Liber Secundus.

0593
0593A 197 Expulerat primogenitum saevissimus anguis
Florigera de sede virum, blandique saporis
Illecebris lethum misero potarat amarum.
Nec solus meritam praesumptor senserat iram
((5)) Mortali sub lege jacens, sed prorsus ab ipso
Humanum simul omne genus. Heu! noxia conjux,
198 Noxia tu conjux magis, an draco perfidus ille?
Perfidus ille draco, sed tu quoque noxia conjux.
Proh dolor! aeterni fuerant duo. Crescere postquam
((10)) 0594A Coepit origo, perit, clademque a semine sumpsit.
Quid numerosa dies, quid tempore proderat illo
Cernere nongentos ultra feliciter annos,
Progeniemque senum decimam spectare nepotum,
Jamque suum nescire genus, cum victa supremis
((15)) Cursibus, extremae sors irreparabilis horae,
Sera licet, ventura foret, longumque per aevum
Vita brevis nil esse diu cum fine doleret?
Nec reducem spes ferret opem, primique sepulcrum
0595A 199 Terrigenae caeca sorberet fauce nepotes:
((20)) Ni pius ille sator, culpas ignoscere promptus,
Reddere difficilis, sua ne factura periret,
Quaeque Deo similis vivens astabat imago,
Dissimilis de morte foret, veniale misertus
Instauraret opus, pomisque vetaret acerbis,
((25)) Quae mandere patres, natorum horrescere dentes,
Donaretque suis semper placatus, ut unde
Culpa dedit mortem, pietas daret inde salutem.
Et velut e spinis mollis rosa surgit acutis,
0596A 200 Nil, quod laedat, habens, matremque obscurat honore:
((30)) Sic Evae de stirpe sacra veniente Maria,
Virginis antiquae facinus nova virgo piaret:
Ut quoniam natura prior vitiata jacebat
Sub ditione necis, Christo nascente, repasci
Posset homo, et veteris maculam deponere carnis.
((35)) Haec ventura senes postquam dixere prophetae,
Angelus intactae cecinit properata Mariae,
Et dictum comitata fides, uterumque puellae
0597A 201 Sidereum mox implet onus, rerumque creator
Nascendi sub lege fuit; stupet innuba tensos
((40)) Virgo sinus, gaudetque suum paritura parentem.
Jamque novem lapsis, decimi de limine mensis
Fulgebat sacrata dies, cum Virgine feta
Promissum complevit opus Verbum caro factum,
In nobis habitare volens; tum maximus Infans
((45)) Intemerata sui conservans viscera templi,
Illaesum vacuavit iter, pro virgine testis
Partus adest, clausa ingrediens, et clausa relinquens.
202 Quae nova lux mundo, quae toto gratia coelo!
0598A Quis fuit ille nitor, Mariae cum Christus ab alvo
((50)) Processit splendore novo? Velut ipse decoro
Sponsus ovans thalamo, forma speciosus amoena
Prae natis hominum, cujus radiante figura
Blandior in labiis diffusa est gratia pulchris.
O facilis pietas! ne nos servile teneret
((55)) Peccato dominante jugum, servilia summus
Membra tulit Dominus, primique ab origine mundi
Omnia qui propriis vestit nascentia donis,
203 Obsitus exiguis habuit velamina pannis:
Quemque procellosi non mobilis unda profundi,
((60)) Terrarum non omne solum, spatiosaque lati
0599A Non capit aula poli, puerili in corpore plenus
Mansit, et angusto Deus in praesepe quievit.
Salve, sancta parens, enixa puerpera Regem,
Qui coelum, terramque tenet per saecula, cujus
((65)) Numen, et aeterno complectens omnia gyro
Imperium sine fine manet; quae ventre beato
Gaudia matris habens cum virginitatis honore,
0600A 204 Nec primam similem visa es, nec habere sequentem,
Sola sine exemplo placuisti femina Christo.
((70)) Tunc prius ignaris pastoribus ille creatus
205 Enituit, quia pastor erat, gregibusque refulsit
Agnus, et angelicus cecinit miracula coetus.
