Caput Sextum.

1. (Vers. 1.) Dilectus, inquit, meus descendit in hortum suum ad areolam aromatis, ut pascatur in hortis, et lilia colligat. Ubi Verbum quaerat, agnoscit: quod inter orationes sanctorum moretur, et quod ipsis inhaereat, novit, et quod Ecclesiam suam vel animas justorum suorum inter lilia pascat, intelligit. Hoc mysterium tibi in Evangelio demonstravit, cum in sabbato duceret per seminata discipulos. 1940B Moyses per desertum duxit populum Judaeorum, Christus per seminata ducit, Christus per lilia ducit; quia per passionem ejus desertum floret ut lilium. Sequamur ergo, ut in die sabbati illius magni, in quo requies magna est, fructus colligamus. Nec verearis ne Pharisaei accusent seminata colligentes: etsi illi accusant, Christus excusat, et similes facit quas vult animas se sequentes David illius, qui supra Legem panem propositionis manducabat, novae gratiae sacramenta prophetica jam tum mente concipiens.

2. (Vers. 2.) Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi, qui pascitur inter 1605 lilia. Facilis vox et communis videtur, sed paucorum est. Satis rarus est enim qui potest dicere: Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi. Quid est dicere: Tuus sum? ille enim dicit qui adhaeret 1940C Deo totis sensibus, qui aliud cogitare non novit, ille hac voce utitur, qui potest dicere Domino: Ostende nobis Patrem, et sufficit nobis (Joan. XIV, 8) . Numquid hac voce utitur avidus pecuniae, honoris, potestatis? Multis non est satis Deum scire, et quidem pluribus. Tanti populi, tantae nationes, tanti divites paupertatem putant Domino servire; et qui supra omnes est, illis exiguus et angustus est: illis non est satis Dei Filius, in quo sunt omnia. Denique ille dives in Evangelio cui dictum est: Si vis perfectus esse, vende omnia quae habes, et da pauperibus (Matth. XIX, 21) ; Deum sibi non sufficere judicavit. Denique et contristatus est, quasi quod pluris esset, relinquere juberetur, quod minus esset, eligere. Ille ergo dicit: Tuus sum, qui potest dicere: Ecce nos reliquimus 1940D omnia, et secuti sumus te (Ibid., 27) .

3. Apostolorum vox ista est, nec omnium tamen apostolorum; nam et Judas apostolus fuit, et in convivio Christi inter apostolos recumbebat. Dicebat et ipse: Tuus sum; sed voce, non corde. Venit et introivit in eum Satanas, et coepit dicere: Non est tuus, Jesus, sed meus est. Denique ea quae mea sunt, cogitat, quae mea sunt in pectore suo volvit: tecum epulatur, et mecum pascitur: a te panem accepit, a me pecuniam: tecum bibit, et mihi tuum sanguinem vendit: tuus est apostolus, et meus mercenarius. Non potest dicere saecularis: Tuus sum; plures 1941A enim dominos habet. Venit libido, et dicit: Meus es; quia ea quae sum corporis, concupiscis: in illius adolescentulae amore te mihi vendidisti: in illius concubitu meretricis pretium pro te annumeravi. Venit avaritia, et dicit: Argentum et aurum quod habes, servitutis tuae pretium est: possessio quam tenes, juris tui emptio, venditio libertatis tuae est. Venit luxuria, et dicit: Meus es; unius diei convivium, pretium tuae vitae est: ille sumptus epularum, tui capitis licitatio, tui est summa contractus. Et quod pejus est, caro emptus es pretio, vilior cibo es tuo: pretiosior est unius diei mensa tua, quam totius temporis vita: inter calices te redemi, inter epulas acquisivi. Venit ambitio, et dicit tibi: Plane meus es. Nescis quod ideo imperare aliis te feci, ut mihi ipse 1941B servires? Nescis quod ideo potestatem in te contuli, ut meae te subjicerem potestati? An ignoras ipsi Domino salvatori dictum esse ab hujus mundi principe, cum ei ostendisset omnia regna mundi: Haec omnia tibi dabo, si procidens adoraveris me (Matth. IV, 9) ? Ante ergo ipse subjicitur, qui alios vult habere subjectos. Veniunt omnia vitia, et singula dicunt: Meus es. Quem tanti competunt, quam vile mancipium est! Quomodo ergo tu qui hujusmodi es, potes Christo dicere: Tuus sum? Respondebit tibi ille: Non quicumque dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum (Matth. VII, 21) : non quicumque dicit mihi: Tuus sum, meus est.

