Liber Quartus.

0279

314 Talia dicentem confestim factio frendens
Tentare aggreditur verbis cum fraude malignis:
Certum est, veridicum te nunc venisse magistrum.
Nec quemquam metuens, Domini vestigia servas.
((5)) Dic ergo, an liceat nostrae dissolvere genti
Caesaris urgentis semper sub lege tributum?
Ille sed inspiciens saevi penetralia cordis,
0280A Cur tentatis, ait, nunc me concludere verbis,
Fallaces? mentis prodit fallacia fructum.
((10)) 315 Inspicite en nummum, sculptique nomismatis aera.
Caesaris expressum promptum est ibi cernere vultum.
Solvite nunc illi propria sub lege tributum,
Atque Deo proprium legis servetis honorem.
Post Sadducaei tali cinxere latratu:
((15)) 0281A Mosea, qui legum posuit praecepta, jubere,
316 Si quis conjugium properata morte relinquet,
Pignoribus mediis nondum de germine cretis,
Hujus germano rursus sociabile vinclum
Deberi, generis pereat ne portio lapsi.
((20)) Finibus in nostris septem germana fuerunt
Corpora: sed major primus mox vincula nuptae
Sumpsit, praeceleri cecidit sub acumine mortis.
Post alius frater thalamis sine fructibus isdem
0282A 317 Concidit, et cuncti jacuere ex ordine fratres.
((25)) Unius et cunctos fletus gemuere maritae:
Post ipsam rapuit gelidae inclementia mortis.
Si venient igitur cuncti sub lumina vitae,
Cujus connubiis mulier reddenda resurget?
Illis Christus ait: Errori obnoxia pravo,
((30)) Legibus et jussis Domini mens dura resistit.
Namque sequenda dehinc laetae reparatio vitae
Non thalamos novit, non terrae gaudia vana:
318 Sed similes levibus Genitoris justa ministris
Constituet regni virtus sublimis in aula.
((35)) Nec Deus illorum dominum se ponere mavult,
Qui terram proni meruerunt sumere mortem,
Sed potius vitae possunt qui prendere lucem.
Ecce alii rogitant, quae sint firmissima legis.
Ille indefessus nulli responsa negabat:
((40)) Sublimem coeli Dominum devotio cordis
Diligat; est ista haec virtus firmissima legis.
Consimile est isti: Magno teneantur amore
Ad jus fraternum justae penetralia mentis:
His etenim geminis dependent omnia jussis.
((45)) 319 Sed vobis cujus soboles ventura videtur
0283B Christus, quem cuncti spondent in saecla prophetae!
Respondent, illum Davidis germine nasci.
0284A Prosequitur Christus: Cur illum dicere David
Divino flatu scriptum est Dominumque Deumque:
((50)) Quod proprio patrem non aequum est dicere nato?
Talia Salvator: cuncti obstupuere silentes.
Ille sed, accita credentum plebe, profatur:
Aspicite scribas sublimi sede superbos.
Hi quaecumque docent, justum est comprendere cordis
((55)) Obsequio, maculas ipsorum temnite vitae.
Abrupta imponunt humeris nam pondera vestris,
Ipsi quae digito saltem contingere nolunt.
Accubitu primo coenae, fastuque superbo,
Atque salutantum vano tolluntur honore,
((60)) 320 Et nomen sublime volunt gestare magistri.
0284B Sed vos noluerim praecelsi nominis arcem
Affectare tamen: vobis est una magistri
0285A Imposita aeternum coeli de lege potestas,
Vos eadem fratrum parili conjunxit amore.
((65)) Unus item Pater est, coeli qui in culmine regnat.
In vobis si quis sublimia colla levabit,
Decidet, et barathri mergetur ad ultima coeno.
Ast humilis clarum conscendet liber in aethra.
Deflendi semper scribae, et lacrymabilis aevi
((70)) Caeca Pharisaeae cunctis fallacia plebis.
Nam vobis itiner clausum quia jure negatur,
321 Non sinitis, quemquam penetrare per ardua lucis,
Et cunctos trahitis saevae ad consortia flammae.
0286A Vos similes dicam tectis splendore sepulcris,
((75)) Queis facies nitida est, internaque sordida bustis.
Sic vox velatur justae sub imagine vitae,
Atque adytis mentis celantur sordida corda.
O Solymi, Solymi, ferro qui saepe prophetas
Ad vestram missos vitam sine fine necastis,
((80)) Quam volui vestram gentem, populumque tueri,
Ales ut molli solita est sub corpore pullos
Objice pennarum circum complexa fovere!
322 Sed vobis semper coelestia munera sordent.
Deseritur jam nunc domus haec vastata ruinis,
((85)) 0287A Nec nostrum vobis fas ultra est cernere vultum.
Egreditur templo, cujus praecelsa notantes
Moenia discipulos tali sermone docebat:
Haec operum vobis miracula digna videntur
Obtutu stupido; veris sed discite dictis,
((90)) Quod mox cuncta solo passim disjecta jacebunt.
323 Haec ad Oliveti dicens pervenerat arcem.
Discipuli solum postquam videre, rogabant,
Ut sibi venturi tempus distingueret aevi,
Promissa ipsius quo poscant prendere finem,
((95)) Ejus et adventus terrae consumeret orbem.
Quaerentum verbis respondit talia Christus:
0288A Observate dolum, falso ne nomine capta
Credulitas, laqueis errantum praecipitetur.
Discurrent cunctis bellorum incendia terris.
((100)) 324 Sed vos praevalido consistite robore cordis.
Ne mens ad coeptos jaceat turbata tumultus.
