad Cyrillum De Die Natali Domini.
Cyrilli Verba A Joanne Nicaeno Relata.
Decreta Julii Papae I Decem Juxta Gratianum Et Ivonem.
Primum. Turpe lucrum sequitur qui minus emit ut plus vendat, vel quid sit usura.
Secundum. Reus est animarum presbyter, qui poenitentiam morientibus abnegat.
Tertium. Post mortem alicujus nullus de ejus consanguinitate sponsam accipiat.
Quartum. Licet servo matrimonia contrahere
Quintum. Ex propinquitate sui sanguinis vel uxoris, usque in septimum gradum, nullus ducat uxorem.
Sextum. Ecclesia semel Deo consecrata quando est iterum consecranda.
Septimum. De his qui sacrificando varie errabant.
Octavum. ( Ex decreto Ivonis Carnotensis desumptum.) Quid sit Ecclesia.
Nonum. (Ex eodem.) De illis qui ecclesias incenderunt.
Decimum. (Ex eodem.) Libertam domino legitime nubere posse.
Epistola I Increpatoria Julii Conc. t. col.
Venerabilibus fratribus universis orientalibus episcopis Julius.
Epistola Orientalium Conc. t. col.
Epistola II . Sive Rescriptum Julii I Cons. t. col.
Anno Domini CCCLXII—CCCLXXII. C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus. Galland. Bibl. p. Maii Coll. t. part. p.
Notitia De Victorino Afro.
Marii Victorini Liber Ad Justinum Manichaeum Contra Duo Principia Manichaeorum, Et De Vera Carne Christi.
Victorini De Verbis Scripturae: Factum Est Vespere Et Mane Dies Unus. Coeperitne A Vespera Dies, An A Matutino.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Adversus Arium
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De Trinitate Hymni.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Monitum libro de Physicis a Maio praepostium.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Prolegomena.
Notitia Historica De Osio Episcopo Cordubensi. ( Ex Galland. Prolegomen., caput
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Prooemium.— Historia concilii Sardicensis.
Osii Concilium Cordubense. ( Conc. t. col.
Cordubensis Episcopi Epistola Ad Constantium Augustum. Apud Athanasium in hist. Arian. ad Monach. § XLIV, Opp. tom. part. pag. 370, edit. Bb. Paris. G
Osius, Constantio imperatori in Domino, salutem.
Ὅσιος Κωνσταντίῳ βασιλεῖ ἐν Κυρίῳ χαίρειν.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Prolegomena.
§ I.—Notitia Historica. ( Ex libro pontificali.
I. Aegyptiorum ad Liberium litterae circa exitum anni 352 missae.
II. Orientalium ad Liberium litterae circa idem tempus scriptae.
III.— Liberii ad Orientales epistola anno 353 data.
IV.— Liberii ad Aegyptios epistola eodem tempore scripta.
V.— Liberii ad Constantium epistola ann. 353 scripta.
VI.— Legatorum Liberii ex Arelatensi concilio litterae.
VII.— Eusebii Vercell. ad Liberium epistola anno 354 missa.
VIII.— Liberii ad Fortunatianum epistola, eodem tempore data.
IX.— Constantii ad Liberium litterae anno 355.
X.— Liberii ad clerum Rom. litterae anno 357 scriptae.
XI.— Ejusdem litterae ad Constantium eodem tempore.
XII.— Liberii epistola decretalis per provincias missa circa ann. 362.
XIII.— Litterae Lampsacenae synodi et aliarum ad Liberium et Occidentales ann. 365 missae.
XIV.— An Liberius litteras ad Orientales scripserit de Spiritu Sancto.
XVI.— Scripta Liberio supposita.
Decretorum Liberio adscriptorum Censura.
Opera Quae Exstant.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistola . Liberii Papae Ad Caecilianum Spoletinum Episcopum. (Eodem tempore.) De eadem re.
Monitum In Duas Epistolas Sequentes.
Domino fratri et consacerdoti Liberio Eustathius, Theophilus et Silvanus in Domino salutem.
Κυρίῳ ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῶ Λιβερίῳ Εὐστάθιος, Θεόφιλος Σιλβανὸς ἐν κυρίῳ χαίρειν.
Appendix.
Gesta Liberii Papae.
Admonitio In Gesta Sequentia. ( Coust. Append., p.
Incipiunt Gesta Liberii Papae. ( Indidem, p.
2. Constantinus a lepra mundatus. Constans Nicomediae baptizatus. Liberius relegatus Noellam.
3. Liberius Damasum vicarium instituit. Petri amor post negationem. Chrisma in nomine Domini.
5. Baptismus in pelve, flumine, palude.
6. Constantii expeditio super Danubium.
7. Liberius ut in basilica S. Petri baptizet rogatur.
8. Damasus pollicetur fontes. Liberius baptizat in Pentecoste.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Epistola, Qua Athanasius Romam Citatus Et A Romanae Ecclesiae Communione Separatus Fingitur, Orientalibus Ipsius Adversariis A Liberio In Communionem
Epistolae Amoebeae.
Monitum In Epistolas Amoebeas Liberii Et Athanasii. ( Coust. Append., p. 95.
Epistola Liberii Episcopi Romae Ad Athanasium Episcopum Alexandriae. ( Coust. Append., p.
Decreta Liberii Papae, Desumpta ex codice vetusto 16 librorum, lib. cap.
Ejusdem Capite Decimo. Ut in sacris diebus jejuniorum conjugati a conjugibus se abstineant.
Ejusdem Capite Duodecimo. Si evenerit fames aut inaequalitas aeris, quid agendum.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Tractatus I. De Lazaro. Gall. t. p.
Tractatus II. De Martyrio Isaiae Prophetae. ( Indidem p.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphilii De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini.
Sanctus Marcus Papa.—Prolegomena.
C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus.
Victorini adversus Arium libri quatuor.
Victorini in Epistolam Pauli ad Galatas libri duo.
Victorini in Epistolam Pauli ad Philippenses.
Victorini in Epistolam Pauli ad Ephesios libri duo.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Liber Tertius.
