XCI.—Quaerendum quomodo contradicendum sit argumentis Photini dicentis, Christum ante Mariam non esse.

A Joanne prius quaeramus Baptista, quem ipse Salvator testem suum esse professus est. Ait enim inter caetera de Domino, Qui de sursum venit, super omnes est: qui autem de terra est, de terra loquitur. Qui vero de coelo venit, quod vidit et audivit, testificatur: et testimonium ejus nemo accipit (Joan. III, 31, 32) . Ecce Joannes omnes secum pariter ad comparationem Domini terrestres appellat: quia illum de coelis testatur venisse, caeteros vero omnes de terra esse, hoc est, de inferioribus. Et ipse Dominus inter caetera eadem loquitur, dicens: Non enim descendi de coelo ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus, qui misit me, Patris (Id. VI, 38) . Et iterum Dominus inter alia hoc sensu loquitur dicens: Et non dico vobis, quia ego rogabo Patrem. Ipse enim Pater diligit vos, quia vos me diligitis et creditis quia a Deo exivi. Exivi enim a Patre, et veni in hunc mundum: iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem. Tunc videntes discipuli manifeste illum esse locutum, dicunt ei: Ecce nunc palam loqueris, et proverbium nullum dicis. Nunc scimus quoniam scis omnia, et non opus tibi est ut quis te interroget: in hoc credimus, quoniam a Deo existi (Id. XVI, 26-30) . Haec interpretatione non indigent. Quippe cum ista summa sit religionis nostrae, ut Christum ante carnem in coelis cum Deo fuisse credamus, ut Filium apud Patrem. Nam si propter justam conversationem et coelestem doctrinam de coelo et a Deo se dixit exiisse, et venisse in mundum, eadem debuerant dicere de se omnes Prophetae et Apostoli. Et quia dixit, Iterum relinguo mundum, et vado ad Patrem; hoc forte dicatur significasse, quia doctrina quae venerat a Deo, relicto mundo ad Deum est regressa? Aliud enim quod dicant non habent. Si enim de coelo venisse, et a Deo exiisse, et venisse in hunc mundum, ad virtutis et doctrinae pertinet causam, non ad Salvatoris personam, cum dicit, Iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem; illo utique redit unde venerat: sed videmus post abscessum Domini, et virtutem fuisse in mundo et doctrinam. Vides ergo non de virtute dictum esse 2283 a Domino et doctrina, sed specialiter de se Dominum locutum. Quod si virtutis quae in Christo operata est, dicis esse verba; haec ipsa virtus Deum Patrem suum appellat. Ecce incurris quod times: quia si virtus Dei Filius Dei est, ipsa utique virtus Dei est, de qua dicit Apostolus, Christum Dei Virtutem et Dei sapientiam (I Cor. I, 24) : haec exivit a Deo, et iterum ad eum regressa est. Itaque haec ipsa Virtus quae Christus est, in Spiritu Dei daemonia se testatur ejicere (Matth. XII, 28) ; qui Spiritus per Apostolos operatus est, ut scias Spiritum sanctum per quem Dominus operatus est, post abscessum Domini hic in mundo per Apostolos operatum: ut plenius appareat Dominum de sua persona locutum, quia relicto mundo regressus est ad Deum. Aut si putas virtutem hanc non esse Christum, duae erunt virtutes et duo filii Dei: et ubi est illud quod legitur, Unigenitus Filius Dei, qui est in sinu Patris (Joan. I, 18) ? et iterum, Sic enim, inquit, dilexit Deus mundum hunc, ut Filium suum unicum daret pro eo (Id. III, 16) ? Animadvertis jam virtutem Dei, quae corporaliter operata est in mundo, ipsam unam esse quae et Dei Virtus dicatur et Filius. Et videamus quid crediderint, aut cui, Apostoli audientes a Domino, Ecce iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem: responderunt enim, Ecce nunc palam