Alexander of Hales, Summa Theologica

S i diceretur quod in principio conditionis rerum animae brutorum et universaliter omnium viventium exierunt a Deo immediate sive per creationem, non autem sic modo - contra, in Psalmo dicitur: Emitte spiritum tuum et creabuntur. Hoc intelligitur de vitis animalium et plantarum: unde Commentator, super librum De divinis nominibus, cap. De vita , dicit: " Vitae irrationabilium et germinum non sunt divinae sed materialis ignis et spiritus. De iis ergo solis novissimis vitis ait illud Davidicum fieri : Auferes spiritum eorum, et deficient et in pulverem suum convertentur; emitte spiritum tuum et creabuntur et renovabis faciem terrae. In sensitiva enim tantum anima et nativa vita haec accipit divina Eloquia pater iste ".

2. Item, Augustinus, De vera religione : "Nulla vita est quae non sit ex Deo, quia Deus summa vita est et ipse fons vitae ".

Si diceretur quod verum est mediate vel immediate - hoc non videtur, quia verbum Augustini est ad commendandam vitam ; sed 1. in nullo commendaretur vita, si sic intelligeretur, cum etiam creaturae vilissimae sint a Deo mediate .

3. Item, Augustinus, De vera religione : "Attendendum est quae sit natura vitalis quae cuncta sentit, quae profecto, quoniam vitam dat corpori, praestantior eo sit necesse est: non enim qualiscumque moles, quamquam ista visibili luce praefulgeat, si vita caret, magna aestimanda est:

quaelibet namque viva substantia cuilibet non vivae substantiae naturae lege praeponitur ". Si ergo multorum non viventium creatio est immediate a Deo et nobilitas causati attestetur nobilitati causae, omnis vita, cuiuscumque sit conditionis, debet esse immediate a Deo.

4. Item, non solum anima rationalis, sed etiam animalis et plantae est motor corporis cuius est perfectio: quod autem tale est, est substantia simplex: quod autem est simplex, totum suum esse habet simul: ergo quod est causa ipsius, potest in totum esse illius: hoc autem est proprium solius Dei. Ex quo concluditur nullam creaturam, etiam spiritualem, posse animam animalis vel plantae producere in esse: unde nec vitam illarum.

5. Item, si causatur a creatura, aut a creatura corporali aut spirituali. Non a corporali, quia ex corpore incorporeum fieri impossibile est. Unde, VII Super Genesim ad litteram : "Omne corpus in omne corpus mutari credibile est ; quodlibet autem corpus mutari posse in animam, credere absurdum est". Creatio autem corporis, in quantum hujusmodi, non est nisi per productionem eius in esse ex parte illius quod est causa vel ex toto. Nec etiam potest fieri a virtute corporali neque ex virtute corporali non enim contingit virtutem corpoream converti in naturam incorpoream ; unde non potest esse ex quo fiat substantia spiritualis: nec sicut a quo, quia tunc effectus esset nobilior sua causa: quaelibet enim substantia simplex nobilior est omni substantia et virtute corporali. Item, Augustinus, De fide ad Petrum : " Si Deus vita non esset, nonviventia corpora non fecisset: non enim facit rem nonviventem nisi res vivens".

Ex hoc potest argui quod vita sive res vivens non potest esse nisi a vita, quia, si Deus non esset vita, non fecisset corpora non viventia, multo fortius si non esset vita, non fecisset vitam vel corpora viventia: ergo, cum corpus, in quantum corpus, non sit vita etc. Unde videtur quod vita non possit esse nisi a vita.

Nec potest esse a creatura spirituali. Quod videtur sic: Spiritualis creatura et maxime spiritualium nobilissima, ut angelus, in productione rerum naturalium in esse non operatur ut natura, sed potius ut ars. Dicit enim Augustinus, VIII Super Genesim : " In ipso mundo gemina operatio providentiae reperitur, partim naturalis, partim voluntaria: voluntaria per angelorum opera et hominum ". Ex quo patet quod, quantum ad ea quae operatur angelus in mundo, operatio eius est voluntaria et operatio eius operatio artis et operatum artificiatum, in quantum hujusmodi ; animae autem animalis et plantae productio in esse non est opus artis; ergo productio hujusmodi non est opus angelicum nec esse potest. Hac eadem ratione patet hujusmodi productionem in esse fieri non posse a creatura spirituali quae est anima rationalis.