0601A Talia Bethlaeis dum signa geruntur in oris,
Eoi venere Magi, saevumque tyrannum
((75)) Grandia sollicitis perturbant nuntia dictis:
Judaicis nuper populis Orientis ab axe
Progenitum fulsisse ducem, hoc coelitus astra,
Hoc stellam radiare novam. Ferus arbiter aulae
Aestuat Hebraeae, ratus, hunc succedere posse
((80)) 0602A 206 Mox sibimet, qui primus erat: tunc fronte serena
Nubila mentis habens, clam mandat ubique requiri,
Sicut adorandum, quem tractat fraude necandum.
Quid furis, Herodes? Christum sermone fateris,
0603A 207 Et sensu jugulare cupis, legemque legendo
((85)) Negligis, et Regi regum tua regna minaris.
Ne tamen insano careant tua nomina facto,
Patrandum sub honore crucis, sed crimine gentis,
0604A Herodes alius, quod tu molire, videbit.
208 Ergo alacres summo servantes lumina coelo
((90)) Fixa Magi, sidusque micans regale secuti,
0605A 209 Optatam tenuere viam quae lege futura
Duxit adorantes sacra ad cunabula gentes:
Thesaurisque simul pro relligione solutis,
Ipsae etiam ut possent species ostendere Christum,
((95)) Aurea nascenti fuderunt munera regi,
Thura dedere Deo, myrrham tribuere sepulcro.
Cur tria dona tamen? quoniam spes maxima vitae est:
Hunc numerum confessa fides, et tempora summus
0606A Cernens cuncta Deus, praesentia, prisca, futura,
((100)) Semper adest, semperque fuit, semperque mauebit
210 In triplici virtute sui. Tunc coelitus illi
Per somnum moniti contemnere jussa tyranni,
Per loca mutati gradientes devia callis,
In patriam rediere suam. Sic nos quoque sanctam
((105)) Si cupimus patriam tandem contingere, postquam
0607A Venimus ad Christum, jam non repetamus iniquum.
Ergo ubi delusum se comperit, impius iram
Rex aperit, si jure queat rex ille vocari,
Qui pietate caret, propriam qui non regit iram;
((110)) Ereptumque gemens facinus sibi, ceu leo frendens,
211 Cujus ab ore tener subito cum labitur agnus,
In totum movet arma gregem, manditque trahitque
0608A Molle pecus, trepidaeque vocant sua pignora fetae
Nequidquam, et vacuas implent balatibus auras.
((115)) Haud secus Herodes Christo stimulatus adempto,
Sternere collisas parvorum strage catervas
Immerita non cessat atrox. Quo crimine simplex
Turba perit? cur qui vix dum potuere creari,
Jam meruere mori? Furor est in rege cruento,
((120)) 212 Non ratio; primosque necans vagitus, et audens
Innumerum patrare nefas, puerilia mactat
0609A Millia, plangoremque dedit tot matribus unum.
Haec laceros crines nudato vertice rupit,
Illa genas secuit, nudum ferit altera pugnis
((125)) Pectus, et infelix mater (nec jam modo mater)
Orba super gelidum frustra premit ubera natum.
213 Quis tibi tunc, lanio, cernenti talia sensus?
Quosve dabas fremitus; cum vulnera fervere late
Prospiceres arce ex summa, vastumque videres
((130)) 0610A Misceri ante oculos tantis plangoribus aequor?
Exstinctisque tamen quamvis infantibus absens,
214 Praesens Christus erat, qui sancta pericula semper
Suscipit, et poenas alieno in corpore sentit.
Ast ubi bissenos aetatis contigit annos,
((135)) Hoc spatium de carne trahens, aevique meatus
Humana pro parte tulit, senioribus esse
Corde videbatur senior, legisque magistros
Inter ut emeritus residebat jure magister.
0611A Nec mora, (quas etenim volitans per tempora mundus
((140)) Novit habere moras?) usus majore juventa,
Sex quasi lustra gerens, placidam Jordanis ad undam
215 Venit ut acciperet hoc, quod dare venerat ipse.
Hunc Baptista potens ut vidit ab amne Joannes,
Quem matris dum ventre latet, nondumque creatus
((145)) Senserat, obstruso jam tunc sermone prophetes,
0612A Ut muto genitore fluens, cui munera linguae
Post noni taciturna diu spiramina mensis
216 Parto redduntur nato, mox praedicat: Agnus
Ecce Dei, veniens peccatum tollere mundi.
((150)) Tollere cum dicit, quod non habet, hoc mihi tollit:
Non mala ut ipse gerat, sed ut ipse nocentia perdat.
