Caput V. Matthaei locus cap. XX, v. 28, aliter a Juvenco lectus, ac nunc in Vulgata legitur.

0048B

114. Latinam sacrarum Scripturarum interpretationem, Italam nuncupatam, ante S. Hieronymum exstitisse, fortasse ab ipsis Apostolorum temporibus profectam, contra Bentleyum, et Casleyum Petrus Sabatier erudite et nervose confirmat in praefat. tom. III versionis veteris Italicae ex mss antiquis depromptae. Juvencus, ut fusius postea dicam, hanc versionem Latinam veterem potius sequebatur, quam Graeca exemplaria N. T.: cum illa certe saepe convenit. Insignis locus est, quem nunc referam, ex Matthaei cap. XX, 27, 28, 29.

115. Vulgata sic habet: Et qui voluerit inter vos 0048C primus esse, erit vester servus. Sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare, et dare animam suam redemptionem 52 pro multis. Et egredientibus illis ab Jericho, secula est eum turba multa. Vetus Itala versio ex ms. Colbert.: Et qui voluerit. . . . pro multis. Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de majore minores esse. Intrantes autem, et rogati ad coenam nolite recumbere in locis eminentioribus, ne forte clarior te superveniat: et accedens qui ad coenam vocavit te, dicat tibi: Adhuc deorsum accede; et confundaris. Si autem recubueris in loco inferiori, et supervenerit humilior te, dicat tibi, qui ad coenam vocavit: Accede adhuc superius, et erit tibi utilius. Et egredientibus eis ab Jericho secutae sunt eum turbae multae.

116. Juvencus, ut notum est, Matthaeum potissimum 0048D sequitur. Accipe igitur ejus versus lib. III, v. 608:

Nec primus quisquam, nisi cunctis serviat, unus
Esse potest. Hominis natus sic vestra minister
Obsequio solus proprio pia munera gestat,
Pro multisque animam pretioso sanguine ponit.
At vos ex minimis opibus transcendere vultis,
Et sic e summis lapsi comprenditis imos.
Si vos quisque vocat coenae convivia ponens,
Cornibus in summis devitet ponere membra,
Quisque sapit, etc.
Ex Juvenco patet, ea verba, quae in Vulgata desiderantur, exstitisse olim in Itala. Hoc ipsum confirmant multi alii codices versionis antiquae.

117. Discrimen autem nonnullum est in his verbis: Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de 0049A majore minores esse. Ita legitur in ms. Colbert., nisi quod mendum minor esse Sabatierus correxit per minores esse: erat enim, ut ait, lapsus calami satis apertus. Codex Corbeiens. 2 et Claromont. ita plane: Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de majore minores esse. Corb. 1 solum immutat quaeretis pro quaeritis, et de majore minores fieri pro esse. Cantabr.: Vos autem quaeritis de minimo crescere, et de magno minui, quod in idem recidit. Clarior videtur sententia in cod. Sangerm. 1: Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de minore majores fieri, 53 et, in indice capitulorum, artic. 58: De filiis Zebedaei: et de minimo majores fieri: et de duobus caecis. Favet ms. codex monasterii S. Andreae secus Avenionem: Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de magnis 0049B majores esse.

118. S. Leo utroque modo videtur legisse. In epist. 18, ad Dorum Beneventanum episc., cum presbyteros, juri suo et honori temere cedentes, redargueret, sic ait: Neque enim ignorabas, dixisse Dominum, quod, Qui se humiliat, exaltabitur; eumdemque dixisse: Qui vero se exaltat, humiliabitur. Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de majore minores esse. Utrumque enim inordinatum, utrumque praeposterum est. Sic legit, et hanc lectionem tuetur Quesnellus contra alios, qui ediderant: de pusillo crescere, et de honore majores esse. Idem S. Leo, in epist. 79, ad Pulcheriam, c. 2: Haec illis tunc insinuabantur, qui de pusillo volebant crescere, et de infimis ad summa transire. Quesnellus negat, haec verba 0049C de infimis ad summa transire esse explicationem illorum de minore majores esse. Certum potius videtur, inquit, nihil aliud esse, quam priorum repetitionem, aliis verbis conceptam: quod ex serie et contextu epistolae probare conatur. Richardus Simonius, in Observat. ad textum et versiones novi Testamenti, cap. 21, a Quesnello dissentit. Consulenda est etiam dissertatio critica Simonii, in fine ejusdem operis, qua difficultatibus Antonii Arnaldi de codice Cantabrigiensi respondet. Contra Simonium vero prodiit Dissertation critique touchant les exemplaires grecs, sur lesquels M. Simon prétend que l'ancienne Vulgate a été faite, et sur le jugement que l'on doit faire du fameux manuscrit de Bèze. A Cologne, 1691.

0049D 119. Juvencus quidem scripturam codicis Colbertini tenet et explicat:

At vos ex minimis opibus transcendere vultis.
Hoc est: Vos autem quaeritis de pusillo crescere.