4. Meus plane es, si vocem non redarguat conscientia, si sermonem tuum animus aut opera non refutent. 1941C Ego non nego meum esse eum qui ipse se non neget, aut certe si pro me seipsum sibi abneget. Nolo habere servulum plurimis dominis servientem. Nam quomodo meus est, si mihi dicat verbo: Tuus sum; et operibus neget, et factis se diabolo adjudicet et obstringat? Non est meus quem libido succendit, quia mea est castitas: non est meus quem cura spoliandi minores exagitat, quia mea largitio est: non est meus, quem aura mobilitatis inquietat, quia tranquillitas mea est. Non est meus vini crapula temulentus, illuvie ambitionis impurus, gloriae saecularis cupidus, ebrius in periculum, qui non potest sobriae moderationis servare vestigium. Pax sum ego, litigare non novi: ut quid mihi eum de quo veniat diabolus et dicat. Meus est; nam mihi sua colla curvavit, 1941D mea in illo plura reperio: nomen sibi tuum vindicat, et meum munus. Non est ergo Christi, nisi qui est alienus a crimine: non est Christi, nisi qui potest semper se Christi servulum demonstrare.

5. Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi, qui pascitur inter lilia. Videtur inter dilecta dilecti dicere: Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Quaedam enim in exstasi amoris sui occulta fidei intellexerat mysteria, quae nec ipsis filiabus Hierusalem propalanda censebat. Mysterium 1606 regis bonum est abscondere; peccat enim Deo, qui commissa 1942A sibi mysteria putaverit indignis esse vulganda. Periculum itaque est non solum falsa dicere, sed etiam vera, si quis ea insinuet quibus non oportet. Quod vitium quadripartitum est, vel adulationis, vel avaritiae, vel jactantiae, vel loquacitatis incautae; quia dum adulari vult aliquis, ei cui loquitur, effundit mysterium: nonnulli etiam studio lucri, mercedem proditionis sequuntur, ut tegenda silentio vendant loquendo: alii ut plura noscere videantur, et scientiam suam jactitent, aperiunt quod celare deberent: plerique dum sine judicio loquuntur, verbum emittunt quod revocare non possunt. Ideo vir laudatur serius, et non otiosus. Erat homo abscondens sermones suos, ut apostolus Paulus, qui novit quid loquatur singulis, et quando quid loqui debeat.

1942B 6. (Vers. 3.) Beneplacita es, soror mea, speciosa sicut Hierusalem, admiratio sicut ordinata. Veritas amoris ex sui perpetuitate probatur. Laudatur itaque Sponsa a Sponso, quod tam bene et constanter requisierit eum. Ideoque jam non solum soror dicitur, sed etiam beneplacita nominatur, quasi ei complacita; quia complacuit Patri: et, speciosa sicut Hierusalem, admiratio sicut ordinata; quod civitatis aeternae universa habeat mysteria: et admirationi sit omnibus videntibus eam; quia plena ut aequitas, atque perfecta est: et fulgorem de Verbi lumine mutuata, dum id semper intendit, sit etiam terribilis ordine quodam ad summum provecta virtutum.

7. Pulchra es, inquit, amica mea, suavis et decora, etc. Et vera pulchra, quae intendit in illum de quo 1942C dicitur: Speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV, 3) . Unde et nos intendamus quantum possumus animum in illo, et in illo simus. Illud animo teneamus, quod est pulchrum, decorum, bonum; ut fiat illuminatione ejus et fulgore speciosa anima nostra, et mens dilucida. Nam si oculi nostri cum aliqua obducuntur caligine, pascuntur agrorum viriditate, et specie nemoris vel collis umbrosi omnem inaequalitatem aegrescentis obtutus repellunt, et quadam salubri specie pupillae ipsae atque orbes colorari videntur: quanto magis hic mentis oculus, cum illud summum intuetur bonum, et in eo versatur, atque eo pascitur, splendescit atque enitet. Pulchra ut Hierusalem. Non caduci itaque ista est corporis pulchritudo, vel morbo peritura vel senio, sed nullis obnoxia 1942D casibus, opinioni bonorum numquam moritura meritorum; quoniam non humanis jam, sed coelestibus, quorum vitam vivit in terris, digna est comparari. Ideoque Sponsus Sponsae jam quasi perfectae, dicit:

8. (Vers. 4.) Averte oculos tuos a me, quia me avolare fecerunt. Noli contra me intendere devotione nimia ac fide. Possibilitatem naturae et conditionis propriae supergressa es, quia lucem inaccessibilem e regione intueri est grave. Averte, inquit, oculos tuos a me: eo quod plenitudinem divinitatis ejus, et splendorem veri luminis sustinere non possit.

