▾
Migne Editors, Incerti Panegyricus, Constantino Augusto
⎗←→⎘
▾
Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Eusebii Pamphili De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini
Caput Primum. Prooemium de morte imperatoris Constantini.
Caput II. Prooemium de filius Constantini imperatoribus
Caput III. De Deo pios principes honorante et tyrannos puniente.
Caput IV. Quod Deus Constantinum honoraverit.
Caput V. Quod XXX quidem annis regnavit: vixit autem plusquam
Caput VI. Quod Dei quidem famulus, gentium autem victor fuerit.
Caput VII. Comparatio ejus cum Cyro Persarum et Alexandro Macedonum rege.
Caput VIII. Quod orbem propemodum universum subegerit.
Caput IX. Quod pii imperatoris filius imperium filiis reliquit.
Caput X. Quod historia haec necessaria, et ad formandos mores utilis sit.
Caput XI. Quod sola Constantini gesta quae ad pietatem pertinent narratarus sit.
Caput XII. Quod Constantinus in tyrannorum aedibus, sicut Moses, educatus sit.
Caput XIII. De patre ejus Constantio, qui Christianos ut Diocletianus et Maximianus persequi noluit.
Caput XV. De persecutione ab aliis concitata.
Caput XVII. De affectu et amore ejusdem Constantii erga Christum.
Caput XIX. De filio ejus Constantino, qui adhuc adolescens una cum Diocletiano in Palaestinam venit.
Caput XX. Constantinus propter Diocletiani et Galerii insidias ad patrem revertitur.
Caput XXI. Mors Constantii Constantinum filium imperatorem relinquentis.
Caput XXII. Quomodo elato Constantio, Constantinus a militibus Augustus appellatus sit.
Caput XXIII. Interitus tyrannorum brevis commemoratio.
Caput XXIV. Quod Constantinus imperium Dei arbitrio sit consecutus.
Caput XXV. Constantini de Britannis et Barbaris victoriae.
Caput XXVI. Quomodo Romam Maxentii tyrannide liberare decreverit.
Caput XXX. Fabricatio ejus signi ad crucis similitudinem.
Caput XXXI. Descriptio signi instar crucis formati quod Romani labarum vocant.
Caput XXXII. Quomodo Constantinus Catechumenus factus sacras Scripturas perlegerit.
Caput XXXIII. De adulteriis a Maxentio Romae perpetratis.
Caput XXXIV. Quomodo uxor praefecti, pudicitiae servandae causa mortem sibi conscivit.
Caput XXXV. Caedes populi Romani jussu Maxentii.
Caput XXXVI. Magicae artes Maxentii, et alimentorum penuria Romae.
Caput XXXVII. Maxentii exercitus in Italia superati.
Caput XXXVIII. Maxentii interitus in ponte Tiberis.
Caput XXXIX. Ingressus Constantini in urbem Romam.
Caput XL. De Constantini statua crucem tenente, et de ejus inscriptione.
Caput XLI. Exultatio provinciarum, et largitiones Constantini.
Caput XLII. Honores episcopis delati, et ecclesiarum extructiones.
Caput XLIII. De Constantini in pauperes beneficentia.
Caput XLIV. Quomodo synodis episcoporum interfuit.
Caput XLV. Quomodo insipientes toleraverit.
Caput XLVI. Victoriae de Barbaris relatae.
Caput XLVII. Mors Maximiani et aliorum quorum insidias Deo revelante Constantinus deprehenderat.
Caput XLVIII. Constantini decennalia.
Caput XLIX. Quomodo Licinius Orientem affixerit.
Caput L. Quomodo Licinius Constantino insidiatus sit.
Caput LI. Licinii insidiae adversus Episcopos, et prohibitio Synodorum.
Caput LII. Christianorum exilia et proscriptiones.
Caput LIII. Edictum Licinii, ne mulieres una cum viris in ecclesiam convenirent.
Caput LIV. Quomodo eos qui sacrificare renuissent, militia solvit: et carcere inclusos, ali vetuit.
Caput LV. De iniquitate et avaritia Licinii.
Caput LVI. Quomodo persecutionem adversus Christianos tandem excitaverit.
Caput LVIII. Qualiter Maximinus christianorum persecutor, fugiens servili habitu sese occultaverit.
Caput LIX. Quomodo vi morbi excaecatus Maximinus, legem pro Christianis dedit.
Caput Primum. Occulta persecutio Licinii, et caedes episcoporum apud Amasiam urbem Ponti.
Caput II. Ecclesiae dirutae, et episcopi trucidati.
Caput III. Quomodo Constantinus Christianorum causa quos Licinius persequi parabat, commotus sit.
Caput IV. Quod Constantinus cum precibus, Licinius vero cum vaticiniis, se ad bellum parabat.
Caput V. Quid de simulacris et de Christo Licinius dixerit, dum in luco sacrificaret.
Caput VII. Ubicumque in praeliis crucis signum adfuit partam esse victoriam.
Caput VIII. Quod quinquaginta viri electi sunt qui crucem portarent.
Caput X. Variae pugnae et Constantini victoriae.
Caput XI. Fuga et magicae artes Licinii.
Caput XII. Quomodo Constantinus orans in tabernaculo, victoriam adeptus est.
Caput XIII. Constantini humanitas in milites captos.
Caput XIV. Iterum de oratione in tabernaculo.
Caput XV. Licinii simulata amicitia et idolorum cultus.
Caput XVI. Quomodo Licinius militibus praeceperit, ne adversus crucis signum impetum facerent.
Caput XVII. Constantini victoria.
Caput XVIII. Licinii caedes et triumphi de illo acti.
Caput XIX. Publica laetitia ac festivitas.
Caput XX. Quomodo pro Confessoribus Constantinus leges sanxerit.
Caput XXI. Quomodo etiam pro martyribus et pro Ecclesiarum praediis leges tulit.
Caput XXII. Quomodo etiam populos recreaverit.
Caput XXIII. Quod Deum bonorum auctorem praedicavit, et de legibus ejusdem.
Caput XXIV. Lex Constantini de pietate in Deum, et de christiana religione.
Caput XLIII. Quomodo Constantinus ea quae legibus sanxerat factis ipsis confirmavit.
Caput XLV. De legibus quibus sacrificia quidem prohibebantur, Ecclesiae vero construi jubebantur.
Caput XLVII. Quod contra idolorum cultum scripserit.
Caput LXI. Quomodo ab urbe Alexandria quaestiones commotae sint propter Arium.
Caput LXII. De Ario et Melitianis.
Caput LXIII. Quomodo Legatum cum litteris misit ad pacem componendam.
Caput LXIV. Constantini Epistola ad Alexandrum episcopum, et Arium presbyterum.
Caput LXXIII. Quod post has etiam Imperatoris litteras perseveravit contentio.
Caput Primum. Comparatio pietatis Constantini cum iniquitate persecutorum.
Caput II. Rursus de pietate Constantini signum crucis libere profitentis.
Caput III. De imagine Constantini, cui crux quidem superposita erat, infra autem draco.
Caput IV. Rursus de controversiis in Aegypto excitatis ab Ario.
Caput V. De dissensione ob festum Paschae.
Caput VI. Quomodo synodum Nicaeae fieri jussit.
Caput VII. De universali Concilio, ad quod ex omnibus provinciis convenerunt Episcopi.
Caput VIII. Quod sicut in Actis Apostolorum dicitur, ex variis gentibus convenerunt.
Caput IX. De virtute et aetate ducentorum quinquaginta episcoporum.
Caput X. Synodus habita in palatio, quo ingressus Constantinus cum episcopis resedit.
Caput XI. Silentium Concilii, postquam Eusebius episcopus pauca quaedam dixisset.
Caput XII. Constantini ad synodum oratio de pace.
Caput XIII. Quomodo episcopos inter se certantes ad concordiam revocarit.
Caput XIV. Concors synodi sententia de fide et de pascha.
Caput XV. Quomodo Constantinus vicennalibus suis episcopos convivio exceperit.
Caput XVI. Munera Episcopis donata et litterae ad omnes scriptae.
Caput XVII. Epistola Constantini ad Ecclesias de synodo Nicaena.
Caput XXI. Episcopis discessuris consilium dat ut concordiam servent.
Caput XXIII. Quomodo ad Aegyptios scripserit, eosque ad pacem hortatus sit.
Caput XXIV. Quomodo episcopis et plebibus religiosas litteras saepius scripsit.
Caput XXV. Quomodo Hierosolymis in sancto Dominicae resurrectionis loco templum exstrui praecepit.
Caput XXVI. Quomodo impii sepulcrum Domini ruderibus et simulacris superpositis obtexerant.
Caput XXVII. Quomodo Constantinus templi materiam ac rudera longissime projici mandavit.
Caput XXVIII. Manifestatio sanctissimi sepulcri.
Caput XXIX. Quomodo de construenda ecclesia ad praesides et ad Macarium episcopum litteras dedit.
Caput XXX. Constantini ad Macarium epistola de aedificatione Martyrii Servatoris nostri.
Caput XXXIV. Descriptio fabricae sancti sepulcri.
Caput XXXV. Descriptio atrii et porticuum.
Caput XXXVI. Descriptio parietum tectique et ornatus atque inaurationis ipsius Basilicae.
Caput XXXVII. Descriptio geminarum utrinque porticuum et trium portarum orientalium.
Caput XXXVIII. Descriptio hemisphaerii et duodecim columnarum cum crateribus.
Caput XXXIX. Descriptio atrii, exhedrarum et vestibulorum.
Caput XL. De numero donariorum.
Caput XLI. De aedificatione Ecclesiae apud Bethlehem et in monte Olivarum.
Caput XLIII. Rursus de Ecclesia Bethlehemitica.
Caput XLIV. De magnitudine animi et beneficentia Helenae.
Caput XLV. Quomodo Helena in ecclesiis religiose versata sit.
Caput XLVI. Quomodo octogenaria, testamento facto, e vita decessit.
Caput XLVII. Quomodo Constantinus matrem deposuit et qualiter illam coluit dum viveret.
Caput XLVIII. Quomodo Constantinopoli martyria construxit, omnemque idolorum cultum abolevit.
Caput XLIX. Signum crucis in palatio, et imago Danielis in fontibus.
Caput L. De ecclesiis quas Nicomediae et alibi exstruxit.
Caput LI. Quod in loco dicto Mambre ecclesiam aedificavit.
Caput LII. Constantini epistola ad Macarium de Mambre.
Caput LIV. Fana et simulacra ubique diruta.
