61 APPENDIX i, « Excommunicamus et anathemati- » za tuus universos haereticos, Catha- » ros, Patarenos, Pauperes de Lug- » duno, Passaginos, Iosepinos, Ar- » naldistas, Speronistas et alios qui- » buscumque nominibus censeantur, » faciesquidemhabentesdiversas»etc. ut supra: qua formula usi sunt quo- que nonnulli Romani Pontifices sub- sequentes in suis Constitutionibus adversus haereticos, ut ex. gr. Ni- colaus Iii in Constitutione Noverit, data die 3 Maii 1280.

Redeuntes itaque ad Bullam Coe- nae Iulii II, in ea mentio non fit neque de haereticorum libris, neque de apostatis a fide, neque de illis, qui haereticis credunt , neque de schismaticis vel illis, qui recedunt ab obedientia Romani Pontificis, neque de iis qui ad universale Con- cilium appellant.

In Bulla Coenae Pauli III, edita die 13 Aprilis 1536, idem exordium reperitur, ac est in Bulla Coenae Iulii II atque iidem damnantur hae- retici eademque formula, ita tamen, ut post verba: Fraticellos de Opinio- ne nuncupatus, haec immediate sub- sequantur : nec non per felicis recor- dationis Leonem Papam X, praede-

cessorum nostrum, superioribus annis

damnatam impiam et abominabilem

Martini Lutkeri haeresim sequentes,

ipsique Martino, quominus puniri

possit, quomodolibet faventes et quos-

libet alios haereticos quocumque no-

mine censeantur, ac omnes fautores

et receptatores, librosque ipsius Mar-

tini aut quorumvis aliorum eiusdem

sectae sine auctoritate nostra et Sedis

Apostolicae, quomodolibet legentes aut

in suis domibus tenentes, imprimentes

aut quomodolibet defendentes ex qua-

vis causa, publice vel occulte, quovis

ingenio vel colore, et generaliter quos-

libet defensores eorundem. »

In hac Bulla damnantur quoque libri Sectae Luteranae. Est animad- versione digna extensio amplissima censurae, quae singularis extensio causam innuit talis constitutionis : namque videtur Pontifex hoc medio voluisse obtruncare haeresis ingen- tis propagationem : quemadmodum et Alexander III, multoque magis Innocentius III per expulsionem hae- reticorum e terris, domibus, in qui- bus résidèrent, gravissime quoque punientes, qui eis aliqua ratione faverent.

Eiusmodi extensivae legum clau- sulae, quae summum rigorem prae- seferunt , omni rigore sunt intel- ligendae, et exsecutioni mandan- da?, quando agitur de reprimendo gravi damno quod immineat: sed postquam damni periculum cessaverit, aut lex inefficax evaserit ad damnum coercendum, mitius sunt intelligen- dae, et necessitas oritur, ut legislator revocet legem, aut mitiget vel de- claret, si dubium maneat, utrum lex in rigore quem exprimit sit intelli- genda nec ne.

Quod si evidenter appareat legem evasisse inutilem, vel integrum legis finem cessasse , neque declaratione est opus. Huius generis erant ex. gr. censurae inflictae in Bulla Coenae,