ΛΟΓΟΣ vel νοῦς divinus ut sede utitur, atque ut corpore, anima coelesti; ea vero sensuali νοῦ, vel Λόγος insensuali anima, ut ipse sensualis in corpore est, et ideo in qualicumque corpore. Omne autem quod ex divinis est ad sua quasi pars eorum est, sed ut imago, ut id in aliis et assertum est et probatum: quippe cum in ipsis divinis Λόγος Dei imago sit, sic igitur caetera; ergo omnium divinorum. Ut 1098C enim Dei Λόγος imago est, ita τοῦ λόγου anima quaeque hoc genus ibi, caetera imagines sunt. At in natura sensuali non imagines, sed magis simulacra, ac simulamenta dicenda. Ita enim rerum progressio est, ut effulgentia luminis, imago sit luminis: unde substantia eadem est in summis et aeternis, quia imago luminis, lumen est. Ut enim de Spiritu, non nisi Spiritus, et de vero, verum, et de Deo, Deus: sic et de substantia, substantia: Spiritus enim, et verus, et Deus substantia est. Omne autem quod est unicuique suum esse, substantia est. Sed hoc esse quod dicimus, aliud intelligi debet in eo quod est esse: aliud vero in eo quod est ita esse, ut unum sit substantiae, aliud qualitatis. Sed ista sic in sensibilibus et in mundo. At in divinis et aeternis ista duo 1098D unum: omne enim quod ibi simplex, et hoc Deus quod lumen, quod optimum, quod existentia, quod vita, quod intelligentia: at de hoc et in aliis diximus. Omnia ergo ibi substantialiter simplicia, inconnexa, cum numero unum, nec numero unum, sed ante numerum unum, id est, ante unum quod est in numero, hoc est, plane simplex, solum sine phantasia, quod alterum. Unde quod inde nascitur imago, non scissio, nec effusio, sed effulsio: nec protensio, sed apparentia, nec germinatio potentiae, quam potentiae actio: ubi enim actio, aut unde, nisi in potentia atque ex potentia? Et quando aut ubi potentia, nisi cum actione et in actione? Non ergo alterum in altero, nec aliquando simile, quia idem 1099A semper. Et quia effulgentia declaratur lumen, vel actio declaratur potentia; idcirco (Joan. XIV, 9) : Qui me videt, videt et Patrem. Et quia potentiam ipsam solam nemo videt (Joan. I, 18) : Deum nemo vidit unquam. Et quoniam potentia cessans vita est, et cessans intelligentia, haec autem vita et intelligentia actio est; si quis Deum viderit, moriatur necesse est: quia Dei vita et intelligentia in semetipsa est, non in actu: omnis autem actus foris est, hoc vero est nostrum vivere, quod foris est vivere: ergo est mors Deum videre (Exod. XXXIII, 20) : Nemo, inquit, unquam vidit et vixit; simili enim simile videtur. Omittenda igitur vita foris, omittenda intelligentia, si Deum videre volumus, et hoc nobis mors est.
II. Quoniam autem haec vita et intelligentia Λόγος 1099B est, qui Christus est: per Christum et nos omnia: per ipsum est ergo Λόγος, et vita, et intelligentia. Quare? quia ista omnia motus, et adjectio est: nos ergo, si sumus in Christo Domino, per Christum videmus, id est, vitam veram, hoc est, per imaginem veram. Et quia veram, ergo ejusdem substantiae, quia et in actione potentia est: ibi ergo Deum videmus, et hinc illud (Joan. XIV, 9) : Qui me videt, videt Deum. Quod vero de potentia actio, ideo de Patre Filius, ac de Spiritu Λόγος· et quia de Spiritu Spiritus, ideo de Deo Deus: ergo de substantia eadem substantia, ut supra docuimus. Potentia Deus est, id est, quod primum existentiae universale est esse, quod secum, id est, in se vitam et intelligentiam habet: magis autem ipsum quod est esse, hoc est, 1099C quod vita atque intelligentia motu interiore et in se converso: est ergo motus in Deo, et ex hoc et actio, unde dictum (Joan. V, 19) : Amen, amen dico vobis, non potest Filius a semetipso facere aliquid, si non viderit Patrem facientem: quae enim ille facit, eadem et Filius facit. Similiter ergo et Pater et facit et agit, sed intus, unde cum nullo eget extrinsecus, semper plenum, semper totum, semper beatum est. Verum quoniam vita atque intelligentia motus sunt, omnis autem vita vivificat, omne vero quod vivificatur foris est; itemque intelligentia quod intelligit foris est, et id quod intelligit intus, tracta et vita ex intelligentia, vel effulgente vel illuminante intelligit. Unde de Deo atque ex eadem substantia est, et substantia, et vita, et intelligentia, itemque motus cum intus in 1099D se est, idem est quod substantia: qui cum inde spectat, et ut foras emineat, id est, ut operetur atque agat, hic partus est, hic natalis. Et quia motus unus est, unigenitus filius, motus autem unus sive illa vita, sive intelligentia: etenim vitam motum esse necesse est. Vivefacit enim omnis vita, unde motus est vita, qui sive in se existens, atque in se conversus substantia ipse sibi est; sive foras spectat, unde magis dicitur motus: nam intus motus cessatio est, vel mota cessatio, cessansque motus: debet enim Deus utriusque, cessationis dico et motus, et parens esse, et ipsa substantia, quod societate et quadam forma ad utrumque fons est, est simplex ipse et unus, semperque unus ac solus, et, ut supra diximus, 1100A totus. Qui cum in cessante motu accipitur atque intelligitur, hoc est Deus, atque ipse pater est, semper atque ex aeterno pater: quia semper motus ex substantia, et in substantia, vel potius ipsa substantia, qui cum foras spectat, hoc est autem foras spectare, motum vel motionem esse: quod ipsum hoc illud est se videre, se intelligere, ac nosse velle: cum autem se videt, geminus existit et intelligitur videns, et quod videtur: ipse qui videt, ipsum quod videtur, quia se videt: hoc est igitur foras spectans, foris genitus vel existens, ut quid sit intelligat. Ergo si foris est, et si genitus, filius: et si filius, unigenitus, quia solus, qui est omnis actus, atque omnis et universalis, et unus est motus, idem autem motusque substantia: ergo et pater, et filius una eademque 1100B substantia: consubstantiale igitur, id est, ὁμοούσιον.
III. Omnia ergo filius, ut omnia pater. Sed quia potentialiter prior est substantia quam actus ac motus, prius autem ad vim dixi et ad causam, quia motui causa susbtantia: omnis enim motus in substantia, ergo necessario generator est pater, et item necessario omnia quae pater habet, habet et filius (Joan. XVI, 15) : Omnia, inquit, quae habet Pater mihi dedit. Et item (Joan. V, 26) : Pater ut ipse habet ex se vitam, ita dedit Filio ex se habere vitam: ergo ut pater, ita filius vita est, et ex se vita. Ipsa est enim vita, quae sibi et aliis est vis vivendi, non aliunde vita. Igitur motus, et principalis motus, et unus motus, et a se motus, et unigenitus motus: hic est Λόγος· etenim vita est, per quem vivunt omnia. Et 1100C quia vita est, ipse est per quem sunt facta omnia, et in quem facta sunt omnia: quia purgata omnia in vitam aeternam redeunt. Et omnia in ipso facta sunt, quia quae facta sunt in ipso vita sunt: nihil enim quod sit, cui sit esse suum, ex quo ipsi vita sit esse quod sit. Ergo in Christo facta sunt omnia, quia Christus Αόγος est. Vita autem nec coepit, quia a se sibi semper est, unde nunquam desinit, et infinita semper est, et per omnia, et in omnibus usque a divinis et a supracoelestibus ad usque coelestia, coelosque omnes, aethera, aera, humida atque terrena, omniaque quae oriuntur e terra, omniaque caetera. Ergo et corpus caroque nostra habet aliquid vitale, omnisque materia animata est, ut mundus existeret, unde eruperunt jussu Dei animalia. In carne ergo 1100D inest vita, id est, Λόγος· vitae autem inest Christus: quare Λόγος caro factus est. Unde non mirum quod mysterio sumpsit carnem, ut et carni et homini subveniret, sed cum carnem sumpsit, universalem Λόγον carnis sumpsit: nam idcirco omnis carnis potestas in carne triumphavit, et idcirco omni subvenit carni, ut dictum est in Isaia (Isai. XL, 5; LII, 10; Luc. III, 6) : Videbit te omnis caro salutare Dei. Et in libro Psalmorum (Psal. LXIV, 3) : Ad te omnis caro veniet. Item et universalem λόγον animae: nam et animam habuisse manifestum, cum idem Salvator dixit (Matth. XXVI, 33) : Tristis est anima usque ad mortem. Et item in Psalmo (Psalm. XV, 10) : Non derelinques animam meam in inferno. Quod autem sumpserit universalem 1101A λόγον animae, his manifestum in Ezechiele (Ezech. XVIII, 4) : Omnes animae sunt meae, ut anima patris, sic et anima filii. Item universalis animae λόγος et ex hoc ostenditur, quod et irascitur, cum maledicit et arbori fici, et dicit (Matth. X, 15; XI, 23) : Sodomis et Gomorrhis in illa die commodius erit quam vobis. Sic etiam multis in locis. Item et cupit, cum dicit (Matth. XXVI, 39) : Pater, si fieri potest, transferatur a me hic calix. Ibi etiam ratiocinatur: sed fiat potius voluntas tua. Haec et alia multa sunt quibus ostenditur animae λόγος universalis: assumptus ergo homo totus, et assumptus, et liberatus est: in isto enim omnia universalia fuerunt, universalis caro, anima universalis, et in crucem sublata atque purgata sunt per salutem Deum λόγον, universalium omnium universalem: per 1101B ipsum enim omnia facta sunt, qui est Jesus Christus Deus et Salvator, et Dominus noster. Amen.