1943A 9. Possumus tamen et sic accipere: Averte oculos tuos a me; etsi tu perfecta es, aliae mihi adhuc redimendae sunt animae, aliae fulciendae. Elevas enim me videndo: ego autem ideo descendi, ut omnes elevem. Etsi surrexi, et habeo Patris sedem, tamen orphanos non relinquam vos, paterno quasi praesidio destitutos, sed praesentia mea vos confirmabo. Habes in Evangelio hoc scriptum: Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem mundi (Matth. XXVIII, 20) . Averte ergo oculos a me, quia me elevas. Quanto enim quis ad Dominum intendit, tanto amplius Dominum elevat, et ipse elevatur. Unde et ille ait: Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me (Psalm. XXIX, 1) . Sanctus enim exaltat Dominum, peccator humiliat. Vult ergo avertere illam oculos, ne eam 1943B considerans, quod jam ad superiora sequi possit, elevetur et caeteras animas derelinquat. Ideo et in Evangelio non omnibus discipulis, sed perfectioribus suam gloriam demonstravit (Matth. XVII, 1) . Constitue nunc aliquem doctorem, qui rem obscuram aperire velit audientibus, quemadmodum etsi ipse potens in sermone sit et scientia; condescendat tamen ad eorum inscitiam, qui non intelligunt, et simplici et planiore atque usitato sermone utatur, ut possit intelligi. Si quis igitur inter audientes vivacior sensu sit, qui facile sequi possit, elevat eum atque excutit. Hunc videns doctor revocat, ut patiatur magis doctorem humilioribus 1607 et planioribus immorari; quo et caeteri sequi possint.

10. (Vers. 5-7.) Laudatur etiam Sponsa quod fidelis, 1943C quod verbo potens, quod fructibus fecunda diversis, quod una sit columba, habens spiritus unitatem, in qua sit pax, quae facit utraque unum: et quae non sit composita ex diversis elementis discretae compugnantisque naturae. Quid enim tam diversum, quam ignis et aqua, aer et terra, ex quibus corporis nostri creatura consistit? Anima autem benedicta omnis simplex, quae imitatur dicentem: Ut omnes unum sint, sicut et tu, Pater, in me, et ego in te, et ipsi in nobis unum sint (Joan. XVII, 21) ; haec enim est consummatio atque perfectio, unde et addidit: Ut sint unum, sicut et nos unum sumus: et ego in his, et tu in me, ut sint consummati in unum (Ibid., 23) . Haec est ergo una columba atque perfecta, quae simplex atque spiritualis, neque hujus turbatur corporis passionibus, in quo 1943D foris pugnae, intus timores sunt. Denique hoc verbo unitatis concordiam et pacem significari Scriptura nos docet, dicens: Multitudo autem credentium habebat cor unum et animam unam, et non erat separatio in eis ulla (Act. IV, 32) .

11. Nec otiose fecunditatis laudatur anima, non solum quod sit fecunda virtutibus, sed etiam quod nihil habeat in se mali; illud enim decorum atque speciosum est, in quo nihil sit mali. Decorum enim quod bonum; quod autem indecorum, hoc malum. Speciosa fecunditas est bonorum operum, contraria 1944A ergo speciositati sterilitas; quoniam qui privatur specie vel decore, in eo est omne malum: quod autem malum, hoc sterile et infecundum. Cujus rei quod evidentius indicium, quam terra est? Terra enim quae bona est, fertilis atque fecunda: quae autem mala, ea jejuna atque sterilis; quae vero fertilis, haec et decora. Quid enim pleno agro pulchrius, cum seges fluctuat, cum poma irrutilant, vel cum uvarum serta dependent, aut baccis onusta olea curvescit, vel viridanti gramine montium vertices, vallium humilia vestiuntur?