Caput LV. Eversio fani apud Aphaca in Phoenice, et impudicitiae abolitio.
Caput LVI. Destructio templi Aesculapii Aegis.
Caput LVII. Quomodo gentiles damnatis simulacris Deum agnoverunt.
Caput LVIII. Quomodo apud Heliopolim destructo Veneris fano, primus ecclesiam construxit.
Caput LIX. De tumultu Antiochiae propter Eustathium excitato.
Caput LXIII. Quomodo haereses exscindere studuerit.
Caput LXIV. Constantini constitutio adversus haereticos.
Caput Primum. Qualiter donis ac promotionibus plurimos cohonestavit.
Caput II. Remissio quartae partis censuum.
Caput III. Peraequatio ac relevatio censuum.
Caput IV. Quomodo in pecuniariis causis, iis qui causa ceciderant, ipse de suo largiebatur.
Caput V. Scytharum per signum crucis devictorum subactio.
Caput VI. Sarmatae subacti, cum servi adversus dominos rebellassent.
Caput VII. Variorum Barbarorum legationes et munera eis ab Imperatore donata.
Caput XIV. Quomodo assiduis Constantini precibus pax data est Christianis.
Caput XV. Quod in nummis et imaginibus precantis habitu effingi se jussit.
Caput XVI. Quod imagines suas in templis idolorum poni lege lata prohibuit.
Caput XVII. Precationes in palatio, et recitatio sacrarum Scripturarum.
Caput XVIII. Diem Dominicum et sextam feriam honorari praecipit.
Caput XIX. Quomodo etiam gentiles milites diebus dominicis orare docuerit.
Caput XX. Forma precationis a Constantino militibus tradita.
Caput XXI. In armis militum signum dominicae crucis exprimi jubet.
Caput XXII. Studium precandi et cultus festi paschalis.
Caput XXIII. Quomodo idolorum cultum prohibuit, martyrum autem festa honoravit.
Caput XXIV. Quod rerum externarum quasi episcopum se esse dixit.
Caput XXVI. Correctio legis adversus orbos, et legis de testamentis.
Caput XXVIII. Dona in Ecclesias collata, et pecuniae virginibus ac pauperibus erogatae.
Caput XXIX. Lucubrationes et declamationes Constantini.
Caput XXX. Quod cuidam avaro sepulcri modum delineavit, ut ei pudorem incuteret.
Caput XXXI. Quod ob nimiam clementiam irrisus est.
Caput XXXII. De Constantini oratione, quam ad Sanctorum coelum scripsit.
Caput XXXIII. Quomodo Eusebii de Servatoris sepulcro panegyricas orationes stans audierit.
Caput XXXIV. Quod de Pascha et de sacris codicibus ad Eusebium scripsit.
Caput XXXVII. Quomodo confecti fuerint codices.
Caput XLI. Quod inter haec synodum Tyri haberi constituit ob quasdam in Aegypto controversias.
Caput XLII. Epistola Constantini ad synodum Tyri congregatam.
Caput XLV. Episcoporum in conventibus sermones, et ipsius qui haec scripsit Eusebii.
Caput XLVIII. Quomodo immodicas cujusdum laudes aegre tulerit.
Caput XLIX. Nuptiae Constantii Caesaris, ejus filii.
Caput L. Legatio et munera ab Indis missa.
Caput LII. Quomodo eos virilem aetatem ingressos pietatem docuerit.
Caput LIV. De iis qui eximia ejus humanitate ad avaritiam et pietatis simulationem abusi sunt.
Caput LV. Qualiter ad ultimum usque vitae diem orationes scripsit.
Caput LVII. Quomodo susceptis Persarum legatis, festo Paschae die cum aliis pernoctavit.
Caput LVIII. De constructione martyrii apostolorum Constantinopoli.
Caput LIX. Descriptio ejusdem Martyrii.
Caput LX. Quod etiam in eo templo sepulcrum sibi aedificavit.
Caput LXI. Imperatoris aegritudo, et orationes Helenopoli. Item de ejus baptismo.
Caput LXII. Quibus verbis Constantinus postulavit ab episcopis ut baptismum sibi conferrent.
Caput LXIII. Quomodo post baptismum Deum laudavit.
Caput LXIV. Constantini mors die festo Pentecostes, circa meridiem.
Caput LXV. Militum et tribunorum planctus.
Caput LXVI. Quomodo funus Nicomedia Constantinopolim deductum est in palatium.
Caput LXVII. Quomodo etiam post mortem a comitibus et reliquis, perinde ac vivus, honoratus est.
Caput LXVIII. Quomodo exercitus judicio, filii ejus Augusti sunt nuncupati.
Caput LXIX. Romae luctus ob mortem Constantini, et imagines ei decretae.
Caput LXX. Quomodo funus Constantinopoli depositum sit a Constantio.
Caput LXXI. Missa in apostolorum Martyrio celebrata in exequiis Constantini.
Caput LXXIII. Quomodo in nummis, Constantinum velut in coelum ascendentem expresserint.
Caput LXXIV. Quod cum Deum coluisset, merito etiam a Deo honoratus est.
Caput LXXV. Quod Constantinus superiores omnes imperatores pietate superavit.
Constantini Magni Scriptorum Omnium Pars prima, Complectens Omnia Quae Exstant Decreta Et Constitutiones. (Omnia Ex Code Theod. Optimi Ed. Gust. Haene
Anno Domini 312. Constantino A. II et Licinio A. Coss.
De Appellationibus Et Poenis Earum Et Consultationibus
Anno Domini 313. Constantino A. III et Licinio A. Coss.
De Petitionibus Et Ultro Datis .
De Actoribus Et Procuratoribus Et Conductoribus Rei Privatae.
De Testimoniali Ex-Tribunis Et Protectoribus.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Episcopis, Ecclesiis Et Clericis .
Quorum Appellationes Non Recipiantur .
Edictum Pro Religionis Libertate. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Anno Domini 314. Volusiano et Anniano Coss.
De Curatoribus Kalendarii Et Fide Jussoribus Eorum.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum .
De Ingenuis Qui Tempore Tyranni Servierunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Concussionibus Advocatorum Sive Apparitorum .
De Longi Temporis Praescriptione Quae Pro Libertate Et Non Adversus Libertatem Opponitur.
De Acquirenda Et Requirenda Possessione.
Anno Domini 315. Constantino IV et Licinio Aa. Coss.
De Cursu Publico Angariis Et Parangariis
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Diversis Officiis Et Apparitoribus Et Probatoriis Eorum.
Si Petitionis Socius Sine Haerede Defecerit .
De Cohortalibus, Principibus, Corniculariis Et Primipilaribus
De Alimentis Quae Inopes Parentes De Publico Petere Debent.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Centonariis Et Dendrophoris .
De Judaeis, Coelicolis Et Samaritanis .
De Fundis Emphyteuticis, Et Eorum Conductoribus.
Anno Domini 316. Sabino et Rufino Coss.
De Longi Temporis Praescriptione.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De Temporum Cursu Et Reparationibus Denuntiationum .
De Accusationibus Et Inscriptionibus .
Anno Domini 317. Gallicano et Basso Coss.
Ad Legem Juliam De VI Publica Et
De Murilegulis Et Gynaeciariis Et Monetariis Et Bastagariis.
Si Quis Solidi Circulum Exteriorem Inciderit, Vel Adulteratum In Vendendo Subjecerit.
Ubi Senatores, Vel Clarissimi Civiliter, Vel Criminaliter Conveniantur.
Anno Domini 318. Licinio C. et Crispo C. Coss.
Ubi Causae Fiscales Vel Divinae Domus.
Anno Domini 319. Constantino A V. et Licinio C. Coss.
De Maleficis Et Mathematicis, Et Caeteris Similibus
De Denuntiatione Vel Editione.
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Pactis Et Transactionibus .
Tit. V. De Sponsalibus Et Ante Nuptias Donationibus.
Sine Censu Vel Reliquis Fundum Compa Rari Non Posse.
De His, Qui A Non Domino Manumissi Sunt.
De Privilegiis Eorum Qui In Sacro Palatio Militarunt.
De Pistoribus Et Catabolensibus .
De Extraordinariis Sive Sordis Muneribus .
Ad Legem Juliam De VI Publica Et Privata.
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Officio Proconsulis Et Legati.
Si Ex Pluribus Tutoribus Vel Curatoribus Omnes Vel Unus Agere Pro Minore Vel Conveniri Possint.
De Mancipiis Et Colonis Patrimonialum, Saltuensium Et Emphyteuticorum Fundorum.
Anno Domini 320. Constantino A. VI et Constantio C. Coss.
De Infirmandis Poenis Caelibatus Et Orbitatis .
De Praetoribus Et Quaestoribus.
Si Quis Eam Cujus Tutor Fuerit Corruperit.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Paganis, Sacrificiis Et Templis .
De Castrensi Omnium Palatinorum Peculio.
Anno Domini 321. Crispo II et Constantino Caess. Coss.
De Bonis Proscriptorum Seu Damnatorum .
De Susceptoribus, Praepositis Et Arcariis .
De His, Qui Veniam Aetatis Impetrarunt .
De Collatione Fundorum Patrimonialium Vel Emphyteuticorum Et Rei Privatae.
De Manumissionibus In Ecclesia .
Si Pendente Appellatione Mors Intervenerit
De Vectigalibus Et Commissis .
De Sententiam Passis Et Restitutis Et Liberis Eorum .
Anno Domini 322. Probiano et Juliano Coss.
De Denuntiatione. Vel. Edictione. Rescripti.
De Constitutionibus Principum Et Edictis
De Hraedii Minorum Sine Decreto .
Anno Domini 323. Severo et Rufino Coss.
De Distrahendis Pignoribus, Quae Tributorum Caussa Tenentur .
Lex Constantini De Pietate In Deum, Et De Christiana Religione.
Victor Constantinus Maximus Augustus, provincialibus Palaestinae.
Νικήτης Κωνσταντῖνοε Μέγιστος, Σεβαστὸς, ἐπαρχεώταις Παλαιστίνης.
Exemplum A Vetustis Temporibus.
De Iis Qui Persecutionem Passi Sunt, Et De Persecutoribus.
Quod Persecutio Bellum Gerentibus Malorum Causa Exstiterit.
Quod Deus Constantinum Bonorum Ministrum Elegit.
Piae In Deum Voces Constantini, Et Laus Confessorum.
Lex Solvens Exsilio Et Curia, Et Bonorum Proscriptione.
