Pars Secunda. De Novo Testamento.

Invocatio ad Deum.

Nunc ad te, et tua, magne Pater, consulta revertor.
Majus opus moveo, vatum praedicta priorum
Aggredior, quamvis angusti terminus aevi
Accipiet, tentanda via est, qua me quoque possim
0810A Tollere humo, et nomen fama tot ferre per annos,
Quod tua progenies coelo descendit ab alto,
Attulit et nobis aliquando optantibus aetas
Auxilium adventumque Dei: cum femina primum
Virginis os habitumque gerens, mirabile dictu!
Nec generis nostri puerum, nec sanguinis edit.
Sed quia terrifico cecinerunt omine vates
Adventare virum populis terrisque superbum
Semine ab aethereo, qui viribus occupet orbem,
Imperium Oceano, famam qui terminet astris.

De Nativitate Jesu Christi.

Jamque aderat promissa dies, quo tempore primum
Extulit os sacrum divinae stirpis origo
Missa sub imperio, venitque in corpore virtus
0810B Mista Deo, subiit chari Genitoris imago.

De Stella et Magis.

Haud mora, continuo coeli regione serena
Stella facem ducens magna cum luce refulsit.
Agnovere Deum proceres, cunctique repente
Muneribus cumulant, et sanctum sidus adorant.
Tum vero manifesta fides, clarumque paternae
Nomen virtutis, Christique agnoscere vultum
Flagrant, et quae det divini signa Decoris.

Metuisse Herodem nato Christo.

Protinus ad regem magno clamore furentem
Fama volat, magnasque acuit rumoribus iras,
Incenditque animum, matrisque allabitur aures.
Illa dolos, dirumque nefas haud inscia rerum
0810C Praesensit, motusque excepit prima futuros
Praescia venturi, furtim mandavit alendum,
Dum curae ambiguae, dum mens exaestuat ira.

Herodes jubet occidi infantes.

At rex sollicitus stirpem et genus omne futurum
Praecipitare jubet, subjectisque urere flammis,
Multa movens, mittitque viros qui certa reportent.
Haud secus ac jussi faciunt, rapidisque feruntur
Passibus, et magnis urbem terroribus implent.
Continuo auditae voces, vagitus et ingens,
Infantumque animae flentes, ante ora parentum
Corpora natorum sternuntur limine primo.

Fugit Virgo cum filio in Aegyptum.

At mater gemitu non frustra exterrita tanto,
0810D Ipsa manu prae se portans, turbante tumultu,
Infantem, fugiens plena ad praesepia tendit.
Hic natum angusti subter fastigia tecti
Nutribat, teneris immulgens ubera labris.
Haec tibi prima, puer, fundent cunabula flores,
Mixtaque ridenti passim cum baccare tellus
Molli paulatim colocasia fundet acantho.

Christus disputat in templo in medio seniorum.

Et jam finis erat, perfecto temporis orbe,
Ut primum cessit furor, et rabida ora quierunt,
Ante annos animum gestans coelestis origo.

Mirantur omnes Christum.

Per medias urbes graditur, populosque propinquos.
0811A Illum omnis tectis, agrisque effusa juventus
Attonitis inhians animis prospectat euntem,
Turbaque miratur matrum, quis spiritus illi,
Quis vultus, vocisve sonus, vel gressus eunti est.

Testimonium Joannis de Christo.

Continuo vates, namque hic certissimus auctor,
Ut procul a gelido secretum flumine vidit,
Tempus, ait, Deus, ecce Deus, cui maxima rerum
Verborumque fides: tu non eris alter ab illo,
Fortunate puer, coeli cui sidera parent.
Sic equidem ducebam animo, rebarque futurum,
Exspectate venis, spes et solatia nostri.

Christus baptizatur a Joanne, et Spiritus sanctus descendit de coelo.

0811B Haec ubi dicta dedit, fluvio mersare salubri
Accepit venientem, ac mollibus extulit undis,
Exsultantque vada, et subito commota columba
Devolat, atque super caput astitit, inde repente
Radit iter liquidum, celeres neque commovet alas.

Multos baptizatos cum Christo.

