Liber Quintus.

0703
0703A 310 Has inter virtutis opes jam proxima paschae
Coeperat esse dies, Domini cum gloria vellet
Ponere mortalem, vivamque resumere carnem,
Non aliam, sed rursus eam, quam munere plenam
((5)) Lucis, ab infernis relevans, ad sidera duxit.
0704A Exclamansque palam; Pater, ista memet ab hora
Salvifica: sed in hanc ideo veni tamen horam;
311 Clarifica, dixit, nomen tuum; magnaque coelo
Vox resonans venit per nubila: Clarificavi,
((10)) Clarificabo iterum. Quid apertius est Patre teste,
0705A 312 Coelo assertore? At nec sic agnoscere Christum
Gens voluit Judaea Deum; pars esse ferebat,
Hoc tonitrum: pars angelicam crepuisse loquelam.
O gens caeca oculis, o gens durissima corde!
((15)) Non tonitrus potuit Christum, sive angelus ullus
Auctorem generasse suum, qui, nomine Patris
Audito, responsa daret, sed ab ore Tonantis,
313 Natum agnoscentis, populus quo crederet astans,
0706A Vox emissa suo respondit consona verbo.
((20)) Annua tunc sacrae celebrans per munera coenae
Paschales ex more dapes, humilemque ministrum
Se faciens, et grata suis exempla relinquens,
Assurgit, famulisque libens famulatur, et omnem
Linteolo accinctus tantum inclinavit honorem,
((25)) Discipulis ut sponte lavans vestigia cunctis,
Nec Judam exciperet, quem proditionis iniquae
Noverat auctorem. Sed nil tibi gloria, saeve
0707A 314 Traditor, illa dabat pedibus consistere mundis,
Qui sensu pollutus eras, velut omne sepulcrum
((30)) Exteriora gerens albae velamina formae,
Sordibus interius, foedoque cadavere plenum.
Nec Dominum latuere doli, scelerisque futuri
Prodidit auctorem, panem cui tradidit ipse,
Qui panis tradendus erat: nam corporis, atque
((35)) Sanguinis ille sui postquam duo munera sanxit,
Atque cibum, potumque dedit, quo perpete numquam
Esuriant, sitiantque animae sine labe fideles:
315 Protinus in Judam, sedes ubi livor habebat,
Spiritus intravit teterrimus, armaque sumens
((40)) 0708A In Dominum, servile dedit consurgere bellum,
Pactus grande nefas quavis mercede: nec illi
Culpa datur pretio, sed inhaerent crimina facto.
Tantumdem sceleris, terdena numismata sumens
Argenti, parvo caecatus munere gessit,
((45)) Quantum, cuncta simul terrarum regna, marisque
Divitias, omnemque vagis cum nubibus aethram
Si caperet, gesturus erat: neque enim bona mundi
Sufficerent magni fuso pro sanguine Christi,
316 Qui pater est mundi, qui fecerat, hunc quoque nasci.
((50)) Atque utinam sterili damnatus matre nequisset
0709A Natalem sentire diem, nec luminis hujus
Hausisset placidas flabris vitalibus auras
Aeterno torpore latens, miseroque fuisset
Sors melior nescire datam, quam perdere vitam,
((55)) Aut male fusus humo, confestim munera lucis
Perderet, ut pulvis, quem ventus projicit ingens
A facie terrae, rapidisque volatibus actus
Spargitur in vacuas nebulis obscurior umbras.
317 Tune cruente, ferox, audax, insane, rebellis,
((60)) Perfide, crudelis, fallax, venalis, inique,
0710A Traditor immitis, fere proditor, impie latro,
Praevius horribiles comitaris signifer enses?
Sacrilegamque aciem, gladiis, sudibusque minacem
Cum moveas, ore ora premis, mellique venenum
((65)) Inseris, et blanda Dominum sub imagine prodis?
Quid socium simulas, et amica fraude salutas?
318 Numquid terribiles aut pax conjurat in enses,
Aut truculenta pio lupus oscula porrigit agno?