6. Item, si ab aliqua creatura spirituali possent haec in esse produci, hoc maxime videtur posse fieri a consimilibus in specie, scilicet ab anima animalis et plantae; sed hoc esse non potest, ut videtur, quia hoc non potest fieri per modum divisionis: cum enim animae huiusmodi sint substantiae impartibiles quae huiusmodi sunt, impossibile est dividi: ergo etc.

Si autem diceretur hoc esse substantiae tali impossibile secundum se, sed quia virtus est impressa materiae, ad ipsius divisionem partitionem recipere potest: unde etiam anima rationalis, eo quod non est impressa materiae, divisionem non recipit neque est ex traduce - adhuc istud non sufficit dicere, quia cum dividitur materia, aut cum ipsa cedit aliquid quod sit animae aut nihil. Si nihil, quo modo ex eo quod decisum est fiet idem in specie et quid erit in materia illa principium vitae? Si aliquid, aut illud erit virtus sola aut de substantia animae. Si de substantia animae , ergo accidit quod est impartibile secundum essentiam, esse divisibile. Si autem sola virtus descinditur, cum virtus sit accidens, quod ex ea fiat anima et substantia, non solum ut forma, sed sicut quid, videtur impossibile: accidens enim non potest esse principium essentiale substantiae.

Contra: a. Gen. 1,20: Producant aguae reptile animae viventis. Et in eodem : Producat terra animam viventem in genere suo. Si autem immediate essent a Deo, sicut illa quae ex nihilo fiunt, quorum Deus est tota causa, quo modo verificarentur quae hic dicuntur : Producant aquaes reptile animae viventis, et : Producat terra herbam virentem ? Viror enim est vita virentium, ut habetur a B. Gregorio .

b. Item, Philosophus : " Omne corruptibile est generabile"; sensitiva in brutis et vegetativa in plantis est corruptibilis per se vel per accidens: ergo est generabilis per se vel per accidens ; nullum creatum generatum per se vel per accidens: ergo etc.

c. Item, nulla forma constituta in esse per suum subiectum creatur nisi illud subiectum concreetur ; vegetativa in plantis est forma constituta in esse per suum subiectum: quod patet per hoc quod forma divisibilis per divisionem sui subiecti constituitur in esse per ipsum; ergo etc: similiter est de anima sensitiva, ut patet in anulosis: ergo etc.

d. Item, sola anima rationalis sive intellectiva exit in esse immediate a Deo, ut vult Philosophus , dicens quod "solus intellectus intrat ab extrinseco"; de sensitiva dicit : "Sensitivae vero prima fit mutatio a generante ". Quia vero ab eodem est anima et vita in brutis et plantis, medio quo ostenditur anima esse immediate a Deo, ostenditur consimiliter et vita.

(Solutio): Circa materiam istam diversi diversa sentiunt . Quidam enim ponunt progressum animarum huiusmodi in esse fieri per partitionem et multiplicationem animarum. Modum autem partitionis et multiplicationis assignare volentes, ponunt exemplum tale quod linea quando dividitur, sectio eius fit in puncto nec tamen punctus dividitur, sed ipsa divisione totus cadit ad utramque partem et existit in utraque linea. Similiter anima, cum sit impartibilis, non dividitur, sed ad divisionem materiae sive decisionem tota cedit utrobique in partibus divisis, et hoc quia impressa est materiae: quia enim sequitur materiam et non potest dividi, tota cadit utrobique.

Hoc autem non videtur verum. Nec est simile, quia, si punctus actu esset in linea, ut linea esset ex punctis sicut anima actu est in corpore, nec punctus divideretur in linea nec in duo caderet, sed, si secantis operationem susciperet, destrueretur . Nunc vero, quia ibi est in sola potentia, quod erat in potentia in actum reducitur ; nec quod erat unus punctus in potentia efficitur duo, sed duo potentia reducuntur in actum et sunt duo actu.