Huc omnis turba ad ripas effusa ruebat,
Certatim largos humeris infundere rores.

Vox de coelo audita est, hic est, etc.

Tunc Genitor natum dictis compellat amicis:
Nate, meae vires, mea magna potentia solus,
Et praedulce decus magnum rediture parenti,
A te principium, tibi desinit. Accipe, testor,
O mea progenies: qua sol utrumque recurrens
Aspicit Oceanum, perfecto laetus honore
0811C Omnia sub pedibus vertique regique videbis.
Tu regere imperio populos, matresque virosque.
Jampridem resides animos, desuetaque corda,
Ignarosque viae mecum miseratus inertes
Aggredere, et votis jam nunc assuesce vocari.
Dixerat, ille patris magni parere parabat
Imperiis, instans operi, regnisque futuris.
Heu pietas, heu prisca fides, quas dicere grates
Incipiam? si parva licet componere magnis.
Nec mihi jam patriam antiquam spes ulla videndi,
Nec spes libertatis erat, nec cura salutis.

Omnia rident, adveniente Domino.

Hic mihi responsum primus dedit ille petenti,
Concretam exemit labem, purumque reliquit
0811D Aethereum sensum, meque in mea regna remisit.
Illum ego per flammas, agerem si syrtibus exsul,
Per varios casus, per mille sequentia tela,
Quo res cumque cadant, unum pro munere tanto
Exsequerer, strueremque suis altaria donis.
Hujus in adventu tantarum munera laudum
Ipsi laetitia voces ad sidera jactant
Intonsi montes. Respondent omnia valles.

Tentatur Christus.

Tempore non alio magnum et memorabile nomen
Serpentis furiale malum meminisse necesse est.
Ausus quin etiam, fama est obscurior annis,
Compellare virum, et veniendi poscere causas.
Hunc ubi tendentem adversum per gramina vidit,
0812A Substitit, infremuitque ferox, dictuque potentem
Saucius ac serpens affatur voce superba:
Verane te facies? verus mihi nuntius affers?
Qui genus? unde domo? qui nostra ad limina tendis?
Fare, age, quid venias, nam te dare jura loquuntur.
Aut quis te juvenum, confidentissime, nostras
Jussit adire domos? pacique imponere morem?
Non equidem invideo, miror magis, accipe porro,
Quid dubitem, et quae nunc animo sententia surgat.
Est domus alia, voca zephyros, et labere pennis
Ardua tecta petens ausus te credere coelo,
Si modo, quem memoras, pater est, cui sidera parent.

Christus diabolum alloquitur.

Olli subridens sedato pectore fatur,
0812B Haud vatum ignarus, venturique inscius aevi:
Dissimulare etiam sperasti, perfide serpens?
Nec dubites, nam vera vides: opta ardua pennis
Astra sequi, clausumque cava te condere terra.
Quo, periture, ruis? majoraque viribus audes?
Cede Deo, toto projectus corpore terrae.

Diabolus fugit audito Christo.

Nec plura his: ille admirans venerabile donum
Fronte premit terram, et spumas agit ore cruento,
Contentusque fuga caecis se condidit umbris.

Dominum elegisse discipulos, et statim secutos populos.

Interea magnas volitans it fama per urbes,
Convenere viri, mens omnibus una sequendi
In quascumque velit pelago deducere terras.
0812C Multi praeterea, quos fama obscura recondit,
Concurrunt fremitu denso, stipantque frequentes,
Exsultantque animis: medium nam plurima turba
Hunc habet, atque humeris exstantem suscipit altis.
Quos ubi consertos audere in praelia vidit,
Incipit, et dictis divinum inspirat amorem:
Discite justitiam moniti, et succurrite fessis
Pro se quisque, viri, quae cuique est copia, laeti,
Communemque vocate Deum, meliora sequamur,
Quoque vocat, vertamus iter, via prima salutis
Intemerata fides, et mens sibi conscia recti:
Vobis parta quies perfecto temporis orbe.
Nam qui divitiis soli incubuere repertis,
Nec partem posuere suis, dum vita maneret,
Pulsatusve parens, et fraus innexa clienti,
0812D Tunc cum frigida mors anima seduxerit artus,
Inclusi poenam exspectant, quae maxima turba est,
Infernisque ciet tenebris, veterumque malorum
Supplicia expendunt, aliis sub gurgite vasto
Infectum eluitur scelus, aut exuritur igni.
Turbidus hic coeno, vastaque voragine gurges
Aestuat, atque omnem cocyto eructat arenam.
Hinc exaudiri gemitus, et saeva sonare
Verbera, tum stridor ferri, tractaeque catenae
Semper, et obtenta densantur nocte tenebrae.