IV. Λόγος igitur quae sunt, quaeque esse possunt, quaeve esse potuerunt, veluti semen ac potentia existendi, sapientia ac virtus omnium substantiarum de Deo ad actiones omnes, Deus potentia patris actuque, quo filius ipse cum patre unus Deus est. Etenim cum sint istae existentiae viventes intelligentesque, animadvertamus haec tria, esse, vivere, intelligere, ita tria esse, ut unum semper sint, atque in eo quod est esse. Sed in eo quod est esse dico, quod ibi est esse: in hoc igitur esse, hoc est vivere, hoc intelligere omnia substantialiter, et unum subsistentia: vivere enim ipsum id est quod est esse; neque enim in Deo, ut in nobis aliud est quod vivit, 1101C aliud vita quae efficit vivere. Etenim si ponamus accipiamusque ipsum vitam esse atque existere, quodque ei potentiae sit, id ipsum sit ei esse, clarum fiet unum atque idem nos accipere debere esse et vivere: haec ratio est, visque eadem intelligentiae est utique illi. Hoc ipsum ergo intelligere, hoc est quod est ei esse, idque esse quod est intelligere: ipsum hoc intelligere intelligentia est: esse ergo, esse et vitae et intelligentiae est, id est, quod vita et intelligentia: unum igitur quod vita, et idem esse quod est intelligentia. Quod si haec in singulis atque in binis unum, sequitur ut ipsum vivere hoc sit, quod intelligere: nam si esse hoc est vivere, atque esse id quod intelligere; fit unum vivere atque intelligere, cum sit illis unum quod est esse. Huc accedit quod ipsum 1101D esse nihil est aliud quam vivere: quod enim non vivit, ipsum esse ei deperit, ut quamdiu quidque sit, hoc sit ei suum vivere, unde commoritur esse cum vita. Sed nos cum de aeternis loquimur, aliud vivere accipimus: sed hoc ipsum scire quod vivas, scire porro hoc est quod intelligere: Ergo scire intelligere est, et scire quod vivas, hoc est vivere: id ergo erit intelligere quod vivere. Quod si ita est, ut unum sit vivere et intelligere, et cum unum sit esse quod est vivere atque intelligere; substantia unum, subsistentia tria sunt ista: cum enim vim ac significantiam suam habeant, atque ut dicuntur et sunt; necessario et sunt tria, et tamen unum, cum omne quod singulum est unum, tria sint, idque Graecis ita dicitur: 1102A ἐκ μιᾶς οὐσίας τρεῖς εἶναι τὰς ὑποστάσεις. Hoc cum ita sit, esse ut fundamentum est reliquis: vivere enim et intelligere ut secunda et posteriora, ut natura quadam in eo quod est esse, velut inesse videantur, vel ex eo quod esse quodammodo ut extiterint, atque in eo quod est suum esse, illud primum ac fontanum esse servaverint: nunquam enim esse sine vivere atque intelligere: neque vivere atque intelligere sine eo quod est esse jam probatum est.
V. Hujus rei ad intelligentiam hoc sit exemplum. Ponamus visum vel visionem per se vi sua atque natura potentialiter existentem, hoc est ejus esse, potentiam habentem visivam ad videndum, quod erit jus videre: et item potentiam habentem videndo visa quaeque discernere, quod est contra intelligere: 1102B haec si potentia sunt, nihil aliud quam esse dicitur et manent, et ut quieta sunt, atque in se conversa tantum ut sint, operantur solum visio, vel visus existentia, et idcirco solum esse numeranda. At cum eadem visio operatione videndi uti coeperit, quasi progressione sui visio, quasi, inquam, non enim progreditur, nec a se exit, sed intentione ac vigore propriae potestatis, quod est ei vivere omnia quae sunt ei obvia, vel quibus incurrendo obvia conspexerit cum officio vivendi fungitur, vita ipsius visionis est, quae motu operante vivere indicat visionem, tantum in eo quod videt puro videndi sensu non discriminante, nec dijudicante quod videt. Quod quidem nos accipimus aestimatione, ut opinemur videre solum sine intelligentia: cum autem videre, 1102C quod est vivere visioni, videre non sit, nisi capiat comprehendatque quod viderit, simul ergo est et judicare quod viderit: ergo in eo quod est videre, inest dijudicare: neque enim si viderit, quomodocumque viderit non dijudicavit illud ipsum, vel quod viderit. Ergo, ut dicimus, in eo quod est videre est dijudicare: in eo autem quod est esse visionem inest videre: inconnexa igitur ac magis simplicia in eo quod sunt, non aliud quam unum, visio, videre, discernere; quo pacto et in eo quod est discernere, inest videre, et in eo quod est videre, inest esse visione, atque, ut vere dicam, non inest, sed eo quod est visio, in eo est videre atque discernere: ita in singulis omnia, vel unumquidque omnia unum.
1102D VI. Extolle te igitur atque erige, spiritus meus, et virtute qua a Deo mihi es inspiratus, agnosce, Deum intelligere difficile, non tamen desperatum: nam ideo nosse se voluit, ideo mundum et opera sua divina constituit, ut eum per ista omnia cerneremus: Λόγος certe, qui ejus filius, qui imago, qui forma est, a se ad patrem intelligendi transitum dedit. Deum igitur in qua natura, in quo genere, in qua vi, in qua potentia ponimus, intelligimus, aestimamus? vel qua phantasia intelligentiae attingimus, atque in eum provehimur? Et cum intelligibilem esse dicimus, certe insufflatione Dei anima nobis atque ex eo pars in nobis est, quae in nobis est maxima: attingimus igitur cum eo, quo inde sumus atque 1103A pendemus. Certe post Salvatoris adventum, cum in Salvatore ipsum Deum vidimus, cum ab eo docti atque instructi sumus, cum ab eo sanctum Spiritum intelligentiae magistrum accepimus, quid aliud tantus intelligentiae magister dabit, nisi Deum nosse, Deum cognoscere, Deum fateri? Et majores nostri quaesierunt quid esset, aut quis esset Deus; et his ab eo qui in ejus gremio semper est responsum est ita (Joan. XIV. 9, 10) : Me videtis et Patrem meum quaeritis, olim vobiscum sum: qui me vidit, vidit et Patrem, ego in Patre, et Pater in me. Ergo quid dicimus? Deum nempe Spiritum, et Spiritum vitae: dictum enim est, vita pater est, et item Christus Spiritus est. Et ipse rursus de se dixit (Ibid. V\. 6) : Ego sum vita. Et (Joan. V. 26) : Ut Pater habet in se vitam, 1103B ita et Filio dedit habere ex se vitam. Eodem modo Spiritus sanctus Spiritus est, utique et ipse vita. Nam omnia Christus accepit a patre (Joan. XVII. 7, 8, 10) : Et omnia, inquit, ei dedi. Et item: Quae habet mea sunt. Ergo habet vitam, et vitam a se esse. Quare istud? quia ubi vita est, ibi est, a se esse vitam: et si istud ita est, ibi est intelligere se vitam esse, et quid esse sit vivere: et quid esse quod vita est: conjuncta igitur omnia, et unum omnia et una substantia, et vere ὁμοούσια, vel simul, quod est ὁμοῦ, vel eademque substantia.