loqueris, et proverbium nullum dicis. Nunc scimus quia nosti omnia, et non opus est tibi ut quis te interroget: in hoc credimus, quoniam a Deo existi. Nunc videamus si de virtutibus ambigerent discipuli, utrum a Deo exissent, cum vidissent Lazarum jam fetidum quarta die resuscitatum (Id. XI, 44) , caeco a nativitate oculos reformatos (Id. IX, 7) , tactu fimbriae mulierem a profluvio liberatam (Matth. IX, 20-22) , aquae naturam mutatam in vinum (Joan. II, 9) . At de persona Domini nemo plane dubitavit, vel de virtutibus: quippe cum dicerent illum alii esse Eliam, alii Jeremiam, aut unum ex Prophetis (Matth. XVI, 14) . Nam cum lapidare vellent illum Judaei, respondit eis Jesus: Multa opera bona ostendi vobis a Patre meo; propter quod eorum opus lapidatis me? Dixerunt ei Judaei: Nos de bono opere non te lapidamus, sed propter blasphemiam; et quia cum sis homo, facis te Deum (Joan. X, 31-33) . Si ergo Judaei quod Dei opera essent non ambigebant, Apostoli ambigebant? Quoniam ergo omnis dubitatio de Salvatoris persona erat (res enim inaudita, et quae in sensum humanum non rueret, stuporem hominibus faciebat, cum audiebant dicentem illum se a Deo exiisse, et proprium sibi patrem esse Deum); idcirco discipuli satis sibi esse factum confitentes manifestatione verborum Domini, dixerunt ad eum: Nunc scimus quoniam nosti omnia, et non est opus ut quis te interroget: in hoc credimus, quoniam a Deo existi. Si enim non vere a Deo exivit, fides Apostolorum exinanitur: sed non potest, quia a Salvatore probata est. Respondit enim eis, Modo creditis; id est, tanta signa videntes non credebatis. Itaque probatum est Apostolis Christum a Deo exiisse et venisse, ut per hanc exitionem Filium istum Dei credere non esset ambiguum. Si enim nemo vidit Deum nisi qui est a Deo hic vidit Deum (Id. VI, 46) , et si nemo novit Patrem nisi Filius (Matth. XI, 27) ; hoc est vere apud Deum Patrem fuisse, et ab eo exisse, et venisse. Nemo enim alius poterat a Deo exire, nisi hic qui in principio erat apud Deum (Joan. I, 1) ; quia et nec quisquam alius sciebat, aut viderat Deum. Ideo non incredibile nobis est, verum Filium hunc Dei credere. Sicut dicit Joannes in Epistola prima, Et simus, inquit, in vero Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus, et vita aeterna (I Joan. V, 20) : et Apostolus, Qui proprio, inquit, Filio non pepercit (Rom. VIII, 32) : et Evangelista, Quia proprium, ait, sibi patrem dicebat Deum (Joan. V, 18) . Si verus ergo Filius Dei est Christus, quomodo homo tantum est? verus enim Filius non diceretur, nisi proprie ab eo esset genitus. Aut dicat Photinus, quare verus Filius Dei creditur, si non est verus? Aut quid opus erat hunc credere Filium Dei, si unus esset de caeteris 2284 sanctis, qui filii Dei digni sunt appellari? Aut numquid aliqua indignitas in hoc est, per quam Filius Dei sicut caeteri sunt, credi non posset: et idcirco dicitur, ut hic de quo incredulum videtur, credatur Filius esse Dei? Si enim potior caeteris est, quid opus est ut dicatur, Crede Christum Filium Dei esse, si unus esset de caeteris; nisi quia, ut aliter de hoc credatur, praecipitur, quam de caeteris? Ut quia multi sunt qui filii Dei sanctitatis causa appellantur, hic solus verus Filius Dei credatur, unde et unicus dicitur. Nam quis sanctorum ausus fuerit Filium Dei se dicere, non dicam et unicum , nisi Salvator conscius nativitatis suae a Deo profectae? Quomodo autem pateretur se adorari, si nesciret se de Deo, cum scriptum sit, Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies (Deut. VI, 13) ? Quippe cum Joannem angelus corripuerit, eo quod adorare se vellet, dicens ei, Ne feceris, quia conservus tuus sum: Deum adora (Apoc. XIX, 10, et XXII, 9) . Et cum soli Deo serviendum Scriptura testetur; Apostolus tamen, Qui servit, inquit, Christo, placet Deo (Rom. XIV, 18) . Quare? Quia unum sunt Deus et Christus, Pater et Filius. Apostolus se Christi servum fatetur, et dicit Corinthiis, Nolite fieri servi hominum (I Cor. VII, 23) . Et ad Galatas, Paulus apostolus, non ab hominibus, neque per hominem; sed per Jesum Christum, et Deum Patrem, qui suscitavit eum a mortuis (Galat. I, 1) : ostendit aperte Christum Deum esse et hominem, ut apostolatum suum non ab homine esse, sed a Christo, juxta quod Deus est, et a Patre Deo esse demonstraret. Denique in subjectis ait: Neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici; sed per revelationem Jesu Christi (Ibid., I, 12) . Quid tam apertum? Dei enim doctrinam non per hominem dicit se esse assecutum, sed ab ipso Deo edoctum. Nam nos Dei doctrinam per homines accipimus: Vas autem electionis nihil se probat ab Apostolis assecutum, hoc est, ab hominibus. Nam si, quia Dei doctrina est, ideo non per hominem discitur, quam laudem suam testatur Apostolus, si sic didicit sicut caeteri Apostoli? Utquid dicit, Neque ego ab homine accepi illud, neque edoctus sum; sed per revelationem Jesu Christi? Quis ambigat hoc loco Christum Deum significatum? Sed quid mirum, cum inter caetera dicat ad Romanos, Quorum patres, et ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus, benedictus in saecula (Rom. IX, 5) ? Quid est, et ex quibus Christus secundum carnem? Non enim hoc diceret, nisi esset et secundum Deum; ut secundum carnem ex patribus, secundum divinitatem vero ex Deo Christus sit super omnia Deus. Sed forte ad Patris personam pertinere dicatur? Sed hoc loco nulla est paterni nominis mentio. Ideoque si de Christo dictum negatur, persona cui competat detur. Quare autem Christo non competat, cujus nomini coelestia, terrestria et inferna genu flectunt (Philipp. II, 10) ? hoc est, super omnia esse Deum. Praeter haec enim alia nulla sunt. Dicat nunc Photinus, si haec homini genu flectunt: aut si Deus potentias illas coelestes et sanctos Angelos ut hominem adorent, decrevit. Sed absit, quia Deus nihil stultum decrevit; maxime cum non liceat, nisi Deum adorari; quanto magis in coelis? Rex enim adoratur in terris quasi vicarius Dei. Christus autem post vicariam impletam dispensationem adoratur in coelis et in terra. Legimus namque, quia Verbum caro factum est (Joan. I, 14) : hoc est, ministro Spiritu sancto incarnatum esse ex Maria hoc Verbum, in principio apud Deum fuisse, et Deum esse, hoc quoque Filium Dei appellari. Quomodo ergo non ante Mariam est quod in principio erat, et Deus erat? Etiamsi obcaecatus Deum hoc esse negas, Verbum tamen non negas: neque ignoras hoc Verbum Filium Dei appellari, et hoc apud Deum fuisse in principio. Qua ergo ratione post Mariam dicis esse, quod in principio legis fuisse? In Apocalypsi enim legimus de Christo, Et nomen ejus est, Verbum Dei (Apoc. XIX, 13) . Quod verbum multas habet interpretationes. 