Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tertio Tomo Continentur.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tertio Tomo Continentur.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Quaestionum Evangeliorum Libri Duo
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Quaestionum Evangeliorum Libri Duo
Tituli Quaestionum Libri Primi In Evangelium Secundum Matthaeum .
Tituli Quaestionum Libri II In Evangelium Secundum Lucam.
Liber Primus. Quaestiones in Evangelium secundum Matthaeum.
Quaest. I. ((Matth. c. XI, V 27.))
XVIII. ((Ib. VIII, 13 XV, 28.))
XXXIV. ((Ib. XXXIII, 17, 19.))
XXXV. ((Ib. XXIII, 23 et 24.))
XLVII. ((Ib. XXVI, 39, 42, 44.))
Liber Secundus. Quaestiones in Evangelium secundum Lucam.
Quaest. I. ((Luc. cap. I, V . 13, 20.))
XXXII. ((Ib. XIV, 34, 35, XV, 4-10.))
Admonitio In Librum Septemdecim Quaestionum Super Matthaeum.
Admonitio In Librum Septemdecim Quaestionum Super Matthaeum.
Quaestionum Septemdecim In Evangelium Secundum Matth.
Quaestionum Septemdecim In Evangelium Secundum Matth.
Quaest. I. ((Matth. cap. II, V 16.))
XI. ((Ib. XIII, 25-30, 36-43.))
XVI. ((Ib. XIII, 51, 52, 44.))
Admonitio De Subsequentibus In Joannem Tractatibus.
Admonitio De Subsequentibus In Joannem Tractatibus.
Praefatio Incerti Auctoris.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi In Joannis Evangelium Tractatus CXXIV .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi In Joannis Evangelium Tractatus CXXIV .
Tractatus III Ab eo quod scriptum est, Joannes testimonium perhibet de ipso, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus XII. Ab eo Evangelii loco, Quod natum est de carne, caro est, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus XIV. Ab eo Evangelii loco, Hoc ergo gaudium meum impletum est, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus XXVIII. Ab eo loco Evangelii, Et post haec ambulabat Jesus in Galilaeam usque ad id, Cap.
Tractatus XXXVII. Ab eo quod scriptum est, Dicebant ergo. Ubi est pater tuus? usque ad id. Cap.
Tractatus XXXIX. Ab eo quod scriptum est, Multa habeo de vobis loqui et judicare usque ad id, Cap.
Tractatus XL. Ab eo loco, Dixit ergo eis Jesus: Cum exaltaveritis Filium hominis usque ad id, Cap.
Tractatus XLI. Rursum in illud, Dicebat autem Jesus ad eos qui crediderunt usque ad id, Cap.
Tractatus XLVI. Ab eo quod scriptum est, Ego sum pastor bonus, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus XLVIII. Ab eo loco, Facta sunt Encaenia in Jerosolymis usque ad id, Cap.
Tractatus XLIX. Ab eo quod legitur, Erat autem quidam languens, Lazarus usque ad id, Cap.
Tractatus L. Ab eo loco, Proximum erat Pascha Judaeorum usque ad id, Cap. et cap.
Tractatus LII. Ab eo quod scriptum est, Nunc anima mea turbata est et quid dicam? usque ad id, Cap.
Tractatus LVI. Ab eo quod scriptum est, Venit ergo ad Simonem Petrum, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus LVII. Quonam modo Ecclesia timeat inquinare pedes, dum pergit ad Christum.
Tractatus LVIII. Ab eo quod Dominus dicit, Et vos mundi estis, sed non omnes usque ad id, Cap.
Tractatus LX. In illud, Cum haec dixisset Jesus turbatus est spiritu. Cap.
Tractatus LXII. Ab eo quod scriptum est, Et cum tinxisset panem, dedit Judae usque ad id, Cap.
Tractatus LXIII. De eo quod Dominus ait, Nunc clarificatus est Filius hominis usque ad id, Cap.
Tractatus LXVI. De eo quod sequitur, Dicit ei Simon Petrus: Domine, quo vadis? usque ad id, Cap.
Tractatus LXVII. De eo quod Dominus dicit, Non turbetur cor vestrum usque ad id, Cap.
Tractatus LXVIII. In eamdem lectionem.
Tractatus LXIX. In id quod Dominus dicit, Et quo ego vado scitis, et viam scitis usque ad id, Cap.
Tractatus LXXII. In eamdem lectionem.
Tractatus LXXIII. Item in eamdem lectionem.
Tractatus LXXIV De eo quod ait, Si diligitis me, mandata mea servate usque ad id, Cap.
Tractatus LXXV. De eo quod ait Jesus, Non relinquam vos orphanos usque ad id. Cap.
Tractatus LXXVI. De eo quod sequitur, Dicit ei Judas, non ille Iscariotes, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus LXXVII. De eo quod sequitur, Haec locutus sum vobis apud vos manens usque ad id, Cap.
Tractatus LXXVIII. In id quod Dominus dicit, Non turbetur cor vestrum, neque formidet, etc. Cap.
Tractatus LXXIX. De eo quod ait, Et nunc dixi vobis priusquam fiat, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus LXXX. De eo quod dicit, Ego sum vitis vera, et Pater meus agricola est usque ad id, Cap.
