Caput. VI. Elogia Sedulii, ac doctorum hominum de eo judicia.

0504B 164. Plura veterum de Sedulio testimonia allata jam a nobis sunt, videlicet ex codicibus mss. Sedulii num. 5. seqq. et num. 76 ex decreto Gelasii num. 152, ex quodam Eldefonso, sive Ildefonso, qui saeculo IX floruit, num. 28, Isidori num. 31, Sigeberti num. 48, Trithemii n. 12, Alcuini n. 27, Luitprandi n. 151, Anonymi Mellicensis n. 31. Sedulii Junioris n. 56, Xysti Senensis n. 24, Eysengreinii n. 25. Judicium vivis de Sedulio, aliisque poetis Christianis protuli in Prolegom. ad Juvencum n. 112. Epigramma Asterii et versus acrostichos Belisarii et Liberii in appendicibus exhibemus.

165. Cassiodorius l. XXVII de Instit. divin. litter. Opus quidem, ut arbitror necessarium, sed considerata difficultate perarduum in duobus libris comprehendere 0504C velle divinarum, et humanarum fontes copiosissimos litterarum. Ubi Sedulii versus illi dicendi sunt, Grandia posco quidem, etc. Sunt versus 349, 350, l. I, qui in nonnullis editionibus Cassiodorii corrupti leguntur. Idem Cassiodorius in exposit. psalm. CXIII, vers. 12: Quibus etiam Sedulii (ut ita dixerim) poetae veritatis versus illi repetendi sunt: Lignee, ligna rogas, etc. Ex l. I Sedulii vers. 268. Praeterea in Expos. psalm. XXXVI, in conclusione, profert vers. 325 l. I, Ambo errore pares, et in Expos. psalm. XXXVI, in conclusione, vers. 349 l. I, Grandia posco quidem.

166. Venantius Fortunatus l. VIII carm. 9:

Quod tonat Ambrosius, Hieronymus atque coruscat,
Sive Augustinus fonte fluente rigat:
0504D Sedulius dulcis, quod Orosius edit acutus,
Regula Caesari linea nata sibi est.
Idem rursus in vita S. Martini I. I vers. 15:

Primus enim docili distinguens ordine carmen,
95 Majestatis opus metri canit arte Juvencus.
Hinc quoque conspicui radiavit lingua Seduli.

167. Isidorus in versibus, quos in ejus bibliotheca olim affixos fuisse multi confirmant:

Perlege facundi studiosum carmen Aviti,
Ecce Juvencus adest, Seduliusque tibi.
Ambo pares lingua, florentes versibus ambo
Fonte evangelico pocula larga ferunt,
Desine gentilibus ergo inseruisse poetis,
Dum bona tanta potes, quid tibi Calliroem?
De his versibus nonnihil a me dictum fuit in Prolegom. ad Juvencum num. 92. Sed, ut aliquid etiam nunc addam, vix jam ullum mihi dubium, quin Isidori 0505A sint, ex veteribus mss., cum in codice Vat. Reg. 215 saeculi IX exeuntis inter alios versus ad syllabarum quantitatem explorandam allegatos sub Isidori nomine produci viderim: Te quoque nostra tuis promit bibliotheca libris, quod elogium Hieronymi est in versibus Bibliothecae Isidori, sed correctius in hoc Vat. codice, uti etiam in cod. Vat. Reg. 425, sub incerto auctore, et in alio Reg. 571, sub Augustini nomine. Idem Isidorus l. Orig. XX, c. 4, affert versum ultimum prologi metrici: Arretina vasa ex Arretio municipio Italiae, dicuntur, ubi fiunt: enim (forte etiam) rubra, de quibus Sedulius,

Rubra quod appositum testa ministrat olus.

