28 Caput III. Editiones Carminum Juvenci.

0031B 52. Prima editio. Bayerius in notis ad Biblioth. veter. Nic. Antonii ait, se habere editionem veterem Juvenci sine ulla epigraphe, aut inscriptione, sine loco, et anno circa annum, ut ipsi videtur, 1490 peractam simul cum Cypriano De ligno crucis, Psychomachia Prudentii, Aratoris apostolica Historia, Antonii Nebrissensis Cosmographia, Columella de Cultu hortorum, Palladio de Insitione, et Val. Probo de Compendiis litterarum in forma quarta. Joannes Albertus Fabricius inter alias Juvenci editiones recenset editionem antiquam sine loco et anno, in 4º, hoc titulo: Juvencus presbyter immensam Evangelii majestatem heroicis versibus concludens. Haec videtur esse editio vetus, quae exstat in bibliotheca Vaticana, de qua dicam num. 61.

0031C 53. Secunda editio anno 1499, ex Fabricio, qui ait, Parisiis eo anno editum fuisse Juvencum in fol. cum Sedulio, et P. Barri Paeanibus quinque festorum B. Virginis, edente Jacobo Fabro, qui in epistola ad Fabrum Stapulensem praemissa Aldhelmo de Virginitate edito Daventriae 1512, in 4º, ait: Considerans ego fructum illum, qui emersit ex editione illa divi Juvenci, quem ego ante multos annos primus omnium publicavi, qui erat mihi mutilatus, et imperfectus ob antiquitatem: quocirca in eam formam redegi, qua et hic, et in aliis locis circumfertur. Quae enim et immutata sunt in eo, et quae ad imperfectos versus accesserunt propter exemplaris depravationem, non facile dixerim. Atqui dicere omnino debuit, ut nobis constaret, quid ille ex veteri exemplari mutilato, imperfecto, 0031D et depravato ediderit, quid ex ingenio suo, et penu adjecerit. Hanc editionem Parisiensem anno 1499, in fol., cum Sedulio, et aliis piis operibus, cura Jacobi Le Fèvre Ceillierius etiam recenset. Distincta ergo est haec editio ab alia editione Parisiensi, quam nunc exponam. Reuschius monet, Nic. Heinsium hanc editionem possedisse, uti ex Catalogo illius librorum constat. 29 Meminit ejusdem Corn. a Beughem in Incunabulis typographicis p. 80. Titulus est: P. Barri Poeanes quinque festorum D. Virginis; Juvenci, et Sedulii presbyteri carmina, Beroaldi, aliorumque, et Propertius.

54. Tertia editio anno 1500 circiter: Juvencus presbyter immensam evangelicae legis majestatem heroicis 0032A versibus concludens. Venales reperiuntur in vico S. Jacobi apud Leonem Argenteum. In 4º. Sunt novem quaterniones usque ad i, praeterea k ternio, et l duo. In fronte est stemma cum epigraphe Jehan Petit. Sequuntur tria Juvenci elogia ex S. Hieronymo, item aliud ex Joanne Tritenhem, seu Tritemio, aliud ex Baptista Mantuano, aliud ex Francisco Petrarcha. Postea: Incipit prologus Juvenci presbyteri in quatuor Evangelia. Tum: Juvenci Hispani presbyteri quatuor Evangelia Christi hexametris versibus transferentis liber primus. Adsunt tituli, sive capita rerum, quae carminibus explicantur.

55. In fine est Hermanni Buschii Monasterien. in presbyterum Juvencum Hispanum epigramma ad lectorem:

Nectite, Pierides, hederas, et carpite lauros:
0032B Castalius liquidas porrigat altus aquas,
Insolitoque nemus tollat juga laeta virore,
Quo stetit alatus Bellerophontis equus.
Permessus nitidis irroret gramina lymphis,
Littora Cephisi come, Thalia, tui.
Cyrrha ferat flores, violas, et lilia, circum
Spirent innumeris Delphica rura rosis.
Aura levi flatu tota regione susurret,
Stillent Cecropiis robora querna favis.
Applaudat reduci tellus Hispana Juvenco,
Neglectum cujus squalor edebat opus.
Qui modo canitie vultus abeunte beatos
Induit, et formae pristina membra suae.
Fulget apollineis iterum coma digna corymbis,
Et manus auratam pulsat eburna lyram.
Desine mirari, supplex si moverit Oripheus heus
Tartara, et inferni flebile numen agri.
30 Vana quidem sunt haec, sed gloria tanta Juvenco
Advolet, aethereum qui movet ore deum.

