τα[ς] εἰς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων». Ταῦτα μὲν ἐπὶ τὸ εὐχερέστερον. Εἰ δὲ δεῖ ἀναβῆναι καὶ ἐπὶ λόγον μυστικώτερον, λέγω, ὅτι ἦσάν τινες 12.74 ποιμένες ἄγγελοι πεπιστευμένοι, εἰ δεῖ εἰπεῖν, τοὺς ἀνθρώπους· καὶ τούτων ἑκάστου ἀγραυλοῦντος ἐπὶ τὴν φυλακὴν τὴν ἑαυτοῦ καὶ κάμ νοντος καὶ δεομένων πάντων βοη θείας, ἵνα τὰ ἔθνη τὰ ἐπ' αὐτοῖς οἰκονομηθῇ καλῶς, ἦλθεν ὁ ἄγγελος ἐπὶ τῇ γενέσει τοῦ Ἰησοῦ λέγων· «Μὴ φοβεῖσθε· εὐαγγελί ζομαι γὰρ ὑμῖν χαράν». Ἀληθῶς γὰρ χαρὰ μεγάλη τοῖς οἰκονομοῦσι τοὺς ἀνθρώπους γέγονεν, ὅτι Χρι στὸς Ἰησοῦς ἐπιδεδήμηκεν. 12.75 [Ὡς γὰρ] ἑκάστῳ τῶν ἀνθρώπων πάρεισι δύο ἄγγελοι, ὁ μὲν τῆς δι καιοσύνης, ὁ δὲ τῆς ἀδικίας, καὶ ἐὰν μὲν ἀνατείλῃ ἡμῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν τὰ ἀγαθά, δηλονότι ὁμιλεῖ ἡμῖν ὁ ἄγγελος τοῦ θεοῦ· ὅταν δὲ ἀναβῇ ἡμῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν τὰ φαῦλα, ὁμιλεῖ ἡμῖν ὁ ἄγγελος τοῦ διαβόλου. Ὡς οὖν καθ' ἕκαστον δύο ἄγγελοί εἰσιν, οὕτως οἶμαι, ὅτι καὶ κατὰ ἔθνη ἄγγελοί εἰσιν, οἱ μὲν κρείττονες, οἱ δὲ ἐναντίοι. Οἷον ἐν Ἐφέσῳ εἰκός, ὅτι διὰ μὲν τοὺς ἁμαρτάνοντας ἄγγελός τις ἦν ἐγκεχειρισμένος τοὺς ἁμαρτάνοντας, διὰ δὲ τοὺς πιστεύοντας, ὅτι ἄγγε λός τις ἦν τῆς Ἐφεσίων ἐκκλησίας, οὕτω δὴ καὶ πανταχοῦ καὶ πρὸ τῆς Χριστοῦ ἐπιδημίας. 12.76 Οἷον οὖν ἐνδυναμοῦνται οἱ ἄγ γελοι συνιστᾶν πανταχοῦ ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐκ τοῦ εὐαγγελισ μοῦ τοῦ ἀγγέλου περὶ τοῦ Χριστοῦ. 13.77 Ἐπισυνάπτει δὲ τῷ ὕμνῳ ἡ ἀγ γελικὴ στρατιὰ τῷ· «∆όξα ἐν ὑψί στοις θεῷ» τό· «καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίας», ἐπειδήπερ κε κμήκει βοηθοῦσα τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἑώρα, ὅτι οὐκ ἠδύνατο τελειῶσαι τὸ ἔργον, ὃ ἦν ἐγκεχειρισμένη, χω ρὶς τοῦ σωτῆρος. 13.78 διὰ δὲ τοῦ· «ἐπὶ γῆς εἰρήνη» τὸ εἰ ρηνοποιηθῆναι διὰ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ, «εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, εἴτε τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ», παρίσ<ταται>. Ἐπεὶ γὰρ ἐζήτουν οἱ τοῦ θεοῦ ἄγ γελοι, ἐχθροὺς βλέποντες τοὺς ἀν θρώπους διὰ τὰς ἁμαρτίας, φίλους αὐτοὺς ποιῆσαι καὶ πεποιήκασι τὰ παρ' ἑαυτοῖς, ἵνα αὐτοὺς θεραπεύσω σιν, οἱ δὲ οὐδὲν ἧττον οὐκ ἰάθησαν, ἰδόντες τὸν ἰασόμενον δοξάζουσι καὶ «ἐπὶ γῆς εἰρήνη» λέγουσιν. 