168. In praeclara editione Patrum Toletanorum, studio, et expensis eminentissimi cardinalis Lorenzana 0505B procurata, inter sermones dubios S. Ildefonsi reponitur sermo 5, de assumptione B. Mariae, qui inter opera Odilonis Abbatis exstat. Ibi pag. 363: Circa sepulturam vero Dominicam, multo magis quam mulieres illas sanctas, quidam dicunt fuisse sollicitam (Deiparam), quorum opinionem, nisi fallor, astruere videtur bonus ille Sedulius, poeta evangelicus, orator facundus, scriptor catholicus. Confer Sedulium l. 5, vers. 322 et 361. Ildefonso etiam a nonnullis ascribitur opusculum De partu Virginis, quod doctissimus editor recte monet Paschasio Ratberto esse tribuendum. In hoc opere p. 314 tom. I Patrum Toletanorum haec habemus de Sedulio: Quod si talibus et hujuscemodi pateret puerpera tormentis, proculdubio 96 virgo non esset, quia virginalis integritas violata esset. 0505C Hinc Sedulius rhetor Romanae Ecclesiae in paschali suo opere ait: Infans namque, etc. Unde adhuc idem: Vere divinae generationis, etc. Nihil ergo apertius dicere queunt, nihil manifestius ii sancti doctores de partu Virginis, etc. Verba deprompta sunt ex l. II Operis Paschalis, sive prosae.

169. Ab Aratore Sedulium laudatum quidam scriptores referunt: quod opinatur Cellarius esse ex Aldi relatione in vita Aratoris: Contulisse autem se ad scribendos Actus apostolorum idcirco versibus Arator dicitur, quod fecisse idem in Evangelio Juvencum, ac Sedulium vidisset. Id vero in eo Aratore licet videre, qui Venetiis et in D. Georgi cognomento Majoris, et Deiparae semper Virginis in hortis bibliotheca alligatus est. In bibliotheca Vaticana est codex Palatinus 0505D num. 1717, in fol. magno, saeculi XI circiter, in cujus initio sic notatum invenio: Arator subdiaconus fuit sanctae Dei Romanae Ecclesiae, qui considerans, Juvencum et Sedulium metrice scripsisse suos libros, decrevit, se versifice scripturum Actus Apostolorum.

170. Beda comment. in Lucam cap. 49, ad verba, Crucifixerunt eum, etc.: Qualiter sane Dominus in cruce sit positus, quidve eadem sacratissimi corporis positio regalis in se typi contineat, Sedulius in Paschali Carmine pulchre versibus dixit, neve quis ignoret, etc. Producit versum 188, et alios septem sequentes libri V, qui in codice nostro Ottoboniano 2, a versu Quatuor inde plagas seorsum recensentur, et quatuor aliis praemissis versibus Qualiter affixus, etc. 0506A laudantur, ut exposui num. 76. Eosdem quatuor versus, Qualiter affixus, etc., ex antiquo ms. codice Thorneyensi sine ulla discrepantia lectionis Usserius protulit. Versus autem Sedulii de Cruce a vers. 184, Pax crucis ipse fuit, proferuntur etiam a Dungalo, et ab Jona Aurelianensi ad cultum sacrarum imaginum probandum, ut ad eum locum dicam. Rursus Beda in libros Regum quaest. 28, cum ex Joanne Constantinopolitano episcopo retulisset, graecos ex ascensu Eliae finxisse currum, equos, et radios solis, addidit: Quod enim graece Ilios dicitur sol, sicut etiam Sedulius, cum de Eliae ascensu caneret, ostendit dicens, etc. Refert versum 184 et tres sequentes 97 libri I. Ex eodem Beda in breviario Romano in Dedicatione S. Mariae ad Nives recitamus: 0506B Vere enim beata parens, quae sicut quidam ait: Enixa (est) puerpera regem, etc. Versus sunt Sedulii l. II, vers. 63 seq. Quo loco opportunum est advertere saepe in officiis liturgicis verba Sedulii adhiberi; nam praeter hymnos, qui ex Sedulio in breviario Mozarabico et Romano sunt, ut in var. lection. ad hymnum Sedulii dicam, in Circumcisione Domini ad responsoria 2 nocturni verba ex eodem hymno Sedulii repetuntur, Domus pudici pectoris, etc., et in introitu Missae votivae Deiparae,