Tractatus LXXXI. De eo quod ait, Manete in me, et ego in vobis usque ad id, Cap.
Tractatus LXXXVI. De eo quod Dominus ait, Vos autem dixi amicos usque ad id, Cap.
Tractatus LXXXVII. De eo quod dicit Jesus, Haec mando vobis, ut diligatis invicem usque ad id, Cap.
Tractatus LXXXVIII. De eo quod ait Jesus, Mementote sermonis mei, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus XC. In illud, Qui me odit, et Patrem meum odit. Cap.
Tractatus XCI. In haec verba, Si opera non fecissem in eis, quae nemo alius fecit usque ad id, Cap.
Tractatus XCVII. In eamdem lectionem.
Tractatus XCVIII. In eamdem lectionem.
Tractatus XCIX. In illud, Non enim loquetur a semetipso, sed quaecumque audiet, loquetur. Cap.
Tractatus C. In ejusdem lectionis verba postrema. Cap. XVI, V . 13-15.
Tractatus CI. De eo quod Dominus dicit, Modicum et jam non videbitis me usque ad id, Cap.
Tractatus CV. Ab eo quod Dominus ait, Ut Filius tuus clarificet te usque ad id, Cap.
Tractatus CVI. De eo quod Dominus dicit, Manifestavi nomen tuum hominibus usque ad id, Cap.
Tractatus CVII. De eo quod dicit Jesus, Ego pro eis rogo, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus CVIII. De eo quod ait Jesus, Ego dedi eis sermonem tuum usque ad id,
Tractatus CX. De eo quod sequitur, Ut omnes unum sint, etc., usque ad id, Cap.
Tractatus CXIII. Ab eo quod legitur, Et adduxerunt eum ad Annam primum usque ad id, Cap.
Tractatus CXIV. Ab eo loco, Adducunt ergo Jesum ad Caipham in praetorium usque ad id, Cap.
Tractatus CXV. De eo quod dicitur, Introivit ergo iterum in praetorium Pilatus usque ad id, Cap.
Tractatus CXIX. Ab eo quod sequitur, Et milites quidem haec fecerunt usque ad id, Cap.
Tractatus CXXI. De eo quod sequitur, Abierunt ergo iterum ad semetipsos discipuli usque ad id, Cap.
Tractatus CXXIII. De eo quod dicit Jesus, Venite, prandete usque ad id, Cap.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi In Epistolam Joannis Ad Parthos Tractatus Decem .
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi In Epistolam Joannis Ad Parthos Tractatus Decem .
Tractatus III. De eo quod sequitur, Pueri, novissima hora est usque ad id, Cap.
Tractatus IV. De eo quod sequitur, Et verax est, et non est mendax usque ad id, Cap. et cap.
Tractatus V. In id quod sequitur, Omnis qui natus est ex Deo, non facit peccatum usque ad id, Cap.
Tractatus VI. In illud, Et in hoc cognoscimus quia ex veritate sumus usque ad id, etc. Cap. et cap.
Tractatus VII. Ab eo quod sequitur, Jam vos ex Deo estis filioli usque ad id, Cap.
Tractatus VIII. De eo quod sequitur, Si diligamus invicem, Deus in nobis manebit usque ad id, Cap.
Tractatus IX. De eo quod sequitur, In hoc perfecta est dilectio in nobis usque ad id, Cap.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Expositio Quarumdam Propositionum Ex Epistola Ad Romanos.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Expositio Quarumdam Propositionum Ex Epistola Ad Romanos.
Propositio Prima. ((Rom. cap. 1, V . 4.))
VII-VIII. ((Ib. I, 32 II, 1.))
LXXI. ((Ib. XII, 20, 14, 17.))
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Ad Romanos Inchoata Expositio.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Ad Romanos Inchoata Expositio.
Liber unus . In quo salutatio tantummodo expeditur, et disputatur de peccato in Spiritum sanctum.
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Ad Galatas Expositionis liber unus
S. Aurelii Augustini Hipponensis Episcopi Epistolae Ad Galatas Expositionis liber unus
Appendix tertii tomi Operum S. Augustini Complectens Aliquot In Scripturam Tractatus Ipsi Olim Falso Adscriptos, Nimirum: De Mirabilibus S. Scripturae
Admonitio In Proxime Subjectum Opusculum.
Admonitio In Proxime Subjectum Opusculum.
De Mirabilibus Sacrae Scripturae Libri Tres.
De Mirabilibus Sacrae Scripturae Libri Tres.
Liber Primus. De Moysi Pentateucho.
Caput Primum.— De Deo Creatore et constitutione creaturarum.
Caput II.— De rationabilium naturarum dissimili peccato.
Caput III.— De Abel et Enoch primatum tenentibus in hominum justitia.
Caput IV.— De eo quod terrena tantum animalia in diluvio mortificata sunt.
Caput VI.— De eruptione aquarum diluvii.
Caput VII.— De recessu aquarum diluvii.
Caput VIII.— De cursu solis et lunae in diluvio.
Caput IX.— De dispersione linguarum.
Caput X.— De Sodomitica vindicta.