Non etenim prima imponent mox praelia finem,
Gentibus et gentes, et regibus obvia reges
Signa ferent, nec tum morbi corrumpere tractum
((105)) Aeris, aut pestes prosternere corpora parcent.
Fixa etiam solido per inania pondere tellus
0289A Per diversa loci, motu quassante, tremiscet.
325 Haec in primitiis tentamina parva manebunt.
Prodentur multi vestrum, lethoque dabuntur.
((110)) Proque meo vobis incumbere nomine gentes
Tormentis, poenisque feris, odiisque necesse est.
Livor enim terris, erroribus omnia plena,
Et falsi surgent populorum labe prophetae.
Haec inter si quis protectum a vulnere pectus
((115)) Ad finem servare queat, sublimia lucis
Aeternis vitae sertis redimitus adibit.
Regnorum coeli celebratio pervolitabit
In cunctas terrae metas; gens omnis habebit
0290A Testem lucifluo sanctae sermone salutis:
((120)) Et tunc finis erit, currentia saecula solvens.
Adveniet jamtum tristis defectio terrae,
326 Quam Danielis habent jussa verissima vocem.
Haec dignus tantum poterit cognoscere lector.
Judaea longe fugiant, montesque capessant,
((125)) Nec quisquam domibus repetat sustollere secum,
Quae fuga consociet, vestemve, aut mobile quidquam.
Deflendae jam sunt uteri cum pondere matres,
Et miseros foetus dulci quae lacte rigabunt.
Poscite jam precibus, tristis ne frigore brumae
((130)) 0291A 327 Adveniat fuga vestra tamen, neu sabbata festa.
Anceps praecipiti turbet trepidatio cursu.
Nam cunctis venient saevissima pondera terris.
Tale malum non saecla prius, nec postera norunt.
Et ni sublimis Genitor decerpere tempus,
((135)) Et numerum miserans vellet breviare dierum,
Nulla dehinc trepidae superarent corpora vitae.
Sed propter lectos veniet miseratio justos.
Nomine fallentes Christi, falsique prophetae
Exsurgent terris, et monstra potentia fingent,
((140)) 0292A Quae forsan lectos capient miracula justos.
En praedicta patent instantia saecula vobis.
328 Desertis siquis Christum peragrare loquetur,
Occultisque procul penetralibus esse repostum,
Longe credulitas absit vanissima vobis.
((145)) Sicut enim fulgur coelum transcurrit apertum,
Et cerni facile est cunctis, orientis ab oris
Usque sub occiduum coeli vergentis in orbem,
Sic rapido adventu clarebunt lumina Christi.
329 Abscondet furvis rutilos umbris radios sol,
((150)) Amittet cursum lunaris gratia lucis,
0293A Ignicomaeque ruent stellae, coelumque relinquent.
Omnis item virtus coeli commota superni
Signa dabit, proles hominis queis vertice coeli
Clareat: omnigenasque tribus defletio jugis
((155)) Urgebit; veniet tunc nubibus ignicoloris
330 Majestate potens hominis per sidera natus.
Tunc tuba terrifico stridens clangore vocatos
Justos quadrifido mundi glomerabit ab axe.
Praeteriet nec enim praesens generatio saecli,
((160)) Donec cuncta sequens claudat sibi debita finis.
Haec tellus, coelumque super solventur in ignes,
0294A Sed mea non umquam solventur ab ordine dicta.
Quis erit ille dies, nescire est omnibus aequum,
Ni soli rerum Domino, qui sidera torquet.
((165)) 331 Ut quondam terras undae involvere furentes,
Et diversa sibi tractantes munera cunctos
Diluvii rapuit subito violentia tractu,
Sic subitus flammas volvens descendet ab aethra
Adventus noster: nec cunctos ille sub una
((170)) Conditione premet. Nam tunc ubi jugera laeta
Infindent gemini depresso vomere sulcis,
0295A Unus correpto tolletur corpore arator,
Ignarusque alius vasto linquetur in agro.
Uno quin etiam recubantes stramine lecti
((175)) Dispar judicium diversa sorte subibunt.
Unus enim socium quaeret per strata relictus.
Idcirco famuli vigilent, quia nescius illis
332 Adventus Domini subitas descendet in horas.
Si sciret certum furis insistere tempus
((180)) Quisque domus custos, vigilaret, et obvia ferret
Arma procul, ruptas ne quis penetraret in aedes.
Sed vos intentis animis assistite semper.
Namque repentinus vobis subitusque recurret
Filius huc hominis, justis sua praemia servans.
((185)) Ille fidelis erit servus, cui credere cunctas
0296A Aedes, et famulos voluit per longa profectus
Vir pater ipse domus: sapiens, nimiumque beatus,
Quem veniens Dominus servantem jussa videbit.
Illum majori famulum redimibit honore.
((190)) Ast ille infelix, qui sordida luxuriatus,
333 Tardantem contemnit herum, famulosque fatigat
Verberibus, segnique indulgens ebrietati,
Luxuriosorum convivia concelebrabat.
Adveniet dominus, servumque incauta furentem
((195)) Praecipitem dignis poenarum cladibus abdet.
Illum perpetuus fletus, stridorque manebit.
Conferri possunt coelestia regna puellis
0297A 334 Bis quinis, quarum pars est sapientior una,
Altera praestupido pars est stolidissima corde.
((200)) Occurrere illae votis sponsalibus omnes,
Ornatu accinctae taedarum flammicomantum.
335 Sed sapiens pars illa, sibi quo lumina flammae
Susciperet, portare simul curabat olivum.
Stultarum vero non est prudentia talis.