Qualiter in medias cum lux praeclara tenebras
Funditur, et proprio non offuscata sereno,
0613A Decutit expulsas illaesis vultibus umbras,
((155)) Sic delicta fugans Salvator nostra gerendo
Tersit, et attactu procul evanescere jussit.
217 Tunc vada torrentum simplex ingressus aquarum,
In se cuncta lavat nostrae contagia vitae,
Ipse nihil, quod perdat, habens, sanctoque liquentes
((160)) 0614A Corpore mundavit latices, limphasque beavit
Gurgitis, et propriis sacravit flumina membris.
Senserunt elementa Deum, mare fugit, et ipse
Jordanis refluas cursum convertit in undas.
Namque propheta canens: Quidnam est, mare, quod fugis, inquit,
((165)) 218 Et tu, Jordanis, retro quia subtrahis amnem?
0615A Ergo ubi flumineum post mystica dona lavacrum
Egrediens, siccas Dominus calcavit arenas,
Confestim patuere poli, sanctusque columbae
219 Spiritus in specie Christum vestivit honore,
((170)) Mansuetumque docet, multumque incedere mitem,
0616A Per volucrem, quae felle caret, natoque vocato
Voce Patris, triplici Deus ex ratione probatur,
Quod Pater, et Natus, quod spiritus est ibi Sanctus,
Quo manet indignus, qui non numeraverit unum.
((175)) 220 Inde quaterdenis jam noctibus, atque diebus
Jejunum dapibus, sacro spiramine plenum
0617A Insidiis tentator adit, doctusque per artem
Fallaces offerre dapes, Si filius, inquit,
Cerneris esse Dei, dic, ut lapis iste repente
((180)) In panis vertatur opem. Miracula tamquam
Haec eadem non semper agat, qui saxea terrae
Viscera frugiferis animans fecundat aristis,
Et panem de caute creat. Hac ergo repulsus
221 Voce prius, hominem non solo vivere pane,
((185)) Sed cuncto sermone Dei, labefactus, et amens,
Altera vipereis instaurans arma venenis,
Cum Domino montana petit, cunctasque per orbem
Regnorum monstravit opes: Haec omnia, dicens,
0618A Me tribuente, feres, si me prostratus adores.
((190)) Quantum perversus, tantum perversa locutus.
Scilicet ut fragilis regni affectaret honores,
222 Qui populis aeterna parat, monstrumque nefandum
Pronus adoraret, cujus super aethera sedes,
Terra pedum locus est, quem nullus cernit, et omnis
((195)) Laudat in excelsis summissa voce potestas.
Christus ad haec: Tantum Dominum scriptura, Deumque
Jussit adorari, et soli famularier uni.
0619A His quoque deficiens congressibus, audet iniquus,
Ter sese attollens, animo perstare superbo,
((200)) Terque volutus humo, fragili confidere bello.
Tunc assumpsit eum sanctam sceleratus in urbem,
Et statuens alti supra fastigia templi,
223 Si natum genitore Deo tete asseris, inquit,
Impiger e summo demissus labere tecto.
((205)) Nam Scriptura docet, de te mandasse Tonantem,
Angelicis subvectus eas ut tutior ulnis,
0620A Ad lapidem ne forte pedem collidere possis.
O quam caeca gerit nigro sub pectore corda
Mens tenebris obscura suis! hunc ardua templi
((210)) Culmina, et erectae quamvis fastigia pinnae
Credidit in praeceps horrescere, maxima summi
Curvavit qui membra poli, coelosque per omnes
Vectus in extremae descendit humillima terrae,
Inferiora petens, sed non excelsa relinquens.
((215)) 224 Dixerat, et validi confossus cuspide verbi,
Quod tentare suum Dominumque, Deumque nequiret,
0621A Victoris fugit ora gemens. Tunc hoste repulso,
Coelicolae assistunt proceres, coetusque micantes
Angelici Christo famulantur rite ministri.
((220)) Protinus ergo viros ex piscatoribus aptos
Humanas piscari animas, quae lubrica mundi
Gaudia sectantes, tamquam vaga caerula ponti,
225 Caecaque praecipites tranant incerta profundi,
Discipulos jubet esse suos, talesque supernae
((225)) 0622A Conciliat vitae, quos non ventosa loquendi
Gloria, nec vana de nobilitate superbus
Sanguis alat, sed fama tacens, humilique refulgens
Mente nitor coelo faciat de plebe propinquos.