Caput XI.— De uxore Loth in statuam salis mutata.
Caput XII.— De Sara nonagenaria pariente filium.
Caput XIII.— De puteo quem vidit Agar ejecta cum filio.
Caput XIV.— De ariete quem Abraham obtulit pro filio.
Caput XV.— De Jacob et Joseph quare unus in terra repromissionis, alter in Aegypto sepelitur.
Caput XVI.— De Moyse et rubo in Oreb.
Caput. XVII.— De duobus signis, id est manu in sinum conversa, et virga in colubrum mutata.
Caput XVIII.— De aqua in sanguinem versa.
Caput XIX.— De caeteris plagis Aegyptiorum.
Caput XX.— De recedente et siccato mari Rubro.
Caput XXI.— De carmine consono filiorum Israel.
Caput XXII.— De aquis indulcatis in Marath.
Caput XXIII.— De manna pluente de coelo.
Caput XXIV.— De petra percussa in Oreb.
Caput XXV.— De filiis Moysi, quare ducatu Sacerdotum privati sunt.
Caput XXVI.— De jejunio quadraginta dierum.
Caput XXVII.— De populo carnes postulante.
Caput XXVIII.— De Aethiopissa uxore Moysi, et lepra murmuratricis Mariae.
Caput XXIX.— De Chore et Dathan et Abiron.
Caput XXX.— De plaga, quae descendit in populum, quando Moyses fugit in Tabernaculum.
Caput XXXI.— De virga Aaron, quae fronduerat.
Caput XXXII.— De petra bis percussa in Cades.
Caput XXXIII.— De serpente aeneo.
Caput XXXIV.— De Balaam et asina ejus.
Caput XXXV.— De Moyse pergente in montem Abarim.
Caput Primum.— De Jesu filio Nun, et dirempto Jordane in transitu populi.
Caput II.— De calceamentis et vestibus filiorum Israel.
Caput III.— De subversione Jericho.
Caput IV.— De sole et luna stantibus ad imperium Josue.
Caput V.— De Gedeone et duobus signis.
Caput VI.— De Samsonis fortitudine in capillis.
Caput VII.— De arca Domini in terra Philistiim.
Caput VIII.— De coeli fragore quo territi sunt Allophyli.
Caput IX.— De vocibus et pluviis quando Saül ordinatus est.
Caput X.— De Saül prophetante inter prophetas.
Caput XI.— De Samuele suscitato a Pythone.
Caput XII.— De percussione Ozae.
Caput XIII.— De David numerante populum.
Caput XIV.— De duobus signis juxta altare Bethel.
Caput XV.— De trium annorum et sex mensium siccitate.
Caput XVI.— De vidua in Sarepta Sidoniorum.
Caput XVII.— De mortuo unico viduae filio quem suscitavit Elias.
Caput XVIII.— De holocausto in monte Carmeli.
Caput XIX.— De quadraginta dierum jejunio.
Caput XX.— De igne descendente super quinquagenarios.
Caput XXI.— De transeuntibus Jordanem Elia et Elisaeo.
Caput XXII.— De ascensione Eliae.
Caput XXIII.— De virtutibus Elisaei.
Caput XXIV.— De lepra Naaman curata, et adhaerente Giezi.
Caput XXV.— De ferri supernatatione.
Caput XXVI.— De victoria per Elisaeum.
Caput XXVII.— De captivitate populi, et Sennacherib veniente in Judaeam.
Caput XXVIII.— De infirmitate et signo Ezechiae.
Caput XXIX.— De captivitate Babylonica.
Caput XXX.— De Daniele clarente in Babylone.
Caput XXXI.— De tribus pueris qui ignis tormentum sine laesura evaserunt.
Caput XXXII.— De Daniele quiescente in lacu leonum.
Caput XXXIII.— De Esdra restituente Legem.
Caput XXXIV.— De bellis praecipuis quae Domini auxilio peracta sunt.
Liber Tertius. De Novo Testamento.
Caput Primum.— De visione Zachariae et nativitate Joannis Baptistae.
Caput II.— De Incarnatione Domini nostri Jesu Christi, et nativitate ex Maria Virgine.
Caput III.— De pastoribus quibus Angeli natum infantem nuntiaverunt.
Caput IV.— De Magis ab Oriente et stella duce.
Caput V.— De baptismate Christi.
Caput VI.— De Christi tentatione et jejunio.
Caput VII.— De virtutibus Evangelii usque ad ambulationem super mare.
Caput VIII.— De ambulante Domino super undas.
Caput IX.— De caeteris virtutibus Domini nostri Jesu Christi.
Caput X.— De panibus et piscibus saturantibus millia populorum.
Caput XI.— De visione Domini in monte cum Moyse et Elia colloquentibus.
Caput XII.— De Lazaro et caeteris resuscitatis mortuis.
Caput XIII.— De solis eclipsi in passione Domini.
Caput XIV.— De corporibus sanctorum venientibus de monumentis suis post resurrectionem Domini.
Caput XV.— De cibo Domini post resurrectionem.
Caput XVI.— Petrus paralyticum restituit.
Admonitio De Sequenti Opusculo.
Admonitio De Sequenti Opusculo.