((205)) Cumque moraretur sponsus, tum membra sopore
Solvuntur cunctae per compita lata viarum.
0298A Jam noctis medio clamor crebrescere magnus
Exoritur, laetoque dehinc occurrere voto
Admonuit, taedisque vias ornare coruscis:
((210)) Surgere virginibus properatum, et lumina taedis
336 Instruere, et flammas pingui componere olivo.
Tunc stolidae rogitant olei sibi cedere partem,
Prudentes secum quod tunc gestare videbant.
Sed quoniam sapiens pavitat chorus, omnibus aeque
((215)) 0299A Ne desint clarae nutrimina pinguia flammae,
Ex parvo aequalis si detur portio cunctis:
Tum pergunt stultae, liquidum mercantur olivum.
Dum pergunt, laetae transcurrunt omnia pompae,
Et sponsum tantum comitatur factio prudens.
((220)) 337 Adveniunt brutae sero post tempore segnes,
Et sponsi pulsare fores, et limina clausa
Nequicquam ingeminant, precibusque ingrata frequentant,
Ut liceat miseris penetrare in limina laeta.
Illas non comitum sponsi cognoscere quisquam,
((225)) 0300A Non ipse sponsus voluit. Vigilate timentes,
Adventus vobis quod non est certior hora.
Sicut enim longas cui contigit ire profecto
In terras, credens servis tractanda talenta;
Uni quinque dedit, duo cepit et alter habenda,
((230)) Tertius unius curam tractare talenti
Suscepit, vires quoniam diversa merentur.
338 Sed major quibus est concredita portio nummi,
Certatim duplis auxerunt incrementis.
Ille sed, unius cui credita cura talenti est,
((235)) Telluri infodiens condit sine fructibus aera.
0301A Jamque aderat praesens dominus: tum primus, et alter
Se geminasse illi pariter concredita monstrant.
Illos laudat herus, potioraque credere tantae
Promittit fidei. Sed tertius ille refodit,
((240)) Et domino reddit tali cum voce talentum:
Quod scirem, domino memet servire severo,
Qui meteret segetes alieno semine cretas,
Extimui, argentumque tuum concredere terrae
Malui, quod salvum semper tibi reddere possem.
((245)) 339 Tum Dominus famulo respondens talibus infit:
Si nescire meos auderes dicere mores,
Nequitiae tantae veniam concedere possem.
Hoc igitur gnarum potius praestare decebat,
0301B Ut fructum nobis tractata pecunia ferret.
((250)) Quapropter segni tollatur portio nostri,
Prudentique dehinc detur possessio maior,
Quem duplis cumulasse lucris mea quinque talenta
Inveni: namque est certum, potiora mereri,
Queis res uberior cumulatae sortis abundat.
((255)) 0302A At cui parva subest segni substantia corde,
Id minimum penitus juste tolletur ab illo.
At nequam servus tenebras demersus ad imas,
Perpetuos fletus poenae stridore frequentet.
En hominis natus veniet, Patrisque ministris
((260)) Stipatus, celsa judex in sede sedebit.
340 Tunc gentes cunctae diversis partibus orbis
Convenient, justosque omnes de labe malorum
Secernet, dextraque libens in parte locabit:
At pravos laeva despectos parte relinquet;
((265)) Ut pastor pecoris discernit pascua mixti,
Lanigeris dextri permittens mollia prati,
At laevos hirtis dumos tondere capellis.
Sed rex ad dextros conversus, talia dicet:
Huc veniant sancti, jamdudum debita sumant
((270)) 0302B Dona Patris, mundi quae sunt aequaeva nitentis,
Et justis primo promissa parantur ab ortu.
Namque fame fessum quondam me grata refecit
Haec plebes, potuque sitim mihi saepe removit,
Hospitioque domus patuit mihi saepe vocato,
((275)) Et nudus vestis blandissima tegmina sumpsi,
0303A 341 Carceris et poenis horum solatia cepi.
Tum Domino tali respondent voce beati:
Non meminit nostrum quisquam te visere nudum
Nec famis oppressum dura ditione notavit,
((280)) Carceris aut poenis meminit vidisse revinctum.
Respondens illis dicet tum talia judex:
Fratribus ista meis, humiles miserando labores
Qui fecit, certum est dulcem mihi ponere fructum.
At vos, injusti, justis succedite flammis,
((285)) Et poenis semper mentem torrete malignam,
Quas Pater horrendis barathri per stagna profundi
Daemonis horrendi sociis, ipsique paravit.
Namque sitim passo quondam mihi pocula nulla
0303B Nec famis in poena parui miseramina panis,
((290)) 342 Aut peregrina mihi tecti, vestive parumper
0304A Tegmina de magnis gracili pro parte dabantur.
Carceris aut septo claustris, morbisve jacenti
Umquam visendi solatia vestra fuerunt.
His damnata dehinc respondet factio verbis:
((295)) Haud equidem nostrum meminit te visere quisquam
Aut sitis, aut saevae famis aegrum agitare laborem,
Hospita vel fessis errare per oppida rebus,
Carceris aut mersum poenis, morbove gravatum,
Ut tibi sollicito fieret miseratio justa.
((300)) His rerum dicet Dominus: Cum vestra superbo
343 Angustis rebus feritas sub corde tumebat,
Calcavitque humiles minimos, me sprevit in illis.
0304B Haec ubi dicta dabit, meritis sua praemia reddet.
Aeternum miseri poena fodientur iniqui,
((305)) Aeternumque salus justis concessa manebit.
0305A Talia dum loquitur, scissos lacerata capillos
Pro fratris morbo justis soror anxia curis
Hortatur juvenem rapido praecurrere gressu,
Casibus ut tantis Christus servaret amicum.