Salve, sancta parens, enixa puerpuera regem,
Qui coelum terramque regit,
ex l. II, v. 63, et in missalium rubrica laudatur Sedulius. Notavit etiam Nebrissensis in lectionibus 0506C nocturnis Festi omnium sanctorum ita de Sedulio legi: Egregius versificator Dei sapientiam omnia nosse, atque posse considerat dicens: Qui stellas numeras, etc. Sunt versus 66 et seq. l. I. In breviario Romano nunc id non legitur, sed legebatur antea, ut liquet ex breviario Romano de Camera nuncupato Venetiis 1550 apud Juntas in fol., ubi in Vigilia omnium sanctorum ex sermone Rabani refertur: Et egregius ille versificator Sedulius Dei sapientiam omnia posse, atque nosse, etc. Denique saepissime Beda in libro de Arte metrica regulas suas exemplo, et auctoritate Sedulii confirmat, ejus nomine modo tacito, modo expresso, ut in not., et var. lectionibus monebo. Bedam commentario illustravit nescio quis antiquus scriptor in ms. codice Vaticano, quem voco 0506D Reg. 4, ut dixi num. 69. Is igitur simili modo, ac Beda, Sedulii versus in exemplum producit.

171. Ex eodem Beda num. 48 observavi, Aldhelmum imitatione Sedulii librum de Virginitate prosa, et metro composuisse: Aldhelmus tamen prius orationem solutam, tum carmen contexuit, contra Sedulius. In carmine Aldhelmi apud Canisium antiq. lection. tom. V, part. 2, pag. 837, suppresso Sedulii nomine versus ejus refertur:

Sic, mutante Deo, mutantur corda ferarum,
Quamvis stultorum torpescant corda virorum.
Ut quondam vates cola cum commate prompsit:
Edidicere cruces praedam servare leones.
98 Hic vates est Sedulius, ut in codice ms. Aldhelmi 0507A Vaticano Palatino num. 2078, ad marginem notatur, in quo etiam correctus legitur Sedulii versus Et didicere, etc., sic enim ait Sedulius l. I, vers. 219. In prosa Aldhelmus: Ut poeta de propheta:

Et didicere truces praedam servare leones.
Canisius ad marginem hemistichii, Cola cum commate prompsit, indicavit caput 28 Prosae, ubi Aldhelmus ait: Quod prosper per cola, et commata mellitis versuum epigrammatibus inculcavit. Quaerendum ergo est, quid significet phrasis Aldhelmi, Cola cum commate prompsit, vel Cola, et commata inculcavit. Ex ipso Aldhelmo colligo, his verbis significari, versus suavi quodam artificio esse compositos; nam in principio carminis ait:

Non rogo ruricolas versus, et commata musas,
0507B Et paulo post:

Colaque cum pedibus pergant et commata ternis,
Dactylus excepto decurrat fine metrorum,
Spondaei quintam contemnat syllaba partem,
Ultima sic trochei concludat littera versum,
Extremus jugiter qui gaudet calce teneri.
Sic ternis pedibus properent epigrammata metri.
Primus versus in vulgatis exhibet commoda pro commata, vel comata: utroque enim modo scribitur. Veram autem significationem apud lexicographos frustra quaeres. Sergius grammaticus, qui in codice Vaticano Palatino 1578 vocatur Serregius, nisi librarius voluerit scribere Servius Regius, in commentario in 1 editionem Donati, quae est de littera, etc., sic concludit: Cola autem, et comata ejusdem orationis singulae partes esse noscuntur. Verum meminerimus, 0507C in prosa oratione cola, et comata idem esse, et unum significare: in versu vero aliud, et diversum: nam ubi duo liberi sunt pedes, Colon dicitur, ut apud Horatium, Terruit urbes: Coma, quando post duos pedes, vel post tres sequitur syllaba, quae partem terminat orationis, ut in primo versu Aeneidorum, Arma, virumque cano. Item Arma, virumque cano, Trojae qui primus ab oris. Codex Vat. sic refert; sed in editione Putschii inter veteres grammaticos recte vulgatum est, Item, 99 Arma, virumque cano Trojae: sic enim post tres pedes sequitur syllaba. Ut ad Aldhelmum redeam, laudat hic etiam Sedulium cap. 2 et 10 prosae, ut dicam ad vers. 13 et 179 libri I.