13.79 Ἀλλὰ ζητήσαι τις ἂν ἐν <τῷ τό> πῳ· εἰ ὁ σωτὴρ λέγει· «Οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν, ἀλλὰ μά χαιραν», πῶς <οἱ> ἄγγελοι ἐπὶ τῇ γε νέσει αὐτοῦ λέγουσιν· «ἐπὶ γῆς εἰ ρήνη»; Αὐτὸς δὲ ἀλλαχοῦ λέγει· «εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν». Ἀλλ' <εἰ ἐγ>έγραπτο μόνον τό· «ἐπὶ γῆς εἰρήνη» καὶ μέχρι τούτου στᾶσα ἦν ἡ γραφή, εἶχεν ἄν τινα λόγον τὸ ἀπορούμενον. Νῦν δὲ ἡ προσ θήκη λύει τὸ ζητούμενον, ἥτις καὶ μετὰ τό· «ἐπὶ γῆς εἰρήνη» ἔστιν· «ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίας». Εἰ δὲ «εἰρή νην» λέγει ὁ σωτὴρ μὴ διδόναι «ἐπὶ γῆς», οὐκ ἔστιν «εὐδοκίας εἰρηνή». Οὐ γὰρ ἀρνεῖται διδόναι τὴν εἰρήνην, ἀλλ' ἁπλῶς λέγει· «οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν». οὐκ εἶπε δὲ «εὐδοκίας εἰρήνην»· 13.80 ἀλλὰ ταῦτά γε εἶπον παρὰ τοῖς ποι μέσιν οἱ ἄγγελοι. Καὶ ἅγιοι ποιμένες ἐὰν μὴ ἔχωσι καὶ ἀγγέλους συμποιμαίνοντας, λεχ θήσεται τό· «ἐὰν μὴ κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυ λάσσων». Ἔστι δὲ εἰπεῖν ἀπὸ τῆς γραφῆς, ὅτι δύο εἰσὶν ἑκάστης ἐκκλησίας ἐπίσκοποι, ὁ μέν τις αἰσθητὸς καὶ βλεπόμενος, ὁ <δέ> τις νοητός· καὶ ὥσπερ <ὁ ἄνθρωπος> ἐπαινεῖται κα λῶς οἰκονομήσας, οὕτω καὶ ὁ <ἄγ γελος. Γέγρ>απται γοῦν ἐν <τῇ Ἀπο καλύψει> Ἰωάννου· «<ἀλλ>ὰ ἔχετε ὀνόματα ὀλίγα, ἅτινα <οὐκ> ἐμό λυναν». <καὶ πάλιν·> «ἔχεις ἐκεῖ τάδε ἁμαρτήματα ποιοῦντας», καὶ μέμ φεται τοῖς ἀγγέλοις. 13.81 Εἰ δὲ τοῖς ἀγγέλοις μέμφεται τοῖς πεπιστευμένοις τὰς ἐκκλησίας καὶ φροντίζουσιν, ὧν πεπιστευμένοι εἰσὶν ἄγγελοι, τί χρὴ λέγειν περὶ ἀνθρώπων, ὅσον δεῖ φόβον ἔχειν, ἵνα δυνηθῶσι συμπλέοντες τοῖς ἀγ γέλοις συνσωθῆναι τοῖς ἀγγέλοις; Οἷον γὰρ κοινωνοί εἰσι τοῦ ἔργου ἀμφότεροι ἐπίσκοποι, ὁ νοητὸς λέ γω δὴ ὁ ἄγγελος ὁ πεπιστευμένος τὴν ἐκκλησίαν καὶ ὁ αἰσθητός. 13.82 Σπεύσαντες δὲ ἦλθον καὶ οὐ βάδην οὐδὲ ἐκλελυμένως· διὰ τοῦτο εὗρον αὐτὸν «ἐν φάτνῃ.» Αὕτη δὲ ἦν, περὶ ἧς ὁ προφήτης ἔλεγεν· «Ἔγνω βοῦς καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ», ὃ μυ στήριόν ἐστι δηλούμενον· βοῦς κα θαρὸν ζῷον, ὄνος ἀκάθαρτον. Οὐχ ὁ λαὸς ἔγνω τὴν φάτνην