VII. Pater igitur esse est; hoc enim caeteris principium et primum ad phantasiam secundorum: hic Deus, is cum duobus caeteris Deus, hic unus Deus, quia quod est vivere et intelligere, hoc ipsum est 1103C quod est esse; et duobus istis quod vivere atque intelligere, ab eo provenit quod est esse. Nemo igitur separet Spiritum sanctum, et profana blasphemia esse nescio quid suspicetur, quia et ipse de patre est, quia ipse est et filius, qui de patre est: namque post id quod est esse, id est existentia vel substantia, vel in altius metu quodam propter nota nomina conscendas, dicasque vel existentialitatem, vel substantialitatem, est id ὑπαρχότητα, οὐσιότητα, ὀντότητα, omnibus his esse quod dico manens in se, suo a se motu vivificans potentia sua, qua cuncta vivificentur, et potentificantur, plena, absoluta, super omnes perfectiones omnimodis est divina perfectio. Hic est Deus supra νοῦν, supra veritatem, omnipotens potentia, et idcirco non forma; νοῦς autem, et veritas, forma, 1103D sed non ut inhaerens alteri inseparabilis forma, sed ut inseparabiliter annexa ad declarationem potentiae Dei patris eadem substantia vel imago vel forma. Illud igitur primum quod esse diximus, quod Deus est, et silentium dictum, et quies atque cessatio. Quod si ita est, potentiae progressio, quae non quidem progressio, sed apparentia est; et si progressio non dimittens unde progreditur, sed cum connexione progressio, magis autem apparentia: non enim fuit aliquid extra quod progressio fieret. Ubique enim Deus, et omnia Deus: ergo potentiae progressio actus exstitit: is actus, si silentium Deus est, Verbum 1104A dicitur: sed cessatio, motus: si essentia, vita. Quod, ut docuimus, in eo quod est esse et vivere, in eo quod est silentium est tacens Verbum, et in eo quod est quies vel cessatio inest vel occultus motus, vel occulta actio. Necessario itaque ex hac cessatione natus motus, et nata actio est, vel a silentio Verbum, vel ab essentia vita. Ergo ista essentia, silentium, cessatio, Pater, hoc est, Deus pater. At vero vita, Verbum, motus aut actio, filius et unicus filius; quia nihil aliud quam unum, vel vita, vel verbum, vel motus aut actio, magisque omnia ista motus aut actio: etenim omnia illa activa sunt, vita et Verbum, motu vigent et motu operantur; universalis autem motus, qui principalis est motus, a se oritur: quid enim est motus, nisi a se sibi motus 1104B sit? Nam si ab alio movetur, est quidam aliud quam motus, quod ab alio movetur: et si illud quod hoc nescio quid movet, motus non est, movere non potest: unde enim moveat non habebit. Sin motus a motu nascitur, motus ergo a se nascitur. Sed hoc est (Joan. V, 26) : Dedit ei pater vitam, ut ei vita esset.
VIII. Ergo motus, et unus est motus, et a se motus. Et cum in parte occultus sit, atque inde hic motus apparens a patre motus. Et quia a motu motus, ideo a se motus, et unus motus, unde unicus filius. Hic Λόγος universalis in omnibus per quem facta sunt omnia. Hic vita omnibus, quia quae facta sunt vivunt omnia. Hic etiam Jesus Christus est, quia ad vitam salvabit omnia. Unus ergo motus, et unus filius et unicus, quia unica vita, et una vita, 1104C solaque aeterna. Ergo ὁμοούσιος filius patri: vita enim pater, et vita filius, quae οὐσία est: item motus pater, et motus filius quae οὐσία est, neque enim ibi aliquid accidens; ergo et Verbum pater, licet tacens Verbum, Verbum tamen, et Verbum filius, et hoc οὐσία. Quidquid enim vel est, vel agit atque operatur οὐσία, et ubi magis οὐσία, Verbum. Non enim ut hic aer sonans, Verbum, sed ut hic aliquid agens, Verbum. Unus ergo filius, quia unus motus: una vita, quia una sola vita quae aeterna. Nec enim vita, quae aliquando moritur. Nunquam autem moritur, si se sciat. Scire autem se non poterit, nisi Deum sciat, et Deum qui vita est, et vera vita est, ac fons vitae. Hoc si ita est, Deo cognito cognoscet omnia: quia a Deo omnia, et in omnibus Deus, et Deus omnia. 1104D Hoc Joannes clamat (Joan. XVII. 3) : Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum et verum Deum, et quem misisti Jesum Christum. Cognitio est vita. Porro autem sive vita, sive cognitio motus est unus, et idem motus agens vitam, et per vitam cognitionem, et per cognitionem vitam: idem ergo motus, duo officia complens, vitam et cognoscentiam. Λόγος autem motus est, et Λόγος filius. Filius igitur unicus in eo quod filius; in eo autem quod Λόγος, geminus. Ipse enim vita, ipse cognoscentia, utroque operatus ad animarum salutem mysterio crucis: et vita, quia de morte liberandi fueramus: 1105A mysterio autem cognoscentiae per Spiritum sanctum: quia is magis est datus et ipse omnes docuit, et testimonium de Christo dixit. Quod est cognitionem vitam agere, et ex hoc Deum cognoscere, quod est vitam veram fieri, et hoc est testimonium de Christo dicere. Ita Dei filius Christus, id est, Λόγος, et filius vita; et quia id est motus etiam et cognoscentia, filius est opere quo vita est Jesus existens. Opere autem quo cognoscentia est, Spiritus sanctus et ipse existens, ut sint existentiae duae, Christi et Spiritus sancti, in uno motu, qui filius est. Et hinc et a patre Jesus (Eccli. XXIV. 5) : Ex ore Altissimi processi: et Spiritus sanctus etiam ipse a patre, quia unus motus utrumque in existentiam protulit. Et quia (Joan. XVI. 15; XVII. 10) quae habet pater filio dedit omnia: 1105B ideo et filius, qui motus est, dedit omnia Spiritui sancto: omnia enim quae habet (Joan. XVI. 14, 15) de me habet, inquit; etenim quia et ipse motus est, de motu habet: non enim filius illi dedit, sed (Ibid.) ille, inquit, de meo habet. Principaliter enim motus vita est, et ipsa vita scientia est et cognoscentia: ergo quidquid habet cognoscentia, de vita habet. Haec summa Trinitas, haec summa Unalitas (Ibid., V\. 15) : Omnia quaecumque habet Pater mea sunt; propterea dixi quia de meo accipiet et anuntiabit vobis.
