XXXIII. ((Ib. XV, 11-32.))

Homo habens duos filios, Deus ad duos populos intelligitur, tanquam stirpes duas generis humani: unam eorum qui permanserunt in unius Dei cultu, alteram eorum qui usque ad colenda idola deseruerunt Deum. Ab ipso autem exordio creaturae mortalium consideratio debet intendi. Major ergo filius ad cultum unius Dei pertinet. Minorem in regionem longinquam profectum esse dicit. Petiit enim ut sibi pars substantiae quae eum tangeret, daretur a patre, tanquam anima potestate sua delectata, id quod illi est vivere, intelligere, meminisse, ingenio alacri excellere: omnia ista divina sunt munera, quae in potestatem accipiens per liberum arbitrium, quia divisit pater liberis substantiam, minor filius in regionem longinquam profectus est, male utendo naturalibus bonis, eo ipso quod patrem deseruit cupiditate fruendi creatura, relicto ipso Creatore.

Quod non post multos dies dixit factum, ut congregatis omnibus peregre proficisceretur in regionem longinquam: quia non multo post institutionem humani generis placuit animae per liberum arbitrium ferre secum quamdam velut potentiam naturae suae, et deserere eum a quo condita est, praefidens viribus suis; quas vires tanto consumit citius, quanto eum deserit a quo datae sunt. Itaque hanc vitam prodigam vocat, amantem fundere atque spatiari pompis exterioribus, intus inanescentem, cum ea quisque sequitur quae ab illa procedunt, et relinquit eum qui sibi est interior. Regio itaque longinqua, oblivio Dei est. Fames autem in illa regione, est indigentia verbi veritatis. Unus civium regionis illius, aliquis aerius princeps ad militiam diaboli pertinens. Villa ejus, modus potestatis ejus. Porci, immundi spiritus qui sub ipso essent. Siliquae quibus porcos pascebat, saeculares doctrinae, sterili vanitate resonantes; de quibus laudes idolorum fabularumque ad deos Gentium 1345 pertinentium vario sermone atque carminibus percrepant, quibus daemonia delectantur: unde cum iste saturari cupiebat, aliquid solidum et rectum quod ad beatam vitam pertineret, invenire volebat in talibus, et non poterat. Hoc est enim quod ait, Et nemo illi dabat.

In se autem reversus, jam scilicet ab eis quae forinsecus frustra illiciunt et seducunt, in conscientiae interiora reducem faciens intentionem suam, dixit, Quanti mercenarii in domo patris mei abundant panibus? Unde hoc scire poterat, in quo erat tanta oblivio Dei, sicut in omnibus idololatris fuit, nisi quia ista recogitatio jam resipiscentis est, cum Evangelium praedicaretur? Jam enim poterat talis animadvertere multos praedicare veritatem, inter quos quidam essent non ipsius amore veritatis ducti, sed cupiditate comparandorum saecularium commodorum. De quibus dicebat Apostolus, esse quosdam qui Evangelium annuntiarent non caste (Philipp. I, 17) , existimantes quaestum esse pietatem (I Tim. VI, 5) . Non enim aliud annuntiabant, sicut haeretici; sed hoc quod apostolus Paulus, non eo tamen animo quo apostolus Paulus: unde et mercenarii recte appellantur, in eadem quidem domo eumdem panem verbi tractantes; non tamen in haereditatem aeternam vocati, sed temporali mercede conducti. De talibus dictum est, Amen, dico vobis, perceperunt mercedem suam (Matth. VI, 2) . Ego ergo, inquit, hic fame pereo. Deinde ait, Surgam, quia jacebat: et ibo, quia longe aberat: ad patrem meum, quia sub principe porcorum erat. Caetera verba sunt poenitentiam meditantis in confessione peccati, nondum tamen agentis. Non enim jam dicit patri, sed dicturum se esse promittit cum venerit. Intelligas igitur hoc nunc accipiendum esse venire ad patrem, in Ecclesia constitui per fidem, ubi jam possit esse peccatorum legitima et fructuosa confessio. Quid ergo patri dicturum se dicit? Pater, peccavi in coelum et coram te, et jam non sum dignus vocari filius tuus; fac me sicut unum de mercenariis tuis. Utrum hoc est Peccavi in coelum, quod est Coram te; ut coelum appellaverit ipsam summitatem Patris: unde est etiam illud in Psalmo, A summo coelo egressio ejus (Psal. XVIII, 7) , cum ab ipso Patre vellet intelligi? An potius, Peccavi in coelum, coram sanctis animis, in quibus est sedes Dei: Coram te autem, in ipso penetrali interiore conscientiae?