Item Eos Qui In Insulas Erant Relegati.
Item Eos Qui Ad Metalla Et Ad Publica Opera Ignominiose Damnati Fuerant.
De Confessoribus Qui Militaverant.
De Iis Qui Ad Gynaecea Vel In Servitutem Dati Erant, Liberandis.
Ut Deficientibus Cognatis Ecclesia Haereditatem Capiat, Utque Legata Firma Maneant.
Ut Qui Hujusmodi Loca, Aedes, Hortos Occupaverint, Ea Restituant, Exceptis Fructibus.
Quomodo Super His Libellos Dari Oporteat.
Ut Fiscus Fundos, Aedes Et Hortos Restituat Ecclesiis.
Ut Martyria Et Coemeteria Ecclesiis Reddantur.
Ut Qui Res Ecclesiae Emerunt, Aut Dono Acceperunt, Eas Restituant.
Sedula Exhortatio Ad Colendum Deum.
Victor Constantinus Maximus, Augustus, provincialibus Orientis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, ἐπαρχεώταις ἀνατολικοῖς.
De Pio Ac Dei Amantissimo Constantini Patre, Et De Diocletiano Et Maximiano Persecutoribus.
Quomodo Constantinus Adhuc Adolescens Justos Esse Christianos Audivit.
Quot Tormentorum Et Suppliciorum Genera Adversus Christianos Excogitata Sint.
Quomodo Barbari Christianos Exceperunt.
Quomodo Divina Ultione Puniti Sint, Qui Ex Oraculo Persecutionem Commoverant.
Constantinus Deo Gloriam Tribuit, Signum Crucis Confitetur Et Precatur Pro Ecclesiis.
Quomodo Omnes Quidem Christianos Esse Optavit, Neminem Autem Coegit.
Gloriam Tribuit Deo, Qui Per Filium Suum Errantes Illuminavit.
Iterum Deo Gloriam Tribuit Ex Ministerio Totius Mundi.
Deum Laudat, Qui Semper Bona Atque Honesta Docet.
Adhortatio Sub Finem Edicti, Ut Nemo Alteri Molestiam Facessat.
Constantini Constitutio Adversus Haereticos. (Ex Euseb. Vit. Const. III, c. 64, 65.)
Victor Constantinus Maximus, Augustus, Haereticis.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος, Μέγιστος, Σεβαστός, αἱρετικοίς.
De Tollendis Conventiculis Haereticorum.
De Magistratibus Municipalibus.
Anno Domini 324. Crispo III et Constantino Caess. Coss.
De His Qui Numero Liberorum Vel Paupertate Excusationem Meruerint
De Exordinariis Sive Sordidis Muneribus.
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut
Si Per Vim, Vel Alio Modo Absentis Perturbata Sit Possessio.
Anno Domini 325. Paulino et Juliano Coss.
De His Quae Ex Publica Collatione Illata Sunt Non Usurpandis.
De Susceptoribus Praepositis Et Arcariis.
De Ponderatoribus Et Auri Illatione.
De Officio Praefectorum Praetorio .
De Fide Testium Et Instrumentorum .
De Erogatione Militaris Annonae .
Anno Domini 326. Constantino A. VII et Constantio C. Coss.
Ad Legem Juliam De Adulteriis .
De Administratione Et Periculo Tutorum.
Ad Legem Juliam De Adulteriis.
Quorum Appellationes Non Recipiantur.
De Mulieribus, Quae Se Servis Propriis Junxerunt
De Infirmandis His Quae Sub Tyrannis Aut Barbaris Gesta Sunt.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur .
De Filiis Militarium Apparitorum Et Veteranorum.
De Testamentis Et Codicillis .
De Tutoribus Et Curatoribus Creandis.
De Agricolis Et Censitis, Et Colonis.
Anno Domini 327. Constantino Caes. V et Maximo Coss.
De Officio Praeffectorum Praetorio.
Anno Domini 328. Januario et Justo Coss.
Anno Domini 329. Constantino A. et Constantino Caes. Coss.
De Exordinariis Sive Sordidis.
De His, Qui Sanguinolentos Umptos Vel Nutriendos Acciperint.
Anno Domini 330. Gallicano et Symmacho Coss.
De Perfectissimatus Dignitate.
Anno Domini 331. Basso et Ablavio Coss.
De Adm. Et Peric. Tut. Et Cur.
De His, Qui Per Metum Julicis Non Appellaverunt .
De Officio Praefectorum Praetorio.
De Officio Rectoris Provinciae.
De Jurisdictione Omnium Judicum.
Anno Domini 332. Pacatiano et Hilariano Coss.
De Libertis Et Eorum Liberis .
De Fugitivis Colonis, Inquilinis Et Servis .
De Servis Fugitivis Et Libertis.
Anno Domini 333. Dalmatio et Zenophilo Coss.
De Administratione Et Periculo Tutorum Et Curatorum.
De Fide Testium Et Instrumentorum.
De Appellationibus Et Consultationibus.
Anno Domini 334. Optato et Paulino Coss.
De Suariis, Pecuariis Et Susceptoribus Vini Caeterisque Corporatis.
De Iis Quae Administrantibus Distracta Sunt Vel Donata.
Haec Lex expositione non indiget
De Fide Testium Et Instrumentorum.
Quando Imperator Inter Miserabiles Personas Cognoscat.
Anno Domini 335. Constantino et Albino Coss.
Haec Lex Interpretatione non eget
Ne Christianum Mancipium Judaeus Habeat .
Anno Domini 336. Nepotiano et Facundo Coss.
De Naturalibus Filiis Et Matribus Eorum .
Anno Domini 337. Feliciano et Titiano Coss.
Quemadmodum Munera Civilia Indicantur.
De Omni Agro Deserto, Et Quando Steriles Fertilibus Imponuntur.
Decreta Sineannis. (Ex Cod. Just.) .
De Omni Agro Deserto. D E Collatione Fundorum Patrimonialium Et Emphyteuticariorum.
De Fundis Rei Privatae Et Saltibus Divinae Domus.
De Patribus Qui Filios Suos Distraxerunt.
De Incestis Et Inutilibus Nuptiis.
De Quadriennii Praescriptione.
De Officio Proconsulis Et Legati.
De Officio Magistri Officiorum.
De Agricolis Et Mancipiis Dominicis, Vel Fiscalibus Rei Publicae Vel Privatae.
De Salgamo Hospitibus Non Praestando.
In Quibus Causis Coloni Censiti Dominos Accusare Possint.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Pars secunda. Conciones. ( Ex Euseb. Hist. Eccl.
Constantini Ad Synodum In Palatio Habitam Oratio De Pace.
Cap. II.—Allocutio Ad Ecclesiam Et Auditores, Ut Ignoscant Et Emendent, Si Quid Minus Recte Dixerit.
Cap. IV.—De Errore Eorum Qui Simulacra Venerantur.
Cap. V.—Quod Christus Filius Dei Cuncta Condidit, Et Certum Vitae Spatium Singulis Constituit.
Cap. XI.—De Corporali Domini Adventu, Qualis Et Cur Fuerit.
Cap. XXIV.—De Decii, Valeriani Et Aureliani Calamitoso Vitae Exitu Ob Persecutionem Ecclesiarum.
Pars tertia. Epistolae.
Anno Domini CCCXIII. Conc. t. col. 1429, ed. Coleti.
Constantinus Augustus Melchiadi episcopo Romano hierarchae.
Κωνσταντῖνος Σεβαστὸς Μιλτιάδῃ ἐπισκόπῳ Ῥωμαίων καὶ Μάρκῳ.
Epistola Prima Constantini Et Licinii Ad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Anulini Proconsulis Ad Constantinum. ( Conc. t. col. 1428, ed. Col.
Epistola II Constantiniad Anulinum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Epistola Constantini Ad Caecilianum. ( Eus. Hist. Eccl. lib. c.
Constantinus Augustus Caeciliano, episcopo Carthaginensi.
Κωνσταντῖνος Ἄυγουστος Καικιλιανῷ, ἐπισκόπῳ Καρταγένης.
Anno Domini CCCXIV. Conc. t. col. 1445, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Chrestum Episcopum Syracusanum. ( Conc. t. col. 1446, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Episcopos Post Concilium Arelatense. ( Conc. t. col. 1454, ed. Col.
Epistola Constantini Et Licinii Ad Probianum. ( Bal. Misc., t. p.
Epistola Constantini Ad Episcopos Donatistas. ( Conc. t. col. 1431, ed. Col.
Epistola Constantini Ad Celsum. ( Conc. t. col. 1471, ed. Col.
Fragmentum Epistolae Constantini Ad Eumalium Vicarium. ( Aug. lib. contra Cresconium.
Epistola Constantini Ad Catholicam. ( Conc. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXIII. Eus., Vita Const., lib. c.
Epistola Constantini Ad Alexandrum Episcopum Et Arium Presbyterum. ( Euseb. Vit. Const. lib. c.
Quod pro pace continue satagebat.
Quomodo quaestiones in Africa excitatas compressit.
Quod religio ab Orientis partibus coeperit.
Quomodo seditionem moleste ferens pacem suasit.
Unde nata sit controversia inter Arium et Alexandrum, et quod talia non erant disquirenda.
Quod ob leves quasdam voculas pertinaciter certandum non fuit.
Anno Domini CCCXXV. Eus., Vit. Const., l. c.
De consensu in celebratione festi Paschalis et contra Judaeos.
Hortatio ut maximam partem orbis terrarum sequi velint.
Hortatio ut omnes decretis Synodi assentiantur.
Epistola Constantini Ad Ecclesias. ( Socr. Hist. Eccles. l. e.
Epistola Constantini Ad Ecclesiam Alexandrinam. ( Conc., t. p. 62, ed. Labb.
Epistola Constantini Ario Et Arianis. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Ad Nicomedienses, Contra Eusebium Et Theognium. ( Conc. t. p. 277, ed. Lab.
Epistola Ad Theodotum. ( Conc. t. p. 283, ed. Lab.
Epistola Constantini Ad Macarium. ( Euseb. Vit. Const. l. c.
Quod hanc aedem, maenium, columnarum et marmorum venustate caeteras ecclesias superare voluerit.
Ut de pulchritudine conchae, et de artificibus ac de materia Macarius ad praesides scribat.
Monitum In Epistolas Helenae Et Constantini.
Epistola Helenae Ad Constantinum. ( Bibl. Gall., t. App., p.
Epistola Responsoria Constantini Ad Helenam. ( Indidem.