56. Denique Faustus, qui Juvencum in schola praelecturus erat, sic lectorem alloquitur:

0032C Faustus Lectori Salutem.

Cave, mi lector, cave, inquam, ne tam castum, tamque catholicum poetam ridiculo illo titulo dehonestes. Sic enim attitulandus est liber: Juvenci presbyteri Hispani poetae celeberrimi de Evangelica historia liber primus. Si quid aliud vel temporum, vel impressorum incuria depravatum fuerit, id publica, quotidianaque lectione non incastigatum praetermittam. Tu autem cum ex Christianis parentibus Christianus natus sis, Juvencum et Christianum poetam, et de Christiana fide disserentem nocturna versato manu, versato diurna, ne semper gentiles tum poetas, tum oratores vel legere, vel audire videaris. Nihil profecto pulchrius, venustiusque est, quam divina mysteria eleganti carmine 0032D illustrata non ignorare. Caeterum non solum mihi ipsi, verum etiam fratri Alphonso Hispano doctissimo quidem theologo agendae sunt non vulgares gratiae. Ex eo enim jam diu quaesitum a me Juvencum accepi, acceptum publicavi, publicatum non sine maxima diligentia interpretabor, ut ex officina mea non tam saeculares, quam sacrae litterae exiisse videantur. Vale.

57. Non satis intelligitur, quo pacto Faustus diu quaesierit Juvencum, cum Jacobus Faber primus omnium eum ediderit Parisiis anno 1499, ut nihil dicam de editione, quam num. 52 Bayerius ad annum 1490 referebat. In exemplari hujus editionis, quod asservatur in bibliotheca Angelica Romae simul compactae sunt satirae Persii cum interpretatione Joannis 0033A Britannici, et Jodoci Badii Ascensii, qui in praefatione laudat Faustum praecipuum Galliarum specimen, ac litteraturae praesidium, regium, dico, illum musicum, ac vatem clarissimum Parrhisios tot annos erudientem. Subscribit Ascensius ex officina Lugdunensi 1499. Typi, quibus excusus est Juvencus, iidem omnino esse videntur, ac illi, quibus descriptae sunt satirae Persii: hae autem excusae dicuntur in nobilissimo Parrhisiorum gymnasio anno MD, 31 ad quartum idus Maias, solerti opera Thielmanni Keruer. In fronte Satirarum Persii est idem stemma, ac in Juvenco, et nota haec: Venditur in Leone Argenteo, et Pellicano regionis Divi Jacobi Parrhisiis. Editio nitida est, sed mendosa multis in locis. Ab hac Juvenci editione diversam non censeo eam, quam Catalogus bibliothecae Regiae Parisiensis sic indicat: 0033B Juvenci presbyteri historia evangelica heroicis versibus descripta, Parisiis Joannes Petit, in 4º. Non exprimitur annus. De Joanne Parvo, seu Petit, consulendus Michael Maitaire Annal. typ. t. II, part. I, p. 84.

58. Quisnam fuerit Faustus ille Juvenci enarrator, et quisnam frater Alphonsus Hispanus, a quo Faustus accepit Juvencum, etsi minus est necessarium, tamen opus est quaerere, Publius Faustus Andrelinus Foroliviensis, poeta, ut ea tempora ferebant, egregius, in universitate Parisiensi ab anno 1489, litteras humaniores spatio triginta annorum magno cum plausu professus est. Hic ergo est Faustus interpres Juvenci, de cujus vita plura congerunt Mazzuchellius 0033C De Scriptor. Italic., et Tiraboschius tom. VI Hist. litter. part. II, libr. VI, cap. 5, num. 64. Confer etiam Maitairium loc. cit. pag. 91. Verba Fausti, quae retulimus, Tiraboschium fortasse latuerunt, quibus certe uti potuit ad ejus mores contra Erasmi dicteria vindicandos: nam aliae rationes, quas profert, imbecilliores sunt.

59. Alphonsum illum, a quo Faustus Juvencum accepit, crediderim esse Alphonsum de Cordova, Ordinis Augustiniani, qui suscepto Doctoratus honore in urbe Parisiorum, Salmanticae cathedram rexit Gregorii Ariminensis propter doctrinae ejus celebritatem ibi olim institutam, et decessit Abulae anno 1542, ut refert Nicol. Antonius. Petrus Ciaconius in Historia ms. Universitatis Salmantinae, quam penes 0033D se habebat Petrus Madariaga Ordinis Augustiniani nuper Assistens, narrat, anno 1508, Parisiis Salmanticam adductos homines doctos, qui philosophiam, et theologiam Nominalium docerent, ac tunc erectam cathedram, qua legebatur Gregorius Ariminensis. Ratio ergo temporum suadet, ut Alphonsum de Cordova, sive de Corduba, Nominalium patronum, a Fausto laudatum fuisse credamus.