Praecipitur, ne colantur idola.

Praeterea quae dicam animis advertite vestris:
Non ego vos posthac caesis de more juvencis
Relligione patrum, truncis et robore natas,
0813A Mortalive manu effigies, nec templa deorum
Audire, et repetens iterumque iterumque monebo:
Sed periisse semel satis est, natumque patremque
Profuerit meminisse magis, si credere dignum est.
Sed fugit interea, fugit irrevocabile tempus,
Flammarumque dies, et vis inimica propinquat.

De Judicio venturo.

Attonitis haesere animis: nec plura moratus
Hic aliud majus miseris mortalibus aegris
Judicium canit, et tristes denuntiat iras,
Venturum excidium, vasta convulsa ruina
Omnia tunc pariter rutilo miscerier igni,
Palantesque polo stellas, coelique ruinam.
Tunc vero tremefacta novus per pectora cunctis
Insinuat pavor, et taciti ventura videbant.

0813B Quid sibi faciendum foret, ut vitam aeternam possideret, petiit quidam a Domino.

Haec super adventu cum dicta horrenda moneret,
Ora puer prima signans intonsa juventa,
Dives opum, studiis florens ignobilis oti;
Quinque greges illi balantum, et bina redibant
Armenta et dapibus mensas onerabat opimis.
Continuo palmas alacres utrasque tetendit,
Et genua amplectens, sic ore affatus amico est:
O Deus, o famae merito pars maxima nostrae,
Ad te confugio, et supplex tua numina posco:
Omnia perfeci atque animo mecum ante peregi.
Eripe me his, invicte, malis; quid denique restat,
Quidve sequens tantos possim superare labores?
0813C Accipe daque fidem, mihi jussa capessere fas est.

Respondit ei Dominus.

Atque huic responsum paucis ita reddidit heros:
O praestans animi juvenis, absiste precando,
Nec te poeniteat, nihil o tibi, amice, relictum est.
Hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas,
Disce, puer, contemnere opes, et te quoque dignum
Finge Deo, et quae sit poteris cognoscere virtus.
Da dextram misero, et fratrem ne desere frater;
Si jungi hospitio properat, conjunge volentem,
Casta pudicitiam servet domus; en age segnes
Rumpe moras, rebusque veni non asper egenis.
Dixerat haec, ille in verbo vestigia torsit
Tristior, ora modis attollens pallida miris,
Multa gemens, seseque oculis avertit, et aufert.

0813D Christus insedit asello.

Tunc etiam tardi costis agitatus aselli
Insedit nimbo effulgens; tum plurima circum
Matres atque viri, pueri velamina nota
Subjiciunt, funemque manu contingere gaudent.
Jamque propinquabat portis, templumque vetustis
Antiqua ex cedro centum sublime columnis
Ingreditur, magna medius comitante caterva.

Christum ementes et vendentes flagello e templo expulisse.

Horrendum silvis, hoc illis curia templum,
Hae sacrae sedes, miro quod honore colebant.
Namque sub ingenti lustrat dum singula templo,
0814A Horrescit visu subito: insonuitque flagello,
Significatque manu, et magno simul intonat ore:
Quae scelerum facies, quaeve aera micantia cerno,
Caesaris et nomen? quae mentem insania mutat?
Hae nobis propriae sedes, hic tempore certo
Perpetuis soliti patrum considere mensis.
Obstupuere animis, gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor, mensasque metu liquere priores.

Discipuli periclitantur in mari.