Anno Domini CCCXXX. Conc. t. col. 1472, ed. Col.
Anno Domini CCCXXXII. Eus. Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Epistola II Constantini Ad Macarium. ( Eus., Vit. Const., lib. c.
Quod Servator noster ibidem visus est Abrahae.
Epistola Constantini Ad Synodum Tyriam. ( Eus., Vit. Const., l. c.
Anno Domini CCCXXXIII. Eus., Vit. Const., l. c.
Contra simulacra, et de glorificatione Dei.
Contra tyrannos et persecutores, et de captivitate Valeriani.
Quod persecutorum ruinam viderit, quodque jam ob Christianorum pacem laetatur.
Exhortatio ut Christianos in Perside agentes benevole complectatur.
Mentio De Litteris Amoebeis Constantini Et Sancti Antonii Monachi. ( S. Ath. Opp. l. c.
Epistola III Constantini Ad Eusebium. ( Eus. Vit. Const. l. c.
Epistola IV Constantini Ad Eusebium. ( Eus., Vit. Const., lib. cap.
Anno Domini CCCXXXV. Athan. Ap. t. p.
Epistola II Constantini Ad Athanasium. ( Indidem.
Epistola Constantini Ad Joannem Meletianum. ( Athan. Apol., p.
Epistola Constantini Ad Catholicos Alexandrinae Ecclesiae. ( Conc. t. p.
Epistola Constantini Honorifice Arium Ad Se Accersentis. ( Conc. t. p.
Νικητὴς Κωνσταντῖνος Μέγιστος, Σεβαστὸς.
Epistola Constantini De Synodo Tyri Celebranda. ( Conc. t. p.
Mentio De Epistola Constantini Ad Dalmatium.
Libellus Fidei Ab Ario Et Euzoio Imperatori Constantino Oblatus. ( Conc. t. p.
Appendix Ad Opera Constantini.
Appendix Ad Opera Constantini.
Epistola Melchiadi Falso Adscripta Conc. t. p.
Anno Domini CCCXXI.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Nazarii Panegyricus, Constantino Augusto Dictus. ( Ex Pan. Vet. la Baume.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Appendix Ad Nazarium. Panegyrici Veteres Ab Aliis Constantino Dicti.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Incerti Auctoris Panegyricus Maximiano Et Constantino Dictus.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Eumenii Panegyricus Contantino Augusto.
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Synopsis Orationis Pro Restaurandis Scholis Augustoduni .
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Eumenii Gratiarum Actio Constantino Augusto Flaviensium Nomine.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Incerti Panegyricus, Constantino Augusto.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Monumenta Vetera Ad Donatistarum Historiam Pertinentia. Ab Anno Christi CCCIII Ad Annum CCCL.
Tenor Edicti In Christianos A Diocletiano Et Maximiano Lati Et Promulgati.
Tenor Ejusdem Edicti. ( E x Eusebio, lib. Hist. eccles. cap.
Executio Edicti Praecedentis In Africa.
Acta Sancti Felicis Episcopi. ( Ex Baluzio t. Misc. p.
Monitum Baluzii Ad Acta S. Felicis Episcopi Tubyzacensis.
Admonitio Theodorici Ruinart in acta sancti Felicis Episcopi et Martyris.
Acta Sancti Felicis Episcopi Et Martyris, Ex codd. mss. et editis.
Monitum Baluzii ad acta sanctorum Saturnini, Dativi et sociorum.
Appendix Ad Illa Acta Quibus Continetur Accusatio Donatistarum In Mensurium Et Caecilianum. De qua Optatus lib. I, § 19 et 20, p. 18 et 19. Vide ibi n
Admonitio Theoderici Ruinart In acta ss. Saturnini et sociorum.
Monitum Baluzii Ad Acta Purgationis Felicis Episcopi, Etc.
Proemium Ad Acta Purgationis Caeciliani.
Idem Ex Eodem. ( Lib. contra Gaudentium, cap. 37, n. 47, col
Epistola Constantini Ad Anulinum Africae Proconsulem
Epistola Constantini Imperatoris Ad Anulinum Proconsulem Africae.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Caecilianum
Relatio Anulini Proconsulis Ad Imperatorem Constantinum,
Episcoporum partis Majorini preces ad Constantinum.
Epistola Constantini Imperatoris
De Romano Concilio Sub Mltiiade .
Epistola Constantini Imperatoris Ad Ablavium,
Epistola Constantini Imperatoris,
Epistola Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Episcopos
Rescriptum Constantini Ad Valerium seu Verinum.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Donatistas,
Epistola Constantini Imperatoris Ad Celsum,
Epistola Constantini Ad Episcopos Numidas,
Epistola Caeciliani Ad Felicem.
Petronius, Annianus et Julianus, Domitio Celso vicario Africae.
De Constantini judicio apud Mediolanum habito, ubi rursum absolutus est Caecilianus.
Epistola Constantini Imperatoris Ad Catholicam.
In Sequentem Sermonem Admonitio.
4. Idus Martii Sermo de Passione Ss. Donati et Advocati.
Annotatio Mabillonii in passionem Marculi.
Incipit Passio Benedicti Martyris Marculi. 8 (al. die 3) kal. decembris.
Ad Donatistas pertinent duo hujus concilii Canones sequentes.
De indulgentia et arbitrii libertate Donatistis concessa a Constantino .
De Pauli et Macarii persecutione quam injusta Donatistarum expostulatio .
Anno Domini 333.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Anno Domini CCCXXXIII. S. Sylvester Papa.
Prolegomena.
§ Primus.— Notitia historica ex libro pontificali Damasi papae.
Ex libello de munificentia Constantini.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Scriptis Aliis Quae Ad Sivestrum Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
Opera Quae Exstant.
Fragmentum Incogniti Operis Adversus Judaeos. ( Coll. Maii, t. part. p.
Fragmentum Aliud. ( Maii Spicil.
Epistolae Quae ad Sylvestrum I Papam attinent.
Monitum In Epistolam Sequentem. ( Coust., pag.
Epistola I. Arelatensis Synodi Ad Silvestrum Papam. Indidem.
Epistola II Synodi Arelatensis Ad Silvestrum Papam. ( Coust., pag.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Appendix. Varia Dubiae Auctoritatis Scripta.
Capitulum Sancti Silvestri Papae. ( Conc. coll. Mansi.
Decretum Sancti Silvestri Papae. ( Indidem.
Censura Duarum Epistolarum Sequentium. ( Coust. Append., p.
Epistola Nicaenae Synodi Ad Silvestrum Papam. ( Indidem.
Epistola Seu Rescriptum Silvestri Ad Synodum Nicaenam. ( Coust. App., p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Altera S. Silvestri Epistola Ad Nicaenam Synodum. ( Conc. t. p.
Censura Opusculi Sequentis. ( Coust. App., p.
I. Quidquid actum est Nicaeae confirmatur.
III. De conciliis ter in anno celebrandis
IV. Nulli clerico licere causam in publico examinare.
V. De praeficiendis in ordinibus et proficiendis.
VI. De ordinationibus et neophytis non ordinandis.
Epilogus Brevis Alius Concilii Romani Sub Sylvestro Papa Habiti. Conc. t. col.
Canon Vel Constitutio Silvestri Episcopi Urbis Romae, Et Domini Constantini Augusti, Qualiter Ecclesiastici Gradus Custodiantur, Vel Religio. Conc. t.
Censura Constituti Praecedentis. ( Constant. App., p.
Mentio De Alio Concilio Romano Quod Etiam Romae Ante Duo Praecedentia Sub Sylvestro Papa Habitum Est. ( Conc. t. col. 1490, ed. Lab.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Censura epistolae sequentis. ( Const. App., p.
Epistola De Formatis Ab Episcopo Viennensi Accipiendis. Quae Sint Provinciae Septem Ad Viennensem Ecclesiam Pertinentes. ( Indidem
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Anno Christi CCCXXXIV. Sanctus Marcus Papa.
Prolegomena.
§ I.—Vita Marci Papae. Ex Labbaeo, tom. conc. p.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Constant.
§ III.—De Decreto Ipsi Attributo. ( Indidem
Scripta Dubiae Auctoritatis.
Epistola Sancti Athanasii Et Aegyptiorum Episcoporum Ad Marcum Papam. Conc. t. col. 466, ad. Labb.
Rescriptum Marci Papae Ad Athanasium Et Omnes Episcopos Aegyptios. Indidem
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Anno Christi CCCXXXVII-CCCLII: Sanctus Julius Papa I.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
Notitia Historica, Critica Et Litteraria In Sanctum Julium Papam.
§ I.—De Vita Julii Papae I. Ex libro pontificali Damasi papae.
§ II.—Quando Et Quamdiu Sederit. ( Ex D. Coustant.
§ III.—De Epistolis, Quae Ad Julium Papam Attinent. ( Ex D. Coustant.
§ IV.—De Decretis Julio Attributis. ( Ex D. Coustant.
§ V.— De scriptis Julii papae (ex Schoenemann).
Monumenta Genuina.
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΡΩΜΗΣ Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ἑνότητος τοῦ σώματος πρὸς τὴν θεότητα.
Monitum In Epistolam Ad Antiochenos. ( Ex Constantio.
I. Orientales Antiochia contentioso animo rescripse runt.
II. Nihil in litteris suis esse unde juste expostularent.
IV. Nicaenam synodum in causa Pisti Eusebiani temerant Julius illaesam servat.
V. Fucatum illorum pro synodorum decretis studium.
VI. Ne Romam se conferant, frustra obtendunt angustiam temporis praefiniti.
VIII. Inique moventur, quod Julius solus solis Eusebianis scripserit.
IX. Athanasius et Marcellus jure ad communionem admissi.
X. Mareotica gesta ex se irrita, una tantum parte praesente.
XI. Eorumdem gestorum falsitas testibus pluribus confutatur.
XII. Ex ipsis gestis eorum falsitas comprobatur.
XIII. Athanasium insontem probat fiducia qua Romae adversarios exspectat.
XIV. Gregorii ordinatio illegitima, et ejus in suo ingressu gesta.
XV. Alia in Mareoticis gestis reprehensione digna.
XVI Marcellus recte sentire declaratur.
XVIII. Nefanda ab Arianis patrata multi Romam convenientes exponunt.
XIX. Discordiae auctores Eusebiam, non Julius.
XX. Athanasius et Marcellus sine partium studio in communionem recepti.
XXI. Si reos illos putant, Romam conveniant, et ibi eos praesentes convincant.
Julius Presbyteris, Diaconis Et Populo
Ἰούλιος πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις, καὶ λαῷ παροικοῦντι Ἀλεξάνδρειαν.