De Benedictionibus Jacob Patriarchae.
De Benedictionibus Jacob Patriarchae.
Admonitio In Librum Quaestionum Veteris Et Novi Testamenti.
Admonitio In Librum Quaestionum Veteris Et Novi Testamenti.
Elenchus Quaestionum.
Quaestiones Veteris Testamenti.
Quaestiones Ex Veteri Testamento.
Quaestiones Ex Veteri Testamento.
Quaestio Prima.—Quid est Deus.
III.—Quid opus erat per Moysen postea, et non ante, exordium mundi et ordinem creaturae exponere.
IV.—Quare Deus Legem non in primordio dedit?
V.—Utquid Abel sacrificium acceptatum est, et Cain refutatum ?
VI.—Si Lamech occidit Cain, sicut putatur?
VII.—Quae decem verba in tabulis data sint aut singulae tabulae, quae et quot verba habuerint?
VIII.—Utquid Moyses descendens de monte cum tabulis vultum splendidum habuit et into lerabilem?
XII.—Quare Abraham fidei suae signum, circumcisionis accepit sacramentum (Gen. XVII, 10) ?
XIX.—Quaerendum est, si Adam factus, corpus immortale habuit, an mortale?
XXIII.—An ex traduce sint animae sicut et corpora?
XXIV.—Quid est, ut cum vir et mulier una sint caro, vir imago Dei sit, et non femina?
XXIX.—Quare octavo die mandatum est circumcidi (Gen. XVII, 12) ?
XXX.—In Proverbiis, Justus, ait, accusator est sui in primordio sermonis
XXXIII.—Salomon, Anni, inquit, impiorum minuentur
XLII.—Cur angelus missus loqui ad Moysen, in igne et in rubo apparuit in monte (Exod. III, 1, 2) ?
XLVI .—Utrum Samuel fuerit de filiis Aaron, et utrum sacerdos fuisse existimandus sit?
XLVII .—Quomodo hoc quod in Isaia dicitur, Et apprehendent septem mulieres,
Quaestiones Ex Novo Testamento.
Quaestiones Ex Novo Testamento.
LXIV.—Quomodo probatur post tres dies et noctes resurrexisse Salvatorem ex mortuis?
LXXXVI.—Quid est quod probet Mariam matrem Domini ex tribu et semine esse David?
XCV.—Unde orta sit observatio Pentecostes, vel qua ratione?
XCVI.—Quaerendum si Pascha transitus interpretetur, sicut Graecis videtur.
XCVII.—Qua ratione responderi possit Arii impie tati simpliciter ex Lege?
Quaestiones Ex Utroque Mixtim .
Quaestiones Ex Utroque Mixtim .
De Jactantia Romanorum Levitarum .
De Lingua Hebraica, Ex Quo Nomen Acceperit.
Unum Opus Differre Secundum Personas In Laudem Sive Condemnationem.
De Eo Qui Fidem Christi Percepit .
In Quaestiones Veteris Et Novi Testamenti Post Vulgatas Admonitio.
In Quaestiones Veteris Et Novi Testamenti Post Vulgatas Admonitio.
Quaestionum Ex Veteri Testamento Pars Secunda.
Quaestionum Ex Veteri Testamento Pars Secunda.
Adversum Eos Qui Negant Ad Deum Aliquid Pertinere.
IV .—Cur Adam in mundo positus mandatum vel legem accepit, cum ipse dominium caeterorum haberet.
VI .—Quid continet benedictio Jacob, quam dedit filiis suis (Gen. XLVIII, XLIX) .
VII .—Cur angelus missus loqui ad Moysen in igne et rubo apparuit?
VIII .—Non fuit aliud signum quod fieret a Moyse palam Pharaoni, nisi serpens (Exod. VII, 10) ?
XIII .—Quid est ut missa mors in Jacob, venerit in Israel cum Jacob ipse sit Israel?
XVI .— Benedicat terra Dominum, Numquid confitebitur tibi, pulvis, aut annuntiabit virtutem tuam?
XVII .— In sole, posuit tabernaculum suum Flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo
XX .—In Sapientia, Qui creavit, orbem ex materia invisa: ex nihilo facti sumus
Quaestionum Ex Novo Testamento Pars Secunda.
Quaestionum Ex Novo Testamento Pars Secunda.
VIII .—Cur Salvator tentanti se diabolo non aliter quam exemplis Legis resistit (Matth. IV, 4-10) ?
XVII .—Quid est ut Salvator mulieri alienigenae,
XXXIV .—Quid est quod Salvator ait, Ego sum janua qui ante me fuerunt, fures sunt et latrones
XLI .—Certe qui filius Dei non est, diaboli
XLII .—Quaerendum an Spiritum sanctum habuerint Apostoli tempore illo quo fuerunt cum Domino, etc.
XLIII .—Qua ratione responderi possit Arianae impietati simpliciter ex Lege.
XLIX .—Quem spiritum Apostolus salvandum Tradidi hujusmodi hominem satanae in interitum carnis,
LII .—Quid est quod dicit Apostolus, Tentatio vos non apprehendat nisi humana
LIII .—Quid est quod dicit Apostolus, Nemo potest dicere, Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto
LVI .—Apostolus ait, Nos natura Judaei.