Et sic e summis lapsi comprenditis imos:
Nimirum: Et de majore minores esse. Sabatierius sic commentatur: Hic versus aperte reddit sententiam ms. nostri Colbertini: Et de majore minores esse; immo et planiorem facit. 54 Haec enim si prima specie aliquantum obscuritatis habet in codice Latino, ut modo exprimitur a Juvenco, nihil offert quod sensum impediat. Quippe ita intelligi potest, ac si diceretur: Qua ambitione vos quaeritis de pusillo crescere, 0050A ea ipsa labi quaeritis, et de majore minores fieri. Vel, Quo ipso vos quaeritis de pusillo crescere, in eo ipso labimini, et de majore minores estis. Haec interpretatio confirmatur exemplo subjecto ejus qui vocatus ad coenam primum locum occupat, ex quo dejicitur.

120. Neque ab hac sententia longe abludit versio Anglo-Saxonica Matthaei in quatuor mss., apud Thomam Marescallum: In rebus exiguis crescere vos cupitis, et in maximis rebus minui. In Bibliis etiam polyglottis Londinensibus, tom. VI, totidem pene verbis ac in ms. Colbertino, Graece ex tribus apographis haec ipsa proferuntur: Vos autem quaeritis, etc. Joseph Blanchinius, in Evangel. Quadrupl. cum ms. Colbert. et Juvenco pariter legit ex mss. 0050B Veronensi et Vercellensi: Vos autem quaeritis de pusillo crescere, et de minore majores esse: idque exstare in duobus mss. Bodleian. affirmat, quod alii quoque tradunt. Codex Vercellensis, qui manu S. Eusebii exaratus dicitur, collatus etiam est ab Andrea Iricio, qui in praefatione et in notis de hoc ipso additamento disputat.

121. Quod sequitur in versione Itala antiqua ms. Colbertini: Intrantes autem, et rogati ad coenam, etc., pariter a Juvenco expressum est: Si vos quisque vocat, etc. Etsi enim apud Lucam, c. XIV, 8 seqq. similia legantur, tamen Juvencum ex Matthaeo id sumpsisse probat Sabatierius. Siquidem duobus versibus, quibus prius additamentum expressit, adjunxit proxime: Si vos quisque vocat, etc. Et relictis 0050C sequentibus capitis XX Matthaei versiculis, quibus curatio duorum caecorum enarratur, continuo venit ad caput XXI Matthaei, quod respondet Lucae capiti 19, non vero his quae sequuntur apud Lucam, cap. XIV, ubi de primo accubitu in coena agitur.

122. Codici Colbertino adhaerent duo codices Corbeienses, codex Monasterii S. Andreae secus Avenionem, Claromontanus et Cantabrigiensis. E codicibus Sangermanensibus major, num. 15, habet prius assumentum: Vos autem quaeritis, etc.; 55 non vero hoc secundum, Intrantes autem, et rogati, etc. Contra codex Sangermanensis minor absque numerica nota refert secundum hoc additamentum, Intrantes autem, secluso priori, Vos autem quaeritis. Omnes autem hi codices in secundo 0050D additamento verbis dumtaxat, aut eorum ordine a ms. Colbertino differunt; re, et sensu cum eo consentiunt. Haec ipsa parabola loc. cit. Matthaei legitur in textu Graeco Biblior. Polyglottor. Londin., tom. VI, et in versione Anglo-Saxonica, interprete Marescallo. Eamdem indicant tres capitulorum indices praefixi Evangelio Matthaei in mss. Colbertino, et duobus Corbeiensibus. Hilarius etiam comment. in Matth., quamvis prius additamentum, Vos autem quaeritis, praetereat, tamen hoc alterum diserte exponit: et in capitulis commentario Hilarii in Matthaeum praefixis, num. 20, legitur: De filiis Zebedaei; de primo accubitu; de duobus caecis. Duo veteres codices, quibus usus est Blanchinius in Evangelio 0051A quadrupl., cum priori assumento hoc alterum exhibent: Intrantes autem, et rogati ad coenam, etc. Cohaerent duo alii codices Latini Bibliothecae Bodleianae a Blanchinio laudati. In Bibliotheca sacratissimi principis D. N. Pii VI, raris ac selectis libris referta, consului novum Testamentum Graecum cum lectionibus variantibus et commentario Joannis Jacobi Wetstenii Amstelodami 1751; tum Quatuor Evangelia Graece cum variantibus a textu lectionibus mss. codicum Havniae 1788, opera Andreae Birch; praeterea novum Testamentum Graece et Latine ex mss. nunquam antea examinatis maximam partem Mosquensibus, curante Christiano Friderico Matthaei Rigae, in 8º. Tomus, quo Evangelium Matthaei continetur, prodiit anno 1788. Codices Frid. Matthaei 0051B et Birchii Vulgatae consentiunt: ac solum Birchius indicat ex margine cod. Assemanii 1 versionis Syrae Philoxenianae: Vos autem quaeritis de minimo augeri, et de magno minui, cum parabola sequenti. Wetstenius reperit: Vos autem quaeritis de minimo crescere, et de majore minores esse, cum reliquo additamento in codice regio 3935, Colbertino 4051 et 1895, et in codice Collegii Ludovici Magni, tunc Jesuitarum.