INSTRUCTIO AD PROBANDUM OBITUM ALICUIUS CONIUGIS. 437

noxia, hinc Sancta Sedes sedulo curavit modo Constitutionibus generalibus, saepius autem responsis in casibus particularibus datis, ut libertas novas nuptias ineundi ita cuique salva esset, ut praedicta matrimonii unitas in discrimen non adduceretur.

» Inde constituta Sacrorum Canonum, quibus, ut quis possit licite ad alia vota transire, exigitur quod de morte coniugis certo constet, uti cap. Dominus, de secundis nuptiis, vel quod de ipsa morte recipiatur certum nuncium uti in Cap. In praesentia, de Sponsalibus, et matrimoniis (1). Inde etiam ea quae explanatius traduntur in Instructione, Cum alias, 21 Augusti 1670 a Cle- mente X sancita, et in Bullario Romano inserta, super examine testium pro matrimoniis contrahendis in Curia Emi Vicarii; l> bis, et ceterorum Ordinariorum. Maxime vero quae propius ad rem facientia ibi habentur nn. 12 et 13 (2).

» Et haec quidem abunde sufficerent si, in eiusmodi causis peragendis, omnimoda et absoluta certitudo de alterius Coniugis obitu haberi semper posset; sed cum id non sinant casuum pro- pemodum infinitae vices (quod sapienter animadversum est in laudata Instructione his verbis : Si tamen huiusmodi testimonia haberi non possunt, Sacra Congregatio non intendit excludere alias probationes, quae de iure communi possunt admitti, dummodo le-

(1) In capite Dominus, De secundis nu- p t i i s , ita Lucius III scripsisse legitur universis christianis in captivitate Sara-

cenorum positis : « Super matrimoniis,

quae quidam ex vobis (nondum habita

obeuntis coniugis certitudine) contraxe-

runt; id vobis respondemus, ut nullus

amodo ad secundas nuptias migrare prae

sumat , donec ei constet , quod ab hac

vita migraverit coniux eius. Si vero ali-

quis vel aliqua id hactenus non servavit

et de morte prioris coniugis adhuc sibi

existimat dubitandum, ei quae sibi nu-

psit debitum non deneget postulanti;

quod a se tamen noverit nullatenus exi-

gendum. Quod si post hoc de prioris

coniugis vita constiterit, relictis adulte-

rinis complexibus, ad priorem coniugem

revertatur. »

in capite In praesentia, De sponsalibus,

ita rescripsit Clemens III Caesaraugusta-

no Episcopo:« In praesentia nostra quae-

s i s t i , quid agendum sit de mulieribus,

quae viros suos càusa captivitatis, vel

peregrinationis absentes , ultra septen-

nium praestolatae fqerint nec certifican

possunt de vita vel de morte ipsorum,

licet super hoc sollicitudinem adhibue-

rint dij igentem; et pro iuvenili 'aetate

seu fragilitate carnis nequeunt continere,

petentes aliis matrimonio copulari. Con-

sultationi tuae taliter respondemus, quod

quantocumque annorum numero ita re

maneant, viventibus viris suis, non pos-

sunt ad aliorum consortium canonice

convolare: nec auctoritate Ecclesiae per-

mittas contrahere, donec certum nuncium

recipiant de morte virorum. <>

( 2 ) Hanc integram Instructionem in- fra habes in Appendice IX*