Inde ubi prima fides pelago, tranquilla per alta
Deducunt socii naves, atque arte magistra,
Hic alius funda latum transverberat amnem
Alta petens, pelagoque alius trahit humida lina.
Postquam altum tenuere rates, nec jam amplius ullae
Occurrunt terrae, crebris micat ignibus aether,
0814B Eripiunt subito nubes coelumque diemque:
Consurgunt venti, et fluctus ad sidera tollunt.
At sociis subita gelidus formidine sanguis
Diriguit, cecidere animi, cunctique repente
Portum aspectabant flentes, vox omnibus una,
Spemque metumque inter dubii, seu vivere credant,
Sive extrema pati, lethi discrimine parvo,
Qualia multa mari nautae patiuntur in alto.

Christum ambulasse super aquas.

Ecce Deus magno misceri murmure pontum,
Emissamque hiemem sensit, cui summa potestas
Par levibus ventis, et fluminis ocior undis.
Prona petit maria, et pelago decurrit aperto,
Nec longo distat cursu praeeunte carina.
0814C Agnoscunt longe regem, dextramque potentem
Nudati socii, et magno clamore salutant
Postquam altos tetigit fluctus, et ad aequora venit,
Hic vero horrendum, ac visu mirabile, forte
Subsidunt undae, remo ut luctamen abesset,
Collectasque fugat nubes, graditurque per aequor
Jam medium, nec dum fluctus latera ardua tingit.
At media socios incedens nave per ipsos,
Ecce gubernaclo rector subit ipse magister,
Intremuit malus, gemuit sub pondere cymba.
Vela cadunt, puppique Deus consedit in alta,
Et tandem laeti notae advertuntur arenae.

De Coena Domini.

Devexo interea propior fit vesper olympo.
Tunc victu revocant vires, fusique per herbam
0814D Et dapibus mensas onerant, et pocula ponunt.

Docet Sacramentum.

Postquam prima quies epulis, mensaeque remotae,
Ipse inter primos genitori instaurat honores
Suspiciens coelum, tunc facta silentia linguis.
Dat manibus fruges, dulcesque a fontibus undas;
Implevitque mero pateram, ritusque sacrorum
Edocet, immiscetque preces, ac talia fatur:

Praedicit ab uno se traditum iri.

Audite, o proceres, ait, et spes discite vestras:
Nemo ex hoc numero mihi non donatus abibit,
Promissisque patris, vestra, inquit, munera vobis
Certa manent, pueri, et palmam movet ordine nemo:
0815A Et lux cum primum terris se crastina reddet,
Unus erit tantum in meque, exitiumque meorum,
Dum medium paci se offert de corpore nostro.
Namque dies (ni fallor) adest, secludite curas:
Mecum erit iste labor, nec me sententia fallit,
Unum pro multis dabitur caput. Haec ita fatus,
Conticuit, seramque dedit per membra quietem.

Apostolos fugisse.

Diffugiunt comites, et nocte teguntur opaca;
Multaque dura suo tristi cum corde volutant.
Quid faciant? haerent infixi pectore vultus,
Verbaque, nec placidam membris dat cura quietem.

Conquestio Petri ad condiscipulos.

Tunc senior tales referebat pectore voces,
0815B Multa putans: ubi nunc nobis Deus ille magister?
Quem sequimur? quove ire jubes? ubi ponere sedem?
O dolor, atque decus tantarum gloria rerum!
Jamjam nulla mora est, et nos rape in omnia tecum,
Oramus, teque aspectu ne subtrahe nostro.

Sacerdotes cum populo contra Christum.

Oceanum interea surgens aurora reliquit,
Jamque sacerdotes late loca questibus implent,
Cum populo et patribus, ferturque per agmina murmur:
Quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam barbara morem
Permittit patria? poenas cum sanguine poscunt
Undique collecti, et magno clamore sequuntur
Insontem, saevitque animis ignobile vulgus.

Christus hora sexta deducitur, ut crucifigatur.