Alii vero modum multiplicationis per simile volunt ostendere in aliis, in quibus est potentia multiplicandi se, ut in igne et luce, quae se multiplicant sine sui diminutione: candela enim accensa multas potest accendere sine sui diminutione, et lux se ipsam multiplicare in qualibet parte aeris circumadiacentis; similiter dicunt de anima.

Quod non videtur verum. Nec est simile de anima et de illis, quia multiplicatio ignis et lucis non est per divisionem vel decisionem materiae alicuius: cum enim ignis multiplicat se, non dividitur materia in qua est ignis, quia si sic, minoraretur , sicut quando ligna subtrahuntur. Similiter, si subiectum lucis divideretur in duo vel plura, de luce minus esset in partibus quam in toto Cum ergo ponitur productionem animarum hujusmodi in esse fieri per divisionem materiae, non per sui operationem solum, sicut est de igne et luce, patet quod non est simile. Item, aliter quidam posuerunt, scilicet eas fieri ex formis substantialibus elementorum quae simplices sunt, ut generatio simplicis ex simplici fieret, sicut fit corporalis ex corporali. Et quemadmodum ex qualitatibus activis et passivis elementorum generatur forma complexionis, ita ex eorum formis substantialibus forma addita complexioni, et sicut ex accidentalibus accidentalis ita ex substantialibus substantialis.

Haec autem positio evidenter apparet falsa. Primo per hoc quod aliquid fieri ex formis puris est impossibile: forma enim pura non est ex quo. Praeterea, substantia ex formis fieri non posset nisi per earum mutationem, forma autem pura de se est invariabilis. Praeterea, si ex formis puris substantialibus elementorum sit forma hujusmodi, quae est forma et substantia, aut ergo erit ex formis eorum in quibus subsistit aut aliorum. Si aliorum, tunc ab aliquo formam suam substantialem separari contingeret, ipsa in essentia manente praeter illud cuius erat forma: quod est impossibile. Si ex formis eorum in quibus subsistit, tunc aut ipsa manebunt sine forma substantiali aut necesse est animam esse formam qua sint substantiae et non solum animatae: quod falsum est; aut aliam novam formam recipient, quae unde contingat non erit assignare. Non ergo corpus potest esse nec forma corporis ex quo fiat anima vegetabilis et sensibilis.

Aliter autem aestimant aliqui , scilicet spiritus brutales esse ex traduce et educi de potentia in actum mediantibus corporibus caelestibus ab eorum motoribus, qui motores, quia spiritus rationales sunt, ut ponunt, possunt in productionem spiritus in esse; sed, quia non immediate, sed mediante corpore caelesti, ideo spiritum producunt rationali ignobiliorem et talem quidem qui sine corpore non vivit, eo quod per corpus caeleste in esse productus est.

Sed haec opinio potest refelli rationibus supra tactis , scilicet per hoc quod motores orbium intelligentiae sunt, quorum operatio est operatio artis, et per hoc quod virtus corporum caelestium est virtus corporalis, quae sunt minoris nobilitatis nobilitate spirituum.

Alii ponunt huiusmodi spiritus omnino creari a Deo et nullo modo esse ex traduce sicut nec spiritus rationales, dicentes quod ideo dicitur Gen. animam de terra produci, quia corpus organicum de terra producitur et ei infuit seminaliter cum omnibus dispositionibus materialibus facientibus necessitatem respectu animae, cui materiae sic dispositae Dei bonitas animam infudit . Quia igitur in terra sunt rationes seminales, non tantum intendentes corpus, sed etiam intendentes ultimam eius completionem, scilicet animam, et habentes naturalem appetitum talis formae, ideo dicitur terra animas producere.