((310)) Nam fuerat mulier meritis accepta benignis,
344 Obsequio cujus fratremque, domumque merentem
Amplexus, pleno Christus retinebat amore.
Nuntius adveniens perfert, extrema jacere
0306A 345 Dilectum Christo juvenem per tristia morbi,
((315)) Et lethi, et vitae confinia summa tenentem.
Lazarus hic habuit nomen, sed Christus amaris
Perculsus verbis: Non est, si creditis, inquit,
Ad lethum ducens isthaec violentia morbi:
Sed Deus ut digno justis celebretur honore,
((320)) Et soboles hominis sancta virtute nitescat.
0307A Tunc ad discipulos, Dormit jam Lazarus, inquit,
Sed charum juvenem faciam consurgere rursus.
Aiunt discipuli: Somno succedere plena,
Et remeare salus poterit; nec mente sequuntur,
((325)) 346 Quod mortem somni dixit sub nomine Christus.
Errorem quorum tali sermone removit:
Lazarus in lethum cecidit, sed gaudia menti
Hinc veniunt, vestramque fidem mihi fortius armant,
Cernitis absentem longe quod cuncta videre.
((330)) Sed properemus, ait. Didymus tunc talia fatur:
0307B Pergamus, pariterque omnes procumbere letho
0308A Cogamur, toties quod gens Judaea minatur.
347 Haec ait, et cuncti, Christo praeeunte, sequuntur.
Jamque aderat Christus, fuerat sed forte sepulto
((335)) Quarta dies, mersasque atris de morte tenebris
Germanas luctus, lacrymosaque tecta tenebant.
Convenere illuc solatia debita dantes
Judaeae gentis proceres, charique propinqui.
Sed Martha, audito Christum venisse, cucurrit
((340)) Obvia, deseruitque domum, moestamque sororem.
Et procul: O utinam praesens virtus tua nobis
Afforet, et fratrem morti rapuisset acerbae.
Nam quidquid poscis, certum est tibi posse venire.
0308B Quam Dominus tali solatur voce gementem:
((345)) Robustam mentem, mulier, virtute resume.
0309A Lazarus haec vitae rediviva in lumina surget.
Et mulier: Certe surgent in munera vitae
Mortales cuncti, veniet cum terminus orbi.
Christus item sancto depromit pectore vocem:
((350)) 348 En ego sum clarae vobis reparatio vitae.
In me qui credit, mortem deponere sumptam,
Et vitam poterit jugi comprendere seclo.
At quicumque fidem vivo sub pectore sumet,
Horrida non unquam continget limina mortis.
((355)) Ista haec si credis puro de pectore, Martha?
Illa dehinc: Haec una fides mea corda tenebit,
Sublimis veneranda Dei quod venerit in te
Coelestis soboles celso sub nomine Christi.
Haec ait, et Mariam cursu motura sororem,
((360)) Interiora petit, sanctum venisse magistrum,
0309B Et pariter luctu oppressam vocitare sororem
Admonuit, tacito designans omnia nutu.
0310A 349 Prosilit illa foras, audito nomine Christi.
Prosequiturque simul Solimorum turba gementem,
((365)) Credentum tumulo fletus inferre sorores.
Illa salutiferum postquam conspexit Iesum,
Procidit ante pedes, rupitque hanc pectore vocem:
Si mihi germanum potuisses visere vivum,
Lazarus haud poterat durae succumbere morti.
((370)) Fletibus his Christus socians de corde dolorem,
Inquirit tumuli sedem, quo condita nuper
Membra forent, animae volucris spoliata calore.
Haud mora, demonstrant flenti, moestoque sepulcrum
Rupe sub excisa, lapidis quod pondere clausum.
((375)) 0310B 350 Ut vidit Sanctus, multo mox vecte moveri
Praecipit: at Marthae talis vox verberat aures:
0311A Quatuor en luces, totidemque ex ordine noctes
Praetereunt, quo membra solo composta quiescunt.
Crediderim, corpus, motu fugiente caloris,
((380)) Foetorem miserum liquefactis reddere membris.
His dictis contra depromit talia Christus:
Jam toties dictum est, magnis consistere rebus
Credentum virtute fidem: sed gloria summi
Jam genitoris adest, fidei si robur habetis.
((385)) Haec ubi dicta dedit, saxumque immane revulsis
Objicibus patuit, virtus mox conscia coelum
Suspicit, et tali genitorem voce precatur:
Eximias grates, Genitor, tibi, sancte, fatemur.
Me placidus semper venerandis auribus audis.
((390)) Sed populus praesens me missum credere discat.
Haec ubi dicta dedit, tumuli mox limine in ipso
Restitit, adverso complens cava saxa canore:
0311B 351 Lazare, sopitis redeuntem suscipe membris
0312A En animam, tuque ipse foras te prome sepulcro.
((395)) Nec mora, connexis manibus, pedibusque repente
Procedit tumulo, vultum cui linea texta,
Et totum gracilis connectit fascia corpus.
Tum solvi jussit, laetumque ad tecta remittit.
Judaei postquam factum venerabile cernunt,
((400)) Qui tanti fuerant Mariam, Marthamque secuti,
Pars credens sequitur sanctae virtutis honorem:
Ast alii repetunt urbem, procerumque superbis
352 Cuncta Pharisaeis rerum miracula narrant.
Ergo ad concilium Scribae, plebisque vocatur
((405)) Jam gravior numerus, qua vatum principis alte
Pulchra Caiphaeae collucent atria sedis.