Namque stulta potens elegit, et infima mundi,
((230)) 226 Fortia confringens Deus, et sapientia perdens.
Quin etiam celerem cupiens conferre salutem,
Orandi praecepta dedit, judexque benignus
0623A Indulgenda peti breviter jubet, ut cito praestet,
Sic dicens: Orate patrem, baptismate nostrum,
((235)) Jure suum: propriumque homini concessit honorem,
Et, quod solus habet, cunctos permisit habere.
227 Qui Dominum coeli patrem memoramus, in ipso
Jam fratres nos esse decet, nec origine carnis
0624A Germanum tractare odium, sed spiritus igne
((240)) Flagrantes, abolere doli monumenta vetusti,
Atque novum gestare hominem, ne forsan ab alto
Degenerent terrena Deo: cui nos, duce Christo,
Fecit adoptivos coelestis gratia natos.
228 Sanctificetur ubi Dominus, qui cuncta creando
((245)) Sanctificat, nisi corde pio, nisi pectore casto?
0625A Ut mereamur eum nos sanctificare colendo,
Annuat ipse prior, sicut benedicier idem
Se jubet a nobis, a quo benedicimur omnes.
Adveniat regnum jam, jamque scilicet illud,
((250)) 229 Morte vacans, et fine carens, cui nulla per aevum
Tempora succedunt, quia nescit tempus habere
Continuus sine nocte dies: ubi, principe Christo,
0626A Nobile perpetua caput amplectente corona,
Victor opima ferens gaudebit praemia miles.
((255)) Hoc jugibus votis, hoc nocte, dieque precemur,
230 Illius ut fiat coelo, terraque voluntas,
Qui nusquam vult esse nefas, hostemque nocentem,
Utque polo, sic pellat humo, ne corpora nostra,
0627A Tamquam vile solum, saevus sibi vindicet hydrus;
((260)) Sed, qui cuncta fovet, plena pietate redundans
Omnipotens animas pariter conservet, et artus:
Altera pars etenim coeli sumus, altera terrae.
Annonam fidei speramus pane diurno,
231 Ne mens nostra famem doctrinae sentiat umquam.
((265)) 0628A A Christo jejuna suo, qui corpore, et ore
Nos saturat, simul ipse manens verbumque, cibusque.
Dulcia nam Domini nostris in faucibus haerent
232 Eloquia, exsuperantque favos, atque omnia mella.
Debita laxari qui nobis cuncta rogamus,
((270)) 0629A Nos quoque laxemus; proprii nam cautio verbi
Spondentes manifesta tenet, graviusque soluti
Nectimur, alterius si solvere vincla negamus:
233 Incipietque pius decies millena talenta
Dimittens Dominus, si nos affligere propter
((275)) Denarios centum conservum senserit ullum,
0630A Tradere confestim tortoribus, inque feroci
Carcere constricti non permittemur abire,
Donec cuncta brevem reddamus ad usque quadrantem.
234 Non quia nos Dominus, lucis via, semita pacis,
((280)) 0631A In laqueos tentantis agat, sed cum mala nostra
Deserit, ire sinit: nam quisquis retia mundi
Deliciosa sequens, luxus, et gaudia blandae
Perditionis amat, Deus hunc, virtutis amator,
Linquit, et ingreditur, qua se tentatio ducit.
((285)) Ab hac ergo pedem retro faciamus, et arctum
235 Corde petamus iter, tenuis qua semita monstrat
Ire per angustam regna ad coelestia portam.
Si cupimus vitare malum, debemus adire,
Sectarique bonum; hic quia liberat, ille trucidat:
((290)) 0632A Hic alit, ille necat: nam quantum sidera terris,
Ignis aquis, lumen tenebris, concordia bellis,
Vita sepulturis, tantum bona longius absunt
Dissociata malis. Dextrum quicumque, necesse est,
Aut laevum gradiatur iter. Sed dextra bonorum
((295)) 236 Semita conspicuos vocat in sua gaudia justos,
Inque tuos, Patriarcha, sinus: at laeva malorum
Exercet poenas, et ad impia tartara mittit.
0633A Ergo agnis, ovibusque Dei est haec sola voluntas,
0634A Et bona libertas, evadere torva cruenti
((300)) Ora lupi, vitaque frui per pascua Christi.