Monitum In Epistolam Marcelli Ancyrani Ad Julium.
Epistola Synodi Sardicensis Ad Julium Urbis Romae Episcopum . Coust. p.
Eadem Epistola Ex Hilario. ( Conc. t. col. 660, ed. Lab.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Appendix. Scripta Suspectae Fidei.
Admonitio In Epistolam Julii Ad Dionysium Alexandrinum. ( Coust. App. p.
Epistola Julii Episcopi Romani Ad Dionysium Alexandrinum Episcopum. ( Coust. App. p.
Monitum In Epistolam Sequentem.
((Epistola Julii I Ad Prosdocium.))
Τῷ δεσπότῃ μου τῷ ποθεινοτάτῳ Προσδοκίῳ Ἰούλιος ἐν κυρίῳ χαίρειν.
S. Julii Episcopi Romani In Sermone De Homousio.
Ἰουλίου ἐπισκόπου Ρώμης ἐν τῳ λόγῳ τῳ περὶ ὁμοουσίου.
Fragmentum III . Sanctus Julius.
Observatio. Liturgia sacra Julii nomine a Jacobitis recepta.
Censura Epistolarum Cyrilli Ad Julium Et Julii Ad Cyrillum De Die Natali Domini.
Cyrilli Verba A Joanne Nicaeno Relata.
Decreta Julii Papae I Decem Juxta Gratianum Et Ivonem.
Primum. Turpe lucrum sequitur qui minus emit ut plus vendat, vel quid sit usura.
Secundum. Reus est animarum presbyter, qui poenitentiam morientibus abnegat.
Tertium. Post mortem alicujus nullus de ejus consanguinitate sponsam accipiat.
Quartum. Licet servo matrimonia contrahere
Quintum. Ex propinquitate sui sanguinis vel uxoris, usque in septimum gradum, nullus ducat uxorem.
Sextum. Ecclesia semel Deo consecrata quando est iterum consecranda.
Septimum. De his qui sacrificando varie errabant.
Octavum. ( Ex decreto Ivonis Carnotensis desumptum.) Quid sit Ecclesia.
Nonum. (Ex eodem.) De illis qui ecclesias incenderunt.
Decimum. (Ex eodem.) Libertam domino legitime nubere posse.
Epistola I Increpatoria Julii Conc. t. col.
Venerabilibus fratribus universis orientalibus episcopis Julius.
Epistola Orientalium Conc. t. col.
Epistola II . Sive Rescriptum Julii I Cons. t. col.
Anno Domini CCCLXII—CCCLXXII. C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus. Galland. Bibl. p. Maii Coll. t. part. p.
Notitia De Victorino Afro.
Marii Victorini Liber Ad Justinum Manichaeum Contra Duo Principia Manichaeorum, Et De Vera Carne Christi.
Victorini De Verbis Scripturae: Factum Est Vespere Et Mane Dies Unus. Coeperitne A Vespera Dies, An A Matutino.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Liber De Generatione Divina, Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Victorini Liber De Generatione Divini Verbi, Ad Candidum Arianum.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Candidi Ariani Epistola Ad Marium Victorinum Rhetorem.
Victorini Adversus Arium
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De ΟΜΟΟΥΣΙΩ Recipiendo.
Victorini De Trinitate Hymni.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Galatas Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Philippenses Liber Unicus.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini In Epistolam Pauli Ad Ephesios Libri Duo.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Victorini De Physicis Liber. ( Maii Coll. t.
Monitum libro de Physicis a Maio praepostium.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Anno Domini CCCLVI-CCCLVII. Osius Episcopus Cordubensis.
Prolegomena.
Notitia Historica De Osio Episcopo Cordubensi. ( Ex Galland. Prolegomen., caput
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Osii Sententiae In Concilio Sard. Censi. (Conc. t. II, col. 625.)
Prooemium.— Historia concilii Sardicensis.
Osii Concilium Cordubense. ( Conc. t. col.
Cordubensis Episcopi Epistola Ad Constantium Augustum. Apud Athanasium in hist. Arian. ad Monach. § XLIV, Opp. tom. part. pag. 370, edit. Bb. Paris. G
Osius, Constantio imperatori in Domino, salutem.
Ὅσιος Κωνσταντίῳ βασιλεῖ ἐν Κυρίῳ χαίρειν.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Anno Domini CCCLIII-CCCLXIII. Liberius Papa.
Prolegomena.
§ I.—Notitia Historica. ( Ex libro pontificali.
I. Aegyptiorum ad Liberium litterae circa exitum anni 352 missae.
II. Orientalium ad Liberium litterae circa idem tempus scriptae.
III.— Liberii ad Orientales epistola anno 353 data.
IV.— Liberii ad Aegyptios epistola eodem tempore scripta.
V.— Liberii ad Constantium epistola ann. 353 scripta.
VI.— Legatorum Liberii ex Arelatensi concilio litterae.
VII.— Eusebii Vercell. ad Liberium epistola anno 354 missa.
VIII.— Liberii ad Fortunatianum epistola, eodem tempore data.
IX.— Constantii ad Liberium litterae anno 355.
X.— Liberii ad clerum Rom. litterae anno 357 scriptae.
XI.— Ejusdem litterae ad Constantium eodem tempore.
XII.— Liberii epistola decretalis per provincias missa circa ann. 362.
XIII.— Litterae Lampsacenae synodi et aliarum ad Liberium et Occidentales ann. 365 missae.
XIV.— An Liberius litteras ad Orientales scripserit de Spiritu Sancto.
XVI.— Scripta Liberio supposita.
Decretorum Liberio adscriptorum Censura.
Opera Quae Exstant.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Oratio Marcellinam S. Ambrosii Sororem Dato Virginitatis Velo Consecrantis. ( Ex Biblioth. Galland.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistolae Et Dicta. ( Coust. col.
Epistola . Liberii Papae Ad Caecilianum Spoletinum Episcopum. (Eodem tempore.) De eadem re.
Monitum In Duas Epistolas Sequentes.
Domino fratri et consacerdoti Liberio Eustathius, Theophilus et Silvanus in Domino salutem.
Κυρίῳ ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῶ Λιβερίῳ Εὐστάθιος, Θεόφιλος Σιλβανὸς ἐν κυρίῳ χαίρειν.
Appendix.
Gesta Liberii Papae.
Admonitio In Gesta Sequentia. ( Coust. Append., p.
Incipiunt Gesta Liberii Papae. ( Indidem, p.
2. Constantinus a lepra mundatus. Constans Nicomediae baptizatus. Liberius relegatus Noellam.
3. Liberius Damasum vicarium instituit. Petri amor post negationem. Chrisma in nomine Domini.
5. Baptismus in pelve, flumine, palude.
6. Constantii expeditio super Danubium.
7. Liberius ut in basilica S. Petri baptizet rogatur.
8. Damasus pollicetur fontes. Liberius baptizat in Pentecoste.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Censura Epistolae Ad Orientales. ( Coust. Append., p.
Epistola, Qua Athanasius Romam Citatus Et A Romanae Ecclesiae Communione Separatus Fingitur, Orientalibus Ipsius Adversariis A Liberio In Communionem
Epistolae Amoebeae.
Monitum In Epistolas Amoebeas Liberii Et Athanasii. ( Coust. Append., p. 95.
Epistola Liberii Episcopi Romae Ad Athanasium Episcopum Alexandriae. ( Coust. Append., p.
Decreta Liberii Papae, Desumpta ex codice vetusto 16 librorum, lib. cap.
Ejusdem Capite Decimo. Ut in sacris diebus jejuniorum conjugati a conjugibus se abstineant.
Ejusdem Capite Duodecimo. Si evenerit fames aut inaequalitas aeris, quid agendum.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Anno Domini CCCLXVI. Potamius Episcopus Ulyssiponensis.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Prolegomena. De Potamio Episcopo Ulyssiponensi. ( Galland., t. Proleg. p.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Potamii Episcopi Tractatus Duo: Quibus Accessit Epistola Ad S. Athanasium.
Tractatus I. De Lazaro. Gall. t. p.
Tractatus II. De Martyrio Isaiae Prophetae. ( Indidem p.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Index Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Eusebii Pamphilii De Vita Beatissimi Imperatoris Constantini.
Sanctus Marcus Papa.—Prolegomena.
C. F. Marius Victorinus Et Candidus Arianus.
Victorini adversus Arium libri quatuor.
Victorini in Epistolam Pauli ad Galatas libri duo.
Victorini in Epistolam Pauli ad Philippenses.
Victorini in Epistolam Pauli ad Ephesios libri duo.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Appendix. Gesta Liberii papae.—Admonitio in haec gesta.
Incipit Panegyricus.
I. Unde mihi tantum confidentiae, sacratissime Imperator, ut post tot disertissimos homines, quos et in urbe sacra, et hic rursus audisti, dicere auderem: nisi nefas esse ducerem, et commissi cujusdam sacrilegii religionem vererer, si is, qui semper res a numine tuo gestas praedicare solitus essem, haec tanto majora pristinis silentio praeterirem; per quae non pars aliqua servata, sed universa sibi est respublica restituta? Neque enim ignoro, quanto inferiora sint ingenia nostra Romanis. Siquidem latine et diserte loqui illis ingeneratum est, nobis elaboratum: et si quid forte commode dicimus, ex illo fonte et 0654D capite facundiae imitatio nostra derivat. Sed quamvis conscius mihi infirmitatis ingenitae, et inchoati potius studii quam eruditi; cohibere me silentio nequeo, 0655A quo minus de recuperata Urbe, imperioque romano, et tandem ex diuturna convulsione solidato, et ipse aliquid coner effari: ut inter tantos sonitus disertorum mea quoque vox tenuis exaudita videatur. Etenim si in rebus bellicis ipsisque praeliis non solum tubae ac litui, sed etiam Spartanae tibiae incentivum aliquod feruntur habuisse; credo, quia magnos animos parvo licet modulo sufficit incitari: cur ego in me de tuo favore diffidam, ut sermonem meum studio potius tui cultus quam suis viribus metiaris? Experiar igitur, ut possum, quanquam oppletis auribus tuis, ut sic dixerim, insusurrare, sine aemulandi fiducia cupidus imitandi.