LXII .—Si in Christo omnes thesauri sapientiae et scientiae sunt absconditi
Quaestionum Ex Utroque Mixtim Pars Secunda.
III .—Vetus Lex Deum jurasse allegat: sic enim dicit, Per memetipsum juravi, dicit Dominus
VIII .—In Tobia, Opera, Dei revelare et confiteri, honorificum est Nulli, dixeris
Admonitio De Subsequenti Expositione In Apocalypsim.
Admonitio De Subsequenti Expositione In Apocalypsim.
Expositio In Apocalypsim B. Joannis.
Expositio In Apocalypsim B. Joannis.
Index Rerum Quae In Hoc Tertio Volumine Continentur.
Tractatus XXVII. Ab eo quod scriptum est, Haec dixit in synagoga docens sabbato in Capharnaum; usque ad id, Ille enim traditurus erat eum, cum esset unus ex duodecim. Cap. VI, V\. 60-72.
1. Verba Domini ex Evangelio, quae sermonem 1616 pristinum consequuntur, audivimus. Hinc sermo debetur auribus et mentibus vestris, et hodierno diei non importunus est: est enim de corpore Domini, quod dicebat se dare ad manducandum propter aeternam vitam. Exposuit autem modum attributionis hujus et doni sui, quomodo daret carnem suam manducare, dicens, Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in illo (Joan. VI, 57) . Signum quia manducavit et bibit hoc est, si manet et manetur, si habitat et inhabitatur, si haeret ut non deseratur . Hoc ergo nos docuit et admonuit mysticis verbis, ut simus in ejus corpore sub ipso capite in membris ejus, edentes carnem ejus, non relinquentes unitatem ejus. Sed qui aderant plures non intelligendo scandalizati sunt: non enim cogitabant haec audiendo, nisi carnem, quod ipsi erant. Apostolus autem dicit, et verum dicit, Sapere secundum carnem, mors est (Rom. VIII, 6) . Carnem suam dat nobis Dominus manducare, et sapere secundum carnem mors est; cum de carne sua dicat, quia ibi est vita aeterna. Ergo nec carnem debemus sapere secundum carnem, sicut in his verbis:
2. Multi itaque audientes; non ex inimicis, sed ex dicipulis ejus, dixerunt: Durus est hic sermo; quis potest eum audire? Si discipuli durum habuerunt istum sermonem, quid inimici? Et tamen sic oportebat ut diceretur, quod non ab omnibus intelligeretur. Secretum Dei intentos debet facere, non adversos. Isti autem cito defecerunt, talia loquente Domino Jesu: non crediderunt aliquid magnum dicentem, et verbis illis aliquam gratiam cooperientem; sed prout voluerunt ita intellexerunt, et more hominum, quia poterat Jesus, aut hoc disponebat Jesus, carnem quia indutum erat Verbum, veluti concisam distribuere credentibus in se. Durus est, inquiunt, hic sermo; quis potest eum audire?
3. Sciens autem Jesus apud semetipsum quia murmurarent de eo discipuli ejus. Sic enim apud se ista dixerunt, ut ab illo non audirentur; sed ille qui eos noverat in seipsis, audiens apud semetipsum, respondit, et ait, Hoc vos scandalizat: quia dixi, Carnem meam do vobis manducare, et sanguinem meum bibere, hoc vos nempe scandalizat. Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius? Quid est hoc? Hinc solvit quod illos moverat? hinc aperuit unde fuerant scandalizati? Hinc plane, si intelligerent. Illi enim putabant eum erogaturum corpus suum; ille autem dixit se ascensurum in coelum, utique integrum. Cum videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius; certe vel tunc videbitis quia non eo modo quo putatis, erogat corpus suum; certe vel tunc intelligetis quia gratia ejus non consumitur morsibus.
4. Et ait: Spiritus est qui vivificat, caro non prodest quidquam. Hoc antequam exponamus, ut Dominus donat, illud non negligenter praetereundum est, quod ait, Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius? Filius enim hominis Christus, ex virgine Maria. Ergo filius hominis hic coepit esse in terra, ubi 1617 carnem assumpsit ex terra. Unde prophetice dictum erat, Veritas de terra orta est (Psalm. LXXXIV, 12) . Quid sibi ergo vult quod ait, Cum videritis Filium hominis ascendentem ubi erat prius? Nulla enim esset quaestio si ita dixisset, Si videritis Filium Dei ascendentem ubi erat prius? cum vero Filium hominis dixit ascendentem ubi erat prius, numquid Filius hominis in coelo erat prius, quando in terra esse coepit? Hic quidem dixit, ubi erat prius, quasi tunc non ibi esset quando haec loquebatur. Alio autem loco ait, Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit, Filius hominis, qui est in coelo (Joan. III, 13) : non dixit, erat, sed, Filius, inquit, hominis qui est in coelo. In terra loquebatur, et in coelo se esse dicebat. Et non ita dixit: Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit, Filius Dei, qui est in coelo. Quo pertinet, nisi ut intelligamus, quod etiam pristino sermone commendavi Charitati vestrae, unam personam esse Christum Deum et hominem, non duas; ne fides nostra non sit Trinitas, sed quaternitas? Christus ergo unus est: Verbum, anima et caro unus Christus: Filius Dei et filius hominis unus Christus. Filius Dei semper, filius hominis ex tempore; tamen unus Christus secundum unitatem personae. In coelo erat, quando in terra loquebatur. Sic erat filius hominis in coelo, quomodo Filius Dei erat in terra; Filius Dei in terra in suscepta carne, filius hominis in coelo in unitate personae.
