132 APPENDIX III.

rum haereticorum libros considerari in praesentia tamquam monumenta ad texendam cognoscendamque ve- terum haeresum errorumque histo- riam, quin eos legentes censuris sub- iaceant. Manebunt quidem in aeter- num damnati propter errores: sed longe abeunte quovis damni perver- sionisque periculo, non amplius exi- stimantur, saltem Ecclesiasticis scien- tiarumque Cultoribus, prohibiti.

Quod autem antea nonnisi lon- go saeculorum intervallo contingere poterat, ut libri olim damnati, tam- quam monumenta historica conside- rari possent, aetate nostra post expe- ditissimum typorum inventum, quo libri in immensam molem quotidie concrescunt, et cum librorum copia concrescit quotidie levitas idearum, mutatio et transformatio errorum; multo facilius contingere potest, ut praeteriti libri, damnatione et cen- suris, propter aetatis errores, muleta* ti, evadant tantum historica docu- menta eorundem errorum, qui pro tempore invaluerunt.

Ceterum, quamquam in iure tra- datur, legem ex se cessare, quando cessaverit adaequatus legis finis; dif- ficile tamen est iudicare in singulis casibus, utrum legis finis adaequate cessaverit ( 1 ) : in re autem de qua agi-

Cl) Errarent profecto, qui existimantes positivae legis anem sibi cessare, legem viola- rent : non enim intelligerent effatum illud : cessante adaequato fine legis legem ipsam ces- sare: vel confunderent legem positivam cum praecepto naturali.

Lex fertur in universam communitatem ob rationabilem finem, quem obtinendum Le- gislator sibi praestituit: eademque lex tamquam mensura actuum subditis iniungitur: atque ideo subditi hac mensura seu dispositione ligantur ; non autem ligantur mensurae fine a Legislatore intento: unde puto derivasse vulgare adagium: finis legis non cadit sub lege.

cas sub excommunicatione reservata. Namque in Indice librorum prohi- bitorum indicantur quidem libri pro- hibiti ner Litteras Apostolicas, sed non indicatur poena sub qua prohi- bentur. Be quidem vera id dare cogitaveram atque manum ad opus apposui; quod, si perfectum elen- chum dare non possem, saltem ali- quem elenchum, aliorum diligentia perficiendum, dare potuissem. At ve- ro dum opus sum aggressus animad- vertere debui opus non utile me facturum.

Namque multi sunt libri sub re- servata excommunicatione prohibiti, qui ex hominum memoria excide- runt, quos in memoriam revocare haud expediret: alii sunt qui prohi- biti eadem censura fuerunt potissi- mum propter temporis locorumque circumstantias, quae iamdiu cessa- runt : quos libros, pariter e morte excitare supervacaneum foret.

Quum autem ea perniciosa plu- rium librorum pravorum celebritas cessaverit; proindeque cessaverit per- versionis damnique periculum, iam in ea conditione varii iamdiu pro- hibiti libri versari videntur, in qua conditione sunt vetustissimi libri ab Ecclesia damnati propter errores. Notum enim est, ipsos vetustissimo-