II. Ac primum illud arripiam, quod credo neminem adhuc ausum fuisse; ut ante de constantia expeditionis 0655B tuae dicam, quam de laude victoriae. Transacto enim nutu adversi ominis, et offenso revocati, utar libertate erga te nostri amoris, quem tunc inter metus et reipublicae vota suspendimus. Tene, Imperator, tantum animo potuisse praesumere, ut bellum tantis opibus, tanto consensu avaritiae, tanta scelerum contagione, tanta veniae desperatione conflatum, quiescentibus cunctantibusque tunc imperii tui sociis, primus invaderes? Quisnam te Deus, quae tam praesens hortata est majestas, ut, omnibus fere tuis comitibus et ducibus non solum tacite mussantibus, sed etiam aperte timentibus, contra consilia hominum, contra haruspicum monita ipse per temet liberandae 0656A Urbis tempus venisse sentires? Habes profecto aliquod cum illa mente divina, Constantine, secretum, quae, delegata nostri diis minoribus cura, uni se tibi dignatur ostendere. Alioquin, fortissime Imperator, sic quoque, cum viceris, redde rationem. Rhenum tu quidem toto limite dispositis exercitibus tutum reliqueras: sed hoc majores pro te suscepimus metus, quod nobis potius quam tibi consulebas, nostramque pacem magis quam bellum, quod aggrediebare, firmaveras.
III. Nae tu, Imperator, nimio nostri amore nescisti ad securitatem nobis vere providere; qui non omnia tecum arma movisti, cum tua conservatio, salus nostra sit. Et quid opus erat ipsi Rheno instructis et militibus et classibus, quem jam pridem barbaris nationibus 0656B virtutis tuae terror obstruxerat? An ostentare voluisti diligentiam tuam, divisis copiis inter custodiam pacis et belli; aut etiam jactanter et gloriose probare liberandae Urbi te sufficere cum paucis? vix enim quarta parte exercitus contra centum millia armatorum hostium Alpes transgressus es: ut appareret penitius considerantibus, id quod nos fugit in amore trepidantes, non dubiam te, sed promissam divinitus petere victoriam. Duxerat magnum Severus exercitum, et hostem suum perfidia desertus armaverat. Majores postea copias Maximianus admoverat, et ipse transfugis circumcisus videbatur prospere refugisse. Ipse denique qui pater illius credebatur, 0657A discissam ab humeris purpuram detrahere conatus, senserat in illud dedecus sua fata transisse. Mille et sexaginta annis contractas ex toto orbe divitias monstrum illud, redemptis ad civile latrocinium manibus, ingesserat. Adhoc aliena matrimonia, innocentium capita cum bonis passim donando, usque ad mortem devotionis obstrinxerat parricidas: omnes autem insidiatos sibi, aut palam aliquid pro libertate conatos, poenis affecerat, armis oppresserat. Et inter haec utebatur ejus urbis majestate quam coeperat; totam Italiam conductis ad omne facinus satellitibus oppleverat.
IV. Haec omnia, Imperator, cum cogitares, scires, videres, nec te paterna gravitas, nec tua natura temerarium esse pateretur; dic, quaeso, quid in 0657B consilio nisi divinum numen habuisti? An illa te ratio ducebat (sua enim cuique prudentia deus est), quod in tam dispari contentione non poterat melior causa non superare; et innumerabiles licet ille copias pro se objiceret, pro te tamen justitia pugnaret? Ut enim omittam illa quae non decet comparari; quod erat ille Maximiani suppositus, tu Constantii Pii filius; ille despectissimae pravitatis, detortis solutisque membris, nomine ipso abusiva appellatione mutilato; tu, quod sufficit dicere, tantus ac talis: ut haec, inquam, omittam; te, Constantine, paterna pietas sequebatur, illum, ut falso generi non invideamus, impietas; te clementia, illum crudelitas; te pudicitia soli dicata conjugio, illum libido stupris omnibus contaminata; te divina praecepta, illum superstitiosa 0657C maleficia, illum denique spoliatorum templorum, trucidati senatus, plebis romanae fame enectae piacula; te abolitarum calumniarum, te prohibitarum delationum, te conservatio, atque homicidiarii sanguinis gratulatio. In tam diversa causarum 0658A ratione divino consilio, Imperator, hoc est, tuo, non militum multitudinem, sed partium merita numerasti.
V. Magnus Alexander cum praeter Macedonas suos cunctae Graeciae, universo Illyrico innumerabilem dilectum posset indicere, nunquam majores quadraginta millium copias duxit, inhabile regenti ratus quidquid excederet, et turbam potius quam exercitum. Tu vero etiam minoribus copiis bellum multo majus aggressus es; tanto scilicet tua virtute propria potior, quanto ille numero instructior. Et ille quidem contra leves Medos, et imbelles Syros, et Parthorum arma volatica, et Asiaticos, optantes mutare servitium, rem gessit praelii unius eventu; tibi vincendi erant milites, pro nefas! paulo ante Romani, armis 0658B omnibus more primae classis armati, et pro facinorum conscientia nunquam nisi morte cessuri. Probavit hoc prima obstinatio eorum, qui sub ipsis Alpium jugis munitissimo licet muro ac situ tenentes oppidum ausi fuerunt te imminente resistere, ac portas claudere; non credentes illi quidem, ut audio, te ipsum adesse: quis enim crederet tam cito a Rheno ad Alpes imperatorem cum exercitu pervolasse? sed qui tamen non solum praesenti numini tuo, verumetiam nuntiato nomini cedere debuissent. Luerunt igitur illico dementiae suae poenas, cum oblatam sibi a clementia tua veniam recusassent. Neque enim vallo fossaque obsessio inchoata est, nec cuniculis agendis, nec machinis admovendis, nec incutiendo ariete tentati quassatique sunt muri, sed 0658C statim injectae faces portis, scalae propugnaculis; nec solum fundis eminus telisque missilibus, sed hastis, gladiis. Ita res simul coepta et patrata, junctusque rebellibus fuit conatus et exitus.
VI. Gomphos, urbem Thessaliae, quoniam abnueret 0659A obsequium, C. Caesar uno die sustulit. Sed ille Graeculos homines adortus est, tu subalpinos; ille solos incolas, tu etiam militare praesidium: ille non potuit captos a direptione defendere, tibi licuit clementiam tuis victoribus imperare. Sed illi quidem Gomphensium clades documento caeteris fuit, tibi paulo post alia in Taurinatibus campis pugna pugnata est, non trepidantibus ex victoria tua rebellibus, sed iratis incensisque ad ulciscendum animis, quos fortunae inclinatio restringere debuisset: nec vero temere ac passim vagis hostibus, ut facile palantes caederentur; sed acie in cunei modum structa, descendentibus retro in altitudinem lateribus; quae cum prima avide confligeret, reflexa impeditos certamine circuiret. Sed tu id providens, praemissis 0659B utrinque qui obviam irent, et simul si quid insidiarum lateret excuterent; ipse obfirmato illo capite, dejectaque acie in fugam versa, tanto majorem in processu stragem edidisti, quanto amplioribus subsidiis instructa constiterat. Ita usque ad Taurinatium muros fusi caesique, obseratasque nacti portas ab incolis, etiam corporum suorum mole clauserunt.
VII. Quid tibi aliud sperare potuisti, miles infelix, turpissimo illi tunc devote prodigio? jam enim non insulto, sed doleo. Constantinum tu tantum sanguinis fundere coegisti. Cui, quia salutem vestram a vobis impetrare non licuit, pene displicuit ipsa victoria. At non Taurinatibus, neque caeteris Italiae civitatibus idem animus fuit, qui te, Imperator, exultantes gaudio certatim ad se vocaverunt. Missae ab omnibus 0659C legationes, oblati undique commeatus: ut appareret quandiu desiderassent, cui se tam prompte bello adhuc restante committerent. Qui fuit dies ille, 0660A quo Mediolanum ingressus? quae gratulatio principum civitatis? qui plausus populi? quae securitas intuentium te matrum, te virginum? quam duplici fructu fruebantur, cum pulcherrimi imperatoris formam viderent, et licentiam non timerent? Ostentare se omnes, et tripudiare, sine ullo de reliquiis belli metu, et auspicium victoriae tuae pro consummatione metiebantur. Non transpadana provincia videbatur recepta, sed Romana. Quis enim crederet tantis successibus tuis ullum obstaculum fore, quo minus omnes exercitus se clementiae tuae traderent, cum virtutis experimentum novissent? Muros vi ceperas, acie palam viceras. Quis tam demens videbatur, ut aut obsideri auderet, aut congredi? praesertim cum tu, dies aliquot Mediolani resistens, tempus sibi omnibus consulendi 0660B dedisses, ut de te sperarent.
VIII. Sed enim aerumnosa illa, et jampridem media aetate nostra civili sauguine maculata Verona, maximo hostium exercitu tenebatur, acerrimis ducibus, pertinacissimoque praefecto; scilicet ut quam coloniam Cnaeus Pompeius aliquando deduxerat, Pompeianus everteret. O miserabilem Veronensium calamitatem, quos non tam tua, quam intestina satellitum pressit obsidio! quippe Athesis ille saxis asper, et gurgitibus vorticosus, et impetu ferox, oppugnationem prohibebat, omnemque retro regionem evehendis copiis tutam defensamque praestabat. Quod tamen ne diutius hostem juvaret, providentia tua factum est, cum superioribus in locis, qua lenior amnis, et ignari hostes erant, exercitus parte projecta ancipiti periculo, 0660C clausos obsessosque pejora experiri armis coegisti, adeoque omnes qui eruptionem tentaverant cecidisti, ut ipse etiam dux cum parte copiarum ad arcessenda 0661A auxilia muris excesserit, majorem miser adducturus exercitum, ut majore comitatu cladis occideret. Quo quidem tempore praecipua apparuit tua, Imperator, cura simul et animi magnitudo, qui redeunti illi, minore exercitu congredi, quam obsidionem intermittere maluisti, ne respirare clausis, aut effugere, aut imminere tergo liceret.