0711A Traditus ergo viris operator sanctus iniquis,
((70)) Consuetam non liquit opem, pueroque revulsam
Ense Petri, nequa pius a pietate vacaret,
Reddidit auriculam; nec enim vindicta Tonanti
Conveniens humana fuit, qui millia Patrem
Angelicas sibimet legiones poscere posset
((75)) Plus duodena dari, si mallet sumere poenas
De meritis, quam sponte suas ignoscere plagas.
Tunc parci mucrone jubet, quia venerat ipse
319 Ponere pro cunctis animam, non tollere cuiquam.
Namque Petro, clara jamdudum voce fatenti,
((80)) 0712A Cum Domino se velle mori, Prius aliger, inquit,
Quam gallus cantet, hac me ter nocte negabis,
Non reprobando fidem, sed praedicendo timorem.
Continuo ad tristes Caiphae deducitur aedes.
Ille sacerdotum fuerat tunc denique princeps,
((85)) Et princeps scelerum, namque hoc residente cathedra
Pestifera, falsis agitatum testibus ardet
Concilium, jam jamque volant mendacia mille
320 In Dominum, vanis hominum conflata favillis,
0713A Et pereunt levitate sui, velut ignis oberrans
((90)) Arentes stipulas, vires cui summa cremandi
Materies infirma rapit, victoque furore
Labitur invalidae deformis gloria flammae.
Postquam nulla dolis patuit via, brachia tolli
Armat in insontem saevus furor: heu mihi! quantis
((95)) Impedior lacrymis rabidum memorare tumultum
321 Sacrilegas movisse manus? non denique passim
Vel colaphis pulsare caput, vel caedere palmis,
0714A Aut spuere in faciem plebs exsecranda quievit.
Ille tamen patiens subjecto corpore totum
((100)) Sustinuit, nostraeque dedit sua membra saluti.
Namque per hos colaphos caput est sanabile nostrum,
Haec sputa per Dominum nostram lavere figuram,
His alapis nobis libertas maxima plausit,
At senior, cui cuncta potens praedixerat auctor,
((105)) 322 Quae ventura forent, quoniam transire nequibat
0715A Infectum, quod Christus ait, se prorsus adesse
Ipsius ex sociis, semel, ac bis, terque negavit,
Et gallus cecinit; completa est sanctio Christi,
Et sensus rediere Petri: memor ille malorum
((110)) Immemoris damnavit opus, gemituque sequente,
Culpa fugit, cedunt lacrymis delicta profusis,
323 Et dulcem veniam, fletus, generastis, amari.
0716A Jamque dies aderat, nocturna moestior umbra,
Flagitium visura novum, tenebrisque remotis,
((115)) Pandebat populis Judaeae crimina gentis.
Mox igitur Dominum Pilati ad moenia duci.
Nexibus astrictum, Judas ut vidit iniquus,
324 Diriguit, scelerisque sui commercia reddens
0717A Incassum, facti pretium, non facta reliquit.
((120)) Quidnam etenim prodest, illic trepidare timore,
Nullus ubi timor est? aut quae confessio tetro
Lucet in inferno, cum jam demersa securis
Arboris infandae radicibus, exitialem
Quae peperit fructum, feralia germina vertat
((125)) Funditus, et dignis pereant mala robora flammis?
325 Continuoque trucis correptus mente furoris,
0718A Se quoque morte petit; quamquam tunc sanior esset,
Cum scelus ulcisci praecurreret, ipsaque dirae
Guttura vocis iter, cuncti quae vendere mundi
((130)) Ausa redemptorem, nodatis faucibus angens
Infelicem animam laqueo suspendit ab alto.
Lenior ira quidem tantae pro crimine culpae,
Cunctorum cui nulla foret par poena malorum.
326 Exitus hic mortis tamen, et sublime cadaver
((135)) Ostendit populis, quanto de culmine lapsus
0719A Pridem discipulus, qui nunc reus, alta relinquens
Sidera, tartareum descendit ad usque profundum;
Tunc vir apostolicus, nunc vilis apostata factus.
At Dominus patiens cum praesidis ante tribunal
((140)) Staret, ut ad jugulum ductus mitissimus agnus,
Nil inimica cohors insontis sanguine dignum
Repperiens, regem quod se rex dixerat esse,
Objicit, et verum mendax pro crimine ducit.