Et surgens venit ad patrem suum. Cum autem adhuc longe esset: antequam intelligeret Deum, sed tamen cum jam pie quaereret, Vidit illum pater ipsius. Impios enim et superbos convenienter non videre dicitur, tanquam ante oculos non habere: ante oculos enim haberi, nonnisi qui diliguntur, dici solent. Et misericordia motus est: et accurrens cecidit super collum ejus. Non enim Pater unigenitum Filium deseruit, in quo usque ad nostram longinquam etiam peregrinationem cucurrit atque descendit; quia Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. V, 19) : et ipse Dominus ait, Pater in me manens ipse facit opera sua (Joan. XIV, 10) . Quid est autem, super collum ejus cadere, nisi inclinare et humiliare in amplexum 1346A ejus brachium suum? Et brachium Domini cui revelatum est (Isai. LIII, 1) ? quod est utique Dominus noster Jesus Christus. Et osculatus est illum. Consolari verbo gratiae Dei ad spem indulgentiae peccatorum, hoc est, post longa itinera remeantem mereri a patre osculum charitatis. Et incipit jam peccata constitutus in Ecclesia confiteri. Nec dicit omnia quae dicturum se esse promiserat, sed usque ad illud, Non sum dignus vocari filius tuus. Hoc enim vult fieri per gratiam, quo se indignum esse per merita fatetur. Non addit quod in illa meditatione dixerat, Fac me sicut unum de mercenariis tuis. Cum enim panem non haberet, vel mercenarius esse cupiebat: quod post osculum patris generosissime jam dedignatur.

Stola prima, est dignitas quam perdidit Adam. Servi qui eam proferunt, reconciliationis praedicatores. Annulus in manu, pignus Spiritus sancti propter gratiae partitionem , quae digito bene significatur. Calceamenta in pedes, praeparatio evangelizandi ad non tangenda terrena. Vitulus saginatus, ipse idem Dominus, sed secundum carnem satiatus opprobriis. Quod autem imperat ut adducant eum, quid aliud, nisi ut praedicent eum, et annuntiando venire faciant in exhausta fame viscera filii esurientis? Nam etiam ut occidant eum jubet, hoc est, ut mortem ejus insinuent: tunc enim cuique occiditur, cum credit occisum. Et epulemur, inquit: hoc ad laetitiam valet, propter illa quae consequenter dicit, Quia hic filius meus mortuus erat, et revixit; perierat, et inventus est. Et istae epulae atque festivitas nunc celebrantur, per orbem terrarum Ecclesia dilatata atque diffusa. Vitulus enim ille in corpore et sanguine Dominico et offertur Patri, et pascit totam domum.

Cum interea major filius, populus Israel secundum carnem, non quidem profectus in longinquam regionem, sed tamen in domo non est. In agro autem est, id est, in ipsa haereditaria opulentia Legis et Prophetarum terrena potius operatur, et in quibuscumque Israeliticis considerationibus . Nam multi tales inventi sunt in eis, et saepe inveniuntur. Veniens de agro domui propinquare coepit, id est, labore servilis operis improbato, ex iisdem Scripturis Ecclesiae libertatem consideravit. Audit symphoniam et chorum, scilicet Spiritu plenos vocibus consonis Evangelium praedicare: quibus dictum est, Obsecro vos, fratres, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes (I Cor. I, 10) . Audit quoque concorditer conversantium animam et cor unum in laudes Dei. Vocat unum de servis, et interrogat quae illa sint: sumit utique ad legendum aliquem Prophetarum, et in eo quaerens, quodammodo interrogat unde ista festa in Ecclesia celebrantur, in qua se esse non videt. Respondet ei servus patris propheta: Frater tuus venit, et occidit pater tuus vitulum saginatum, quia salvum 1347 illum recepit. In extremis enim terrae fuit frater tuus. Sed inde major exsultatio cantantium Domino canticum novum, quia laus ejus ab extremis terrae (Isai. XLII, 10) ; et propter eum qui absens erat, occisus est vir in plaga positus, et sciens ferre imbecillitatem (Id. LIII, 3) ; quia quibus non est narratum de eo, viderunt; et qui non audierunt, intellexerunt (Id. LII, 15) .

Sed indignatur etiam nunc, et adhuc non vult introire. Cum ergo plenitudo Gentium intraverit, egredietur opportuno tempore pater ejus, ut et jam omnis Israel salvus fiat: cui ex parte caecitas facta est velut absentia in agro, donec plenitudo filii minoris longe in idololatria Gentium constituti redux ad manducandum vitulum intraret (Rom. XI, 25) . Erit enim quandoque aperta vocatio Judaeorum in salutem Evangelii. Quam manifestationem vocationis, tanquam egressum patris appellat ad rogandum majorem filium.