172. Aldhelmo adjungam imitatorem alium, quamvis minus eruditum, Sedulii ex Gregorio Turonensi 0507D l. V Hist. Franc. cap. 25, qui de Chilperico Francorum rege ait: Scripsit alios libros idem rex versibus, quasi Sedulium secutus: sed versiculi illi nulli penitus metricae conveniunt rationi. Et rursus libro VI cap. 46: Confecitque duos libros quasi Sedulium meditatus, quorum versiculi debiles nullis pedibus subsistere possunt, in quibus dum non intelligebat, pro longis syllabas breves posuit, et pro brevibus longas statuebat. Ruinartius nullam variam lectionem affert pro meditatus: sed alii habent imitatus. Chilperici imprudentia omni tempore communis fuit, ut merito queratur Horatius libr. II, epist. 1, vers. 115.

 

Quod medicorum est,
Promittunt medici, tractant fabrilia fabri.
Scribimus indocti, doctique poemata passim.

0508A 173. Saltem imitarentur istiusmodi versificatores Jannitium, qui opus metro, et prosa a se compositum perquam modeste (credo, ut aliorum jactantiam in titulis suis exaggerandis retunderet) sic inscripsit: Bibliotheca Conventus Ss. Joannis et Pauli Ordinis Praedicatorum Venetiis nuper aperta, a Fr. Jacobo Maria Jannitio, nullius scientiae professore, minimeque in poesi versato.

174. In controversia inter Hincmarum et Gothescalcum, in trina deitas dici possit, Sedulius quoque in partes venit. Gothescalcus in schedula sua ad Hincmarum: Ut est illud Sedulii fidelis poetae tui: Iste fidem ternam, etc. Hincmarus in opere De non trina deitate verba Sedulii explicat, quem non semel venerandum appellat.

0508B 175. Theodulphus Aurelianensis libr. IV, carm. I, vers. 11:

Cura decens Patrum nec erat postrema priorum,
Quorum sunt subter nomina scripta, vide.
Sedulius rutilus, Paulinus, Arator, Avitus,
Et Fortunatus, tuque, Juvence, tonans.
100 An rutilus sit epitheton Sedulii, an nomen proprium alterius Christiani poetae, disserui in Prolegom. ad Juvencum num. 100. Mihi magis videtur esse epitheton. Sic Petrarcha eclog. 10:

Unus erat rutilus divini ruris Arator.

176. Eodem in loco n. 101 protuli testimonium Notkeri Balbuli cap. 7 de Interpretib. sacr. script. ex Thesauro Anecd. Pezii tom. IX: Juvencum et Sedulum oratorem, hymnosque Ambrosianos, scio, quia jam memoriae commendasti. Admonui, corruptum locum 0508C esse apud Pezium, ac legendum Juvencum et Sedulium, Aratorem, etc. Tom. V Biblioth. med. Fabricii recusus est liber Notkeri Balbuli, ibique legitur: Juvencum et Sedulium Oratorem. Ac revera rhetor in nonnullis codicibus antiquis vocatur Sedulius. Nihilominus primam meam conjecturam non abjicio. Scribebat Balbulus ad Salomonem Constantiensem episcopum tertium, cujus versus exstant apud Canisium antiq. lection. tom. I, et ex prologo satis intelligitur, Sedulium ab eo perlectum fuisse. Vide var. lect. ad lib. I vers. 298.