IX. Hoc igitur satis clarum faciet, esse quod pater est, et vitam quod est filius, et cognoscentiam quod est Spiritus sanctus, unum esse, et unam esse substantiam, subsistentias tres, qui ab eo quod est 1105C esse, quae substantia est motus, quia et ipse, ut docuimus, ipsa substantia est, geminans potentia valet, et vitalitatis, et sapientiae, atque intelligentiae, ita scilicet, ut in omnibus singulis tria sint: ergo Spiritus sanctus scientia est et sapientia. Hoc ita esse probant sacrae lectiones (I. Cor. II. 16) : Quis Dei mentem cognovit, nisi solus Spiritus? (Rom. VIII. 16) : Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro. Quis testis sine scientia? Et scientia ipsa, quia sapientia est, docet nos esse filios Dei. Item: Quis autem scrutatur corda? quis scit cogitationes spiritus? Item quomodo ad scientiam junguntur ambo? (Rom. IX. 1) : Veritatem dico in Christo. Ubi veritas, ibi scientia, quia veritas Christus; ideo et scientia, quod est Spiritus sanctus. Et item (Ibid.) : Non 1105D mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto. Quid est enim aliud conscientia, quam cum altero scientia? Nunc nostra cum Spiritu, ergo Spiritus scientia: et Christus est scientia, quia veritas; ergo et Christus et Spiritus scientia. At enim Christus vita: Quid si Spiritus vita: unus enim, ut dixi, motus est, et eadem vita quae scientia: quid enim in Christo doctus, id est, a Deo; et cum dico doctus, a scientia dico, quod sive a Christo, sive a Spiritu, unum atque idem est; quid enim dicit Paulus, cum utrumque idipsum esse declaret (Rom. VIII. 6) ? Prudentia vero spiritus, vita est. Aestuat 1106A enim et rebellat, ac repugnat secum error, imprudentia, inscientia; et hoc (Ibid.) prudentia carnis, quae imprudentia, et quia Deum nescit, mors est: ergo prudentia spiritus, vita atque pax est: quo modo jam juncti isti sunt, et unum sunt.
X. Doceamus quod Deus et scientia sit et vita, quamquam ab ipso ista Paulus (Rom. XI. 33) : O, inquit, altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! Sic dictum ab eodem (Ephes. III, 10) : Multiformis sapientia Dei. Hinc et secretum Dei, hinc et Christus dictus sapientia, hinc et illud (Ibid. 18) : Ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, quae sit latitudo, longitudo, altitudo, profundum, scire etiam supereminentem scientiae charitatem Christi. Ita et scientia Deus est, et nos scientia liberat, sed per Christum tamen, quia ipse est 1106B et scientia, et janua, et vita, et λόγος, et omnium per quem facta sunt omnia. Ergo et scire ista, et etiam charitatem in Christum habere debemus. Haec atque alia plurima, et Deum scientiam esse, et Christum, et Spiritum sanctum satis clarum etiam vitam esse uno licet satis probatur exemplo; nam in aliis libris uberius approbavimus (Joan., V, 26) : Sicuti enim Pater vitam habet in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso. Item dicit (Joan. VI, 58) : Sicut me misit vivus Pater, ita et ego vivo propter Patrem. Sunt igitur ista sic singula, ut omnia tria ista sunt singula, una omni ergo substantia est pater, ergo filius, Spiritus sanctus, Deus, λόγος παράκλητος, unum sunt, quod substantialitas, vitalitas, beatitudo, silentium, sed apud se loquens silentium, Verbum, Verbi Verbum: 1106C quid etiam est voluntas patris, nisi silens Verbum? Hoc ergo modo cum Verbum pater sit, et filius Verbum, id est, sonans Verbum atque operans: ergo, inquam, si et pater, et filius Verbum est, una substantia est. Deinde (Joan. V, 30) : Justum, inquit, meum judicium est, quia non quaero facere voluntatem meam, sed ejus qui me misit. Ergo una voluntas, unde una substantia: quia et ipsa voluntas substantia est. Verbum autem ipsum vitam esse sic ostenditur (Ibid. 40) : Non vultis ad me venire, ut vitam habeatis. Deinde et de hoc totum mysterium est, quod expono (Joan. VI, 37) : Omne quod mihi datum est a Patre apud me habeo. Quia vero idem motus est quod esse, et quod est esse motus est, et quia quadam intelligentia prius esse, ab eo quod moveri, sed prius κατὰ τὸ αἴτιον, 1106D id est, secundum causam: ideo dedit pater filio et motum, qui et quod est esse habet. Ergo motum esse est λόγος· igitur qui motus est habet et esse: esse autem vita est et scientia: habet igitur omnia, quia patris habet esse: ergo voluntatem patris implet filius. Quae autem voluntas, nisi quia cum pater vita sit, motus est vita ejus? haec voluntas est, vivere facere alia. Haec ergo et τοῦ λόγου, id est, Christi (Ibid., 39, 40) . Quae est, inquit, voluntas Patris qui me misit? ut ex eo quod mihi dedit nihil perdam, sed resurgere faciam id ipsum postrema die. Haec enim voluntas est Patris mei, ut omnis qui videt Filium et in 1107A ipsum credit, habeat vitam aeternam, et in die novissima resurgat. Videre autem est Christum scire Deum Dei filium, vitam, et vitae Deum; et hoc est accepisse Spiritum sanctum Verbum, id esse quod vita. Hinc probatum est (Ibid. 69, 70) : Post quem ibimus? verbum vitae habes, et nos credimus et cognovimus quod tu es Christus Filius Dei. Totum mysterium Christus Dei filius, Christus Verbum, et ipsum Verbum, vitae aeternae Verbum. Ergo hoc Verbum quod vita, et hoc qui audit et credit, utique cognoscit Deum: ergo et Spiritum sanctum habet.
XI. Pronuntiata heic plena fides est, quippe a discipulis. Item ad Judaeos dicit (Joan. VIII, 19) : Me si sciretis, sciretis Patrem meum. Neque me scitis, neque patrem meum. Et recte. Quamquam enim et in patre 1107B filius, et in filio pater, existentia vel substantia in vita, et vita in substantia; invisibilis tamen cum sit substantia, non intelligitur nisi in vita. Magis autem vita Christus, quamquam et substantia: ergo pater in filio cognoscitur. Unde? Quia non scitis me, nec Patrem; si sciretis me, sciretis et Patrem. Ipsum hoc quid est? Sciretis a me esse, quia ipse et scientia, quod est Spiritus sanctus. Item ad illos quia Verbum est, et Verbum pater: ergo una substantia (Ibid., 26) : Item qui me misit verus est, et ego quae audivi ab ipso ea loquor. Pater filio loquitur, filius mundo: quia pater per filium, et filius virtute Verbi patris facit omnia, id est, secum loquens Verbum per Verbum in manifesto loquens facit omnia. Secum autem loquens Verbum Deus est cum filio, quia pater 1107C et filius unus Deus. Ipse praeterea dicit (Ibid. 51) : Amen, amen dico vobis: si quis verbum meum custodierit, mortem non videbit. Et ipse rursum (Ibid., 55) : Novi enim Patrem, et verbum ejus custodio. Uterque Verbum, sed ut dixi. Illud quantum aut quale est in Joanne (Joan. X, 17, 18) ? Propterea me Pater amat, et ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo illam a me tollit, sed ego eam pono a me ipso: licentiam habeo ponere eam, et licentiam habeo sumere eam. Christum nunquam dictum esse animam satis manifestum est; sed nec Deum dictum animam. Etenim Pater Deus dictus, Spiritus dictus. Item filius λόγος dictus, spiritus dictus, et sine dubio Deus: quippe cum ambo unus Deus. Ergo haec, λόγος, πνεῦμα supra animam sunt, sua superiore 1107D substantia, longe alia substantia animae et inferiore, quippe a Deo insufflata et genita, et sola vere substantia dicta, quod subesset suis in se speciebus, et eodem pacto ut hyle.