60. Editio quarta anno 1501. Haec est editio ab Aldo peracta 32 in 4º, quae a nonnullis anno 1502 assignatur, quia hoc anno publicata est, ut constat ex epist. Aldi ad Danielem Clarium data mense Junio 1502. Collectio haec est plurium poetarum Christianorum in duos tomos divisa, quorum primo 0034A Prudentius continetur, ut fusius explicui in Prolegom. ad Prudentium num. 104. Hic recusus est in 8º sine loco et anno cum Aldi epistola. In secundo volumine sunt Sedulius, Juvencus, Arator, Probae Falconiae Cento; Lactantius Firmianus de Resurrectionis dominicae die, et de Passione; Cyprianus de Ligno crucis, Deprecatoria Tipherni ad Virginem, Oratio ad beatissimam Virginem; Precatio matutina ad omnipotentem Deum, Omnipotens, quem mente colo, etc., quae inter Ausonii carmina reperitur; Damasus de laudibus Pauli apostoli, Elegia in Hierusalem, nonnulli hymni sapphici Raphaelis Zouenzonii. In fine: Venetiis apud Aldum 1501, mense Januario. Addidit Aldus, ut eodem volumine comprehenderentur, Vitam S. Martini non versibus, ut putabat Ceillierius, sed prosa oratione a Severo Sulpicio 0034B confectam, Vitam S. Nicolai e Graeco sermone in Latinum conversam a Leonardo Justiniano, et Homerocentones Graece, et Latine. Reuschius Aldinam Juvenci editionem anno 1502 adjudicat, et aliam editionem Aldinam ejusdem poetae anni 1582 exstare se legisse ait, nisi numerus a typographis mutatus. Certe mutatus est: non enim Aldus Juvencum edidit, nisi anno 1501. De Aldo judicium hoc est Barthii, l. XXVI Advers. c. 27: Is Aldus, ejusque asseclae, ut non raro corruperint auctores audacia corrigendi, ita tamen ut optimorum Italiae codicum subsidio nixi, nobis, recensentibus enucleate omnia, non sunt plane insuper habendi.

61. Editio quinta anno circiter 1503. Haec exstat 0034C in bibliotheca Vaticana in 4º, sine loco et anno. Titulus idem ac in editione Parisina nuper memorata, cum iisdem etiam Juvenci elogiis. Eodem pariter modo prologus, et initium libri primi praenotantur. In fine Hermanni Buschii epilogus ad lectorem, sive epigramma supra descriptum. Octo sunt quaterniones integri ab a ad h. In hoc exemplari Vaticano simul compacta sunt alia opera edita Daventriae anno 1503, et circiter per Rithardum Pafraet, quae simili charactere, ac Juvencus, excusa apparent. Ex Parisina 33 Joannis Petit videtur haec editio repetita. Tituli, quibus capita rerum distinguuntur, diversi sunt ab Aldinis, et Poelmannianis. Primi vero tituli hi sunt: De Ss. Parentibus Joannis Baptistae, et de ipsius praecursoris Domini conceptione. Lucae II;— Annunciatio 0034D Mariae;—Visitatio Mariae, etc. Omeisius, possidebat editionem Juvenci sine loco et anno, quam ipse Coloniae ante finem saeculi XV confectam existimabat, ut dicam num. 85; sed fortasse diversa non est ab hac, quam Daventriensem ego censeo. Reuschius quidem affirmat, editionem, quam possidebat Omeisius, exstare etiam in bibliothecis Vaticana, et Paulina Lipsiensi.

62. Editio sexta anno 1505 Lipsiae in fol. ex catalogo bibliothecae Francof. ad Viadrum, quem allegat Fabricius. Ceillierius hanc editionem commemorat fortasse ex Fabricio: Reuschius etiam, qui, ut opinor, eam vidit.

63. Editio septima anno 1506 Parisiis in 4º ex 0035A bibliotheca Manarsiana pag. 335, apud Fabricium. Adhaeret Ceillierius.

64. Editio octava anno 1509 Rothomagi in 4º cum notis Jodoci Badii Ascensii ex Fabricio, et Ceillierio. Hanc contulit G. Fabricius, ut ex comment. in poet. Christ. verbo compleo colligitur. Eamdem laudat Reuschius.