177. Inter Alcuini opera exstat liber de Caerem. baptism. cujus auctor creditur esse Fortunatus Amalarius: sed quisquis sit, ita ait: Credimus tres 0508D personas Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et recepimus (forte recipimus) versus Sedulii, Non quia qui summus, l. I vers. 319. In Homiliario Alcuini ex diversis scriptoribus collecto et edito Coloniae 1569, auctor anonymus sermonis in natali S. Lucae, sic habet: De quo Evangelista pulchre Sedulius presbyter: Jura sacerdotis Lucas tenel ore virenti, quod mendosum est pro ore Juvenci, ut ad l. I vers. 357 dicam. Correctiores tamen ibidem sunt versus Paulini de eodem Luca Natal. S. Felicis IX vers. 424 seqq. Bis medicus, etc. Artus consolidat, et nunc in mentibus aegris—Composuit geminos vitae medicamina libros: pro quo Muratorius: Terrena curabat ope, et nunc mentibus aegris—Composuit gemino vitae medicamina libro.

0509A 178. Placidus Lactantius, sive Lutatius scholiastes Statii ad Theb. l. VIII vers. 287 producit vers. 200 seqq. Sedulii, ut tunc etiam de Scholiaste Lucani dicam. Barthius l. XI Advers. cap. 2, col. 514, observat, ab Scholiaste Horatii ad epod. 17 al. 13, Horrida tempestas, Sedulium laudari.

101 179. Asser Menevensis in limine Vitae Aelfredi regis scripsit: Getam jamdudum pagani pro Deo venerabantur, cujus Sedulius poeta mentionem facit in Paschali metrico carmine, dicens: Cum sua gentiles, etc. Eadem fere verba repetit Matthaeus Westmonasteriensis in Flor. Histor. ad ann. 758, pag. 142, ubi Getae totam genealogiam repraesentat, et Simeon Dunelmensis de Gest. reg. Angl. ad ann. 848, ubi poetam insignem vocat Sedulium. Confer 0509B var. lect. ad vers. 19 l. I, Ridiculove Getae.

180. Usserius de Britann. Eccles. primord. c. 16, ex Joanne Tinmuthensi in Vita S. Dunstani, haec verba exscribit: Concinens illud carmen sapientis, ac senatoris Sedulii: Cantemus Domino, sociae, cantemus honorem. Versus est primus elegiae Sedulii cum aliquo discrimine a Joanne Tinmuthensi ad rem suam accommodatus. Floruit Tinmuthensis saeculo XIV. Ita etiam refert Osbernus in Vita S. Dunstani c. 8, apud Bollandianos 19 Maii, qui saeculo XI scripsit. Alius antiquior auctor B. presbyter, coaevus, et testis oculatus apud eosdem Bollandianos cap. 6 paulo aliter: Vidit. . . virgineas turmas in choro gyranti (forte gyrantes) hymnum hunc poetae Sedulii cursitando cantantes, Cantemus socii Domino, etc. Guilielmus Malmesburiensis 0509C de Vit. Pont. Angl. l. I, p. 203: Illudque Sedulianum modulato canore concinere, et repetere: Cantemus Domino sociae, etc. Sic etiam refert Guilielmus Thorne Chron. c. 2, non nominato Sedulio. Gervasius monachus Dorobornensis Imaginat. de Discord. inter monach. pag. 1326: Versus Sedulii psallens, et dicens: Cantemus Domino, sociae, cantemus honores. Alii exhibent honorem. Celeberrima fuit ea visio S. Dunstani apud rerum Anglicarum scriptores.

181. Aedilwaldus in carmine ad Winfrithum:

Quemadmodum mellifluis
Heroticorum versibus
Illustris quondam poeta
Romae urbis indigena
Styli calamo stridulo
0509D Caraxante persedulo
Sacris inserit schedulis
Doctiloquus Sedulius.

102 Sic Usserius loc. cit. Secundo versu fortasse legendum Heroicorum.

182. Ex Radulpho Dunstapulensi idem Usserius hoc distichum profert:

Surgit Sedulius, veterisque, novique tenorem
Textus concinna sedulitate canit.

