Coelii Sedulii In Quinque Libris Distributum Carmen Paschale cui subjacet et continenter respondet Opus Paschale, Prosaico Sermone Scriptum.

Dedicatio Carminis Paschalis Ad Macedonium.

Domino sancto ac beatissimo patri Macedonio presbytero Sedulius Coelius in Christo salutem.

0533B 135 Priusquam me, venerabilis pater, operis nostri decurso volumine censeas, et ritu forsan 0534B severitatis objurges, utpote qui, nulla veteris scientiae praerogativa suffultus, tam immensum paschalis 0535A pelagus majestatis, et viris quoque peritissimis 136 formidandum, parva tiro lintre cucurrerim ; hujus apud te facti causas expurgem , ut, cum me non audacem fuisse probaveris, sed devotum, in pectoris tui portum blanda tranquillitate recipias: quem, gubernante Deo , laetaberis nulla pertulisse naufragia. Cum saecularibus igitur studiis occupatus, vim impatientis ingenii, quod divinitatis in me providentia generavit, non utilitati animae, sed inani vitae dependerem, et litterariae solertia disciplinae, lusibus infructuosi operis, non auctori, serviret ; tandem misericors Deus, rerum conditor , clementius fabricam sui juris aspexit, et stultos in me mundanae sapientiae diutius haberi sensus indoluit, ac fatuum prudentiae 137 0535B mortalis ingenium coelestis sale condivit. Moxque ut cordis oculos interior caligo deseruit , per sentes dumosi ruris errantia in herbam florei 0536A cespitis revolvi vestigia, totoque nisu melioris arbitrii, cultum illustrati pectoris Deo dicavi , non praesumptione virium sarcinam tantae molis arripiens, sed onus Christi, quod leve nimis est, humili pronus devotione complectens, culpa me scilicet arbitratus silentii non carere, si studiosae mentis officium, quod vanitati detulissem, veritati denegarem: cum et divina reverenter asseri, et humana possint honeste tractari. Angebar rursus alia animi procella turbati , et aegros anhelitus illa mihi ratio saepe commovebat, qua me noveram vel tua, pater beatissime, vel aliorum, quos gratia similiter coelestis illustrat , quiddam profecisse doctrina. Quamquam ipsi cuncta monstrantes , aliquem credatis igniculum in me posse lucere: 0536B sed torpor cordis obtusi tamquam 138 silicis per venas , scintillam tenuem vix emittit. Et id ipsum parvi fomitis nutrimentum, quod in me potuit 0537A doni coelestis oleo permanere , nefas esse pensabam , muti tenacitate silentii cum nullo partiri, ne unius talenti creditam quantitatem dum nitor cautius custodire, culpa defossae pecuniae non carerem. Invidiae siquidem maculam de sese non abluit, qui alteri conferre denegat, quod cum dederit, non amittit . Inter diversas tamen anxiae trepidationis ambages, ad jaciendum hujus operis fundamentum ob hoc maxime provocatus accessi, ut alios exhortationibus veritatis ad frugem bonae messis invitans si quando infirmitatis humanae vitiis forsitan lacessitus impugner, verbis propriae disputationis admonitus metuam : 139 et qui furta prohibui, fur videri verear, et qui rectae soliditatis iter ostendi, proclivioris lubrici 0537B periculosa sectari, et clypeo dominicae protectionis armatus inimicae jaculationis tela facili repulsione 0538A contemnam. Cur autem metrica voluerim haec ratione componere, breviter expedire non differam . Raro, pater optime, sicut vestra quoque peritia lectionis assiduitate cognoscit, divinae munera potestatis stylo quisquam hujus modulationis aptavit, et multi sunt, quos studiorum saecularium disciplina per poeticas magis delicias, et carminum voluptates oblectat. Hi quidquid rhetoricae facundiae perlegunt, negligentius assequuntur, quoniam illud haud diligunt: quod autem versuum viderint blandimento mellitum, tanta cordis aviditate suscipiunt, 140 ut in alta memoria saepius hoc iterando constituant et reponant. Horum itaque mores non repudiandos aestimo, sed pro insita consuetudine, 0538B vel natura tractandos, ut quisque suo magis ingenio voluntarius acquiratur Deo. Nec differt, qua quis 0539A occasione imbuatur ad fidem, dum tamen viam libertatis ingressus, non repetat iniquae servitutis laqueos, quibus antea fuerat irretitus . Hae sunt, pater egregie, operis nostri causae, non supervacuae, sicut didicisti, sed commodae: quae si probabili ratione non displicent , benignitatis tuae donentur favore, quo paululum ab scripturis celsioribus vacans, humilioribus te quoque libenter impertias. Non semper aquila super nubes elevata pervolitat; sed etiam remissioribus aliquando pennis descendit ad terram. Saepe belliger miles armis, quibus 141 assuetus est