65. Editio nona anno 1511 Lipsiae in 4º per Melch. Lotterum, adjuncto Hermanni Buschii epigrammate in Juvencum. Hanc editionem sine temporis nota viderat Fabricius, cui locum, et tempus indicavit Joannes Mollerus. Eam quoque recenset Ceillierius, sed ex Fabricio, ut opinor. Christophorus Cellarius in Curis poster. verbo sanctifus citat duas editiones Lipsienses, alteram anno 1512, alteram 0035B 1517. Sed fortasse in editione Panormitana Cellarii pro anno 1511 excidit 1512. Reuschius annum 1511 hujus editionis indicat. In editione Parisiensi anni 1545, quam mox referam, praefatus Wolfgangus Gulden Zcuigkanien. Magister, etc., qui sub scribit Liptzlz secunda Januarii anno undecimo supra sesquimillesimum. Wolfgangus ita disserit, quasi ipse primus omnium Juvencum ediderit: ignorabat scilicet alias editiones Juvenci. Lipsiensis ergo editio anni 1511 ea esse videtur, quam procuravit Wolfgangus.

34 66. Editio decima anno 1517 Lipsiae ex Cellario paulo ante laudato, et ex Catalogo bibliothecae Bunavianae tom. I, col 2018, ex quo patet, eam esse in 4º, et per Jacobum Thanner procuratam. Eo ipso 0035C anno repetita fuit Salmanticae editio Juvenci cum notis Badii, cujus memini num. 64. Joseph Rodriguez de Castro, Biblioth. Hisp. tom. II, pag. 176, titulum hunc refert: Juvencus presbyter immensam evangelicae legis majestatem heroicis versibus concludens ab Jodoco Badio Ascensio paucis elucidatus. In fine: Liber Juvenci finem optatum accepit: Salmantica in civitate, in officina venerabilis Joannis de Porrs. Anno Domini MDXVII Kalendis Januarii XVII. In hac editione Passio D. N. J. C. quodammodo a reliquo poemate separata est, fere ut in editione Parisiensi anni 1545, quam num. 73 recensebo. Typographi nomen est Joannes de Porres, vel Porras.

67. Editio undecima anno 1419 Viennae ex Catalogo Bodleiano apud Fabricium. Eam sic describit 0035D Maitairius tom. II Annal. Typogr. part. I, pag. 331: Juvenci presbyteri Hispani de Evangelica Historia libri quatuor: per Joannem Singrenium, expensis ejusdem; in 4º, Viennae Pannoniae 1519.

68. Editio duodecima anno 1537: Juvenci presbyteri Hispani poetae Christiani lib. III (corrige IV) de historia evangelica, emendati, et multis erroribus purgati. Aratoris subdiaconi libri II, Acta apostolica complectentes, antea in Germania non excusi. Aurelii Prudentii Clementis consularis viri (corrige clarissimi viri) Encheiridion veteris, et novi Instrumenti. Scholae Christianae necessarii libelli. Basileae apud Bartholomaeum Westhemerum, et Nicolaum Brylingerum anno M. D. XXXVII, in 8º parvo. Hac editione usus sum 0036A ex bibliotheca selecta, et locupletissima eminentissimi cardinalis Valentis Gonzaga. Exstat etiam in bibliotheca Angelica. Repetita est, ut videtur, anno 1542.

69. Editio decima tertia anno 1537: Juvenci Hispani, et Sedulii Scotigenae presbyterorum, et poetarum christianissimorum historiae evangelicae, versibus heroicis adamussim expressae: jam tersiores, et ex veterum aliquot librorum collatione multo castigatiores in lucem prolatae. Coloniae apud Eucharium anno 1537, mens. Jul. In 8º. Editor est Reinhardus Lorichius Hadamarius, cujus tamen epistola dedicatoria avulsa est ab exemplari quo utor, sed exstat in editione Poelmanni, quam nunc exponam. Typographus Eucharii Cervicorni nomine notus est.