183. Honorius Augustodunensis cap. 7 l. III eadem fere de Sedulio verba repetit, quae ex Isidoro supra deprompsimus.

184. In Prolegom. ad Juvencum num. 104 plures versus Francisci Petrarchae eclog. 10 in laudem 0510A Christianorum poetarum exscripsi, quorum hi duo Prudentium, et Sedulium sic celebrant:

Huic comes hinc Prudens, hinc Sedulus alter aranti,
Certabant rigido glebas convellere rastro.
Praecesserat elogium Aratoris.

185. Gerson serm. 3, de Conceptione Deiparae, sive quis alius sit auctor: Tunc surrexit septima virgo, scilicet vera poesis, ad hoc habere se dicens poetrias innumeras. Nam Sedulius l. I in Carmine Paschali poetice de Maria sic ait: En velut, etc. Vide l. II vers. 28; nam auctor hujus sermonis ex primo, et secundo libro fecisse unum videtur, ut alii etiam fecerunt.

186. Barthius lib. X Advers. cap. 9: Inter Christianos poetas Virgilianam phrasin nemo magis comiter 0510B servavit, quoad ejus per rerum alienitatem, saeculique alterationem fieri potuit, quam Sedulius, optimi ingenii inter eorum plerosque, licet naevos etiam habeat non tam quidem suos, quam saeculi: quod fuit etiam veterum judicium, ut patet ex epigrammate quopiam vetusto. Hic vero non phrasin tantum, sed ipsas poetae (Virgilii) copiosas figuras, ornatusque loquendi exprimit.

187. Olaus Borrichius de Poet. Latin. sic de Sedulio judicat: Dictio ejus facilis, ingeniosa, numerosa, perspicua, sic satis munda, si excipias prosodica quaedam delicta, et in primis Christianae pietatis commendatrix.

188. Walchius Histor. crit. ling. Lat. cap. 10, n. 7: Nec indignum est, in Christianis scholis non ignorari 0510C Christianas antiquitates, quo nomine pensa, et tempora ita distribui possunt, ne Aurelius Prudentius ab illis excludatur, et libri in primis καθημερινῶν, et περὶ στεφάνων, qui Ecclesiae veteris fata explicant, in illas 103 recipiantur. Privata lectione evolvatur Sedulius antiquiorum imitator, qui et verba Publii Maronis, et contexendi suavitatem a saeculari ad sacrum argumentum tam scite, tam pie accommodavit: indignum sane est, christianos poetas adeo negligi, ut ne nomen quidem juventuti scholasticae sit cognitum. Periculum, quod nonnulli inde bonae latinitatis, et poetices studio metuunt, satis depellitur, si opportunae notae subjiciantur, quibus usus optimorum scriptorum indicetur, ut jam nominatim de poetices studio ita juvando monuit Cellarius in praefat., qui ita pergit: 0510D Denique et illud te moneri, lector benevole, velim, ne de Sedulii carminibus ex epistola ejus ad Macedonium, quae praefixa est, et primo aspectui objicitur, judices. Solemne illius aevi plerisque est scriptoribus, ut suaviores in ligata, quam in prosa oratione sint, quod in Sidonio, in Paulino Nolano, Alcimo Avito, Prospero Aquitanico manifestum est. Causam si quaeris, aperiam. Solute ex ingenio scribebant: carmina non nisi ex lectione, ac imitatione veterum composuerunt. Noli igitur mirari, cur horridula epistola sit Sedulii, Paschale carmen ita planum, molle, suave, ut ad antiquorum poetarum laudem, et elegantiam perveniat. Grunerus in sua praefat. observat eruditionem Sedulii ex epistola ad Macedonium conspici: tenet autem 0511A cum Moshemio Institut. Hist. Christ. antiq., eruditionem V saeculi tenuem fuisse.