dimicare, delectatur et ludere . An forsitan, ut ab hac te molestia perlegendi carminis, in occultis abducas, talibus me blandae 0540A orationis vocibus alloqueris, Cur, inquiens , affabilis amice, quem gratia purae dilectionis amplector, dum me profusius niteris venerari prae caeteris, et fidi propositi sedulitate sectaris, alios tamquam neglectos offendis, qui cum sint doctrina non impares , et una mecum soleant religiosae fidei societate conjungi, me potissimum ac solum eligas, vel secernas, cui devotionis tuae dicta committas? Habes antistitem plenum reverentiae sacerdotalis Ursinum, qui ab aetatis suae primaevae tirocinio regis aeterni castra non deserens, vixit inter 142 barbaros pius, inter bella pacatus . Accepit testimonium beati jam meriti evangelicae sacramento doctrinae. Legimus enim: Beati pacifici, quoniam 0541A ipsi filii Dei vocabuntur. Habes Laurentium difficili comparatione presbyterum, qui substantiam sui patrimonii sic amavit , ut ecclesiis et egenis universa distribuens, tanti census effusione nihil perderet: sapientia pervigil, lenitate placabilis, quo et serpentis astutiam cum lege custodiat, et columbae simplicis animum non amittat. Habes quoque meum Gallicanum aeque presbyterum, non in libris saecularibus eruditum, sed placida bonitate mitissimum, catholicae regulam disciplinae factis potius edocentem, quam sermone monstrantem. Quid Ursicini dicam quoque presbyteri annosam 143 patientiam, et in Christi famulatu non deficiendo juvenilem senectam? quidve Felicem referam vere felicem, hujus saeculi inimicum, cui crucifixus est mundus? Sunt et alii memorabiles viri 0542A quamplurimi, quos ad hoc suscipiendum idoneos constat esse officium. Nec Hieronymi, divinae legis interpretis, et coelestis bibliothecae cultoris, exempla pudeat imitari, atque ad generosas quoque feminas, et praeclarae indolis fama subnixas, in quarum mentibus sacrae lectionis instantia sobrium sapientiae domicilium collocavit, propriae disputationis transmittere documenta. Quis non optet, et ambiat eximio Syncletices , sacrae virginis et ministrae, placere judicio? quae superbi 144 sanguinis nobilitatem sic humilitate provexit ad gloriam, ut in coelestis patriae senatu fieri mereatur allecta. Vere dignum, in quo Dominus habitet , templum, jejuniis castigatum, orationibus refectum , puritate mundissimum. Scripturas etiam ecclesiastici dogmatis 0543A ita sitiens epotavit, ut, nisi sexus licentia defuisset, posset etiam edocere , licet in membris feminei corporis animus sit virilis. De quotidianae vero misericordiae dispensatione reticeo, quam sic exercet; ut sileat; sic largitur, ut lateat. Indicat tamen ejus habitus pauper, ubi census proficiat dives. Et ut magnitudo tantae prudentiae, gemina resplendens 145 lampade, plus luceret, habet germanam nomine, meritoque Perpetuam, annis imparem, factis aequalem, aevo teneram, probitate grandaevam, quae, dum nominis sui dignitate pascitur, sic vivit, ut nequeat amittere, quod vocatur. Illustris maritali potentia, illustrior religione divina, proximam virginitati continet palmam, in conjugii foedere manens pudica. Caetera, praeter conspicuos, 0544A utpote nuptae convenientes ornatus, quae jam de sorore diximus, in hujus quoque moribus invenimus. Ad haec ego congrua rursus ita responsione perfungar: Ne, quaeso, domine, mi pater, quem diligere te profiteris, abjicias: quem fovere assoles, invidiose deterreas. Nullum siquidem ex his omnibus vito, de nullius meritis, aut instructione diffido; sed in te cunctos aspicio. Quosdam collationibus assiduae disputationis ad meliora vexisti: quosdam placidae maturitate doctrinae, desiderio sanctae conversationis implesti: quibusdam exemplum factus es ad salutem: alios intra 146 septa gregis tui oves fecisti: alios enutristi; omnia omnibus factus es, ut omnes salvos efficeres. Cesset, obsecro , plurimorum jactura verborum; cessent deinceps 0545A longae excusationis ambages, nec pigeat te post tanti gurgitis emensa discrimina adhuc fluctuanti paginae auctoritatis tuae anchoram commodare. Quatuor ergo Mirabilium Divinorum libellos, quos ex pluribus pauca complexus usque ad passionem, et resurrectionem, ascensionemque Domini nostri Jesu Christi, quatuor evangelistarum dicta congregans 0546A ordinavi, contra omnes aemulos tuae 147 defensioni commendo. Huic autem operi , favente Domino, Paschalis Carminis nomen imposui, quia Pascha nostrum immolatus est Christus: cui honor , et gloria, cum Patre, et Spiritu sancto, per omnia saecula saeculorum. Amen.