70. Editio decima quarta eodem anno 1537, aut 0036B circiter. Juvenci Hispani evangelicae historiae libri IV. Coelii Sedulii mirabilium divinorum, sive Paschalis carminis libri IV una cum hymnis aliquot. Aratoris in Acta Apostolica libri duo. Venantii Honorii Fortunati hymni duo per G. Cassandrum integritati suae restituti. Omnia per Theodorum Poelmannum Cranenburgensem recognita. Basileae. In 8º. Nulla est nota temporis: sed Reinhardus 35 Lorichius Hadamarius epistolae dedicatoriae ad D. Joannem Comitem a Vueda subscribit Marpurgi nonis Juliis anno M. D. XXXVII, qui ait, Juvencum, et Sedulium a se edi non paucis, quas a librariis, vel chalcotypis acceperant, mendarum injuriis vindicatos, et suo studio restitutos. Juvencus igitur cum Sedulio prodiit Coloniae 1537, ex recensione Hadamarii, cujus editionem 0036C secutus postea fuit Poelmannus Basileae, additis variis lectionibus in Juvencum, et Sedulium, sed praecipue in Juvencum. In Poelmanni Basileensi editione sine anni nota praeter varias has lectiones, et epistolam dedicatoriam Hadamarii sunt duo epigrammata, aliud Poelmanni, aliud Hadamarii de utilitate legendi poetas sacros. Post Juvencum est carmen inscriptum, Triumphus Christi heroicus, de quo vide num. 19. Fortasse editio haec differenda est ad annum 1551, ut n. 75 explicabo. De ea sic G. Fabricius comment. in poet. Christ. verbo Juvencus: Lectionis diversitatem in Juvencum Basileae impressum collegerat Theodorus Poelmannus ex editione, ni fallor, Rothomagensi, aut ex manuscripto, quod cum ea editione consensit: id autem manuscriptum 0036D e bibliotheca Gandavense fuisse, ipse postea annotavit.

71. Editio decima quinta anno 1541: Coelii Sedulii presbyteri cum piissimi, tum doctissimi paschale opus, seu mirabilium divinorum libri quinque cum enarrationibus luculentissimis Aelii Antonii Nebrissensis, Adjunximus etiam Juvenci Hispani presbyteri evangelicam historiam ejusdem argumenti, additis et in eamdem commentariis. Omnia ad vetustissima exemplaria collata, et castigata. Cum indice locupletissimo. Basileae anno M. D. XL. I In 8. Post Sedulium haec est inscriptio: Juvenci presbyteri Hispani Poetae Christiani lib. III (corrige IV) de historia evangelica emendati, et multis erroribus purgati. Post Juvenci elogia: Juvenci Hispani presbyteri in quatuor Evangelia 0037A dominicalia prologus, Commentarii Jodoci Badii Ascensii subjiciuntur, vel interseruntur. Post Juvencum carmen, Triumphus Christi heroicus, de quo num. 19. In fine: Basileae apud Bartholomaeum Westhemerum anno M. D. XLI. Praefatur is ipse Westhemerus, qui alios poetas Christianos in lucem edere cogitabat. 36 Tituli rerum in hac editione, in Aldo, in editione Vaticana veteri, seu Daventriensi, in Poelmanno, et in Hadamario diversi sunt. Margini ascriptae sunt variae lectiones. Westhemerus jam anno 1537, ediderat Juvencum, ut vidimus. Ex hujus editionis titulo hallucinatus est Kuhnius, qui, ut referam in var. lect. ad vers. 340, l. III, allegat editionem Antonii Nebrissensis, quae prima, ait, cum enarrationibus suis dedit Juvencum. Nebrissensis 0037B enarrationes sunt in Sedulium: nam Juvencum ille numquam commentatus est, ut cum Nic. Antonio observavi num. 3.

72. Editio decima sexta anno 1542 Basileae cum Dittochaeo, sive Enchiridio Prudentii repetita ex Basileensi anni 1537, ut ex Ludewigio retuli in Prolegom. ad Prudentium num. 110. Neque a Fabricio, neque a Ceillierio haec editio in suis catalogis commemoratur.

73. Editio decima septima anno 1545: Juvenci Hispani presbyteri Historia evangelica versu heroico descripta Parisiis excudebat Petrus Galterus pro Joanne Barbaeo, et Claudio Garamontio 1545. In 16, vel 12. Praefatur Wolfgangus Gulden, ad cujus editionem Lipsiensem anni 1511, haec Parisiensis conformatur. 0037C Confer num. 65. Finis libri IV ascribitur post vers. 403: Cuncta Pharisaeis rerum miracula narrant. Tum sequitur, Passio D. N. Jesu Christi a Juvenco presbytero metrice composita. Sed cum versus 404 per particulam ergo connectatur cum praecedentibus, inepte finis. l. IV ante eum statuitur. Adduntur elogia Juvenci ex S. Hieronymo, Trithemio, Joanne Bapt. Mantuano, et Francisco Petrarcha, et Lactantii carmen de passione Domini. Tituli frequentiores, et uberiores sunt, quam in plerisque editionibus, ab Editore, ut conjicio, appositi.

