100 SPONSALIUM.

(1) Quod Causidicus in themate se eundo loeo contendebat (timens ne vir cogeretur ad reparanda damna, si forte S. Congregatio recessisset a decisis) sen- tentiam conformem esse debere libello quo quaestio introducitur, ita ut Iudex sententiam ferre debeat iuxta petita, non autem extra id quod petitum fuerit et in quaestionemjion venerit; verum ge- neratim est; praesertim quando, iuris or- dine servato, quaestio agitetur in infe- rioribus tribunalibus. Id quoque servari solet penes S S . Congregationes; at non semper, quum S S . Congregationes fun- gantur quidem munere iudicandi, sed simul sint ampliori sensu administratri- ces iustitiae nomine Summi Pontificis: ideoque si iustitia exigat, ut extra petita iudicium quoque protendatur, nihil im- pedit quominus protendere possint, et non raro protendunt. In themate autem, si forte S. Congregatio a decisis reces- sisset , summa probabilitate adiecisset conditionem reparandi damna, compre- hensa educatione prolis; habita praeser- tim ratione paupertatis mulieris, quae difficile aliud iudicium in inferiori tri- bunali sustinere potuisset super damno- rum reparatione. Harum rerum neque exempla desunt in his ephemeridibus relata.

Dixi superius obligationes ex con- tractu sponsalium et obligationes ex se- ductione ortas in se differre. Quaeri fa- cile potest : quid iuris , si vir , violans obligationem sponsalium, contraheret matrimonium, ut aiunt civile, cum alia muliere; atque deinde postulet idem matrimonium celebrare coram Ecclesia, reclamante prima sponsa? Posset ne Ordinarius facultatem facere, ut matri- monium coram Ecclesia contrahatur? Ad

rigorem iustitiae certe non posset: im- pedimentum enim canonicum non cessat per illegitimum factum, quod falso no- mine matrimonium appellant: unde ad iustitiae rigorem, si vir crimine concu- binatus infici nollet, ad summum manere posset cum secunda muliere ut frater cum sorore.

At vero, quum vir in ea conditio- ne se posuerit, quamquam ex iniquo facto, secundum quam non potest imple- re fidem datam primae mulieri, obliga- tiones ex sponsalibus ortae convertuntur (non ex iustitiae rigore, sed ex cano- nica aequitate) in obligationes illas quae ex generali obligatione derivant repa- randi damna illata : ita ut nec videa- tur Ordinarius posse facultatem facere contrahendi matrimonium coram Eccle- sia nisi prius vir damna illata reparave- rit; congrue videlicet dotando primam sponsam si opus s i t , et prolis educa- tioni prospiciendo.

Quod si vir pauper esset, ita ut nihtf haberet quo dotare posset primam spon- sam et educationi prolis prospicere; sub- intrarent regulae moralis prudentiae,quas tradunt Auctores moralis theologiae: id- est, emissa obligatione reparandi omnia damna, facultas contrahendi coram Ec- clesia permittitur. Item eaedem regulae subintrare possent, si ex . gr. causa de sponsalibus iudicata forte non fuerit, et in ea iudicanda difficultates occurrerent, quae iudicium nimis prolraherent : tum nihilominus, si eaedem regulae locum haberent , obligationi reparandi damna adiicienda esset clausula prout et qua- tenus de iure.

Confer quoque quae scripsi in Vol. II pag. 258, nec non causam sponsalium in Y. / / / p . 502 ubi tutior praxis indicatur.

ex generali obligatione reparandi damna illata, quae variis modis reparari possunt (1).

VI. In themate ex omnibus adiunctis perpensis, quorum ul-