Nec mirum, si jura Dei gens perfida vitet,
((145)) 327 Imperiumque neget, lucos quae semper amavit,
0720A Idola dilexit; simili nam more furentes,
Tunc coluere Baal, nunc elegere Barabbam,
Damnatoque pio, conservatoque protervo,
Mutavit per utrumque viam sententia justam.
((150)) Auctor mortis erat, jussus qui sumere lucem;
Auctor lucis erat, jussus qui sumere mortem.
Credite jam Christum, pro cunctis credite passum.
Quid dubitatis adhuc? en sectus terga flagellis,
328 Subditus opprobriis, poenas amplectitur omnes,
((155)) Ne dignus sentire necem vel latro periret.
0721A Heu! falx torva patrum, segetem caesura nepotum,
Heu! facinus, Pilate, tuum! quot gesseris uno
Crimina judicio, vigili si mente notares,
Non solas lavisse manus, sed corpore toto
((160)) Debueras sacrum veniae sperare lavacrum.
Corripis insontem, sistis sub praeside regem,
329 Praeponis humana Deo; qua morte teneris,
Qui Dominum numerosa cruci per vulnera figis?
0722A Cumque datus saevis ad poenam Sanctus abiret
((165)) Militibus, vilem rubri sub tegmine cocci
Vestitur chlamydem, species ut cuncta cruentae
((165)) Mortis imago foret; spinis circumdedit amplum
Nexa corona caput, quoniam spineta benignus
Omnia nostrorum susceperat ille malorum;
((170)) 330 Implet arundo manum, sceptrum quod mobile semper,
Invalidum, fragile est, vacuum, leve: moxque alienos
0723A Deponens habitus, proprium suscepit amictum,
Scilicet humanae positurus tegmina carnis,
Et sumpturus item, nil jam ut mutabile ferret,
((175)) Post mortem propria cum majestate resurgens,
Humano ponens mortalem tegmine carnem.
Nec sine divino constat moderamine gestum,
Quod vinum cum felle datum, tristemque saporem
331 Suscipiens tetigit labiis, et ab ore removit.
((180)) Quippe necem parvo degustaturus amaram
Tempore, quam reduci contemnere carne pararet.
0724A Protinus in patuli suspensus culmine ligni,
Relligione pia mutans discriminis iram,
Pax crucis ipse fuit, violentaque robora membris
((185)) Illustrans propriis, poenam vestivit honore,
Suppliciumque dedit signum magis esse salutis,
Ipsaque sanctificans in se tormenta beavit.
Neve quis ignoret, speciem crucis esse colendam,
332 Quae Dominum portavit ovans, ratione potenti
((190)) Quattuor inde plagas quadrati colligit orbis.
Splendidus auctoris de vertice fulget Eous,
0725A Occiduo sacrae lambuntur sidere plantae,
Arcton dextra tenet, medium laeva erigit axem,
Cunctaque de membris vivit natura creantis,
((195)) Et cruce complexum Christus regit undique mundum.
0726B 333 Scribitur et titulus, Hic est rex Judaeorum,
Quo nihil a deitate vacet: nam coelitus actum
334 Hoc Hebraea refert, hoc Graeca, Latinaque lingua.
0727A Hoc docet una fides, unum ter dicere regem.
((200)) Hujus in exuviis sors mittitur, ut sacra vestis.
Intemerata manens, a Christo schisma vetaret.
Quin etiam insontis latere ex utroque cruentos
Constituere viros, meritum licet omnibus unum
Non faciat similis quamvis sententia; namque
((205)) 335 Inter carnifices sancto pendente latrones,
Par est poena trium, sed dispar causa duorum.
Hi mundo sunt quippe rei pro crimine multo;
Huic reus est mundus, salvatus sanguine justo.
0728A Suppliciisque tamen rerum dominator in ipsis
((210)) Jura potestatis non perdidit: aequus utrumque
Judex namque tuens, hunc eligit, hunc reprobavit,
Amborum merita praecelso examine pensans.
Unus enim, quem vita ferox nec morte reliquit,
In Dominum scelerata movens convicia, dictis
((215)) Mordebat propriis, et tamquam setiger hircus
Ore venenoso vitem lacerabat amoenam:
Alter, adorato per verba precantia Christo,
336 Saucia dejectus flectebat lumina, tantum
0729A Lumina, nam geminas arcebant vincula palmas.