74. Editio decima octava anno eodem 1545 Basileae in 8º, cum Sedulio, et Aratore, collata cum codice Rottendorphii, et aliis mss. ex Fabricio, et Reuschio.

75. Editio decima nona anno 1551: Juvenci Hispani 0037D libr. IV evangelicae Historiae. . . . omnia recognita, et variis lectionibus illustrata studio Theodori Poelmanni Basileae 1551, in 8º, cum Sedulio, Aratore, et duobus hymnis Fortunati per 37 G. Cassandrum restitutis. Ex Catalogo Bibliothecae Regiae Parisiensis. Videtur haec editio repetita ex prima editione Poelmanniana recensita num. 70, quae prodiit sine anni nota, ut tunc dixi, nisi si forte in exemplari bibliothecae Regiae Parisiensis appositus fuerit verus annus editionis primae manu alicujus, qui id noverit. Barthius libr. XLIX Advers., cap. 5, laudat editionem Lugdunensem anni 1551, quae auctores tres Aratorem, Sedulium, Juvencum prorsus renovatos ad lectionem mss. prae se fert. Haud scio sane 0038A an diversae sint hae editiones, an Barthius pro Basileensi scripserit Lugdunensem.

76. Editio vigesima anno 1553: C. Juvenci, Coelii Sedulii, Aratoris sacra poesis recognita, et collata. Lugduni 1553. In 12, aut 16, apud Joannem Tornaesium, et Gulielmum Gazeium. Hanc editionem contulerat Latinius, ut ex sua bibliotheca constat. In Bibliotheca Regia Parisiensi asservatur exemplar hujus editionis cum variis lectionibus mss. in C. Juvencum manu P. Rupellensis collatum. Repetita est haec editio an. 1566, ut num. 78, animadvertam.

77. Editio vigesima prima anno 1564, Basileae, in 4º, inter poetas Christianos cum commentariis Georgii Fabricii, quam editionem alii dicunt in fol., alii anno 1562 ascribunt: de qua plura ego disserui in 0038B Prolegom. ad Prudentium n. 111. Judicium Barthii de Fabricio proferam in nota ad v. 179 libr. I.

78. Editio vigesima secunda anno 1566: C. Juvenci, Coelii Sedulii, Aratoris sacra poesis, summa cura, et diligentia recognita, et collata. Lugduni apud Joannem Tornaesium 1566. In forma minore, aut 16. Exstat haec editio in bibliotheca Casanatensi: qua ego etiam usus sum ex bibliotheca eminentissimi et commendatissimi cardinalis Valentis Gonzaga. Dicata est Georgio Armagnacio S. R. E. cardinali anno 1553, kalendis Februarii. Renovata ergo est ex prima Tornaesiana, et eo anno 1553, vulgata, nisi forte eadem omnino est, mutata solum prima fronte: quae solet esse fraus bibliopolarum. Ceillierius bis hanc editionem anni 1566 numerat, et ait esse 0038C in 18. Nic. Antonius utebatur editione Tornaesiana anni 1564, in 24, quam diversam ab his, quas dixi, non existimo.

38 79. Editio vigesima tertia anno 1569: Juvenci, et Aratoris sacra poesis. Mediolani imprimebat Pacificus Pontius MDLXIX. In 8º. In fine exstat Jacobi Sannazarii de morte Christi Domini ad mortales lamentatio. Indicantur loca Evangeliorum, sed tituli non explanantur. In fine laudatur Juvencus a S. Hieronymo, Trithemio, Petro Crinito, Joanne Bapt. Mantuano, et Francisco Petrarcha, ut in editione Tornaesiana, ad quam conformata haec Mediolanensis editio mihi conferenti visa est. Asservatur Romae in celebri bibliotheca Barberina, et Collegii Romani.

80. Editio vigesima quarta anno 1573: Juvenci 0038D hispani evangelicae Historiae libri IV. Coelii Sedulii, etc. Omnia per Theodorum Poelmannum Cranenburgensem recognita Calari MDLXXIII. Excudebat Vincentius Sembeninus Salodiensis impressor R. D. Nicolai Canyelles, Vic. Gener. Sede vacante. In 8º. Bandinius in Catalogo mss. bibliothecae Medicaeae innuit, Theodorum Poelmannum curasse hanc editionem Calaritanam: quod ita intelligas, ut Poelmannus editionem Basileensem relatam num. 70 curaverit, ad cujus normam haec editio Calaritana confecta fuerit expresso etiam primo titulo operis. Satis quidem correcta est haec editio Calaritana, quae exstat in bibliotheca Sapientiae, et Angelicae Romae.

