- 17 -

in. » Duellum perpetrantes, aut simplicitei ad illud provocantes,

vel ipsum acceptantes, et quoslibet complices, vel qualemcumque operam aut favorem praebentes, nec non de industria spectantes,

sacrilegii reatum incurrerit, quod in Cle- ricum vel Monachum violentas manus in- iecerit, anathematis vinculo subiaceat, et nullus Episcoporum illum praesumat ab- solvere (nisi mortis urgente periculo) do- nec Apostolico conspectui praesentetur et eius mandatum suscipiat.» NuUa unquam fuit inter censuras reservatas in iure tam celebris, et christianis populis tam cognita, quam eiusmodi canonis censura.

Haec canonis verba ampla ratione, tum Bomani Pontifices, tum explanatores ss. ca- nonum in titulo Decretalium, De sententia excommunicationis, interpretati sunt: nam- que idem est sive masculus sive femina, pariterque sive saecularis sive regularis per- sona sit percutiens, ex cap. Cum pro cau- sa, cap. Porro, cap. Monachi, de senten- tia Excom. Percussus sive sit clericus sae- cularis sive regularis ex cap. 2, cap. Cum pro causa, eod. tit. et idem si clerici se ad invicem percutiant. Incurrunt eandem poe- nam non solum percutientes, sed mandantes, instigantes, consulentes et sollicitantes, ex vulgata regnla, qui per alium facit, per se ipsum facere videtur. Item auxiliantes, fa- ventes et assistentes percussorem Clerici, Glossa in cap. Mulieres de sentent, excom. Item Canonis poenam incurrit etiam offendens Clericum minoribus et prima tonsura initia- tum, cap. 1 de Clerico coniug. in 6, nec non Conversos ecclesiarum regularium, cap. Non dubium, cap. Parochianos, cap. Ex tenore, cap. Monialibus, de sentent, excom. simili- ter Novitii religionis approbatae gaudent pri- vilegio canonis, cap. Religioso s. fin. ee sententia, excommunicationis in 6". Hi sunt casus praecipui.

Hic facile quaeritur, utrum per verba superioris Articuli, hi casus, qui sub stricto eorum verborum sensu non omnes compre- henderentur, comprendi dici debeant.

Eespon. Puto omnes enumeratos casus

comprehendi: namque ubi est eadem lex et eadem ratio legis, ibi eadem esse de- bet interpretatio. Etiam sub verbis citati canonis, Si quis, stricto sensu acceptis, non omnes enumerati casus comprehendebantur ; et tamen Romani Pontifices eos comprehen- derunt. Ratio autem quae tradi solet, cur haec poena intellecta fuerit in omnes coope- ratores extensa, quaecumque fuerint perso- nae percussae, dummodo ecclesiasticae Hie- rarchiae se mancipaverint, ant nomen dede- rint religioso Instituto, quo, Deo perpetuo sacrarentur, est, quia agitur de re Ecclesiae favorabili, idest de immunitate personarum Ecclesiae, de privilegio ordinis clericalis : sed haec quamquam sit aliqua ratio, non est tamen adaequata: namque repeti posset de omni censura, ob Ecclesiae immunitatem il- lata, quod verum semper non esset. Ratio adaequata canonis, Si quis suadente, haeo esse videtur. Semper in catholica Ecclesia uti gravissimum sacrileginm considerata est impia vis in personas Deo dicatas illata: gravis autem censura adiecta est non tantum ad arcenda eiusmodi sacrilegia; sed quia cen- sura consentanea et cohaerens videbatur gravissimo sacrilegio a fidelibus horrore quo- dam semper reprobato: ideoque quantam pa- teret et protenderetar sacrilegii reatus ex vi illata, tantum patere et protendi intelli- genda erat censura. Quare hac in re non valet principium : legislator quod exprès-' sit voluit, quod non expressit noluisse cen- setur: sed Articulus intelligendus est iuxta canonis, ex quo est desumptus, traditionem.

Articulus Constitutionis, de quo agimus, èst expressio dicti canonis, ipsis fere verbis facta: censura reservata est Roman«* Ponti- 'fici, servatis tamen limitationibus iure vel privilegio permissis: quibus satis indicatur, eius Articuli interpretationem eandem esse, quae in iure iam facta reperitur. Quoad li- mitationes videsis Appendicem VI.

SI