448 INSTRUCTIO DE CLANDESTINA CONIUGIIS.

esset de homine, qui post inita cum muliere sponsalia, habi- tumque concubitum, aliam deinde in facie Ecclesiae duxerat, et cognoverat, huiusmodi responsum dedit: - Is qui fidem dedit alicui mulieri, quod eam in uxorem ducere velit, et si postea illam carnaliter cognoscat, aliamque in facie Ecclesiae ducat, ad pri- mam redire tenetur: quia licet primum matrimonium prae- sumptum videatur, tamen contra talem praesumptionem proba- tio in contrarium non est admittenda. Unde sequitur quod matrimonium postea de facto contractum non verum sit matri- monium sed nullum-. Hanc autem praescriptionem S Congregatio Vestris studiis commendandam suscepit ab anno 1786 eamdem- que anno J 8 0 4 . V. F. Stephanus Borgia clarae memoriae Car- dinalis, Sacrae item Congregationis nomine, ad Vestrum unum, nempe ad Vicarium Apostolicum Cochinchinae scribens, explica- tas retinendam esse declaravit.

» III. Iam vero tali tantoque remedio consilioque a S. C. ex- hibito , futurum ea sperabat, ut iustis illorum Christianorum coniugiis rite constabiliendis clandestinisque cohibendis, opitu- lante Deo, nihil aut fere nihil superesset, quando post annos non paucos litteras eiusdem Vicarii Apostolici Cochinchinae ac- cepit, quibus praeter cetera significavit, Capitis Is qui observan- tiam eas in regiones vix aut ne vix quidem induci posse ob invincibilem Sinarum illius legis ignorantiam : ex Divini verbi praeconibus, qui erudiendae genti strenuam dant operam exti- tisse fere neminem, qui docuerit, ex copula clandestina sponsa- lia subsequente validum in Foro externo Matrimonium aesti- mandum: docere autem id deinceps asperum futurum ob gravis- sima inde incommoda pertimescenda, ac praesertim ob scandala tum apud Christianos tum apud Gentiles oritura, quorum firma persuasio est: Matrimonium iustum constare nullum, nisi quod in conspectu Ecclesiae, vel civilis Imperii legis fuerit celebratum.

» IV. Acceptis huiusmodi litteris S. C. non antea definiendum quidquam deliberavit, quam litteris ad vos omnes, Ven. Fr. missis, quibus ut nostis, sciscitata est de origine opinionum apud eas gentes circa nuptias iustas , et illegitimas , de universa super matrimoniis doctrina a Missionariis explicata , de ritu Ecclesia- stico ac civili nuptiarum, deque incommodis ac periculis exti- mescendis, si quando nemoral. Capitis Is qui apud Sinas obser- vantia esset inducenda.