IX. Et primo quidem, ut audio, aciem instruxeras duplicem, mox proviso adversariorum numero, explicari statim in frontem ordines, et extendi latius arma jussisti, ex tuo animo nimirum animos tuorum omnium metiens, quamvis gravius inde pondus infringi posse impetu pauciorum. Laudare me existimas, Imperator, cuncta quae in illo praelio feceris? Ego vero iterum queror. Prospexeras omnia, disposueras 0661B universa, summi imperatoris officia compleveras, cur ipse pugnasti? cur te densissimis hostium globis miscuisti? cur salutem reipublicae in pericula tanta misisti? An nescire nos putas, quod dum nimio rapereris ardore, in media hostium tela deveneras et nisi viam tibi caedibus aperuisses, spem totius generis humani et vota deceperas? Toto quippe impetu ferebare, torrenti similis amni, quem abruptae radicitus silvae, et convulsa funditus saxa sequerentur. Quid tibi est, Imperator, cum inferiore fortuna? Illos pugnare fas est, quibus suo cujusque fato aut vincendum est, aut cadendum; tu, cujus ex vita omnium fata pendent, ad ullum discrimen accedas? inter tot tela gladiosque versere? Quis hoc a te exigit? aut quis pati possit, ut quidquam in te belli casibus 0661C liceat? Deceat te, Imperator, hostem ferire? Imo non decet laborare.
X. Spectavit ex edito monte Xerxes navale certamen. Augustus aliud agens vicit apud Actium. Fuit etiam qui sublatus in scalas invicem nexas concurrentes eminus vidit exercitus, ut nec interesset periculo, 0662A et adesset eventui. Ignava, inquies, sunt haec exempla: sed tuta; graviorque metus est periculi tui, quam laetitia victoriae. An non ipsi te, caesis fugatisque hostibus, interfectoque etiam ipso eorum duce, comites et Tribuni corripuere lacrymantes, amplexique illud tuum anhelum pectus, cruentas manus, et quidquid de sanguine profundae caedis emerserat, hinc atque inde clamarunt: quid egeras, Imperator? In quae nos fata projeceras, nisi te divina virtus tua vindicasset? Quae haec est impatientia? aut quo tibi manus nostras, si versa vice pugnas ipse pro nobis? Haec ego non dicerem, Imperator, neque ab aliis dicta memorarem, nisi beneficio tuae lenitatis tutior esset nostra in verbis, quam tua in armis audacia. Nova enim quadam varietate naturae, confusoque 0662B virtutum temperamento, idem es in praeliis ferocissimus, et parta securitate mitissimus.
XI. Cum enim dato obsessis tempore poenitendi, Aquileiam quoque de legatis eorum ac supplicibus recepisses, cunctique se tibi dedidissent, quos obsidendo servaveras, ignovisti omnibus, et vitam quam desperaverant reddidisti. Et quidem jussisti arma deponere, ut multo tutius victoris pietate tegerentur, ut tamen pertinaciae suae merita sentirent, corripi eos vincirique jussisti, non ad supplicium, sed vitam; ne conscientiae timore diffugerent, graviterque delinquerent, conservarique iterum non mererentur, si servati non fuissent. Sed unde tanto hominum numero tot vincula, quae continere militares, et paulo ante armatas manus possent? Stupere milites qui 0662C producendos susceperant, et custodiae curam abnuere, et prorsus nescire quid facerent; ipsi etiam qui tibi in consilio erant, ipse etiam praefectus haerere; cum tu divino monitus instinctu de gladiis eorum gemina manibus aptari claustra jussisti, ut servarent deditos gladii sui, quos non defenderant repugnantes.
0663A XII. O pulcherrimum, et qui omnium oculis subjici debuisset, triumphum virtutis et clementiae tuae! cujus enim potentiae fuit hostibus arma deripere, ejus humanitatis deditos ad impunitatem suis armis alligare, atque ita vincire, ut eos ferri illius; quod contra te gesserant, quotidie poeniteret? Gladius ille quem in te distrinxerat hostis infestus, ipse domini sui manus tenuit, et paratus ad caedem, custos factus est ad salutem. Magnus poeta dum bellorum toto orbe surgentium discursum apparatumque describit. Et curvae, inquit, rigidum falces conflantur in ensem? Triste nimirum tempus id, cum instrumenta cultui pecudum praeparata, in caedem hominum verterentur. At nunc rigidi illi mortiferique mucrones in salutaria vincla curvantur, et exarmatum hominem non interimunt, 0663B sed coercent; deditosque hostes gladii sui collisi obtusique tutantur, qui nihil illis prodesse integri acutique potuerunt.
XIII. Omnium ergo armorum ministeria ad diversos effectus arbitrio tuo serviunt, Imperator, tibi vincunt gladii, tibi servant; te pugnante feriunt, te ignoscente custodiunt. Ut Deus ille mundi creator et dominus eodem fulmine suo nunc tristes, nunc laetos nuntios mittit: ita eadem sub numine tuo tela inimicos, aut supplices tuos pernicie, aut conservatione discernuat. Eripuisti, Imperator, adversariis tuis gladios, ne quis incumberet dolori. Superasti, et eosdem manibus suis innoxios reddidisti. Ut et clementiae et vindictae tuae satisfaceres; quorum sanguini peperceras arma fregisti. Vita enim hominum, diu parta, semper servanda 0663C est, si liceat: ferrum inventu facile, usu mutabile. Ideo quae erant reparabilia conflasti, quod redivivum non erat reservasti. Quid simile fabulae ferunt? conversa esse humana corpora in fontes, aut pecudes, 0664A aut aves? Foeda et degener talis conversio. Gladius mutatus in manicas: hoc est quod securitas post timorem, quod umbraculum post calorem. Splendorem mutatio perdidit, sed aciem retudit.
XIV. Studium et humanitas tua hortata est, Imperator, hucusque ut exultatio nostra verbis illud luderet. Sed jam ad potiora redeamus. Recuperata omni cis Padum Italia, ipsa jam ad te supplices manus Roma tendebat, cui portentum illud insederat, nihil conari ausum ad tot nuntios suarum cladium. Quippe ipsa se vilissimi hominis obsidebat ignavia, et degeneres animos timor arguebat. Stultum et nequam animal nusquam extra parietes egredi audebat. Ita enim aut prodigiis, aut metus sui praesagiis monebatur. Pro pudor! intra parietum custodias, Imperator. 0664B Non ille aspirare in campum, non exerceri armis, non pulverem pati. Astutus quidem, ne virorum officia tentantem in illo palatio marmoratis parietibus incedere. Nam in Salustianos hortos ire, peregrinatio et expeditio putabatur. Et hae quidem deliciae toto illo tempore, quo orbem obsederat, semet incluserat, turpissimam hanc ejus formidinem protegebant. Non enim se imbellem, sed beatum, non inertem, sed securum videri volebat. Quoties milites in concionem vocabat, se solum cum illis imperatorem, alios per limites pro se militare jactabat. Fruimini, aiebat, dissipate, prodigite. Haec erat miserorum brevis et caduca felicitas.
XV. Ac ne tum quidem cum tot adversa suorum praelia comperisset, obviam ire conatus est ad resistendum, 0664C cum Padi limite, aut Apennini jugis uteretur; sed litteras calamitatum suarum indices supprimebat. Interdum etiam palam, ut usque ad portas veniretur optabat; non intelligens majestatem illam Urbis qua 0665A pridem admotos exercitus sollicitaverat, jam flagitiis ipsius deformatam, et sedibus suis pulsam, ad tua auxilia transisse; nec ullis praemiis posse corrumpi quos tibi, praeter liberalitatem tuam, et sacramenti fidem, tot victoriarum gloriae dicavissent. Quis enim miles, qui ductu atque auspiciis tuis toties felicissime dimicasset vulnera illi sua venderet? belli jam pene confecti summam concederet? Atenim tu idipsum de ardore totius exercitus sentiens, sine ulla haesitandi mora, qua brevissimum per eos iter est, rapto agmine advolasti; celeritatem illam in agendo Scipionis; et Caesaris, tunc maxime cupienti Romae repraesentans. Haec est fiducia imperatoris invicti, et suorum mentibus freti, non dubitare, nec trahere bellum, sed proximum quodque pugnae tempus putare victoriam, 0665B non enim res erat tibi, uti Quinto Maximo cum Annibale victore, ut post res asperas locum tempusque captares, sed urgere te successus tuos, et continuare victorias, sed quam primum subvenire Urbi decebat. Sapientis enim est imperatoris fractis rebus cunctando consulere, secundis non deesse fortunae.
XVI. Itaque unum jam timebatur, ne ille conterritus his viribus, graviter afflictus, et in arctum redactus, boni consuleret, et debitas reipublicae poenas obsidione differret. Quippe omni Africa, quam delere statuerat, exhausta, omnibus insulis exinanitis, infiniti temporis annonam congesserat. Sed divina mens, et ipsius Urbis aeterna majestas nefario homini eripuere consilium, ut ex inveterato illo torpore ac foedissimis latebris subito prorumperet, et consumpto 0665C per desidias senio, ipsum diem natalis sui ultima sua caede signaret, ne septenarium illum numerum sacrum et religiosum inchoando violaret. At quomodo instruxit aciem tot annorum vernula purpuratus? Ita prorsus ne quis evadere, ne quis, ut fit, loco motus referre 0666A gradum, et instaurare praelium posset; cum a fronte armis, a tergo Tiberi flumine premeretur. In quo ille non mehercule cogitavit necessitatem resistendi, sed propinquitatem refugiendi. Nisi forte jam sentiens diem sibi venisse fatalem ad solatium suae mortis voluit secum trahere quam plurimos, ut omnes essent exitus sui comites, qui scelerum participes extitissent. Quid enim aliud illum sperasse credendum est, qui jam ante biduum palatio emigraverat, et cum uxore ac filio in privatam domum sponte concesserat, ut res est, ominibus terribilibus agitatus, et nocturnis pulsus ultricibus; ut tu jam olim exspectatus habitator sacris illis aedibus diu exhalatis expiatisque succederes? Et adeo ipse verum sibi dixerat, et venturo tibi cesserat, quamvis in praelium ingrederetur armatus, cum excedendo 0666B palatio jam se abdicasset imperio.
XVII. Ad primum igitur aspectum majestatis tuae, primumque impetum totius tui victoris exercitus hostes territi, fugatique, et angustiis Milvii pontis exclusi; exceptis latrocinii illius primis auctoribus, qui desperata venia locum quem pugnae sumpserant texere corporibus, caeteri omnes in fluvium abiere praecipites, ut tandem aliquod caedis compendium fessis tuorum dexteris eveniret, cum impios Tiberis hausisset. Ipsum etiam illum cum equo, et armis insignibus, frustra conatum per abrupta ripae ulterioris evadere, idem Tiberis correptum gurgite devoravit, ne tam deforme prodigium vel hanc obitus sui relinqueret famam, quod alicujus viri fortis gladio telove cecidisset. Et aliorum quidem hostium corpora et 0666C arma praeceps fluvius volvendo devexit, illum autem eodem quo extinxerat loco tenuit, ne diu populi Romani laetitia dubitaret, si putaretur aliquo profugisse, cujus mortis probatio quaereretur.