0815C
Sol medium coeli conscenderat igneus orbem,
Tunc subito hunc acciri omnes populusque patresque
Exposcunt, farique jubent, quo sanguine cretus,
Quidve petat, quidve ipse ferat: praedamque tuentes
Facta viri, mistus dolor et stupor urget inertes.
Nescia mens hominum! certant illudere capto.
Tum vero captis concurrunt undique telis:
Tollitur in coelum clamor, cunctique repente
Corripuere sacram effigiem, manibusque cruentis
Ingentem quercum decisis undique ramis
Constituunt, spinisque ligant ingentibus illum.
Tendebatque manus, pedibus per mutua nexis,
Triste ministerium! sequitur quos caetera pubes,
Ausi omnes immane nefas, ausoque potiti.
0815D Ille autem impavidus, Quo vincula nectitis? inquit.
Tantane vos generis tenuit fiducia vestri?
Post mihi non simili poena commissa luetis.
Talia perstabat memorans, fixusque manebat.

Fit terraemotus, et sol obscuratur.

Interea magno misceri murmure coelum
Incipit, et rebus nox abstulit atra colorem,
Impiaque aeternam timuerunt saecula noctem.
Terra tremit, fugere ferae, et mortalia corda
Per gentes humilis stravit pavor: inde repente
Dat tellus gemitum, et coelum tonat omne fragore.

Christum descendisse ad inferos.

Extemplo comites Erebi de sedibus imis
0816A Umbrae ibant tenues: tellus quoque et aequora ponti
Signa dabant, sistunt amnes, terraeque debiscunt.
Quin ipsae stupuere domus, atque intima lethi
Tartara, et umbrosae penitus patuere cavernae.
Sol quoque et exoriens (cuncti se scire fatentur)
Tunc caput obscura nitidum ferrugine texit.

Christum tertia die resurrexisse.

Hosque inter motus, media inter talia verba
Tertia lux gelidam coelo dimoverat umbram.
Jamque pedem referens superas veniebat ad auras,
Cum subito ante oculos ingenti mole sepulcrum,
Corpus ubi exanimum positum, nec claustra, nec ipsi
Custodes sufferre valent, avulsaque saxis
Saxa vident, laxis laterum compagibus arctis.
Fit sonus, ingenti concussa est pondere tellus,
0816B Horror ubique animos, simul ipsa silentia terrent.

Foribus clausis apparuisse Christum discipulis.

Ecce autem primi volucrum sub culmine cantus:
Ingreditur, linquens antrum, spoliisque superbus
Ibat ovans, pulsuque pedum tremit excita tellus,
Vulneraque illa gerens foribus sese ingerit arctis.
Atque hic ingentem comitum affluxisse novorum
Invenit admirans numerum, cunctisque repente
Improvisus ait: Coram quem quaeritis adsum:
Vicit iter durum pietas, et vivida virtus.
Praecipites vigilate, viri, timor omnis abesto.

Instruit apostolos.

Hi nostri reditus, exspectatique triumphi,
0816C Haec mea magna fides; o terque quaterque beati,
Quae vobis, quae digna, viri, pro laudibus istis
Praemia posse reor solvi? quae dona parari?
Accipite ergo animis: quae vos a stirpe parentum
Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto
Accipiet, revocate animum moestumque timorem
Mittite, jam vosmet rebus servate secundis.

Christum apostolis pacem reliquisse.

Quod superest, laeti bene gestis ordine rebus,
Pacem optate manu, pacem laudate sedentes
Magnanimi: pacis solum inviolabile pignus.
Et simul his dictis faciem ostendebat et ora,
Ora manusque ambas, populataque pectora ferro:
Immiscentque manus manibus, gaudentque tuentes,
Nec vidisse semel satis est, juvat usque morari,
0816D Et conferre gradum, et dextrae conjungere dextram.

De Ascensione Christi.

His demum exactis, spirantes dimovet auras
Aera per tenerum, coeloque invectus aperto
Mortales visus medio in sermone reliquit.
Infert se septus nebula, mirabile dictu!
Ast illum solio stellantis gloria coeli
Accipit, aeternumque tenet per saecula nomen.
Ex illo celebratus honos, laetique minores
Servavere diem, tot jam labentibus annis.
I, decus, i, nostrum, tantarum gloria rerum,
Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt.
Et nos et tua, dexter, adi pede sacra secundo,
0817A Annua quae differre nefas: celebrate faventes
Hunc socii morem sacrorum, hunc ipse teneto,
0818A O dulcis conjux: et si pietate merentur,
Hac casti maneant in relligione nepotes.