Illic complacuit Christum prosternere letho:
Sed vitare dies paschae, ne plebe frequenti
0312B Discordes populi raperent in bella furorem.
((410)) Ille Simonis erat tectis, quem lurida lepra
0313A Virtute ipsius diffugerat. Ecce jacenti
Accedit mulier propius, frangensque alabastrum,
353 Quo pretiosa inerant late fragrantis olivi
Unguenta ab summo perfudit vertice Christum.
((415)) Discipuli increpitant, fantes, potuisse juvari
De pretio unguenti miserorum corpora egentum.
Has Dominus prohibet voces, factumque probavit:
Desinite obsequio justam prohibere puellam.
Pauperibus semper dabitur succurrere tempus,
((420)) 0314A Sed me non semper tribuetur visere vobis.
Funeris ista mei multum laudanda ministrat
Officio, mundumque implebunt talia facta.
Tunc e discipulis unus se subtrahit amens
Judas, qui ad proceres tali cum voce cucurrit:
((425)) Quod pretium sperare datur, si tradere vobis,
Quaesitumque diu possim monstrare magistrum?
354 Illi continuo statuunt ter dena argenti
Pondera: iis Judas sceleri se subdidit alto.
Jamque dies paschae primo processerat ortu:
((430)) Discipuli rogitant, ubi coenam sumere paschae
Vellet; at ille sibi quemdam sine nomine quaeri,
0315A Ultima qui Domini caperet mandata, jubebat.
355 Vespere mox primo bis sex recubantibus una
Discipulis, tali divinat voce magister:
((435)) En urget tempus, Christum quum tradere morti
E vobis unus scelerato corde volutat.
Continuo cuncti quaerunt, quis talibus ausis
Insano tantum cepisset corde venenum.
Ille dehinc: Epulis mecum nunc vescitur, inquit.
((440)) Sed soboles hominis quondam praescripta subibit
0316A Supplicia ad tempus. Miserabilis ille per aevum,
Qui justum dedit: quanto felicior esset,
Si numquam terris tetigisset limina vitae!
356 Et Judas graviter tum conscia pectora pressus,
((445)) Numquid, ait, Judam talis suspicio tangit?
Respondit Dominus: Te talia dicere cerno.
Haec ubi dicta dedit, palmis sibi frangere panem,
Divisumque dehinc tradit, sanctumque precatus,
Discipulos docuit, proprium sibi dedere corpus.
((450)) 0317A 357 Hinc calicem sumit Dominus, vinoque repletum
Gratis sanctificat verbis, potumque ministrat,
Edocuitque, suum se divisisse cruorem.
Atque ait: Hic sanguis populi delicta redemit;
Hoc potate meum. Nam veris credite dictis,
((455)) Post haec non umquam vitis gustabo liquorem,
Donec regna Patris meliors munere vitae
In nova me rursus concedant surgere vina.
Exin cantato sanctis concentibus hymno,
Montis Oliveti conscendunt culmina cuncti.
((460)) 358 Talia tum Christus depromit pectore verba:
Omnes praesentis noctis vos tempore longe
Disperget misere, deserto principe, terror.
0318A Sic etenim scriptum est: Pastoris casibus omnes
In diversa fugam capient per rura bidentes.
((465)) Post ubi vita novos coeli mihi reddet honores,
Praeveniam, vestrosque choros genitalibus arvis
Grata Galilaeae volitans per rura docebo.
Respondit Petrus: Cuncti, si credere fas est,
Quod tua labentes possunt praecepta negare,
((470)) Sed mea non umquam mutabit pectora casus.
Ille dehinc: Nox haec, quae lucida sidera terris
Inducet, lucemque premens nunc incubat undis,
359 Audiet, ut trinis pavidus mendacia verbis
Dices, et Christum, fortissime Petre, negabis.
((475)) 0319A Et prius, alitibus resonent quam tecta domorum.
At Petrus: Duram mortem mihi sumere malim.
Vox oblita suum quam deneget ista magistrum.
Has vires cordis perstant promittere cuncti.
Nominis Hebraei sunt Gethsemaneia rura.
((480)) Illo progreditur vitae, lucisque repertor,
Quem mox discipuli, Juda fugiente, sequuntur.
Atque illic reliquos jussit residere ministros.
Ille sed assumpto longe procedere Petro,
360 Zebedeique simul natis, per devia tendit.
((485)) Tunc angore gravi moestus, sic voce profatur:
Tristiam volvens animus mihi pectora turbat
0319B Morte tenus; sed nunc vos segnem excludite somnum,
0320A Sollicitamque simul vigilando ducite noctem.
Haec ait, et paulum procedens, corpore terram
((490)) Deprimit, et tali projectus voce precatur:
Si fas est, genitor, calicis me transeat hujus
Incumbens valido nobis violentia tractu.
Sed tamen adveniat potius, quam nostra voluntas
Quae tibi decreta est tantis sententia rebus.
((495)) Tunc ad discipulos repedat, sed somnus anhelis
Prostratos terra membris dissolverat omnes.
Tunc ait ad Petrum: Non est mihi ponere virtus
361 Unam pervigilem tantis sub casibus horam?
Sed vigilate, precor, ne vos tentatio raptos
((500)) 0320B Horrida praecipitet saevae per lubrica mortis.
Spiritus iste viget, sed corpus debile labat.
0321A Secessit rursus secreti montis in arcem,
Orabatque Patrem: Rerum mitissime rector,
Hunc quoniam calicem non est transire potestas,
((505)) Jam tua proveniat nostra de sorte voluntas.