XII. Huc accedit quod vita Deus, vita Christus, et ex se vita utique, sed ut patre dante Christus habeat ex se vitam: ergo vita superior ab anima. Priora enim ζωὴ et ζωηρὶς, id est, vita, vitalitas quam anima: ergo illa ὁμοούσια Deus et λόγος, pater et filius. Quippe ut ille Spiritus, et hic Spiritus, et hic vita, et ille vita. Item Verbum et Verbum, et caetera. Spiritus igitur habet potestatem animam sumendi, ponendi et resumendi. Etenim vita, et a se vita potestatem habet sumendi, ponendi illud, quod sua potentia, 1108A sui participatione facit vivere: etenim anima ad imaginem imaginis Dei facta (Gen. I, 26) : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Ergo inferior, et a Deo atque λόγῳ magis orta vel facta. Nunquam ipse Deus aut λόγος. sed quidem λόγος, non ille qui filius generalis vel universalis, atque omnium quae per ipsum facta sunt, semen, origo, fons. Illius vero λόγος anima: quomodo, aut qui, et dixisse memini, et suo loco esse dicturum. Ergo universalis, quia spiritus et vita, non anima, habet potestatem a semetipso animam ponere, et rursum animam sumere. Deus igitur et λόγος, vel quia vita sunt, vel quia Spiritus, vivunt et semper vivunt. Quippe qui a se vivunt. Ergo illa ὁμοούσια. Anima vero ὁμοούσιος, haec cum assumitur a divinis, id est, 1108B a λόγῳ neque enim a Deo: Λόγος, enim motus est, et motus anima, et motus a semetipso motus, unde imago et similitudo anima τοῦ λόγου est. Ergo cum assumitur, nihil adjicitur vitae: quippe cum ex vita, id est, ex vivendi potentia animae vita sit. Animam igitur cum assumit Spiritus, veluti ad inferiora trajicit potentiam atque actiones, cum mundum et mundana complet: ergo Spiritum, et maxime Λόγος spiritus, qui vita est, in potestate habet et sumere animam, et ponere: cum autem sumit, mundo veluti nascitur, et potentia ejus cum mundo colloquitur: cum vero ponit, a mundo recedit, et non operatur in mundo carnaliter, nec tamen spiritaliter. Hoc nos mortem ejus nominamus, et tunc esse dicitur in inferno, non utique sine anima. Hinc petit (Psalm. XV, 1108C 10) ne Deus animam suam relinquat in inferno. Ergo eam, quia rediturus ad mundum est, et ad ejus actum secum ad inferis ducit, quasi resumit ergo animam, id est, actus, mundum iterum accipit, et quia actus in mundo plenos ac totos Λόγος agit, et qui Spiritus est, et animam, et corpus, rursus ergo sanctificandum fuit, quia rursus ista susceperat. Ivit igitur ad Spiritum, et sanctificatus redit, cum apostolis egit, post sanctum Spiritum egit. Quis igitur est Spiritus sanctus? id est, λόγος, unus enim motus, et ideo dictum: et si discedo et praeparo vobis, rursus venio. Quis enim venit post abitum Christi, nisi Spiritus S. Paracletus?
XIII. Id ita esse quod dico: ut pater et filius unum sint: item quod Jesus et Spiritus sanctus unum sint: 1108D ac propterea omnes unum sint, juncta lectione Joannes declaravit; coepit namque a Λόγου (Joan. XIV, 6) : Ego sum, inquit, via, et veritas, et vita. Nemo venit ad Patrem nisi per me. Quis enim ad id quod est esse, et verum esse pervenit, quod pater est, nisi per vitam: vita enim quae vera vita est, quia aeterna est, hoc est vere esse, nihil enim mutatur, nihil corrumpitur, quae genera mortis sunt, vita esse, verum vita est (Job. XVII, 2) : Vivit, inquit, Deus. Ergo vitam esse, Deus est. Et (Joan. XIV, 19) : Ego, inquit, vivo. Quicumque ad Christum venit, ad vitam venit, et sic per vitam ad Deum: ergo juncti sunt Deus et λόγος. Et hinc illud est (Joan. XV, 23) : Qui me cognovit cognovit et Patrem. 1109A Et (Joan. XIV, 9) : Qui me vidit vidit et Patrem. Hinc et illud (Ibid., 11) : Non credis, quod ego in Patre, et Pater in me? Hinc et illud mystice (Joan. XIV, 14) : Et si quid aliquando petieritis in nomine meo, istud faciam. Quid est petere in Christi nomine? animam aeternam fieri, lucem Dei videre, ad ipsum videndum venire, aeternam vitam habere, non divitias, non filios, non honores, nihilque mundanum, sed spiritale omne, atque omne quo uniti Deo Christo jungamur: hoc enim est, ut glorificetur in Filio, id est, vita aeterna, quam petentibus dabo.
XIV. Subjungitur deinde plenissime de Spiritu sancto, quid sit, unde sit, quod ipse sit (Ibid., 15, 16) : Si enim, inquit, me amatis, mandata mea custodite. Et ego rogabo Patrem meum, et alium Paracletum 1109B dabit vobis, ut vobiscum sit in omne tempus. Quid est Paracletus, qui asserat adstruatque apud Patrem homines omnes fideles atque credentes? Quis est iste? unus ne solus Spiritus sanctus? an idem et Christus? Etenim ipse dixit: alium Paracletum dabit vobis Deus. Dum dixit alium, se dixit alium; dum dixit Paracletum, operam similem declaravit, et eamdem quodammodo actionem. Ergo et Spiritus Paracletus, et Spiritus sanctus, alius Paracletus, et ipse a patre mittitur. Jesus ergo Spiritus sanctus: motus enim Spiritus, unde et Spiritus motus, eo quod Spiritus (Joan. III, 8) : Spirat enim ubi vult. Et ipse nunc dicit: Spiritus veritatis, et ita ei nomen est Spiritus sanctus, Spiritus etiam Christus, Spiritus et Deus, omnes ergo Spiritus. Verum Deus substantialiter 1109C Spiritus: inest enim in eo quod est substantia et motus: vel potius substantia ipsa, qui est motus, sed in se manens, ut saepe jam diximus, et retinendi causa saepe repetemus. At vero Jesus et Spiritus sanctus motio vere mota motio; unde foris operans, sed Jesus spiritus apertus: quippe et in carne: Spiritus autem sanctus occultus; Jesus quippe qui intelligentias infundat, non jam qui signa faciat, aut per parabolas loquatur ipsum se esse, ipse sic docet (Joan. XIV, 18) : Non vos dimittam orphanos, veniam ad vos. Ipse autem in Spiritu sancto esse occultum sic docet (Ibid., 19) : Mundus me jam non videbit, vos autem videbitis me, quoniam vivo ego et vos vivetis. Hoc etiam sancto Spiritui datum (Ibid., 16) : ut penes vos sit in aeternum Spiritus veritatis. Et de se dixit (Ibid., 1109D 6) : Ego sum veritas. Deinde adjecit (Ibid., 19) : Quem mundus non potest videre. Et de se dixit (Ibid.) : Jam me mundus non videbit. Deinde adjecit (Ibid., 17) : Quoniam ipsum non videt, neque cognoscit ipsum. Sed et Christum nemo cognovit (Joan. I, 11) : In sua venit et mundus eum non cognovit. Adjecit (Joan. XIV, 17) : Vos cognoscetis ipsum, quoniam manet in vobis, et in vobis est. Et ipse de se ita (Joan. XIV, 19) : Vos videbitis me. Et quoniam Christus vita est, de se adjunxit (Ibid.) : Quoniam ego vivo, et vos vivetis. Et quia Spiritus sanctus intelligentia est, utroque autem mundus ipse caret, ideo adjecit (Ibid., 17) : Quoniam apud vos manet, et in vobis est. Unde autem aut est in illis, aut jam manet Spiritus sanctus, si 1110A adhuc postea venturus est, et non jam per Christum apud illos esse coepit? Ergo juncti atque ex uno sunt, qui motus est. Id apertius in sequentibus declaratur, ait enim (Ibid., 25, 26) : Haec vobis dixi apud vos manens. Paracletus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, vos docebit omnia quaecumque dico. Ego, inquit, in vobis maneo. Data est enim vita, nec ab illis jam Christus abscedit: sunt igitur et spiritali motu, quod est Christum in illis manere: ipsi autem animae, in quibus spiritus manet, nec aliquando discedit, dictum tamen (Joan. XVI, 16) : Nunc ibo ad Patrem.
