- 12 -

vn. » Cogentes sive directe, sive indirecte iudices laicos ad trahen-

dum ad suum tribunal personas ecclesiasticas praeter canonicas dis-

positiones (1) : item edentes leges vel Decreta contra l ibertatem aut

iura Eccles iae ( 2 ) .

(D Quaeritur, utrum iudices laici, qui ex officio imposito per leges sive Regni sive Imperii, quae sunt contra ecclesiasticas san- ctiones (ut in praesenti societatis civilis or- dine usuvenit), ad suum tribunal personas ecclesiasticas trahant, ut dicto suo officio fungatur, in eiusmodi censuram incurrant.

Huic quaesito vix respondere audeo. Di- cam tamen, in Articulo Bullae Coenae eius- modi formulam fuisse ita expressam: excom- municamus eos « qui EX EORUM PRAETENSO OFFICIO, vel ad instantiam partis, aut alio- rum quorumcumque,personas ecclesiasticas, Capitula, Conventus, Collegia ecclesiarum quarumcumque coram se ad suum tribunal, audientiam, cancellariam , consilium vel parlamentum, praeter iuris canonici dispo- sitionem trahunt vel trahi faciunt vel pro- curant, directe vel indirecte quovis qioae- sito colore.» Comparatione facta inter utrius- que Articulum, apparet, Articulum Bullae Coenae fuisse valde coercitum, habita certe ratione conditionis praesentis societatis. Re- vera, qui iudicis officio funguntur, identidem sine gravi iactura abstinere non possunt a declinandis eiusmodi legibus Regni contra immunitatem ecclesiasticam latis ; ideoque multo magis rei sunt, qui, haec noscentes, aliqua ratione cogant Iudicem laicum ad trahendum ad suum tribunal personas eccle- siasticas , quam Iudices, qui ex praetenso officio eos trahere cogantur. Ceterum heic agitur de poena excommunicationis, quae potest deesse, quamvis actio sit et maneat illicita. Iudices autem laici, qui sciant, se non posse iudicare Clericos (hi enim exempti sunt a potestate laica ob ecclesiasticam im- munitatem, quae a iure divino dérivât, eam- que Tridentina Synodus Dei ordinatione ei cinonicis sanctionibus constitutam dixit)^ suae conscientiae consulerent, si facultates

ab Apostolica Sede ad iudicandas personas ecclesiasticas obtinerent.

Per verba, praeter canonicas disposi- tiones, alluditnr ad Concordata Regni vel Imperii cum Apostolica Sede, quae in vigore permaneant: et sub iisdem verbis alluditur quoque ad casum, quo aliqua persona eccle- siastica rite degradata fuerit, et laico iudici punienda tradita: item ad ceteros casus: quando ex. gr. persona ecclesiastica trahat in iudicium laicas personas: namque persona ecclesiastica sistere se potest in laico iudicio in causa non ecclesiastica, tamquam actor; sed ipsa trahi non potest tamquam reus. De hac re copiose scribunt Canonistae.

(2) Haec secunda Articuli pars compre^ hendit leges de Regio placito, de Regio exequatur aliaque vincula quocumque appel- lentur nomine ; nec non Decreta omnia, quae libertatem Ecclesiae laedant vel iura eccle- siarum. Hic Articulus sic erat expressus in Bulla Coenae « Nec non (excommunicamus) qui statuta, ordinationes, constitutiones, pragmaticas, seu quaevis alia Decreta, in genere vel in specie, ex quavis causa et quovis quaesito colore, ac etiam praetextu cuiusvis consuetudinis aut privilegii, vel alias quomodolibet fecerint et ordinaverint et publicae erint, vel factis et ordinatis usi fuerint, ONDE LTBEBTAS ECCLESIASTICA TOL- LITUR, seu IN ALIQUO LAEDITUR, vel DEPRI- MITUR, aut alias QUOVIS MODO RESTRINGITUR, seu nostris et dictae Sedis ac quorumcum- que ecclesiarum iuribus quomodolibet DI- RECTE VEL INDIBECTE TACITE VEL EXPRESSE PRAEIUDICATUR.»

Articulus Bullae clare explicat verba Constitutionis; notandum tamen est, sub Ar- ticulo Constitutionis, comprehendi tantum edentes, et non ceteros; idest comprehen- duntur auctores Legum et Decretorum.