189. Parrhasius in editione sua Sedulii, et nonnullorum, carminum Prudentii quaedam de utroque annotavit; quae quoniam plerisque poetis christianis communia sunt, hoc loco non importunum est adjicere: «Sedulius, ut hinc incipiam, verbis utitur, nec figuris poeticis omnino sublimibus, nec item sordidis, ita mediam quamdam elocutionem servantibus, ut proprium retineant locum: exstat tamen in eo quorumque divinorum studium. Nam facturam dicit, factorem, deitatem, legis testamenta, coelos, quamvis et hoc Lucretius non abstinuit: et ficulneam, quodque insolentius est duodecim millia legiones ex illo Hieronymi, Ex tribu Manasse duodecim millia signati: 0511B magis Latine Prudentius, qui millia multa notarum, non notas ait. Inserit et peregrinas aliquot dictiones, sed a christianis auctoribus jam receptas, Patriarcham, synagogam, pharisaeos, et pro fortunatis insulis 104 paradisum, gehennam, quod incendium significat, denique manzeres, id est, adulterio, stuproque conceptos. In quibusdam sequitur analogiam, cum ait: Urbem libertatis opem, id est, fecundam, quod ejus contrarium sit inops, id est, egenus. In aliis, neglecta proportione, consuetudini sese adjungit, sumitque e media plebe praesumptorem, traditorem: qua ratione Mariam cum accentu penultimae enuntiavit, cum Claudianus semper, et ipse nonnumquam corripiat. Idem populationem pro incondita multitudine usurpat, Fiebat populatio praesens, etsi 0511C quibusdam legi placeat, Flebat populus quoque praesens. Substituit et derivativum pro suo primitivo, Memphitis in oris pro Memphitidi, unde deflectitur. Tibullus, Pubes miratur Osirim—Barbara Memphitem plangere docta bovem. Itidem tempus pro tempore, quod per se quisque facile deprehendet. Obsoleta quaedam in usum revocat, ut peniculum pro spongia Terentii, Plautique auctoritate, praesepe in casu Latino ex antiqua declinatione, deterta capillis, quod apud Ennium legerat, Terta nitet galea. Pauca quaedam novavit, ut pompare, quod ampullosius ad invidiam veterum poetarum confixit, simplat; Quod simplex, triplicet, quodque est triplicabile, simplet: ita namque scribendum, non simplex. A praescriptis numeris aliquando discedit. Nam videbis apud eum 0511D h aspirationis notam vim litterae frequenter obtinere. Ioannem prima brevi, cum per ω notetur. Sed defenditur exemplo Maronis, qui eamdem litteram in o mutavit, atque corripuit in Orione. Regulus dignitatis nomen apud eumdem anapaestus, aut tribrachus est, cum rex, a quo deflectitur, omnes obliquos producat. Sed ex iis intelligendum est, quae primitivi numerum mutant, et quem accipiunt productum, contrahunt, ut dicax, lucerna, stabilis, et compluscula. Anapaestum quoque fecit in Dario, cum ejus media longa sit Graeca diphthongo. Ovidius: Utque necatorum Daraei fraude secundi, nisi, quod vero propius existimo, bisyllabum protulit: nam multus in hujusmodi concisionibus invenitur, ut qui aiscipulum pro discipulorum, vestigis pro vestigiis saepiuscule 0512A dicit. Suave trisyllabum posuit, ut Horatius suetus, et Papinius suasit. Illud vero nimis audacter, quod us in accusativo plurali quartae inflexionis contraxit 105 hoc versu, Non ratio, primosque necans vagitus, et audens. Quod autem in omnibus exemplaribus, et in nostris etiam leges, Scribitur in titulis super: Hic est rex Judaeorum, equidem castigandum censuerim, Scribitur in titulis: Hic est rex Judaeorum, ut reciprocus versus sit, et spondaicus imitatione Maronis, et aliorum, ne unam, et alteram syllabam novo exemplo corripiat in Judaeo.»