Aliter videtur insipientiae meae dicendum, scilicet quod in elementis mundi indita est a Conditore eorum natura quaedam, quae est alia a natura elementari, quae est simplex et incorporea, ut possit esse principium substantiae simplicis: unde Philosophus, libro De animalibus , omnia ista inferiora plena esse virtute animae posuit. Augustinus vero dicit rationes seminales inditas mundo sive partibus mundi, ex quibus mundus gravidus est, ex quo, accepta opportunitate, prodeunt plantae et animalia, non tantum secundum corpora, sed quodam modo secundum animas. Unde Augustinus, III De Trinitate : " Aliud est ex intimo et summo causarum cardine condere atque administrare creaturam: quod qui facit, solus Creator est Deus; aliud vero pro distributis ab illo viribus et facultatibus aliquam operationem forinsecus admovere , ut tunc vel tunc, sic vel sic exeat quod creatur: ista quippe originaliter ac primordialiter in quadam textura elementorum cuncta iam creata sunt, sed acceptis opportunitatibus prodeunt. Nam sicut matres gravidae sunt foetibus, sic ipse mundus gravidus est causis nascentium, quae in illo non creantur nisi ab illa summa essentia, ubi nec oritur nec moritur aliquid nec incipit esse nec desinit ". Praeterea, virtus primi orbis et aliorum inferiorum cooperantur vitae sive productioni rei viventis. Unde De caelo et mundo, II libro, veteris translationis , dicitur quod " orbis primus est principium et virtus et causa in vita omnis vivi plus quam reliqui orbes valde "; et in nova translatione : "Sciendum est quod primus orbis principium est potentiae et causa in vita cuiuslibet vivi, plus quam alii orbes ", et hoc per naturam lucis suae, quam ubique diffundit, quae vitam et motum operatur in omnibus in quibus est vita et motus vitalis. Sed hoc solum potest esse per modum disponentis et cooperantis sive adiuvantis, quia quodlibet corpus, sive caeleste sive aliud, aut virtutem corporis converti in naturam incorpoream non contingit. Unde non potest esse sicut ex quo fiat substantia spiritualis nec sicut a quo, ut dictum est . Ex iis ergo mundi partibus, quae sunt plenae virtute animae, secundum Philosophum , sive rationibus seminalibus, quibus mundus est gravidus, secundum Augustinum , opportunitate accepta, ut quando confluunt virtus primi orbis et orbium inferiorum et virtus generativa in planta et in animali et virtus simplex indita ipsis elementis, fit corporis organizatio et productio animae sensibilis in esse et animae vegetabilis. Unde Augustinus, De ecclesiasticis dogmatibus : "Animalium animae non sunt substantiae, sed cum carne ipsa carnis vivacitate nascuntur ". Ex iis ergo, scilicet rationibus seminalibus sive virtute animae, qua plena sunt haec inferiora, est origo et principium animae vegetabilis et sensibilis. Sicut autem substantiarum corporalium ab initio rerum Creator creavit principia, scilicet ipsa elementa, sic in elementis corporalibus substantiarum simplicium, quae a corpore dependent, creavit elementa. Et sicut corpora ex elementis generantur, elementa tamen non sunt generata, sed creata, sic animae habent principia unde generentur , tamen illa principia non sunt generata, sed creata. Et iterum, sicut corpora, quae fiunt ex elementis, sunt corruptibilia, elementa tamen, in quae resolvuntur, incorruptibilia, sic animae vegetabilium et sensibilium sunt corruptibiles, semina tamen eorum incorruptibilia.

1. Ad illud quod primo obiectum est, dicendum quod ' creare' nomine extenso sumitur pro producere' , eo modo quo sumitur in verbo illo Augustini : (Quosdam spiritus sic Deus creavit" etc. Et post exponendo quid dicit 'creare', subdit: "Illos itaque sic desituras, quosdam ex aqua produxit" etc; unde producere ex aqua vel ex terra dicit ipse ' creare'. Praeterea, intentio Commentatoris est ostendere differentiam inter vitam intellectivam et sensitivam et vegetativam quantum ad hoc quod vita intellectiva est perpetua, sensitiva et vegetativa nequaquam, immo pereunt et aliae creantur, et quod intellectiva est divina, id est omnino ex nihilo creata, aliae ex materiali condi tae . Unde dicit : " Semel vitam essentialiter condens in immortalitate Deus in intelligibilibus et animabus nostris, non utique auferet eorum vivere, alioquin nec essentiae erunt, sed de vitis seu animalibus 'renovatis ex terra' ait, non tamen de illis ". Unde ex verbis eius patet quod non intelligit quod haec sint ex nihilo creata, sed potius originem habent ex elementis. Quod patet per hoc quod dicit quod " sunt renovatae ex terra " et quod " non sunt divinae, sed materialis ignis et spiritus ",