Rursus discipulos somni sub pondere pressos
Invenit, et rursus idem, genitore precato,
Alloquitur fesso nexos languore quietis:
Jam dormire licet, sociosque revisere vestros.
((510)) Nam venit ecce, meum qui dedat ad omnia corpus,
362 Quae maculata meis imponet factio membris.
Cum dicto Judas, numero stipante catervae,
Advenit procerum jussu, populique ferocis.
0321B Pars strictis gladiis, pars fidens pondere clausae
((515)) 0322A Signa sequebantur Judae promissa furentis.
Oscula nam pepigit sese contingere Christi,
Quo facile ignotum caperet miserabile vulgus.
Ille ubi dissimulans blanda cum voce salutat,
Attigit et labiis justi venerabilis ora,
((520)) Continuo Christus: Totum complere licebit,
Huc venisse tuo quaecumque est causa paratu.
363 Injecere manum turbae, Christumque prehendunt.
Tunc e discipulis unus fulgente machaera
Occurrit vatis famulo sublatus in iram,
((525)) Tempore et excussam rapuit vi vulneris aurem.
Olli Christus ait: Gladium tu ponito, noster:
Nam quicumque ferox confidet vindice ferro,
Hunc justi similis ferri vindicta manebit.
An ego non possim coelestia castra vocare,
((530)) 0323A Et Patris innumeras in praelia ducere turmas?
Sed Scriptura meis complenda est debita rebus.
Vos autem stricto qui me comprendere ferro,
364 Fustibus, et gladiis concurritis, en ego vobis
Occurri, templi media qui semper in arce
((535)) Vobiscum residens docui, nec talia quisquam
In solum tantis circum latrantibus ausus.
Discipuli passim Christo fugere relicto.
Jamque Caiphaea steterat Salvator in aula:
Convenere omnes Scribae, proceresque vocati.
((540)) At Petrus longe servans vestigia solus,
Occulte moestus sedit cum plebe ministra,
Extremum opperiens tanto sub turbine finem.
Ecce sacerdotes falsos conquirere testes
0324A Incumbunt, fictasque volunt contexere causas,
((545)) 365 Queis mortem insonti possent imponere Christo.
Sed nullus tanto visus satis esse furori.
Ultima prosiliunt testes, qui dicere Christum
Audissent, templum quod solus vertere posset,
Et versum trinis iterum instaurare diebus.
((550)) Ipse sacerdotum princeps urgere tacentem
Insistit fervens furiis, ac talia fatur:
Cur nihil ad tantas nunc respondere querelas
Convictus veris procerum sub testibus audes?
Adjurabo tamen summi per regna Tonantis,
((555)) Ut fateare palam, si fas te credere Christum.
Ille dehinc tali compellat voce superbum:
Isthaec sola tibi procedunt pectore verba
0325A 366 Vera: tamen veniet vobis visenda per auras
Majestas prolis hominis, cum dextera sanctae
((560)) Virtuti assidet sub nubibus ignicoloris.
Talibus auditis, scindit de pectore vestem,
Insultat furiis, et caeco corde sacerdos,
Atque ait: Audistis pugnantis foeda profani
Verba Deo: polluta malis consurgat in iras
((565)) Religio, et vestram cuncti jam pandite mentem.
Conclamant omnes, mortique addicere certant.
367 Tum sanctam Christi faciem sputa improba complent,
Et palmae malis, colaphique in vertice crebri
Insultant, verbisque omnes illudere certant.
((570)) Christe, prophetabis, cujus tibi palma sonarit.
0326A At Petrum mulier tristem quod viderat intus,
Tune etiam, juvenis, fueras comes additus, inquit,
Isti, quem ludens procerum sententia damnat?
Ille negat, tectisque foras se promere tentat.
((575)) Ecce sed egressum primo sub lumine cernens
Altera consimili prodebat voce ministris.
Rursus ait, jurans illum se nosse negabat.
368 Tum percunctantum multi accessere sequentes,
Eque sono vocis sese cognoscere dicunt,
((580)) Cuncta Galilaeam streperent quod verba loquelam.
Et Petrus jurans devotis omnia verbis
Nescire affirmat, quisquis foret ille, negando.
0327A Hanc vocem, plausum quatiens sub culmine tecti,
Ales prosequitur cantu, mentemque Simonis
((585)) Circumstant tristem vera praesagia Christi;
Egressum dehinc ploratus habebat amarus.
369 Sidera jam luci concedunt, et rapidus sol
Progreditur, radiis terras trepidantibus implens.
Jamque e concilio Christum post terga revinctum
((590)) Praesidis ad gremium magno clamore trahebant.
Interea celsum Dominus stans ante tribunal
0328A Talia Pilati verbis excepit Iesus:
Tu rex Judaeae gentis, quod dicitur, astas?
Respondit Christus: Vestris haec audio verbis.
((595)) 370 Exin terribilis justi accusatio surgens
Infremit, et sanctum scelerum facundia pressat.
Respondere nihil trucibus dignatur Iesus.
Pilatus quaerit, quae sit tum causa tacendi.
Ille magis perstans miranda silentia servat.
((600)) Solemni sed forte die concedere leges
Unum damnati capitis de more jubebant.
Et fuit in vinclis famoso nomine latro,
Quem Christo infensus populus dimittere vitae
0329A Ardebat: trucibus somno sed territa visis
((605)) Pilati conjux, justi discedere poena
Mandatis, precibusque virum suspensa rogabat.
Tum judex iterum procerum disquirere mentem
Tentat, et instanti cuperent quem solvere poena,
Plebis ad arbitrium mittit de lege requiri.