XV. Quid istud sit facile intelligi potest, si accipiatur ex mysterio dictum, et corporali mysterio: nam spiritaliter cum et ipse in Patre sit, et pater in 1110B ipso, quo, aut quare ibit. Ex eodem mysterio est, quod ad Christum Spiritus columbae similis venit, et quod nunc Spiritus mittetur a patre, et mittetur ad patrem, Christo eunte et petente ut mittatur: a morte enim vita revocata, et vita non ipsa vita, quia Λόγος est: haec enim mortem nescit, magis haec ipsa interficit mortem; sed vita quae in hominibus resurrexit a morte. Quam utique induit simul cum corpore, et eam ab inferno resumpsit. Propter hanc igitur sanctificandam, eundum fuit ad patrem, sed corporaliter adque animaliter, id est, in id quod in se pater fuerat penetrandum potentialiter atque existentialiter: hoc igitur modo ivit ad patrem. Denique nec absentiae tempus edictum, sed contra dictum (Joan. XX, 1, 17, 18, 19, 20, 27, 29) , quod nocte quae sabbatum 1110C sequitur apparuerit Mariae, tangi noluerit priusquam iret ad patrem: nuntiavit Maria discipulis: eadem nocte ad ipsos venit ostendens manus et latus, utique tangi jam non prohibens. Post Thomas palpavit, tetigit, ipso quidem hortante, quia ille desperabat, quod significat sanctificatum jam fuisse. Quam ergo breve hoc tempus est, sed propter mysterium dictum: ibo ad Patrem: nam cum ipse in patre, et in ipso pater sit, quo ibit? Eodem ergo mysterio: quem vobis mittit Pater, quia pater mittit, cum Christus mittit. Denique sic ait: Mittit Pater in nomine meo, id est, pro me: aut in nomine meo, quoniam spiritus Christus, et ipse Spiritus sanctus; aut in nomine meo, quia Spiritus sanctus ipse de Christo testimonium feret, sic enim dictum (Joan. XV, 26) : Ille testimonium dicit 1110D de me. Quis ille? quem vobis ego mitto a Patre: juncti ergo omnes: ego mitto, a patre mitto, Spiritum veritatis mitto: medius ergo Λόγος, id est, Jesus ipse mittit; motus enim principalis universalisque qui vitalis ac vita est, mittit intelligentiae motum, qui sicuti docuit, ex vita atque ipsa vita est: scire enim quid sit, hoc est vivere, hoc est esse. Hoc autem esse quid est, quam ex Dei substantia esse, quod est Spiritum esse? unde nos spiritales efficimur, accepto Spiritu a Christo, et hinc aeterna vita: Spiritus ergo appellata est ista Trinitas. Nam dictum (Joan. IV, 24) : Deus spiritus est. Item dictum a Paulo ad Corinthios secunda (II Cor. III, 17) : Dominus autem Spiritus est: ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. 1111A Utique ista de Christo, ipse vero Spiritus sanctus dictus, quos sanciat Sanctos, id est, Sanctos facit; et certe ipse est Spiritus Dei: dictus est enim prudentia, sapientia, omniumque rerum scientia, ita enim de eo subjungit (Joan. XVI, 8-10) : Ille convincet mundum de peccato, et de justitia, et de judicio. De peccato, inquit, quoniam in me non credunt, vel quod vita sit Christus, vel quod Dei filius et a Deo missus, et qui peccata dimittat. De justitia autem, quoniam ad Patrem pergo: tot enim in mysterio passionis, quia fidem mandatorum servavit et implevit: quippe cum dixerit, cum aliud vellet (Matth. XXVI, 42) : Fiat voluntas tua. Itemque quia monitos derelinquens, jam non ita videndus relinquebat, justitiae fuit, iis actis omnibus ire ad patrem, nec ire 1111B ad patrem tantum, sed cum illo jam esse: Nam idcirco dicitur (Ibid., 64) : Sedet ad dexteram Patris. De judicio: quoniam princeps hujus mundi judicatus est: mysterio enim crucis omnes adversae Christo ab eodem Christo triumphatae sunt potestates. Haec, inquit, docebit Spiritus sanctus. Quid eligitur? De salute mysterium Paracletus complet, et non completa Christus abscidit: An quia idem ipse Christus est et Spiritus sanctus, vel quia ipse eum mittit, vel quia Spiritus habet omnia Christi? Habet omnia, per Christum celebratur.