((220)) Quem Dominus, ceu pastor ovem deserta per arva,
Colligit errantem, secumque adducere gaudet
In campos, paradise, tuos, ubi flore perenni
Gramineus blanditur ager, nemorumque voluptas,
Irriguis nutritur aquis, interque benigne
((225)) 337 Conspicuos pomis non deficientibus hortos
Ingemit antiquum serpens habitare colonum.
Ambo igitur varium diverso calle latrones
0730A Agressi facinus violentum grande patrarunt.
Infernas adit ille fores, adit iste supernas;
((230)) Ille profunda sequens penetravit claustra gehennae,
Abstulit iste suis coelorum regna rapinis.
Interea horrendae subito venere tenebrae,
Et totum tenuere polum, moestisque nigrantem
Exsequiis texere diem; sol nube coruscos
((235)) 338 Abscondens radios, tetro velatus amictu,
Delituit, tristemque infecit luctibus orbem.
0731A Hunc elementa sibi meruerunt cernere vultum,
Auxiliis orbata patris, laetata per ortum,
Moesta per occasum. Nam lux ut tempore fulsit
((240)) Nascentis Domini, sic, hoc moriente, recessit,
339 Non absens mansura diu, sed mystica signans
Per spatium secreta suum; quippe ut tribus horis
Caeca tenebrosi latuerunt sidera coeli,
Sic Dominus clausi triduo tulit antra sepulcri.
((245)) Nec tellus sine clade fuit, quae talia cernens
0732A Funditus intremuit, dubioque in fine supremum
Expavit natura modum, ne cogeret omnem
Summus apex inferna petens succumbere molem,
Auctoremque sequens per tartara mundus abiret.
((250)) Sed pietas immensa vagas properabat ad umbras,
Perdita restituens, non consistentia perdens.
340 Nulla tamen tanti metuerunt signa pericli,
Qui Dominum fixere cruci, quin insuper haustum
0733A Cum peteret sitiens, unus de plebe nefanda
((255)) Peniculo infusum calamo porrexit acetum.
Mamzeribus populis in deteriora volutis
Conveniens liquor ille fuit: nam dulcia vina
Sicut in horrendum dum convertuntur acetum,
A mensis projecta jacent: ita tempore prisco
((260)) Gens accepta Deo, nunc est odiosa propago.
Ergo ubi cuncta boni completa est passio Christi,
341 Ipse animam proprio dimisit corpore sanctam,
Ipse iterum sumpturus eam, quia mortuus idem,
0734A Idem vivus erat, membris obeuntibus in se,
((265)) Non obeunte Deo, cujus virtute retrorsum
Infernae patuere viae, ruptaeque fatiscunt
Divisa compage petrae, rediviva jacentum
Corpora sanctorum fractis abiere sepulcris,
In cineres animata suos; subitoque fragore
((270)) Illud ovans templum, majoris culmina templi
Procubuisse videns, ritu plangentis alumni,
Saucia discisso nudavit pectora velo,
Interiora sui populis arcana futuris
342 Jam reseranda docens, quia lex velamine Moysi
((275)) Tecta diu, Christo nobis veniente, patescit.
0735A Dic, ubi nunc, tristis, victoria, dic, ubi nunc sit,
Mors, stimulus, horrenda, tuus? quae semper opimis
Insaturata malis, cunctas invadere gentes
Poenali ditione soles; en pessima, non tu
((280)) Pervenis ad Christum, sed Christus pervenit ad te,
Cui licuit sine morte mori, quique omnia gignens,
343 Omnia constituens, te non formavit; ut esses,
Semine vipereo, culpa genitrice crearis,
Et, venia regnante, peris. Jam spiritus artus
((285)) 0736A Liquerat ad tempus, patulo jam frigida ligno
Viscera pendebant, et adhuc furor, arma ministrans,
Cuspide perfossum violat latus: eque patenti
Vulnere purpureus cruor, et simul unda cucurrit.
Haec sunt quippe sacrae pro relligionis honore,
((290)) Corpus, sanguis, aqua, tria vitae munera nostrae.