2285 Nam nihil de Deo est quod non Deus dicatur; sed propter auctoritatem unius Dei, quod de ipso natum est, Verbum appellavit: ut hac ratione ducti, qua scimus verba nostra nonnisi ex nobis esse, Christum de Deo esse crederemus. Nec aliter quidem oportuit dici ut de ipso, et non extra eum crederetur. Nam simili modo et Virtus et Sapientia Dei vocatur, ut eadem ratione de ipso intelligatur. Si enim dixisset Deus et Deus; non illum de se esse significaverat, sed duos fecerat deos, quod unitati adversum est. Haec ratio in divinis Libris est, ut significatus Deus Christus, modum non excedat Dei unius. Quam autem illud tuum stultum est, Photine, quo sic distinguis in capite Evangelii Joannis, ne Verbum Deus dicatur? Sic enim legis: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat. Verbum hoc in principio erat apud Deum. Quid sibi vult haec distinctio? quem indicat sensum? quam significat pietatis rationem, nisi solam adversus Dei Filium inimicitiam? Quae enim significatio est pronuntiantis, Et Verbum erat apud Deum, et Deus erat? Haec ergo legis nostrae sapientia est, ut doceat quia est Deus? Quae lingua est, quae gens, quae terra, quae secta, quae neget Deum esse? Et ut quid insinuet dicit, Et Verbum erat apud Deum: aut verbum hoc quid vult intelligi, nisi rationem ejus ostendat? Non enim propter Deum Evangelium scribitur, de quo nemo dubitat, sed propter Verbum de quo quaestiones fiunt. Mysterium enim Dei est, quod ideo creditur, quia non est omnibus manifestum. Ideoque Scriptura contendit docere quid sit Verbum, dicens: Et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum. Istud et rationi convenit, et pronuntiatio integra est. Ostendit enim quia Verbum hoc, quod in principio apud Deum erat, et Deus erat, in sacramento mysterii aeterni Dei quod ignotum erat a saeculis et generationibus, Deus Verbum apud Deum Patrem fuisse credatur. Et quia carnalibus in dubium venit, qui volunt Scripturam pro sensus sui loqui capacitate, fides posita est, quae sensum Scripturae secuta praemium mereatur. Salomoni cum sapientiam a Deo postulasset, responsum a Domino est: Ecce dedi tibi, inquit, cor sapiens et prudens, quale non fuit ante te, et post te non exsurget vir similis tibi (III Reg. III, 12) . Quid dicemus? Verum est quod promisit Deus? Imo verum est. Nemo ergo hominum similis erit Salomoni. Et quid videbitur de Christo, qui inter caetera, Regina, inquit, Austri, venit ab ultimis terrae audire sapientiam Salomonis: et ecce plus Salomone hic (Matth. XII, 42) ? Nunc elige qui credas, Photine, Deo an Christo, Patri an Filio? Si Patri credis, arguis Filium; si Filio credis, accusas Patrem. Si enim homo tantum est Christus, frustra se praeposuit Salomoni contra promissum Dei; si autem intelligitur esse et Deus, digne se anteposuit Salomoni, et promissum incontaminatum est Dei, quia non exsurrexit homo similis Salomoni. Christus enim idcirco se potiorem ostendit, quia Deus est. O dementiam Photini, qui Christum ante Mariam fateri non vult, quem voce sua audit testantem quod ante Abraham sit! Cum enim de tempore agerent cum eo Judaei dicentes, Quinquaginta annos nondum habes, et Abraham vidisti? respondit eis, Amen dico vobis, antequam Abraham fieret ego sum (Joan. VIII, 57, 58) . Non dixit, melior sum: sed ad interrogata respondit, quia ante erat quam putabant Judaei. Maledictum plane Legis Photinus evadere non potest, quia spem suam habet in Christo, quem tantum hominem dicit, cum legat, Maledictus homo qui spem habet in homine (Jerem. XVII, 5) . Apostolus autem sciens Christum Deum, ideo et in praesenti et in futuro spem esse in eo ait, Si in hac tantum vita, inquit, sperantes sumus in Christo, miserabiliores sumus omnibus hominibus (I Cor. XV, 19) . Non ergo homo tantum est, in quo spem habere docemur; quia vana spes in homine est. Haec diximus pauca de multis: sufficeret enim, si bonae mentis esset. Photino hoc solum quod postremum posuimus.