Dedicatio operis Paschalis Ad Macedonium. Sancto ac beatissimo patri Macedonio presbytero Sedulius in Christo salutem.

0545C 148 Praecepisti, reverende mi domine, Paschalis 0546C carminis textum, quod officio purae devotionis 0547A simpliciter exsecutus vobis obtuli perlegendum, in rhetoricum me transferre sermonem. Quod utrum placuerit, ideo geminari volueris, an quod offenderit, 149 ut potius arbitror, stylo censueris liberiore describi, sub dubio videor fluctuare judicio. Sanctis tamen jussionibus non resiliens, injunctam suscepi provinciam, et procellosis adhuc imbribus concussae ratis vela madentia tumentis pelagi rursus fatigationi commisi per emensos cursus revoluti discriminis, et Cycladas ingentes, quas praecipitanti formidine celerius ante transieram, longa maris circuitione discurrens, ut illos portus et littora, quae dudum praetereundo lustravi, diligentiori opera nunc viserem. Tradita siquidem multa pro metricae necessitatis angustia priori commentario nequaquam 0547B videntur inserta, quae postmodum linguae resolutio magis est assecuta. Dederimus hinc obtrectatoribus viam, dicentque nonnulli, fidem translationis esse corruptam, quia certa videlicet sunt in oratione, quae non habentur in carmine. Si qui tamen istud objiciant, faciunt nae intelligendo, ut nihil intelligant. Nam si saeculares litteras assecuti, aut divinis videbuntur libris instructi, debent exempla veterum recensere, ne similia lacerare conentur injuste. Cognoscant, Hermogenianum doctissimum jurislatorem tres editiones sui operis confecisse. Cognoscant, peritissimum divinae legis Origenem tribus nihilominus editionibus prope cuncta, quae disseruit, aptavisse. Nec eorum quispiam mordacis linguae laceratur injuria, cum potius inde laudis consequantur 0547C augmenta, quod proventibus uberioris ingenii diligentiore posteros fide noscendae veritatis instruxerunt. 0548A Aliud est namque mutare composita, et aliud integrare. Nam plena quamvis spatia divinae legis immensa, quibus dicta semper adjiciuntur, et desunt, velut mare fluviorum penitus incrementa non sentiens, nullis terminari sensibus queant, nullis explicari linguis valeant. Sic et nostri prorsus a sese libelli non discrepant. Sed quae defuerant primis, addita sunt secundis. Nec 150 impares argumento, vel ordine, sed stylo videntur, et oratione dissimiles. Proferant igitur sua, si qui carpere nituntur aliena. Promptius est omnibus judicare, quam facere, et de castrensi munimine pericula securo vultu conspicere. Credo tamen, Pater egregie, nullum fore, quamvis impudenter, obloquium , si meruero dextrum pectoris adipisci judicium. Fave primum , 0548B ut alii faveant, et omnium mentibus sententia se probatae jugiter auctoritatis infundat. Tu facies, ut delectet evasisse discrimina, cum serenior coeperis aperire tranquilla. Navigare rursus in aequore, nunc in portu jam navigem. Tandem aliquando post undas calcare liceat, nos arenas tetigimus montes ex pelago. Tangamus montes ex saxo, et infirmos aquis irruentibus gressus navali positos statione firmemus. Priores igitur libri, quia versu digesti sunt, nomen Paschalis Carminis acceperunt. Sequentes autem in prosa nulla cursus varietate conversi, Paschalis designantur Operis vocabulo nuncupati. Utramque vero materiem vobis orantibus, Domino Jesu Christo, qui vota non recusat humilium, et grego supplicanter, et offero, cui virtus, honor et gloria 0548C cum Patre, et Spiritu sancto, per omnia saecula saeculorum. Amen.

Prologus metricus. Ad Lectorem.

0549A 151 Paschales quicumque dapes conviva requiris,
Dignatus nostris accubitare toris,
Pone supercilium, si te cognoscis amicum,
152 Ne quaeras opus hic codicis artificis:
((5)) 0550A Sed modicae contentus adi solemnia mensae,
Plusque libens animo, quam satiare cibo.
At si magnarum caperis dulcedine rerum,
153 Divitiasque magis deliciosus amas,
Nobilium nitidis doctorum vescere coenis,
((10)) 0551A Quorum multiplices nec numerantur opes.
Illic invenies, quidquid mare nutrit edendum,
Quidquid terra creat, quidquid ad astra volat.
Cerea gemmatis flavescunt mella canistris,
0552A 154 Collucentque suis aurea vasa favis.
((15)) At nos exiguum de paupere carpsimus horto,
Rubra quod appositum testa ministrat, olus.