Fonte renascentes, membris, et sanguine Christi
344 Vescimur, atque ideo templum deitatis habemur:
Quod servare Deus nos annuat immaculatum,
0737A Et faciat tenues tanto mansore capaces.
((295)) Ergo ubi depositi thesaurum corporis amplum
Nobilis accepit Domino locus ille jacente,
Nobilior surgente tamen, generatio fallax
Augebat sub corde nefas, quod nocte silenti
Discipuli Christum raperent, et abisse referrent,
((300)) Ter redeunte die, sicut praedixerat ipse.
Quo stimulante metu, vigilum munimina poscunt
Plura dari, saevaque locum obsidione teneri.
Si nondum post vincla crucis, post vulnera ferri,
0738A 345 Post obitum mortis, numerosa caede cruentum,
((305)) Carnifices, implestis opus, nec creditis illum,
Qui toties imis animas produxit ab umbris,
Posse suam revocare magis, pejoribus aptos
Consiliis armate dolos, signate sepulcrum,
Ponite custodes, monumento advolvite saxum.
((310)) Quis poterit servare Deum, cui cardine rerum
Cuncta patent? undis habitat, per tartara regnat,
Et coeli de nube tonat. Quid, saeve tumultus,
346 Excubiis deperdis opus? quid niteris illam
Explorare fidem, cui non vis credulus esse?
((315)) 0739A Coeperat interea post tristia sabbata felix
Irradiare dies, culmen qui nominis alti
A Domino dominante trahit, primusque videre
Promeruit nasci mundum, atque resurgere Christum.
Septima nam Genesis cum dicit sabbata, claret,
((320)) Hunc orbis caput esse diem, quem gloria regis,
347 Nunc etiam proprii donans fulgore tropaei,
Primatum retinere dedit; hoc luminis ortu
Virgo parens, aliaeque simul cum munere matres
Messis aromaticae, notum venere gementes
((325)) 0740A Ad tumulum, vacuumque vident jam corpore factum,
Sed plenum virtute locum. Nam missus ab astris
Angelus amoti residebat vertice saxi,
Flammeus aspectu, niveo praeclarus amictu.
Qui gemina specie terrorem, et gaudia portans,
((330)) Cunctaque dispensans, custodibus igne minacem
348 Venerat in formam, Christum quaerentibus albam.
Illae igitur Dominum calcata vivere morte
Angelica didicere fide; perterritus autem
Miles in ancipiti retinet discrimine vitam,
((335)) 0741A Deserta statione fugax, testisque timoris
Vera refert gratis; postquam data munera, fallit
Discipulumque globum placidi sub tempore sumni
Clam sibi nocturna Christum abstraxisse rapina
Compositus simulator ait. Fare, improbe custos,
((340)) Responde, scelerata cohors, si Christus, ut audes
Dicere, concluso furtim productus ab antro,
Sopitos latuit, cujus jacet intus amictus,
349 Cujus ad exuvias sedet Angelus? anne beati
Corporis ablator velocius esse putavit
((345)) Solvere contectum, quam devectare ligatum?
0741B Cum mora sit furtis contraria, cautius ergo
0742A Cum Domino potuere magis sua lintea tolli.
Mentita est vox vana sibi; tamen ista figuram
Res habet egregiam: Judaeis constat ademptum,
((350)) Quem nos devoto portamus pectore Christum.
Plange sacerdotes perituros, plange ministros,
Et populum, Judaea, tuum pro talibus ausis.
Non tuba, non Unctus, non jam tua victima grata est.
350 Quaenam bella tibi clanget tuba, rege perempto?
((355)) Quis tuus Unctus erit, quae verum amiseris Unctum?
Victima quae dabitur, cum victima pastor habetur?
Discedat synagoga, suo fuscata colore,
0742B Ecclesiam Christus pulchro sibi junxit amore,
0743A Haec est conspicuo radians in honore Mariae:
((360)) Quae cum clarifico semper sit nomine mater,
Semper virgo manet; hujus se visibus astans
Luce palam Dominus prius obtulit, ut bona mater,
351 Grandia divulgans miracula, quae fuit olim
Advenientis iter, haec sit redeuntis et index.