2. Ad aliud quod sequitur, dicendum quod August in usi non intendit ponere omnem vitam esse immediate a Deo, sed vitam rationabilem. Unde quod dicit " nulla vita est " etc intelligitur de vita rei rationalis. Vult enim dicere quod omnis vita huiusmodi est ab eo qui simpliciter est, scilicet a Deo, et vita mala, in quantum est vita, quia, in quantum est vita mala, non est a Deo, sed ab eo qui non est sive nequaquam est. Unde verbo praedicto in opponendo subditur : " Nec aliqua vita, in quantum est vita, est malum, sed in quantum vergit ad mortem ; mors autem vitae non est nisi nequitia, quae ab eo quod ne quidquam sit, dicta est, et ideo nequissimi homines nihili homines appellantur".

3. Ad aliud quod sequitur, dicendum quod, etsi nobilitas causati quandoque attestetur nobilitati causae , hoc non est generaliter verum, proportionaliter loquendo, ita quod illud, quod nobilius est, sit a causa nobiliore. Et hoc maxime quando agens agit per electionem: agens enim per electionem, diversa habita consideratione, nunc nobiliorem, nunc minus nobilem producit effectum . Unde, quia in actionibus ubi Deus est tota causa, ipsa voluntas est causa per se, secundum beneplacitum suae voluntatis, omnino indifferentis in se, effectus producit differentes.

4. A d illud quod sequitur, scilicet quod ' illud quod est causa alicuius simplicis, potest in totum esse illius' etc.: dicendum quod omnis causa creata operatur ex suppositione materiae; unde solus Deus potest in totam rei substantiam: unde solus Deus potest creare, id est aliquid de nihilo facere . Cum ergo anima vegetabilis et sensibilis originem habeant ex rationibus seminalibus inditis partibus mundi, in quibus sunt aliquo modo, patet quod natura producens eas in esse, operatur ex suppositione materiae quodam modo.

Ad id quod obicitur quod 'anima huiusmodi est simplex' etc: dicendum quod simplex est secundum quod ' simplex' dicit carentiam partium quantitativarum, non tamen secundum quod ' simplex' dicit carentiam partium substantialium, eo modo quo 'quod' et ' quo' dicuntur partes substantiales rerum quodam modo simplicium. Habent enim huiusmodi animae 'quod est' et ' quo est', quae sunt quasi partes substantiales earum , alioquin non esset anima'' actus et motor . Unde, cum 'quod est' animarum ''huiusmodi sit in seminalibus rationibus inditis partibus mundi, licet natura producat huiusmodi in esse, non propter hoc dicenda est posse in totam rei substantiam, cum agat sive operetur ex suppositione eius ' quod est', quod est quasi materia.

5. A d aliud quod quaeritur utrum causetur a creatura corporali aut spirituali: dicendum, ut supra tactum est , quod elementis mundi indita est quaedam natura simplex et incorporea, alia a natura elementari, quae cooperans virtuti operativae in plantis et animalibus, concurrente virtute corporum caelestium, modo convenienti prodeunt in esse animae vegetabilium et animalium. Hae autem virtutes sive naturae possunt dici corporales, quia radicantur in corporibus sive naturis corporum, et spirituales, quia mole carent corporali. A tali corporali et ex tali potest fieri spirituale, sed non ex corporali habente molem corporis in quantum huiusmodi. Dico ergo opinando, non asserendo, quod illa natura quae est simplex et incorporea, indita partibus mundi, qua dicit Philosophus ista inferiora plena esse, est principium et origo ut ex quo est'quod est' animarum hujusmodi: a virtute decisa a generante est 'quo est; a virtute primi orbis et aliorum corporum supracaelestium sunt ipsae animae huiusmodi ut a disponente et corroborante alia operativa, ad hoc quod prodeant in actum. Et sic intelligitur verbum Philosophi, quod est quod " orbis primus est principium et virtus et causa in vita omnis vivi ". Ad hoc videtur valere illud quod ponit Philosophus , scilicet quod de virtute animae decisa a generante fit anima sensitiva et quodam modo consimili anima vegetativa. Dicit enim Philosophus quod virtus descinditur a generante, quae organizat materiam, qua organizata, ingreditur eam, sicut artifex in artificio, et fit eius non solum motor, sed actus et perfectio. Virtus enim animae, quia cum materia sibi proportionali descinditur, in ipsa fortius radicatur et vehementius unitur: unde ab ipsa facile non recedit, et iterum a calore matricis adiuvatur, coalescit , vigoratur et fortificatur ut robur accipiat animae. Hoc autem dico, quia videmus aliquam virtutem per elongationem ab eo cuius est, debilitari, ut in motu proiectorum et similibus . In hac autem virtute secus est propter causas praetactas . Ex hoc autem verbo Philosophi videtur quod virtus decisa a generante illam virtutem sive naturam, quae erat elementis indita, quae erat sola potentia ad animam, perducit in actum.