((610)) Sed proceres populum fusa ambitione rogabant,
371 Latronem legi peterent, Christumque necarent.
At postquam procerum incendit sententia vulgus,
Latronisque petit potius sibi cedere vitam,
Consuluit praeses populum, quid vellet Iesu.
((615)) Plebs incensa malo, saevos miscere tumultus,
0329B Et crucis ad poenas iterumque, iterumque petebat
0330A Qui regis nomen cuperet, qui Caesaris hostem
Confessus, sese proprio damnaverit ore.
Denique vi victus, detestatusque cruentum
((620)) Officium, increpitat, se libera sanguinis hujus
Corda tenere sibi, coramque a crimine palmas
Abluit, ut genti tantum macula illa maneret.
372 Hoc magis inclamant: Nos, nos cruor iste sequatur,
Et genus in nostrum scelus hoc, et culpa redundet.
((625)) Pilatus donat plebi, legique Barabbam,
Et crucis ad poenam vinctum concedit Iesum.
Proditor at Judas, postquam se talia cernit,
Accepto sceleris pretio, signasse furentem,
0330B Infelix aegris damnans sua gesta querelis,
((630)) Projecit templo tum detestans argentum.
0331A 373 Exorsusque suas laqueo sibi sumere poenas,
Informem rapuit ficus de vertice mortem.
Inde sacerdotes, pretium quod sanguinis esset,
Illicitum fantes adytis jam condere templi,
((635)) Quod dare tum licitum, dum sanguis distraheretur,
Credebant, agrum mercati nomine vero
Sanguinis, horrendo signant scelera impia facto.
0332A 374 Haec quondam cooperta canens vox vera prophetae,
Eventum rerum patefecit in ordine saecli:
((640)) Argenti triginta minas posuere profani,
Hoc pretium pretiosi corporis instituentes,
Quod mox ad figuli rursus transfertur agellum.
Traditus est trucibus justus, scelerisque ministris
Militibus: scelerum ludibria corpore perfert,
((645)) 375 Purpureamque illi tunicam, chlamydemque rubentem
0333A Induerunt, spinisque caput cinxere cruentis,
Inque vicem sceptri dextram comitatur arundo.
Tum genibus nixi regem dominumque salutant
Judaeae gentis: faciem lavere salivis,
((650)) Vertice et in sancto plagis lusere nefandis.
Haec ubi transegit miles ludibria demens,
376 Indutum propriae ducebant tegmine vestis,
Et crucis ad poenam sanctum justumque trahebant;
Ecce sed egressi quemdam cepere Simonem
((655)) 0334A Cyrena genitum, lignumque afferre jubebant;
Quo dominum lucis jussis suffigere saevis
Instans urgebat saecli immutabilis ordo.
At postquam ventum est, ubi ruris Golgotha nomen,
Permixtum felli vinum dant pocula Christo.
((660)) Ille sed in summo gustu tractata recusat;
Ut satis anitquis fieret per talia dictis,
Nec tamen insultans hominum furor omnia posset.
0335A 377 Jamque cruci fixum pendebat in arbore corpus,
Intactaeque dedit tunicae sub sorte per omnes
((665)) Militis unius servans possessio textum.
Et scriptum causae titulum, meritique locarunt,
Quod rex Judaeae plebis, gentisque fuisset.
378 Accidit, ut poenae pariter consortia ferrent
Latrones hinc inde duo: sed caeca furentis
((670)) Insultat plebis fixo vesania Christo:
Hic est, qui templum poterat dissolvere solus,
Hic est, qui trino lucis reparare meatu.
Sed nunc descendat soboles veneranda Tonantis,
0336A Et crucis e poena corpusque, animamque resolvat.
((675)) Haec vulgi proceres vecordis dicta sequuntur;
Atque Pharisaei, Scribaeque, et factio demens
Illudunt, motuque caput, linguasque loquelis
Insanis quatiunt aeternae ad vincula poenae.
Nonne alios quondam trucibus servare solebat
((680)) Morborum vinclis? proh! sese solvere poenis
Non valet. En regem nostrae quem credere gentis
Debuimus: solvat ligni de robore corpus,
Tunc sanctis digne poterimus credere signis.
379 Confidit genitore Deo: dimittere poena
((685)) Cur propriam non vult sobolem veneranda potestas?
Nec minus increpitant dextra, laevaque gementes
0337A Affixi crucibus scelerum pro sorte latrones.
Jam medium cursus lucis conscenderat orbem,
Cum subito ex oculis fugit, furvisque tenebris
((690)) Induitur, trepidumque diem sol nocte recondit.
Ast ubi turbatus nonam conscenderat horam,
Consternata suo redierunt lumina mundo.
Et Christus magna Genitorem voce vocabat
Hebraeae in morem linguae: sed nescia plebes
((695)) 380 Eliam vocitare putat. Tum concitus unus
Cogebat spongo turpi, calamoque revincto
Impressum labiis acidum potare saporem.
Caetera turba furens tali cum voce cachinnat.
Spectemus pariter, coelo ne forte remissus
((700)) Elias veniat, celsa qui in sede quiescit.
Liberet et miserum confixum stipite regem.
Tum clamor Domini magno conamine missus
0338A Aethereis animam commitem comiscuit auris,
Scinduntur pariter sancti velamina templi,
((705)) 381 Carbasaque in geminas partes disrupta dehiscunt,
Et tremebunda omni concussa est pondere tellus,
Dissiliuntque suo ruptae de corpore cautes.
Tum veterum monumenta virum patuere repulsis
Objicibus, justaeque animae per membra reversae,
((710)) Et visum passae populi per moenia latae
Erravere urbis: sic terrent omnia mundum.