Deinde quae respondet idem major filius, duas quaestiones habent: quomodo videlicet accipiatur ille populus nunquam mandatum Dei praeteriisse; et quem dicat haedum quem nunquam accepit, ut cum amicis suis epularetur. Sed de mandato non praetergresso facile illud occurrit, neque de omni mandato dictum esse, sed de uno maxime necessario, quo nullum Deum alium praeter unum Creatorem omnium colere jussus est (Exod. XX, 3) : neque iste filius in omnibus Israelitis, sed in his intelligitur habere personam, qui nunquam ab uno Deo ad simulacra conversi sunt. Quanquam enim tanquam in agro positus iste filius terrena desideraret, ab uno tamen Deo ista desiderabat bona, quamvis communia cum pecoribus. Unde in Psalmo ex persona Synagogae, quod interpretatur Asaph, convenienter accipitur dictum, Quasi pecus factus sum ad te, et ego semper tecum (Psal. LXXII, 23) . Quod etiam patris ipsius testimonio comprobatur, cum dicit, Tu mecum es semper. Non enim quasi mentientem redarguit, sed secum perseverantiam ejus approbans, ad perfructionem potioris atque jucundioris exsultationis invitat.

Quis est ergo haedus quem nunquam accepit ad epulandum? Peccator profecto haedi nomine significari solet. Sed absit ut Antichristum intelligam. Non enim exitum invenio hujusce sententiae. Multum enim absurdum est, eum cui dicitur, Tu mecum es semper, hoc a patre optasse, ut Antichristo crederet. Neque omnino in eis Judaeorum, qui Antichristo credituri sunt, istum filium fas est intelligi. Quomodo autem epularetur ex illo haedo, si ipse esset Antichristus, qui ei non crederet? Aut si hoc est epulari ex haedi occisione, quod est de Antichristi perditione laetari, quomodo dicit filius quem recepit pater hoc sibi non fuisse concessum, cum omnes filii Dei de illius adversarii damnatione laetaturi sint? Nimirum ergo (quod in re obscurissima sine praejudicio diligentioris inquisitionis dixerim) ipsum Dominum sibi negatum ad epulandum conqueritur, dum eum peccatorem putat. Cum enim haedus est illi genti, id est, 1348 cum eum sabbati violatorem et profanatorem Legis existimat, jucundari epulis ejus non meruit: ut quod ait, Nunquam dedisti mihi haedum, ut cum amicis meis epularer; tale sit ac si diceret, eum qui mihi haedus videbatur, nunquam dedisti mihi ad epulandum, eo ipso mihi illum ipsum non concedens, quo mihi haedus videbatur. Quod autem dicit, eum amicis meis, aut ex persona principum cum plebe intelligitur, aut ex persona populi Jerosolymitani cum caeteris populis Juda. Meretrices autem cum quibus dissipasse substantiam suam filius junior accusatus est, recte intelliguntur superstitiones, relicto uno connubio legitimo verbi Dei, cum turba daemoniorum cupiditate turpissima fornicari.

Quid deinde sibi vult quod cum pater diceret, Tu mecum es semper, quod jam tractatum est, addidit, Et omnia mea tua sunt? Qua in re primo cavendum est ne intelligas ita dictum, omnia mea tua sunt, quasi non sint et fratris, ut tanquam in terrena haereditate, patiaris angustias, quomodo possint omnia esse majoris, si habet ibi etiam junior partem suam. Sic enim a perfectis et perpurgatis, ac jam immortalibus filiis habentur omnia, ut sint et omnium singula, et omnia singulorum. Ut enim cupiditas nihil sine angustia, ita nihil cum angustia charitas tenet. Sed quomodo omnia? Num et Angelos, ait aliquis, et Virtutes sublimes ac Potestates, atque universa coelestia Dei ministeria Deus in possessionem tali filio subjecisse putandus est? Si possessionem sic accipias, ut ejus possessor ipse sit dominus; non utique omnia. Non enim domini erunt, sed consortes potius Angelorum, de quibus dictum est, Erunt aequales Angelis Dei (Matth. XXII, 30) . Sin vero possessio sic intelligitur, quomodo recte dicimus possidere animas veritatem; non invenio cur non vere ac proprie accipere possimus omnia quae dicta sunt omnia. Non enim illud ita loquimur, ut dominas veritatis dicamus animas, quam ab eis dicimus possideri. Aut si nomine possessionis ad hunc sensum impedimur, id quoque auferatur. Non enim ait pater, Omnia in possessionem tibi dabo, sive, Omnia mea possides vel possidebis; sed, Omnia mea tua sunt. Nec tamen ita sunt ejus, ut ipsius Dei. Quod enim est in nostra pecunia, potest familiae nostrae vel alimentum esse vel ornamentum, vel aliquid hujusmodi. Et certe cum ipsum patrem recte ille posset suum dicere, non video quae ipsius recte sua vocare non possit, diversis duntaxat modis. Cum enim beatitatem illam obtinuerimus, nostra erunt ad videndum superiora, nostra erunt ad convivendum aequalia, nostra erunt ad dominandum inferiora. Congaudeat ergo securissimus major frater, quia junior frater mortuus erat, et revixit; perierat, et inventus est.