81. Editio vigesima quinta anno 1575 in Bibliotheca 0039A Patrum Parisiensi, repetita in aliis editionibus bibliothecae Patrum, ut Parisiis 1589, Coloniae 1618, Parisiis 1624, 1644, et 1654, Lugduni 1677. An autem hae omnes editiones Bibliothecae Patrum reapse inter se distinctae sint, dubitavi in Prolegom. ad Dracontium num. 60, neque adhuc verum invenire potui. Bibliotheca Patrum edita anno 1589 in Indice expurgatorio Brasichellensis recensita, et expurgata est, sed intactis Juvenci carminibus. Inter Bibliothecas Patrum reponi potest opus, quod Thomas Ittigius recenset in libro De Bibliothecis, et Catenis Patrum: Divorum Patrum, et Doctorum Ecclesiae, qui ligata oratione scripserunt, paraphrases, et meditationes in Evangelia dominicalia collectae a M. Joanne Zehnero 1602, Lipsiae. Quo in systemate carminum 0039B sacrorum Juvencus 39 insertus est, aut aliquid ejus. Eodem pertinet, quod Andreas Wilkius anno 1610 edidit Heortographiam in 8º, in cujus priore parte legitur hymnus Juvenci De Annunciatione. Confer num. 16. Prodiit etiam Dominici Schram Benedictini Analysis operum Ss. Patrum et Scriptorum ecclesiasticorum in 8º, Augustae Vindelicorum, et tomo IX, anno 1786, analysis operum Juvenci ex Gallandii editione. Schramus quaedam reformare voluit, pleraque vitiose.

82. Editio vigesima sexta anno 1588: C. Juvenci, Coelii Sedulii, Aratoris sacra poesis. Lactantii Firmiani carmen de beneficiis Christi: omnia recognita, et collata cum variis editionibus, et mss. codicibus. Accedunt Probae Falconiae Centones in quaedam historiae 0039C sacrae capita. Lugduni Joannes Tornaesius 1588. In 16. Ex Catalogo bibliothecae Regiae Parisiensis, et ex Ceillierio, qui, opinor, hanc intelligit, cum laudat editionem Lugdunensem anni 1588, in 8º, neque fortasse diversa editio ea est, quam Reuschius refert Genevae 1588, in 12: conjungit enim hanc cum aliis Tornaesianis. Idem aliam editionem Venetam in 12, sine anno recenset: quam in hunc quoque locum conjicere visum est.

83. Editio vigesima septima anno 1603, in Corpore Latinorum poetarum Lugduni in 4º. Quo spectant aliae editiones Juvenci in Corpore, et Choro Latinorum poetarum, ut Genevae 1611 in 4º, Lugduni 1616 in 4, Genevae 1627 et 1640 in 4º, Londini 1713 in fol., Pisauri 1766 in 4º, tom. V. Ceillierius 0039D recenset editionem Juvenci Lugdunensem anni 1616, in 4º, sed non puto, diversam eam esse ab editione Chori poetarum Latinorum eo anno ab Alexandro Fichetto, suo suppresso nomine, procurata.

84. Editio duodetrigesima anno 1710: C. Vetti Aquilini Juvenci, Hispani presbyteri, Historiae evangelicae libri IV, cum notis integris Georgii Matthiae Koenigii, Magni Danielis Omeisii, et Christiani Schoettgenii; itemque Jodoci Badii Ascensii, Georgii Fabricii, aliorumque selectioribus. Erhardus Reusch recensuit, et memoriam Omeisianam cum duobus indicibus adjecit. Prostat Francofurti, et Lipsiae apud Wolgangum Michaelles. bibliop. Norim. Cicicccx. In 8º. Reuschius in praefatione ait: In tantorum virorum 0040A labores ineditos id mihi juris sumere nolui, ut aliquid ex iis demerem, aut mutarem. Hoc enim si mihi permisissem, mutata parumper facie Juvencus prodiisset. 40 Omisissem quasdam locorum communium deductiones omniaque ea, quae longius petita videri possent. Addit, Omeisium in expendendis variis lectionibus parciorem fuisse, et morte praeventum secundas curas adhibere non potuisse. Non tam se conjecturas attulisse ait Reuschius, quam potius lectiones, in codicibus repertas, judicii lance ponderasse. Paucissimas vero lectiones varias in notis ascripsit, quia animus illi erat, libellum earum ab Omeisio collectum, notis subjicere: sed, imminentibus nundinis, illum typis excudere non potuit. Cogitabat etiam peculiarem Dissertationem de poetarum Christianorum charactere 0040B edere, qua praestantiam Juvenci commonstraret.