XVI. Et tamen videamus quid acturus est, Spiritus scientiam daturus gestorum, et insinuationem scientiae, quasi vim testimonii, ac magis judicii habiturus, vel ad poenitentiam vel ad poenam; de peccato, 1111C inquit, quod in me non crediderunt. Ergo ut sciat mundus jam poenam suam. De justitia autem, quod ad Patrem vado. Et hoc potest esse de peccato quod injuste fecerunt qui eum in crucem sustulerunt, quia se filium Dei dicebat. Et nunc pergit ad patrem, quod item erit omnium, si in Deum credant, et faciant Dei jussa: ut et ipsi ad patrem pergant: justificantur enim, nam (Gen. XV, 6) : Abraham credidit, et reputatum est ei ad justitiam. Deinde de judicio, inquit, quod princeps mundi judicatus sit. Haec, ut cernitur, non ad salutem, quae jam a Christo completa est, sed pertinent ad scientiam rerum gestarum. Est enim pater loquens silentium, Christus vox, Paracletus vox vocis. Ergo Spiritus sanctus in isto actu alter Paracletus, in salutis mysterio cooperator 1111D ut Christus, in Spiritu vero sanctificationis quod Deus. Si igitur et hoc modo Christus quod spiritus, sed Deus in mysterio aeternae vitae Christus, in sanctificatione Spiritus sanctus, sanctificat autem Deus, ut dictum (Joann. XVII, 17) : Sanctifica eos in veritate, patri filius dicit, ergo sanctificat pater. Item Christus sanctificat, ut dictum (Ibid., 19) : Et pro iis sanctifico me ipsum, ut sint ipsi sanctificati in veritate. Item sanctificat Spiritus sanctus, nam et baptizare ad sanctificationem pertinet: dictum ergo in Actis Apostolorum (Act. I, 5) : Joannes baptizavit aqua, vos autem Spiritu sancto tingemini. Quod superfudit se illis ad scientiam: nam jam sanctificati fuerunt baptismo, invocato Deo Christo; Spiritui sancto 1112A etenim sic dictum est: Sanctifica eos in veritate. Et veritas Christus est; Paracletus etiam Spiritus est veritatis: ergo omnis qui baptizatur, et credere se dicit, et fidem accipit veritatis, id est, Spiritum sanctum, fitque sanctior a Spiritu sancto, et ideo dictum in Actis Apostolorum (Act. I, 8) : Sed accipietis virtutem, adveniente in vos Spiritu sancto. Non ad sanctificationem, sed scientiam, et ad ea quae promisit in Evangelio Christus de Spiritu sancto, id est, de Paracleto. Primum ut testimonium de Christo dicat, sic enim ait: Accipietis virtutem, adveniente in vos Spiritu sancto, et eritis mihi testes in Jerusalem. Sed et Lucas dicit (Joann. VII, 39) : Nondum quidem misso Spiritu. Jam tamen testimonium dicit. Paulus tamen in omnibus epistolis suis quid aliud agit, nisi 1112B de Christo testimonium dicit? et post abscessum Christi, solus Christum vidit et soli apparuit. Spiritus ergo per Christum, et Christus per Spiritum sanctum adfuit. Item dicit testimonium Joannes et Petrus (I Joan. I, 1) : Quod audivimus, quod vidimus, quod palpavimus. Et in Actis Apostolorum et ipse, et Lucas qui scripsit de iis, de David ita dicit (Act. II, 30-32) : Propheta cum esset, et sciens quia jurejurando jurasset illi Deus; ex fructu ventris ejus sedere super thronum illius, providens locutus est de resurrectione Christi: quia neque relictus est in inferno, neque caro ejus vidit corruptionem. Hunc ergo Jesum resuscitavit Deus, cujus nos omnes testes sumus. Quando ista dicunt (Ibid., 2, 4) : Cum jam factus esset de coelo sonus, et tanquam vi magna, Spiritus ferretur, 1112C qui replevit totam domum, et repleti sunt Spiritu sancto, et coeperunt loqui variis linguis. Deinde dicunt Apostoli de peccato mundi, quod non credidit Christo, in Actis ita (Ibid., 22-24) : Sicut vos scitis, hunc decreto consilio et praescientia Dei traditum per manus scelestas, et suffixistis eum cruci, et occidistis quem Deus suscitavit. Item in Actis Apostolorum, referente Petro (Ibid. 34) : David non ascendisse in coelum, sed dixisse ita: Dixit Dominus Domino meo, sede ad dexteram. Hoc etiam Paulus dixit (Rom. VIII; 34) : Qui resurrexit, qui est in dextera Dei. Ergo docuerunt quod post resurrectionem ad Patrem ivit. Idem mox adjecit (Ibid.) : Qui et interpellat Patrem. Ergo si Christus interpellat, Paracletus etiam ipse. Item in Actis, quod ad patrem ierit, testimonium 1112D est (Act. I, 9, 10) : Videntibus illis elevatus est: et nubes suscepit eum ab oculis ipsorum; cumque intuerentur euntem illum in coelum, et reliqua.
XVII. Dicta sunt jam tria de testimonio in Christum, de peccato, de justitia, nunc de judicio. Sic per Spiritum sanctum locutus Paulus ad Romanos (Rom. XVI, 20) : Deus autem pacis conteret Satanam sub pedibus vestris velociter. Item ipse ad Ephesios (Ephes. IV, 8) : Qui ascendit in altitudine captivam duxit captivitatem. Item in Apocalypsi ipse dixit (Apoc. I, 18) : Et habeo claves mortis et inferi. Item ibi (Apoc. XII, 7) : Et factum est praelium in coelo, Michael et angeli ejus bellarunt adversus draconem. Et totus locus demonstrat diabolum judicatum. Cum igitur approbatum 1113A sit, tres istas potentias, et communi, et proprio actu et substantia eadem, unitatem deitatemque conficere; non sine ratione rerum in duo ista revocantur, in Filium ac Patrem: etenim cum quasi geminus ipse Pater sit, existentia et actio, id est, substantia et motus, sed intus motus, αὐτόγονος motus, et hoc quod substantia est motus, necessario et Filius, cum sit motus, et αὐτόγονος motus, eadem substantia est: eadem enim haec inter se sine conjunctione unum sunt, et sine geminatione simplex, suo ut proprio existendi versum, vi autem potentiaque: quia nunquam sine altero alterum, unum atque idem tantum actu; sed qui foris est, in passiones incidente, alio autem interiore semper manente atque aeterno, quippe originali et substantiali, 1113B et idcirco semper patre, qua ratiocinatione et semper filio. Paulus in omnibus epistolis (Gal. I, 1) : Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino nostro Jesu Christo. Item (Joan. X, 30) : Non ab hominibus, neque per hominem, sed per Jesum Christum et per Deum Patrem. Item in Evangelio (Joan. XIV, 9) : Ego et Pater unum sumus: ego in Patre, et Pater in me.
XVIII. Nos quoque patrem et filium religiose semper usurpamus, et recte secundum rationem supradictam: etenim motus, ut supra docuimus, filius, atque ipse motus vita et scientia, vel sapientia. Certe Paulus plenissime expressit quod intelligi voluimus (I Cor. I, 4, 5) : Gratias ago, inquit, Deo meo semper pro vobis in Christo Jesu, quod omnes locupletati 1113C estis in illo, in omni verbo et in omni scientia. Verbum Christum diximus, id est, vitam, scientiam Spiritum sanctum, ergo unum: In Christo enim, ait, locupletati estis. Quod cum ita sit, si Deus et Christus unum, cum Christus et Spiritus unum, jure tria unum, vi et substantia: prima tamen duo unum diverse, hoc ut sit pater, actualis existentia, id est, substantialitas; filius vero actus existentialis: duo autem reliqua ita duo, ut Christus et Spiritus sanctus in uno duo sint, id est, in motu, atque ita duo, ut unum duo: prima autem duo, ut duo unum, sic cum in uno duo, et cum duo unum, Trinitas existit unum. Nam quid ego de Spiritu sancto, de quo tractatum est pluribus, multa commemorem? Ex ipso concipitur Christus in carne; ex ipso sanctificatur 1113D in baptismo, Christus in carne; ipse est in Christo qui in carne, ipse datur Apostolis a Christo qui in carne est, ut baptizent in Deo, et in Christo, et Spiritu sancto: ipse quem Christus in carne promittit esse venturum, quadam agendi distantia; idem ipse et Christus, et Spiritus sanctus; et quia Spiritus, idcirco et Deus: quia Christus quod Spiritus, ideo Deus: unde pater, et filius, et Spiritus, non solum unum, sed et unus Deus.