Idyllium VI. Cupido cruci affixus.

Ausonius Gregorio filio salutem.

An umquam vidisti nebulam pictam in pariete? Vidisti 0883A utique et meministi. Treviri quippe in triclinio Aeoli fucata est pictura haec: Cupidinem cruci affigunt mulieres amatrices, non istae de nostro saeculo, quae sponte peccant, sed illae heroicae, quae sibi ignoscunt, et plectunt deum, quarum partem in lugentibus campis Maro noster enumerat. Hanc ego imaginem specie et argumento miratus sum. Denique mirandi stuporem transtuli ad ineptiam poetandi. Mihi praeter lemma nihil placet. Sed commendo tibi errorem meum: naevos nostros, et cicatrices amamus; nec soli nostro vitio peccasse contenti, affectamus ut amentur. Verum quid ego huic eclogae studiose patrocinor? Certus sum, quodcumque meum scieris, amabis, quod magis spero, quam ut laudes. Vale, ac dilige parentem.

 

0883B Aeris in campis, memorat quos Musa Maronis,
Myrteus amentes ubi lucus opacat amantes,
Orgia ducebant Heroides, et sua quaeque,
Ut quondam occiderant, lethi argumenta gerebant,
Errantes silva in magna, et sub luce maligna
Inter arundineasque comas, gravidumque papaver,
Et tacitos sine labe lacus, sine murmure rivos:
Quorum per ripas nebuloso lumine marcent
Fleti olim regum et puerorum nomina flores,
Mirator Narcissus, et Oebalides Hyacinthus,
Et Crocus auricomans, et murice pictus Adonis,
Et tragico scriptus gemitu Salaminius Aeas.
Omnia quae lacrymis et amoribus anxia moestis
Exercent memores obita jam morte dolores,
Rursus in amissum revocant Heroidas aevum.
0883C Fulmineos Semele decepta puerpera partus
Deflet, et ambustas lacerans per inania cunas
Ventilat ignavum simulati fulminis ignem.
Irrita dona querens, sexu gavisa virili,
Moeret in antiquam Caenis revocata figuram.
Vulnera siccat adhuc Procris: Cephalique cruentam
Diligit et percussa manum. Fert fumida testa
Lumina Sestiaca praeceps de turre puella.
Et de nimboso saltum Leucate minatur
Mascula Lesbiacis Sappho peritura sagittis.
Harmoniae cultus Eriphyle moesta recusat,
Infelix nato, nec fortunata marito.
Tota quoque aeriae Minoia fabula Cretae,
Picturarum instar tenui sub imagine vibrat.
Pasiphae nivei sequitur vestigia tauri.
0883D Licia fert glomerata manu deserta Ariadne.
Respicit abjectas desperans Phaedra tabellas.
Haec laqueum gerit: haec vanae simulacra coronae:
Daedaliae pudet hanc latebras subiisse juvencae.
Praereptas queritur per inania gaudia noctes
Laodamia duas vivi functique mariti.
Parte truces alia strictis mucronibus omnes
Et Thisbe, et Canace, et Sidonis horret Elissa.
Conjugis haec, haec patris, et haec gerit hospitis ensem.
Errat et ipsa olim, qualis per Latmia saxa
Endymioneos solita affectare sopores,
Cum face, et astrigero diademate Luna bicornis.
Centum aliae veterum recolentes vulnera amorum,
Dulcibus et moestis refovent tormenta querelis.
0884A Quas inter medias furvae caliginis umbram
Dispulit inconsultus Amor stridentibus alis.
Agnovere omnes puerum: memorique recursu
Communem sensere reum, quamquam humida circum
Nubila et auratis fulgentia cingula bullis,
Et pharetram, et rutilae fuscarent lampados ignem:
Agnoscunt tamen: et vanum vibrare vigorem
Occipiunt: hostemque unum loca non sua nactum,
Cum pigros ageret densa sub nocte volatus,
Facta nube premunt; trepidantem et cassa parantem
Suffugia, in coetum mediae traxere catervae.
Eligitur moesto myrtus notissima luco,
Invidiosa deum poenis. Cruciaverat illic
Spreta olim memorem Veneris Proserpina Adonin.
Hujus in excelso suspensum stipite Amorem,
0884B Devinctum post terga manus, substrictaque plantis
Vincula moerentem, nullo moderamine poenae
Affigunt: reus est sine crimine, judice nullo
Accusatus Amor. Se quisque absolvere gestit,
Transferat ut proprias aliena in crimina culpas.
Cunctae exprobrantes tolerati insignia lethi
Expediunt. Haec arma putant, haec ultio dulcis,
Ut quo quaeque periit, studeat punire dolore.
Haec laqueum tenet, haec speciem mucronis inanem
Ingerit: illa cavos amnes, rupemque fragosam,
Insanique metum pelagi, et sine fluctibus aequor.
Nonnullae flammas quatiunt, trepidoque minantur
Stridentes nullo igne faces. Rescindit adultum
Myrrha uterum lacrymis lugentibus: inque paventem
Gemmea fletiferi jaculatur succina trunci.
0884C Quaedam ignoscentum specie ludibria tantum
Sola volunt: stylus ut tenuis sub acumine puncti
Eliciat tenerum, de quo Rosa nata, cruorem.
Aut pubi admoveant petulantia lumina lychni.
Ipsa etiam simili genitrix obnoxia culpae
Alma Venus tantos penetrat secura tumultus.
Nec circumvento properans suffragia nato
Terrorem ingeminat, stimulisque accendit amaris
Ancipites furias: natique in crimina confert
Dedecus ipsa suum: quod vincula caeca mariti
Deprenso Mavorte tulit: quod pube pudenda
Hellespontiaci ridetur forma Priapi.
Quod crudelis Eryx; quod semivir Hermaphroditus.
Nec satis in verbis. Roseo Venus aurea serto
Moerentem pulsat puerum, et graviora paventem.
0884D Olli purpureum mulcato corpore rorem
Sutilis expressit crebro rosa verbere: quae, jam
Tincta prius, traxit rutilum magis ignea fucum.
Inde truces cecidere minae: vindictaque major
Crimine visa suo, Venerem factura nocentem.
Ipsae intercedunt Heroides, et sua quaeque
Funera crudeli malunt ascribere fato.
Tum grates pia mater agit cessisse dolentes,
Et condonatas puero dimittere culpas.
Talia nocturnis olim simulacra figuris
Exercent trepidam casso terrore quietem,
Quae postquam multa perpessus nocte Cupido
Effugit; pulsa tandem caligine somni
Evolat ad superos, portaque evadit eburna.