12. Omnium enim bonorum auctor est Deus: et quae sunt ejus, profecto omnia bona sunt, et nusquam illic malum; et si in illo mens nostra maneat, malum nescit. Anima igitur quae in Deo non manet, ipsa 1944B sibi auctor malorum est, itaque peccat: Anima autem quae peccat, ipsa morietur; aureis enim vinculis soluta virtutum, prona fertur praecipitio, et labitur ad inferiora. Anima autem beata est, quam nulla adversa corporis praelia expugnant. Haec anima sicut passer laqueo contrito, evolat. Escae enim malorum sunt voluptates corporeae: his quisquis intendit, laqueo innectit animam suam. Qui autem ab escis ejus temperat, et de tenebris ejus exit, ejus anima fulget ut diluculum, de qua dicitur:

13. (Vers. 9.) Quaenam est haec prospiciens tamquam diluculum, pulchra sicut luna? Prospicit enim tamquam de domo libera, nec dicit: Tenebrae cooperiunt me, et parietes circumdant me, et quis scit si videt Altissimus (Eccli. XXIII, 26) ? Sed ipsa magis lucem 1944C expetit tamquam in superioribus domus suae, id est, corporis sui: et supra mundum posita, divina intuetur et ad aeterna se elevat, ut Deo adsit; jam lumen suorum operum sicut luna orbem suum toto orbe circumferens.

14. (Vers. 10.) In hortum nucis descendi, videre in nativitate torrentis, et inspicere si floruisset vinea, et germinassent mala punica. Invitatur denique Dei Verbum in hortum nucis, in quo fructus propheticae lectionis, et sacerdotalis est gratia, quae amara in tentationibus, dura in laboribus, in virtutibus interioribus fructuosa est. Unde etiam virga Aaron nucea floruit, non jam natura sua, sed virtute secreta. Descendat ergo in hortum, ut vindemiet fidem, capiat odores, pabulum coeleste reperiat, suavitatem 1944D nostri mellis epuletur.

15. Dum enim laudatur a Sponso, verecunde refugiens coram laudari; deinde sponsi amore revocata, ait: In hortum nucis descendi videre in nativitate torrentis. Ubi enim est Ecclesia, nisi ubi virga et gratia floret sacerdotalis? Ibi est frequenter, ut in amaritudinibus et in tentationibus probetur. Per nucem amaritudines intelligimus, per torrentem tentationes, sed tamen tolerabiles, quia scriptum est: Torrentem pertranavit anima nostra (Psalm. CXXIII, 5) . Itaque descendit in locum amaritudinis, ubi floret 1945A vitis et malorum granatorum specie diversus et multiplex fructus, qui velut uno tegmine totius corporis fide et charitate munitur.

1608 16. In illa ergo amaritudine non cognovit se anima, Corruptibile enim corpus gravat animam, et terrenum habitaculum cito inclinatur (Sap. IX) . Se autem cognoscere semper debet. Sed tentatus est Petrus, et non se cognovit et Petrus; nam si cognovisset, non negasset auctorem. Sed cognovit eum Christus. Denique cognovit, quia et respexit; cognoscit enim Dominus qui sunt ejus: et tamquam suum misericordiae suae frenis ut bonus rector, revocavit a lapsu: rector ergo noster Christus est. Unde et sequitur:

17. (Vers. 11.) Posuit me currus Aminadab: eo quod anima conjungatur corpori, et velut quidam 1945B equorum frementium currus, rectorem sui quaerat aurigam. Aminadab enim pater Naason fuit, sicut in Numeris legimus (Num. I, 7) , qui erat princeps populi Juda, cujus figura refertur ad Christum, qui verus populi princeps animam justi velut currum agitator ascendens, Verbi habenis gubernat, ne violentorum equorum furore in praeceps et abrupta rapiatur. Sunt enim ejus velut quatuor equi quatuor affectiones, ira, cupiditas, voluptas, timor: quibus furentibus cum coeperit agi, nequaquam seipsam cognoscit. Corruptibile enim corpus animam gravat, et tamquam irrationabilium animalium currus invitam rapit, volventibus curis velut quodam impetu proruentem, donec memoratae corporis passiones Verbi virtute mitescant.