5. Quid est ergo quod adjungit, Spiritus est qui vivificat, caro non prodest quidquam? Dicamus ei (patitur enim nos non contradicentes, sed nosse cupientes): O Domine, magister bone, quomodo caro non prodest quidquam, cum tu dixeris, Nisi quis manducaverit carnem meam, et biberit sanguinem meum, non habebit in se vitam? An vita non prodest quidquam? et propter quid sumus quod sumus, nisi ut habeamus vitam aeternam, quam tua carne promittis? quid est ergo, non prodest quidquam caro? Non prodest quidquam, sed quomodo illi intellexerunt: carnem quippe sic intellexerunt, quomodo in cadavere dilaniatur, aut in macello venditur, non quomodo spiritu vegetatur. Proinde sic dictum est, Caro non prodest quidquam; quomodo dictum est, Scientia inflat. Jam ergo debemus odisse scientiam? Absit. Et quid est, Scientia inflat? Sola, sine charitate: ideo adjunxit, Charitas vero aedificat (I Cor. VIII, 1) . Adde ergo scientiae charitatem, et utilis erit scientia; non per se, sed per charitatem. Sic etiam nunc, caro non prodest quidquam, sed sola caro: accedat spiritus ad carnem, quomodo accedit charitas ad scientiam, et prodest plurimum. Nam si caro nihil prodesset, Verbum caro non fieret, ut inhabitaret in nobis. Si per carnem nobis multum profuit Christus, quomodo caro nihil prodest? Sed per carnem Spiritus aliquid pro salute nostra egit. Caro vas fuit; quod habebat attende, non quod erat. Apostoli missi sunt; numquid caro ipsorum nihil nobis profuit? Si caro Apostolorum nobis profuit, caro Domini potuit nihil prodesse? Unde enim ad nos sonus verbi, nisi per vocem carnis? unde stilus, unde conscriptio? Ista omnia opera carnis sunt, sed agitante spiritu tanquam organum 1618 suum. Spiritus ergo est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam: sicut illi intellexerunt carnem, non sic ego do ad manducandum carnem meam.
6. Proinde, Verba, inquit, quae ego locutus sum vobis, spiritus et vita est. Diximus enim, fratres, hoc Dominum commendasse in manducatione carnis suae et potatione sanguinis sui, ut in illo maneamus, et ipse in nobis. Manemus autem in illo, cum sumus membra ejus: manet autem ipse in nobis, cum sumus templum ejus. Ut autem simus membra ejus, unitas nos compaginat. Ut compaginet unitas, quae facit nisi charitas? Et charitas Dei unde? Apostolum interroga: Charitas, inquit, Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V, 5) . Ergo Spiritus est qui vivificat: spiritus enim facit viva membra. Nec viva membra spiritus facit, nisi quae in corpore quod vegetat ipse spiritus, invenerit. Nam spiritus qui est in te, o homo, quo constas ut homo sis, numquid vivificat membrum quod separatum invenerit a carne tua? Spiritum tuum dico animam tuam: anima tua non vivificat nisi membra quae sunt in carne tua; unum si tollas, jam non vivificatur ex anima tua, quia unitati corporis tui non copulatur. Haec dicuntur ut amemus unitatem, et timeamus separationem. Nihil enim sic debet formidare christianus, quam separari a corpore Christi. Si enim separatur a corpore Christi, non est membrum ejus; si non est membrum ejus, non vegetatur Spiritu ejus: Quisquis autem, inquit Apostolus, Spiritum Christi non habet, hic non est ejus (Id. VIII, 9) . Spiritus ergo est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam. Verba quae ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Quid est, spiritus et vita sunt? Spiritualiter intelligenda sunt. Intellexisti spiritualiter? spiritus et vita sunt. Intellexisti carnaliter? etiam sic illa spiritus et vita sunt, sed tibi non sunt.
7. Sed sunt quidam, inquit, in vobis qui non credunt. Non dixit, Sunt quidam in vobis qui non intelligunt; sed causam dixit, quare non intelligant. Sunt enim quidam in vobis qui non credunt; et ideo non intelligunt, quia non credunt. Propheta enim dixit, Nisi credideritis, non intelligetis (Isai. VII, 9, sec. LXX) . Per fidem copulamur, per intellectum vivificamur. Prius haereamus per fidem, ut sit quod vivificetur per intellectum. Nam qui non haeret, resistit; qui resistit, non credit. Nam qui resistit, quomodo vivificatur? Adversarius est radio lucis, quo penetrandus est: non avertit aciem, sed claudit mentem. Sunt ergo quidam qui non credunt. Credant et aperiant, aperiant et illuminabuntur. Sciebat enim ab initio Jesus qui essent credentes, et quis traditurus esset eum. Ibi enim erat et Judas. Nam quidam scandalizati sunt: ille autem mansit ad insidiandum, non ad intelligendum. Et quia ideo manserat, non de illo tacuit Dominus. Non illum expressit, sed nec siluit; ut omnes timerent, quamvis unus periret. Sed posteaquam dixit et distinxit credentes a non credentibus, expressit causam quare non credant: Propterea dixi vobis, inquit, quia nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo. Ergo et credere datur nobis: non enim nihil est credere. Si autem magnum 1619 aliquid est, gaude quia credidisti, sed noli extolli: quid enim habes quod non accepisti (I Cor. IV, 7) ?