((365)) Mox aliis conviva potens in fragmine panis
Agnitus enituit, qui verus panis apertis
0744A Semper adest oculis, fidei quos gratia claros
Efficit, ut Dominum viventem cernere possint.
Saepe dehinc proprios diversi temporis horis
((370)) 352 Discipulos manifestus adit, vescentibus illis,
Extemplo nunc ora ferens, nunc piscis obusti,
Atque favi mandens epulas, quo rite doceret,
Corporeas res esse dapes, seseque videri
In membris, quibus ante fuit. Formidine rursus
0745A Plebis apostaticae, Dominum quae caeca negasset,
Cum foribus clausis resideret turba fidelis,
Pace salutantis sese intulit, atque foratas
353 Expediens palmas, nudat latus: ast ibi Thomas,
Cui Didymus cognomen erat, cum fratribus una
((380)) Non fuerat, dubiamque fidem sub corde gerebat.
Donec rursus, eo pariter residente, veniret,
Qui numquam subtractus erat. Tunc limine clauso
0746A Constitit in medio, non dedignatus apertum
Discipulo monstrare latus, tactuque probari
((385)) Vulneris, et mentem patienter ferre labantis.
Agnitus hinc potius, quod sit dubitantis amicus.
Quisquis enim artifices caeca sub imagine fraudes
354 Instruit, et vanas cupit exercere figuras,
Non vult agnosci, non vult, sua facta requiri,
((390)) Ut lateant sub nube doli, nebulaque recludens
Omnia, sollicitos odit simulator amicos.
0747A Gnarus item Dominus, Petro piscante per aequor
Cum sociis, captum esse nihil, dimittere lina
In dextras hortatur aquas, mox gurgite clauso
((395)) Pendula fluctivagam traxerunt retia praedam,
355 Per typicam noscenda viam: nam retia dignis
Lucida sunt praecepta Dei, quibus omnis in illa
Dextra parte manens concluditur, ac simul ulnis
Fertur apostolicis Domini ad vestigia Christi.
((400)) Nec piscis, prunaeque vacant, et panis, in uno
0748A Discipulis inventa loco; quisnam ambigat, unam
Hic rebus constare fidem, quippe est aqua piscis,
Christus adest panis, sanctusque Spiritus ignis.
Hinc etenim abluimur, hoc pascimur, inde sacramur.
((405)) Tunc epulis praeceptor eos invitat odendis,
356 Alloquiis de more piis, mensamque petentes
Unanimes nota Domini bonitate fruuntur,
Et Christum sensere suum, modicoque paratu
Postquam victa fames, et surrexere relictis
((410)) 0749A Rite toris, an corde Petrus se diligat alto,
Explorat Dominus: Petrus annuit: ergo nitentes
Pastor amans augere greges, operario in omni
Parte bono commendat oves, commendat et agnos.
Hoc terno sermone monens, ut terna negantis
((415)) 357 Culpa recens parili numero purgata maneret.
Inde sequenda docens, Pacem omnes, inquit, habete,
0750A Pacem ferte meam, pacem portate quietam,
Pacem per populos monitis dispergite sanctis,
Et mundum vacuate malis: gentesque vocari
((420)) Finibus e cunctis, latus qua tenditur orbis,
Jussis mando meis, omnesque in fonte lavari.
Haec ubi dicta pio Dominus sermone peregit,
Bethaniae mox arva petit: coramque beatis
Qui tantum meruere viris spectare triumphum,
((425)) Aethereas evectus abit sublimis in auras.
358 Ad dextram sedet ipse Patris totumque gubernat
0751A Jure suo, qui cuncta tenens excelsa, vel ima,
Tartara post coelum penetrat, post tartara coelum.
Illi autem laetis cernentes vultibus, altas
((430)) Ire super nubes Dominum, tractusque coruscos
Vestigiis calcare suis, veneranter adorant,
359 Sidereasque vias alacri sub corde reportant,
0752A Quas cunctos doceant: testes nam jure fideles
Divinae virtutis erant, qui plura videntes,
((435)) Innumerabilium scripserunt pauca bonorum.
Nam si cuncta sacris voluissent tradere chartis
Facta redemptoris, nec totus cingere mundus
360 Sufficeret densos per tanta volumina libros.

 

0753