85. Omeisius in praefatione sua refert, avunculum suum Joan. Saubertum consilium de edendo Juvenco multo ante cepisse ex optima membrana, editionumque collatione, ut declaravit in variis suis lectionibus in Matthaeum pag. 259, et sub initium praefationis ad lectorem palaestrae suae theologico-philosoph. Ex hujus suppellectile libraria Omeisius sibi comparavit editionem vetustam Juvenci forma majore octava, sine loco et anno impressionis, quam ipse conjiciebat Coloniae ante finem saeculi quinti decimi peractam. Hujus editionis margini satis amplo Saubertus variarum lectionum quamplurimas ex optima illa membrana inclytae Juliae adjecerat, quibus non paucas subjunxit alias ex Hadamarii potissimum 0040C editione. Koenigius, praeceptor Omeisii, Altdorfii publice Juvencum praelegerat, et eruditas in illum, easque potissimum philologicas, dictaverat animadversiones, quas cum Omeisio communicavit. Omeisius anno 1705 in praelectionibus suis poeticis Juvencum interpretari coepit, eumque tum selectioribus Ascensii Fabricii, et Andr. Wilkii, qui part. I Heortographiae pag. 197, Lipsiae 1676, historiam de Annunciatione B. Mariae a Juvenco descriptam notis philologicis exornavit, tum Koenigii integris, suisque multo copiosioribus animadversionibus illustrare. Consuluit etiam, praeter alios, Joannis Pricaei commentarium in varios N. T. libros Londini 1660.

86. De codicibus mss., quorum, praeter Helmstadiensem, 0040D quo scilicet Saubertus usus fuerat, in variis lectionibus 41 Omeisii fit mentio, is narrat, se exemplum Juvenci accepisse a Dan. Gul. Mollero, quod Trenchinii in urbe Hungariae ex antiquo papyraceo ms. codice, exstante in bibliotheca Jo. Hadikii, ipsemet Mollerus manu sua pure descripserat. Praeterea Godofredus Thomasius, ex bibliotheca Schleusingensium, Corpus poetarum christianorum Omeisio procuraverat, cujus orae Joach. Zehnerus ex codice Fuldensi, et una alteraque editione variantes lectiones ascripserat. Jo. Albertus Fabricius collationem cum duobus codicibus Cantabrigiensibus ab Erico Benzelio accurate institutam transmiserat. Fabricius ipse in Biblioth. vet. Lat. 0041A paulo aliter id narrat. In animo habuerat novam Juvenci editionem, ad mss. codices, et ad veteres editiones castigatam, studiosis offerre. Postea Omeisio collationes codicis Helmstadiensis, quas a rev. abb. Joanne Fabricio acceperat, et codicis Cantabrigiensis, quas ab Erico Benzelio habuerat, exhibuit. Epistolam Omeisii ad abb. Joannem Fabricium, qua de suis commentariis ad Juvencum loquitur, editam fuisse, Fabricius commemorat. Omeisius moriens curam edendi Juvenci Reuschio commisit, qui Schoettgenii notas, ab Omeisio non visas, adjecit, atque elogium ipsius Omeisii attexuit: ex quo annotare non pigeat, Omeisium in tori communionem ascivisse Mariam Dorotheam Rostiam, in celebri Hispaniae emporio S. Lucar hodie appellato, a piis et 0041B honestis parentibus editam, et Conradi Pilnhuberi viduam, virtutibus ac forma egregiam.

87. Editio undetrigesima in Bibliotheca Patrum, Gallandii cura et studio, Venitiis ab anno 1765 et seqq., tomo IV in Prolegomenis, cap. 15, agit de Juvenco. Profert carmen in Genesin, tamquam certum Juvenci opus, ex Martenio cum hujus notis. Addit in fine Juvenci epigramma de quatuor Evangelistis ex Georg. Fabricio, et Barthio. Historiae evangelicae Juvenci breves notas subjungit. Etsi ergo aliae editiones Juvenci in Bibliothecis Patrum simul in unum locum omnes a nobis conjectae fuerint, tamen Gallandiana editio, peculiari studio et cura adornata, distinctum locum debuit obtinere.