Ex iis patet responsio ad illud quod sequitur, quo concluditur quod 'vita non potest esse nisi a vita', et hoc verum est.

A d i 11 u d quod postea obicitur quod non possit esse ab intelligentia, bene concedo ut a causa efficiente simpliciter, licet productio earum in esse posset ministerio angelico accelerari Angeli enim, sive boni sive mali, causas rerum originales non possunt facere, sed per temperamenta et accelerationes quasi subito ex causis originalibus inditis a Deo huius mundi elementis possunt aliquid producere quod videtur mirabile, ut cum virgas in serpentes Magi Pharaonis per daemones subito converterunt. De hoc alibi plenius tactum est .

6. Ad illud quod obicitur ultimo quod videtur quod ' huiusmodi animae non possunt fieri a spiritualibus substantiis quae sunt consimiles in specie, quia nec per divisionem substantiae' etc.: potest dici, sine praeiudicio, quod, ut tactum est , fiunt per divisionem virtutis. Nec dico quod illa virtus accidens est, sed substantia, extenso nomine dicta substantia. Neque enim est simplex substantia neque accidens, proprie sumendo substantiam et accidens, sicut nec multa alia. Divisionem vero entis in substantiam et accidens praecedunt divisiones istae entium: aliud in potentia, aliud in actu, aliud unum, aliud multa: haec autem sequitur haec: unum aliud substantia, aliud accidens. Illa ergo divisio in substantiam et accidens est entis completi ; sed virtus non est ens completum: ideo neque substantia neque accidens. Ad substantiam tamen, cuius est principium,

est reducibile, et ideo fieri potest substantia . -Sed quoniam alicui videretur insolitum et minus bene dictum virtutem substantiam fieri posse, aliter dicunt quidam , scilicet exponendo illud verbum " virtutem descindi a generante ", manifestando quae sit ista virtus, dicentes quod anima vegetabilis, cuius est potentia generativa, alimentum attrahit et sibi assimilat, assimilat autem sibi non partem sui vel virtutem in ea relinquendo, sed virtutem sibi similem, quae in alimento erat in potentia remota, in proxima faciendo. In ipso enim alimento est virtus animae indita a Creatore, scilicet ratio seminalis, quae per virtutem animae, assimilantem alimentum et disponentem ad organizationem, de potentia in actum educitur. Et haec virtus nec est de substantia animae, quae in alimentum agit et assimilat, nec virtus eius, sed ei similis. Et sic virtus, quae erat semini originaliter indita, cum semine descinditur: nihil autem de substantia animae generantis et descindentis semen descinditur nec etiam virtus eius, quae cedat in animam generati. Secundum hanc expositionem dicendum quod animae huiusmodi'' et quantum ad 'quod est' et' ''quo est' sunt de illa natura quae est indita partibus mundi a Conditore illorum, et quantum ad utrumque erant in illis potentia, et quod producuntur in esse a virtute generantis cooperante virtute caelesti. Ut enim habetur XIV Primae Philosophiae , " omne quod fit, fit ex aliquo in potentia illud quod fit". Unde animae huiusmodi cum fiunt, fiunt illud quod fiunt ex aliquo ente in potentia, scilicet in rebus seminalibus.