1945C 18. Haec Verbi tamquam boni agitatoris est providentia, ne illi animae quae in se non est morti obnoxia, corpus mortale conjunctum, agitationem sui faciat esse difficilem. Primo igitur hos veloces corporis motus domitet, et nexu rationis infrenet: deinde caveat ne dispari motu se velut equi implicent; ut bonum aut improbus decoloret, aut tardus impediat, aut turbidus inquietet. Fremit enim equus malitiae, seseque jactando currum laedit, gravat jugalem. Hunc bonus auriga demulcet, et in campum veritatis emittit, fraudis declinat anfractus. Tutus ad superiora cursus est, periculosus ad inferiora descensus. Inde quasi bene emeriti qui portaverunt jugum Verbi, usque ad Domini praesepe ducuntur, in quo non fenum est esca, sed panis qui descendit de coelo. Hujus 1945D currus rotae sunt, de quibus dixit Propheta: Et spiritus vitae erat in rotis (Ezech. I, 20) ; eo quod currus animae teres atque rotundus sine ulla offensione volvatur.

19. Posuit me currus Aminadab. Anima ergo currus, quae bonum rectorem sustinet. Si currus est anima, habet equos vel bonos vel malos. Boni equi virtutes animae: mali equi, passiones corporis sunt. Bonus ergo rector malos equos restringit et revocat, bonos incitat. Boni equi sunt quatuor, prudentia, temperantia, fortitudo, justitia: mali equi iracundia, concupiscentia, timor, iniquitas. Interdum ipsi equi inter se dissident, et aut iracundia protendit, aut 1946A timor: et se invicem impediunt, et cursum retardant. At vero boni equi volant, et a terris ad superiora se subrigunt, animamque elevant; maxime si jugum habeant suave et onus leve dicentis: Tollite jugum meum super vos; jugum enim meum suave est, et onus meum leve (Matth. XI, 29) .

20. Ipse rector est, qui novit equos proprios gubernare, ut aequalis omnium cursus sit: velociores prudentia tardat, justitia admonet flagello proprio segniores; temperantia mansuetiores, fortitudo duriores reddit. Novit copulare discordes, ne forte currum suum dissipent. Itaque licet intelligibili spectaculo videre unamquamque animam cum summo certamine ad coelum rapi, festinantes equos qui priores praeveniant ad bravium Christi, quorum prius imponatur palma cervicibus. 1946B Isti sunt equi subjecti fidei jugo, astricti vinculo charitatis, justitiae frenis, retinaculis sobrietatis.

21. Pulchre ergo ait: Posuit me currus Aminadab, hoc est, pater populi: ipse autem qui pater populi, idem pater Naason, id est, serpentum. Jam tu recole quis sicut serpens in cruce pependerit pro salute universorum, et intelligas illam animam esse pacificam, cui Pater Deus praesul sit, Christus agitator; quia scriptum est et hoc nomen in nostris: Pater, pater, agitator Israel (IV Reg. XI, 12) . Hic ergo agitator dicit:

22. (Vers. 12.) Convertere, Sunamitis, convertere. Bene et quasi agitator dicit, et quasi ad currum dicit: Convertere, Sunamitis, hoc est, pacifica; quae enim pacifica est anima, cito se convertit et corrigit, etiamsi ante peccavit: et magis eam 1609 Christus ascendit, 1946C et regere dignatur, cui dicitur: Ascende in equos tuos, et equitatus tuus sanitas. Et alibi: Misisti equos tuos Tharsis (Habac. III, 8) . Hi sunt equi Christi. Ascendit ergo equos suos Christus: ascendit Verbum Dei animas pias. Cum fuerit anima nostra pacifica, ut dicatur ei: Convertere; convertere Sunamitis, quod pacificam significat: tunc accipiet in se sicut signaculum Christum, hoc est, imaginem Dei, ut sit ad imaginem; quoniam Qualis coelestis, tales et coelestes, et oportet nos portare imaginem coelestis (I Cor. XV, 48) , id est, pacem. Atque ut sciamus verum esse, habes in eisdem Canticis, in ultimo jam perfectae animae dici, quod et mihi dicat Dominus Jesus: Pone me ut signaculum in cor tuum, ut signaculum in brachium tuum (Cant. VIII, 6) ; ut luceat pax in corde meo, et in operibus 1946D meis Christus, formetur in me sapientia, et justitia, et redemptio.