Thomas Aquinas, In IV Sententiarum – In Libros Sententiarum

Ulterius. Videtur quod beatitudo magis consistat in actu intellectus practici quam speculativi. Quanto enim aliquod bonum est communius, tanto est divinius, ut patet in 1 ethic.. Sed bonum intellectus speculativi est singulariter ejus qui speculatur; bonum autem intellectus practici potest esse commune multorum. Ergo magis consistit beatitudo in intellectu practico quam speculativo.

Argumentum 2

Praeterea, beatitudo est ultima perfectio hominis.

Sed major est perfectio alicujus rei secundum quod est causa alterius, quam secundum quod in se perfecta existit; unde dicit dionysius in 3 cap. Caelest. Hierarch., quod omnium divinius est dei cooperatorem fieri in reductione aliorum. Per intellectum autem speculativum homo habet perfectionem in seipso; intellectus autem practicus est causa aliorum. Ergo beatitudo magis consistit in intellectu practico quam in speculativo.

Argumentum 3

Praeterea, finis est conformis his quae sunt ad finem. Sed beatitudo est finis et praemium virtutum, ut in 1 ethic. Dicitur; virtutes autem magis consistunt in operatione quam in cognitione; quia scire, parum, vel nihil prodest ad virtutem, ut patet 2 ethic.. Ergo beatitudo magis consistit in intellectu practico quam in speculativo.

Argumentum 4

Praeterea, beatitudo hominis consistit in eo quod est in homine nobilius. Sed intellectus practicus est nobilior speculativo, quia ipse legem ponit speculativo intellectui; per prudentiam enim legislatoris ordinatur qualiter quis discere debeat disciplinas speculativas, ut patet in 1 ethic..

Ergo beatitudo magis est in intellectu practico quam speculativo.

Sed Contra 1

Sed contra, beatitudo, cum sit ultimus finis, propter seipsam quaeritur, et non propter alterum.

Sed cognitio practica ordinatur ad alterum tamquam ad finem, quia ad opus, ut in 2 metaph.

Dicitur; non autem speculativa, sed propter seipsam quaeritur, ut patet in 1 metaphys.. Ergo beatitudo magis consistit in intellectu speculativo quam practico.

Sed Contra 2

Praeterea, beatitudo nostra consistit in hoc quod deo conjungimur. Sed nos non conjungimur deo per intellectum practicum, sed per speculativum.

Ergo beatitudo magis consistit in intellectu speculativo quam practico.

Sed Contra 3

Praeterea, in ratione beatitudinis est diuturnitas, et sufficientia, et delectatio. Sed in actu contemplativi intellectus est homo magis sufficiens sibi quam in actu intellectus practici, ad quem multis auxiliis exterioribus indiget; nullaque actio est in qua homo possit ita diu persistere sicut in contemplatione, propter remotionem a corporeis instrumentis, quorum debilitas lassitudinem inducit: neque est aliqua delectatio ita pura sicut contemplationis, quia ei nullum contrarium admiscetur, neque enim contrarium habet. Ergo beatitudo maxime in actu intellectus speculativi consistit.