8. Ex hoc multi discipulorum ejus abierunt retro, et jam non cum illo ambulaverunt. Abierunt retro, sed post satanam, non post Christum. Nam aliquando Dominus Christus Petrum appellavit satanam, magis quia volebat praecedere Dominum suum, et consilium dare ne moreretur ille, qui venerat ut moreretur, ne nos in aeternum moreremur; et ait illi: Redi post me, satanas; non enim sapis quae Dei sunt, sed quae hominis sunt (Matth. XVI, 23) . Non illum repulit retro ire post satanam, et appellavit satanam; sed fecit post se ire, ut non esset satanas ambulando post Dominum. Isti autem sic redierunt retro, quomodo de quibusdam feminis dicit Apostolus: Quaedam enim conversae sunt retro post satanam (I Tim. V, 15) . Ulterius cum illo non ambulaverunt. Ecce praecisi a corpore vitam perdiderunt, quia forte in corpore nec fuerunt. Inter non credentes et ipsi deputandi sunt, quamvis discipuli dicerentur. Abierunt retro, non pauci, sed multi. Hoc forte factum est ad consolationem, quoniam aliquando contingit ut dicat homo verum, et quod dicit, non capiatur, atque illi qui audiunt, scandalizentur et discedant. Poenitet autem hominem dixisse quod verum est: dicit enim apud se homo, Non debui sic dicere, non hoc dicere debui. Ecce Domino contigit; dixit, et perdidit multos, remansit ad paucos. Sed non turbabatur ipse, quia ab initio noverat et qui credentes essent, et qui non credentes: nos si nobis contingat, perturbamur. Solatium in Domino inveniamus, et tamen caute verba dicamus.
9. Atque ille ad paucos qui remanserant: Dixit ergo Jesus duodecim; id est illis duodecim qui remanserunt: Numquid et vos, inquit, vultis ire? Non discessit nec Judas. Sed quare manebat, Domino jam apparebat; nobis postea manifestatus est. Respondit Petrus pro omnibus, unus pro multis, unitas pro universis: Respondit ergo ei Simon Petrus: Domine, ad quem ibimus? Repellis nos a te, da nobis alterum te. Ad quem ibimus? Si a te recedimus, ad quem ibimus? Verba vitae aeternae habes. Videte quemadmodum Petrus, dante Deo, recreante Spiritu sancto, intellexit. Unde, nisi quia credidit? Verba vitae aeternae habes. Vitam enim aeternam habes in ministratione corporis et sanguinis tui. Et nos credidimus, et cognovimus. Non cognovimus, et credidimus, sed credidimus, et cognovimus. Credidimus enim ut cognosceremus: nam si prius cognoscere, et deinde credere vellemus, nec cognoscere nec credere valeremus. Quid credidimus, et quid cognovimus? Quia tu es Christus Filius Dei; id est, quia ipsa vita aeterna tu es, et non das in carne et sanguine tuo nisi quod es.