190. «Prudentius (sic pergit Parrhasius) tametsi magis elaboratus in verbis est, et minus licentiosus, eadem tamen venia carminis utitur in idolo, paraclito, in quo sectatorem reperit Apollinarem. Quid quod 0512B dativum relativi nominis cui bisyllabum protulit, ultimamque in eo consonantem vertit in vocalem ter in eodem carmine? Caesaraugustam vocitamus urbem,— Res cui tanta est. Praeterea: Sanguinem Justi, cui Pastor haeret. Item paulo post: Morsque Vincenti, cui sanguis hinc est: quod ut ignoscendum, ita ferendum non est: sicut nec illud Malorum tetrius omnium est. Anapaestum quoque, et proceleusmaticum pro spondaeo plerumque substituit temporum ratione; quibus pares sunt, et conveniunt. In Nola, cujus priorem Virgilius produxit, si verum Gellius tradit, hic corripit, Jamque Nolanus adest, licet nonnulli Ianicolanus confuso locorum ordine scribant. Tentavit et ipse quoque fastiditis gratiam reddere. Nam volupe est pro libet ab Ennio, Plautoque 0512C mutuatur, ut ninguidos a Lucretio, qui, quod alii nivem, ninquem vocat: dicit et pultet pro pulset, et altar ex analogia; Altar tepescit ore, saxum pectore. Nec alienigena quaedam respuit, Messian, Nazarenum, Levitas, charaxat, quod est χάραξεν, id est, calamorum, sudiumque fastigatis, atque subtilibus spiculis corpus infigit, quod poenae genus adhuc Hispani retinent; cryptam, colymbum, id est, labrum, quo defluens unda excipitur, et pro tumulo tumbam. Nec in consectaneis scriptoribus lectitandis operam lusisse videri voluit: unde plerasque dictiones accepit, ecclesiam, evangelistam, factorem, passionem, animabus, a quo veteres temperaverunt, psalmos, martyras, quos et Latine testes interpretatur, ut angelos, et nuntios, et alia, quae tute observabis. Sunt et ipsius 0512D sua quaedam propria, cohaerant, id est, addicunt, ab aere, interjecta 106 aspiratione hiatus causa, artisis pro morbo articulari: Nodosa torquet quos podagra, et artisis, anulla ab anu diminutivum, prosperante pro favente, prosperare, adesse, sacrum, quem alii sacerdotem, Vidimus, o Christi Valleriane sacer: in quo nomine liquidam duplicavit, ut alibi in Valleriis, et relligione. Necnon sacrare pro sacrificare dicit, et sacrantem, sacrificantem. Esto quoque apud eum quorumdam sententia verbum, aut affirmandi particula non est, sed hortandi adverbium, neque numeris, neque personis inserviens: Esto, precor, fortes, et vincite viribus annos. Nos vero legendum putamus, Este. Occurrent et aliqua subobscura, fornix, id est, lupanar, solum pro pedis calce, terrigenae, 0513A scilicet homines, quos Deus ex luto finxisse dicitur, virginal in mulierum genitalibus pellicula pudoris custos. Idem verbum invenies apud Solinum. Lancinant, dilacerant. Inde Graecum lancinatores, id est, laniones. Cautis in recto singulari dixit, ut P. Victor aedis, camurum pro curvo, hyalum pro vitro, sudum coeli serenitatem. Vergilium secutus, ait, et aedituum, cui templi cura credita sit, mera calce dixit, id est, nudo pede, quoniam pura omnia veteres mera dicebant. Supersunt et alia sexcenta, quae non est hujus temporis, aut instituti recensere. Nam tanta in eo rerum, verborumque cognitio est, quantam in quovis alio apud nos esse contenderim.»

191. Hactenus Parrhasius de Sedulio, ac Prudentio: 0513B quae tametsi non omni ex parte probari debent, ut ex Prolegomenis ad Prudentium, ac notis ad hunc, aliosque poetas christianos passim liquet, tamen operae pretium visum fuit transcribere, ut in sacris poetis legendis aequum judicium ferri possit.