662 LIMBURGEN.

dicat matrimonia esse invalida, « praesumi publicationem » et u publicatum v convertuntur.

Idem effici potest ex responsione S. C. C. d. d. 27 Martii 1632: u Ubi constat decretum s. Concilii esse publicatum vel aliquo tempore in parochia tamquam decretum s. Concilii observa- tum. . . . »

Quo in responso illa particula u vel » observatio decreti tam- quam decreti Tridentini, simpliciter aequiparatur verae et expres- sae promulgationi. Porro eadem aequiparatio occurrit in epistola Pii V I I ad Archiepiscopum Moguntinum d. d. 8 Oct. 1803 : « Pro- be novit Fraternitas tua huius generis matrimonia rata et firma consistere iis in locis, in quibus Concilii Tridentini decretum vel nunquam publicatum fuit, vel nunquam observatum tanquam eius- dem Concilii decretum, vel si quando observatum fuit, longo dein temporis intervallo in desuetudinem abiit. » Quod R. Pontifex in epistola modo laudata disertis verbis concedit sanctionem Triden- tinam contra clandestina matrimonia saltem longo temporis inter- vallo per contrariam consuetudinem in aliqua parochia abrogari posse, multo magis per consuetudinem iuri summopere conformem promulgatio capitis Tametsi fieri potest.

Denique haec sententia ex ipso Concilio Tridentino confirmari potest. Etenim Patres Concilii Tridentini cum directe promulga- tionem quandam expressam capitis Tametsi praescriberent, tamen alteram formam tacitae cuiusdam promulgationis praxi et obser- vantia i l l ius decreti factam minime excluserunt, quin imo quoad modum promulgationis magnam Episcopis reliquerunt libertatem. Ita v. g. fieri potest publicatio per publicani decreti lectionem in ecclesia, verum etiam per simplicem affixionem ad valvas ecclesiae. At ex natura rei sicuti lex tum scripto tum. per consuetudinem condi potest, i ta etiam promulgatio legis a competente auctoritate latae et expresse et ipsa praxi perficienda nullo iure prohibetur. Consuetudo ipsa potius est optima legum promulgatio, hinc ad ius consuetudinarium introducendum promulgatio alias ad valorem le- gis omnino necessaria speciali ratione non requiritur, quippe cum ipsa consuetudine contenta sit. Ergo quoniam verba Concilii Tri- dentini huic modo promulgationis capitis Tametsi non obstant, ab ipso quoque Concilio approbatus est. Quae ratio confirmatur deci- sionibus iam allatis S. C. C, in quibus uterque modus promulga- tionis plane aequiparatur; at nullum reperitur vestigium S. C. C. dare i l l is responsis interpretationem quandam extensivam Concilii