10. Ait ergo Dominus Jesus: Nonne ego vos duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus est? Ergo, Undecim elegi diceret: an eligitur et diabolus, et in electis est diabolus? Electi in laude solent dici: an electus est et iste, de quo nolente et nesciente magnum aliquid boni fieret? Hoc est proprium Dei; contrarium iniquis. Sicut enim iniqui male utuntur bonis 1620 operibus Dei; sic contra Deus bene utitur malis operibus hominum iniquorum. Quam bonum est membra corporis ita esse, quemadmodum disponi non possunt nisi ab artifice Deo! Petulantia tamen quam male utitur oculis? Fallacia quam male utitur lingua? Falsus testis nonne lingua sua et animam suam prius trucidat, et alterum laedere se perempto conatur? Male utitur lingua, nec ideo malum est lingua: opus Dei est lingua, sed bono opere Dei male utitur illa nequitia. Quomodo utuntur pedibus qui currunt ad scelera? quomodo utuntur manibus homicidae? et illis adjacentibus forinsecus bonis creaturis Dei quam male utuntur mali? Auro judicia corrumpunt, innocentes opprimunt. Luce ista mali male utuntur: male vivendo enim etiam ipsam lucem qua vident, ad ministerium scelerum suorum usurpant. lens enim ut faciat aliquid mali malus, lucere sibi vult ne offendat, qui jam intus offendit et cecidit: quod timet in corpore, jam incurrit in corde. Omnibus ergo bonis Dei, ne per singula currere longum sit, male utitur malus: contra, malis hominum malorum bene utitur bonus. Et quid tam bonum quam unus Deus? Quandoquidem ipse Dominus dixit, Nemo bonus nisi unus Deus (Marc. X, 18) . Quanto ergo ille melior, tanto melius utitur et malis nostris. Quid Juda pejus? Inter omnes adhaerentes Magistro, inter duodecim, loculi illi commissi sunt, et dispensatio pauperum distributa: ingratus tanto beneficio, honori tanto, accepit pecuniam, perdidit justitiam: tradidit vitam mortuus; quem ut discipulus secutus, ut inimicus persecutus est. Totum hoc malum Judae; sed malo ejus bene usus est Dominus. Tradi se pertulit ut redimeret nos. Ecce malum Judae in bonum conversum est. Satanas quantos martyres persecutus est? Si satanas persequendo cessaret, hodie tam gloriosam coronam sancti Laurentii non celebraremus. Si ergo ipsius diaboli malis operibus bene utitur Deus: quod facit malus, male utendo, sibi nocet; non bonitati Dei contradicit. Artifex illo utitur; et magnus artifex, si illo uti non nosset, nec eum esse permitteret. Ergo unus ex vobis diabolus est, ait, cum ego vos duodecim elegerim. Potest et sic intelligi quod ait, duodecim elegi, quia sacratus est numerus. Non enim quia periit inde unus, ideo illius numeri honor demptus est: nam in locum pereuntis, alius subrogatus est (Act. I, 26) . Mansit numerus consecratus, numerus duodenarius; quia per universum mundum, hoc est per quatuor cardines mundi, Trinitatem fuerant annuntiaturi. Ideo ter quaterni . Se ergo exterminavit Judas, non duodenarium numerum violavit: ipse deseruit praeceptorem, nam Deus illi apposuit successorem.
11. Hoc totum quod Dominus de carne et de sanguine suo locutus est, et quod in ejus distributionis gratia vitam nobis promisit aeternam, et quod hinc voluit intelligi manducatores et potatores carnis et sanguinis sui, ut in illo maneant et ipse in illis, et 1621 quod non intellexerunt qui non crediderunt, et quod spiritualia carnaliter sapiendo scandalizati sunt, et quod eis scandalizatis et pereuntibus, consolationi Dominus adfuit discipulis qui remanserant, ad quos probandos interrogavit, Numquid et vos vultis ire? ut responsio permansionis eorum innotesceret nobis; nam ille noverat quia manebant: hoc ergo totum ad hoc nobis valeat, dilectissimi, ut carnem Christi et sanguinem Christi non edamus tantum in Sacramento, quod et multi mali; sed usque ad spiritus participationem manducemus et bibamus, ut in Domini corpore tanquam membra maneamus, ut ejus spiritu vegetemur, et non scandalizemur, etiam si multi modo nobiscum manducant et bibunt temporaliter Sacramenta, qui habebunt in fine aeterna tormenta. Modo enim corpus Christi mixtum est tanquam in area: sed novit Dominus qui sunt ejus (II Tim. II, 19) . Si tu nosti quid trituras, quia ibi est latens massa, nec consumit trituratio quod purgatura est ventilatio; certi sumus, fratres, quia omnes qui sumus in corpore Domini, et manemus in illo, ut et ipse maneat in nobis, in hoc saeculo necesse habemus usque in finem inter malos vivere. Non inter illos dico malos, qui blasphemant Christum: rari enim jam inveniuntur qui lingua blasphemant, sed multi qui vita. Necesse est ergo ut inter illos usque in finem vivamus.
12. Sed quid est quod ait, Qui manet in me, et ego in illo (Joan. VI, 57, et XV, 5) ? Quid, nisi quod martyres audiebant, Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. XXIV, 13) ? Quomodo mansit in illo sanctus Laurentius, cujus hodie festa celebramus? Mansit usque ad tentationem, mansit usque ad tyrannicam interrogationem, mansit usque ad acerrimam comminationem, mansit usque ad peremptionem: parum est, usque ad immanem excruciationem mansit. Non enim occisus est cito, sed cruciatus est in igne: diu vivere permissus est; imo non diu vivere permissus est, sed tarde mori compulsus est. In illa ergo longa morte, in illis tormentis, quia bene manducaverat et bene biberat, tanquam illa esca saginatus et illo calice ebrius, tormenta non sensit. Ibi enim erat qui dixit, Spiritus est qui vivificat. Caro enim ardebat, sed spiritus animam vegetabat. Non cessit, et in regnum successit. Dixerat autem illi Xystus martyr sanctus, cujus diem quinto ab hinc retro die celebravimus: «Noli moerere, fili.» Episcopus enim erat ille, iste diaconus. «Noli moerere inquit; sequeris me post triduum.» Triduum autem dixit medium inter diem passionis sancti Xysti, et diem hodiernae passionis sancti Laurentii. Triduum est medium. O consolatio! non ait, Noli moerere, fili; desinet persecutio, et securus eris: sed, Noli moerere; quo ego praecedo, tu sequeris; nec consecutio tua differtur: triduum medium erit, et mecum eris. Accepit oraculum, vicit diabolum, pervenit ad triumphum.