Militibus primis quatiuntur corda pavore,
Dedita qui saevae servabant corpora poenae,
Et sobolem dixere Dei, Christumque fatentur.
((715)) 0339A E speculis matres miracula tanta tuentur
382 Omnes, obsequium Christo quae ferre solebant.
Jam decedenti vesper succedere soli
Coeperat, et procerum solus tum justior audet
Corpus ad extremum munus deposcere Christi.
((720)) Hic ab Arimathia nomen gestabat Ioseph,
Qui quondam verbis aures praestabat Iesu.
Pilatum tunc iste rogat, sibi cedere membra,
Queis nuper tulerat vitam vis horrida poenae.
Concessit praeses, et corpus fulgida lino
((725)) Texta tegunt, saxique novo componitur antro.
Limen concludunt immensa volumina petrae,
E speculis servant matres, et cuncta tuentur.
Jamque dies rutilo complebat lumine terras,
0339B 383 Otia qui semper prisca de lege jubebat:
((730)) 0340A Nulla sed immitis procerum furor otia servat.
Conveniunt, onerantque simul sic judicis aures:
Erroris laqueos justissima poena resolvit.
Nunc meminisse decet, quoniam planus ille solebat
Vulgari semper jactans promittere plebi,
((735)) E mortis sese tenebris ad lumina vitae
Cum trino solis pariter remeare recursu.
Sed petimus, custos miles nova lunera servet,
Ne fera discipulis furandi audacia corpus
Consurgat, turbetque recens insania plebem.
((740)) Et Pilatus ad haec: Miles permittitur, inquit:
Servate, ut vultis, corpus tellure sepultum,
384 Conveniunt, saxique ingentia pondera volvunt,
0340B Et limen signis, et saxum milite servant.
0341A Sidera jam noctis venturo cedere soli
((745)) Incipiunt, tumuli matres tum visere septum
Concurrunt: motus sed terram protinus omnem
Concutit, et coelo lapsus descendit aperto
Nuntius, et saxum tumuli de limine volvit:
Illius et facies splendet, ceu fulguris ignis,
((750)) Et nivis ad speciem lucent velamina vestis.
Militibus terror sensum discluserat omnem,
Et jacuere simul, ceu fusa cadavera letho.
Ille sed ad matres tali cum voce profatur:
Vestra pavor nullus quatiens nunc corda fatiget,
((755)) Nam manifesta fides, sanctum vos quaerere corpus,
Quod crucis in ligno scelerata insania fixit.
385 Surrexit Christus, aeternaque lumina vitae
0341B Corpore cum sancto, devicta morte, recepit.
Visere jam vobis licitum est, quod sede sepulcri
((760)) Nulla isthic jaceant, fuerant quae condita membra.
Dicite praeterea celeri, properoque recursu
Discipulis, Christum remeasse in luminis oras,
Inque Galilaeam laetum praecedere terram.
0342A His dictis, visisque animos perfuderat ardens
((765)) Laetitia attonitis stupor, ancipitique pavore.
Denique praecipiti celerantes gaudia cursu
Talia discipulis referunt, tumulumque relinquunt.
Ecce iteris medio clarus se ostendit Iesus,
Et fidas matres blande salvere jubebat.
((770)) Occurrunt illae, et genibus, plantisque prehensis,
386 Victorem lethi pavidae venerantur Iesum.
Talibus ille dehinc praeceptis pectora firmat:
Mentibus absistat fidei pavor omnis, et ista
Fratribus haec nostris propere mandata referte.
((775)) Nostri conspectus si cura est, ite volentes,
Inque Galilaeam propere transcurrite terram.
0342B Interea tumuli custodum exterrita corda
Mittunt e numero partem, quae tanta referret
Judaeis rerum miracula: sed manus amens,
((780)) Jam semel insano penitus devota furori,
Praemia militibus certatim magna rependit,
Et famam argento redimit, quod limine rupto
Furtim sustulerit corpus, defensa tenebris,
Occulte rapiens audacia discipulorum.
((785)) 0343A Jamque Galilaeos conscenderat anxia montes
Mandatis Christi concurrens turba suorum:
387 Cernitur ecce suis proles veneranda Tonantis.
Illum procumbens sanctus chorus omnis adorat,
Nec tamen in cunctis pariter fundata manebat
((790)) Pectoribus virtus: nam pars dubitabat eorum.
Tum sic discipulos clarus compellat Iesus:
In coelo, et terris Genitor mihi cuncta subegit,
Me pater est vobis dignatus mittere lucem.
Gentibus haud aliter nunc vos ego mittere cunctis
((795)) Institui, vestrum est cunctas mihi jungere gentes:
Pergite, et ablutos homines purgantibus undis
0344A Nomine sub sancto Patris, Natique lavate.
Vivifici pariter currant spiramina Flatus.
Ablutisque dehinc nostra insinuate docentes
((800)) Praecepta, ut vitam possint agitare perennem.
Nec vobis umquam nostra praesentia deerit.
388 Donec consumens dissolvat saecula finis.
Has mea mens fidei vires, sanctique timoris
Cepit, et in tantum luxit mihi gratia Christi,
((805)) Versibus ut nostris divinae gloria legis
Ornamenta libens caperet terrestria linguae.
Haec mihi pax Christi tribuit, pax haec mihi saecli,
Quam fovet indulgens terrae regnator apertae
Constantinus, adest cui gratia digna merenti,
((810)) 0345A 389 Qui solus regum sacri sibi nominis horret
Imponi pondus, quo justis dignior actis
0346A Aeternam capiat divina in saecula vitam
((813)) Per Dominum lucis Christum, qui in saecula regnat.