XVIII. Sancte Tybri, quondam hospitis monitor 0667A Aeneae, mox Romuli conservator expositi, tu nec falsum Romulum diu vivere, nec parricidam Urbis passus es enatare. Tu Romae tuae altor copiis subvehendis, tu munitor moenibus ambiendis, merito Constantini victoriae particeps esse voluisti, ut ille hostem in te propelleret, tu necares. Neque enim semper es rapidus et torrens, sed pro temporum ratione moderatus. Tu quietus armatum Coclitem revexisti. Tibi se placido Cloelia virgo commisit. At nunc violentus et turbidus hostem reipublicae sorbuisti, et ne tuum laterum obsequium, eructato cadavere prodidisti. Reperto igitur, et trucidato corpore, universus in gaudia et vindictam populus Romanus exarsit: nec desiit tota Urbe, qua suffixum hasta ferebatur caput illud piaculare foedari: cum interim, ut sunt joci triumphales, 0667B rideretur gestantis injuria, cum alieni capitis merita pateretur.
XIX. Sed quid ego hucusque jocularia? Tecta ipsa, ut audio, commoveri, et altitudo culminum videbatur attolli, quacumque numen tuum tardo molimine currus inveheretur: tanta te populi densitas, tanta senatus stipatio provehebat simul et attinebat. Felices qui te propius aspicerent, longius positi nominabant: quos praeterieras, loci quem occupaverant poenitebat. Vicissim omnes inde discedere, hinc sequi: certare innumerabilis multitudo, et impulsu vario fluctuare, et tantum sibi hominum animi post illam sexennii cladem superesse memorabant. Ausi etiam quidam ut 0668A resisteres poscere, et queri tam cito accessisse palatium, et cum ingressus esses non solum oculis sequi, sed pene etiam sacrum limen irrumpere. Inde omnibus circumfusis, ut inde excederes opperiri, prospicere, optare, sperare: ut viderentur eum, a quo obsidione liberati fuerant obsidere. Gloriatus sit licet, et vere, summus orator humeris se Italiae in patriam reportatum te, Constantine, senatus populusque Romanus et illo die et aliis, quacumque progressus es, et oculis ferre gestivit. Nec quidquam aliud homines diebus munerum sacrorumque ludorum, quam te ipsum spectare potuerunt; qui tuus esset fulgor oculorum, quae totius corporis circumfusa majestas, quae oris dignitas. Gaudere cuncti spectaculorum mora, et familiaribus sibi artificibus ob hoc solum favere, quod te praesente 0668B certarent.
XX. Nam quid ego de tuis in curia sententiis atque actis loquar, quibus senatui auctoritatem pristinam reddidisti, salutem, quam per te receperant, non imputasti, memoriam ejus in pectore tuo sempiternam fore spopondisti? Dicerem plura de divinis orationibus tuis, de oblata potius quam impetrata benignitate: nisi mallem dicta reticere, dum propero facta laudare. Quamlibet verba tua in senatu habita nobis nota sint, tamen qualia fuerint, clementiae tuae gloria nuntiavit. O tandem felix civili, Roma, victoria! Irrupit olim te Cinna furiosus, et Marius iratus, qui non solo se Octavii consulis capite satiarunt, sed luminibus civitatis 0669A extinctis exempla, quae nunc toto sexennio passa es reliquerunt. Vicit tibi iterum ante portam Collatinam Sylla: felix, si se parcius vindicasset, sed enimvero multis capitibus Rostra complevit. Constantinus victoriae licentiam, fine praelii terminavit: gladios ne in eorum quidem sanguinem distringi passus est quos ad supplicia poscebat.
XXI. Deditam sibi idem Sylla exarmatamque legionem in villa publica trucidavit, perculsumque morientium gemitu senatum, monuit ne timeret, quod ipse jussisset. At iste victor non modo hostium, sed etiam victoriae suae, quidquid militum bello superfuit, tibi reservavit. Tibi enim jam militant, quos exutos armis imperator adversus hostes barbaros rursus armavit. Jam obliti deliciarum circi maximi, et Pompeiani 0669B theatri, et nobilium lavacrorum: Rheno Danubioque praetenduntur, excubias agunt, latrocinia compescunt, certant denique cum victoribus ut civili bello victi hostibus comparentur. Nec tamen id mirum videri potest cum qualemcumque militem fortissimum facias tuo, Imperator, exemplo. Non enim fessus praeliis, et expletus victoriis, ut natura fert, otio te et quieti dedisti, sed eodem impetu, quo redieras in Gallias tuas, perrexisti ad inferiorem Germaniae limitem; magna scilicet intercapedine temporis, ac brevi locorum distantia post annuam expeditionem statim bello auspicatus, a Tiberi ad Rhenum, imo, ut omen et similitudo nominis sit, et tua, Imperator, magnitudo animi pollicetur, a Tusco Albula ad Germanicum Albim prolaturus 0669C imperium.
0670A XXII. Quisnam iste est tam continuus ardor? quae divinitas perpetuo vigens motu? Omnium rerum intervalla sunt. Cessat terra novalibus, dicuntur interdum flumina resistere, et ipse dies noctibus acquiescit; tu, Constantine, solus infatigabilis bellis bella continuas, victorias victoriis cumulas. Quasi praeterita sint obliterata si desinas, non putas te vicisse nisi vincas. Ruperat fidem gens levis et lubrica barbarorum et robore atque audacia lectis eruptionis auctoribus, institisse Rheno nuntiabantur. Illico obvius affuisti, et praesentia tua ne auderent transitum terruisti. Etiam videbaris rem votis tuis fecisse contrariam, quod inhibita eruptione non foret materia victoriae; sed inopinato consilio usus abeundo enim, simulato nuntio, majoris in superiore limite tumultus 0670B occasionem stolidis ac ferinis mentibus obtulisti in nostra veniendi; relictis in occulto ducibus qui securos adorirentur. Quo cum venissent, consilium tuum sequitur fortuna. Toto Rheni alveo oppleto navibus devectus terras eorum ac domos moestas lugentesque populatus es, tantamque cladem vastitatemque perjurae genti intulisti, ut vix post illud nomen habitura sit.
XXIII. Ite nunc omnes, si placet, barbarae nationes, et exitiales vobis movete conatus: habetis exemplum. Quamvis enim imperator noster amicorum regum admittat obsequia; idque ipsum valeat ad laudem victoriae, quod a nobilissimis regibus timetur et colitur; augeri tamen gloriam virtutis suae gaudet, quoties 0670C provocatur. Nam quid hoc triumpho pulchrius, 0671A quod caedibus hostium utitur etiam ad nostrum omnium voluptatem, et pompam munerum de reliquiis barbaricae cladis exaggerat, tantam captivorum multitudinem bestiis objici, ut ingrati et perfidi non minus doloris ex ludibrio sui, quam ex ipsa morte patiantur? Inde est quod cum exitum differre liceat, perire festinant, seseque letalibus vulneribus et mortibus offerunt. Ex quo ipso apparet, quam magnum sit vicisse tam prodigos sui.
XXIV. Facile est vincere timidos et imbelles, quales amoena Graecia, et deliciae Orientis educunt, vix leve pallium, et sericos sinus vitando sole tolerantes, et siquando in periculum venerint, libertatis immemores, ut servire liceat orantes. Romanum vero militem, quem qualemque ordinat disciplina, et sacramenti 0671B religio confirmat, aut trucem Francum, ferina sola carne distentum, qui vitam pro victus sui vilitate contemnat, quantae molis sit superare, vel capere? Quod tu, imperator, et nuper in Italia, et in ipso conspectu barbariae paulo ante fecisti. Ita sine ullo discrimine omnia genera bellorum, armorum, hostium uni tibi cedunt, cedunt ex omni etiam memoria condita litteris monumenta virtutum. Nec vero tantummodo vetera illa Dictatorum, et consulum ac deinceps magnorum principum, sed etiam rectissima et pulcherrima divi patris tui facta superasti, sordet enim alios ex proximo tempore comparare, ipsum inquam divum Constantium jam primis imperii tui lustris, rerum gestarum laude cumulasti.
XXV. Invitus hoc forte accipis, Imperator, sed 0671C ille, dum dicimus, gaudet coelo, et jampridem vocatus ad sidera adhuc crescit in filio, et gloriarum tuarum gradibus ascendit. Purgavit ille Bataviam, advena hoste depulso, tibi se ex ultima barbaria indigenae populi dedidere. Ille Oceanum classe transmisit, 0672A tu et Alpes gradu, et classibus portus Italicos occupasti. Recuperavit ille Britanniam, tu nobilissimas Africi maris insulas, quae populi Romani fuere provinciae. Ignoscat, inquam, divus ipse Constantius. Quid habeo quod comparem Italiae, Africae, Romae? Merito igitur tibi, Constantine, et nuper senatus signum dei dedit, et paulo ante Italia scutum et coronam, cuncta aurea dedicarunt, ut conscientiae debitum aliqua ex parte relevarent. Debetur enim divinitati et simulacrum aureum, et virtuti scutum, et corona pietati.
XXVI. Quamobrem te, summe rerum sator, cujus tot nomina sunt, quot gentium linguas esse voluisti, quem enim te ipse dici velis scire non possumus: sive in te quaedam vis mensque divina est, qua toto infusus 0672B mundo omnibus miscearis elementis, et sine ullo extrinsecus accedente vigoris impulsu per te ipse movearis: sive aliqua supra omne coelum potestas es, quae hoc opus tuum ex altiore naturae arce despicias: te, inquam, oramus et quaesumus, ut hunc in omnia saecula principem serves: parum est enim optare tantae virtuti tantaeque pietati, quem longissimum habet vita progressum. Est certe summa in te bonitas, est et pietas, et ideo quae justa sunt velle debes: nec abnuendi est causa, cum possis. Nam si est aliquid, quod a te benemeritis denegetur, aut potestas cessavit, aut bonitas. Fac igitur, ut quod optimum humano generi dedisti, permaneat aeternum, omnesque Constantinus in terris degat aetates. Quamvis enim, Imperator invicte, jam divina soboles tua ad 0672C reipublicae vota successerit, et adhuc speretur futura numerosior: illa tamen erit vere beata posteritas, ut cum liberos tuos gubernaculis orbis admoveris, tu sis omnium maximus imperator.